Inshila Shisano Isha Kuwamishamo Imikalile Yenu

KU ULEMBA LOLENI! MU CENTRAL AFRICAN REPUBLIC

IMITENGO, amalwele, ukondoloka ku nsala, ubupiina—aya mafya yalifula mu fyalo fipiina. Kabili ku bantu, takulemoneka icingapikulula aya mafya. Nga mwikala mu calo icipiina, bushe kuli icili conse ico mwingacita ku kuwamyako imikalile yenu? Ee e ko cili! Pe samba pali imitubululo isano iyingamwaafwa kabili iyingabomba.

Ica Kubalilapo: Limeni Ibala

Baibolo pa Amapinda 28:19 isosa ukuti: “Uulimo mushili wakwe akwatishe ca kulya.” Cine cine, kuti camupapusha ukumona ifya kulya fingafuma pa ncende fye inono. Mu citabo cakwe ica Le jardin potager sous les tropiques (Ibala lya Musalu mu Ncende Shakabisha), kalemba Henk Waayenberg atunga ukuti incende ya masikweya mita 50 ukufika ku 100 kuti yakwata umusalu uo ulupwa lwa bantu 6 lwingalalyapo!

Mulandu nshi uwa kupoosela indalama pa fintu mwingailimina? Ukushintilila pa mushili ne miceele, kuti mwalima pa lubansa lwa ng’anda yenu ifintu pamo nga umulembwe, impilipili, umusalu, parsley, lemongrass, kanyense, kalundwe, ifipushi, ifyumbu, ifisali, tomato, ifibimbi, na mataba. Ulupwa lwenu kuti lulelyamo mwi bala lya musango yu, kabili kuti mwasombolamo ifyafula ica kuti mwashitishapo na fimbi.

Nga ca kuti mwalikwata incende yalinga, kuti mwabyala ne fisabo fyalekanalekana. Mu nshita shimo, icimuti cimo ica fisabo kuti cakwata ifisabo ifingi ukucila na pa fyo imwe no lupwa lwenu mwingalya. Ukusambilila pa lwa kushiika amabula ku kubomfya ngo mufundo kukamwafwa ukulenga ifilimwa fyenu ukufulilako. Pa mbali ya kuletela ulupwa lwenu ifya kulya ne ndalama, ifimuti fyabyalwa apasuma kuti fyamipeela icintelelwe, umwela usuma, no kulenga pa lubansa ukumoneka bwino.

Ni shani nga ca kuti tamwaishiba ifingi pa lwa bulimi? Bushe mwalikwata ifibusa, abena mupalamano nelyo abeshibishi abaishiba ifya bulimi? Lyene mulandu nshi mushingabepushisha ukuti bamwafwe nelyo ukumupandako amano? Na kabili kuti mwashita nelyo ukwashima ifitabo fimo fimo pa lwa bulimi.—Moneni icipande ca “Why Not Grow a Vegetable Garden?” (Mulandu Nshi Mushingalimina Umusalu?) muli Awake! wa May 22, 1974.

Ica Bubili: Mulekungula

Bushe ifintu fyacindama pamo ngo bunga bwa ngano, umupunga, nelyo amafuta ya mu munani, mushita ifinono? Nge fyo cili, kuti pambi indalama shileonaika fye. Mu cifulo ca ico, nga cingacitika pa kushita ifya kulya fya musango yu mulekungula, kuti mwasangwilako indalama ne ndupwa shibili, shitatu, nelyo ishafulilako. Ukukungula kuti kwamulenga ukukanabomfya indalama shonse lintu ili ni nshita ya fisabo fimo fimo nelyo umusalu. Inshita shimo, kuti mwashita ne fya kuorda.

Ica Butatu: Sambilileni Ukusungilila Ifya Kulya

Ukushita ifingi kukabila no kwishiba ifya kusunga ifya kulya fyonaika bwangu. Ukwanika ifya kulya ni nshila imo iyaseeka kabili iyibomba. Abanakashi abengi mu Afrika baliila mu kwanika ifisabo, umulembwe, cilemba, squash, impuupu, ne misalu. Ukumika takukabila ifisolobelo fyaibela. Ifya kulya kuti fyabikwa apa busaka nelyo ukukobekwa, napamo kuti mwafimbapo insalu yaanguka ku kucilikila balunshi. Umwela na kasuba filapwishishisha umulimo.—Moneni Icipande “Can You Get By for Less?” (Bushe Kuti Mwaikala ne fya Kulya Finono?) muli Awake! wa August 8, 1975.

Icalenga Bune: Esheni Ukuteka Ifitekwa Ifinono

Bushe kuti mwaitekela inkoko, imbushi, inkunda nelyo inama shimbi? Mu ncende ishingi inama isangwike ca kulya ca bakankaala. Lelo bambi nga bamwafwako panono, kuti mwasambilila ifya kuteka inama shimo shimo. Bushe mwalitemwa ukulya isabi? Kwena, kuti mwasambilila ifya kupanga akashiba ka kutekelamo isabi. Inama, amani, ne sabi fyakwata iron, calcium, amavitamini, ifya micele micele, na maprotini—ififwaikwa ku bumi bwa lupwa lwenu.

Icalenga Busano: Muleba Aba Busaka

Ubusaka na bo bwalicindama ku bumi bwa lupwa lwenu. Ubusali buleta bakoswe, balunshi, ne mpemfu—ifileta amalwele yalekanalekana. Ukusungilila ubusaka kukapinda inshita na maka. Lelo shinono indalama twingapoosa pa busaka nga kulinganya ku shingapooswa ku muti na kuli badokota. Ifipimo fya busaka kuti fyapusana ku muntu no muntu na ku calo ne calo. Nangu cibe fyo, kwalibako ifishinte finono ifibomba konse.

Ku ca kumwenako, ifimbusu. Mu mishi abantu ilingi balekelela ifimbusu ukuba ifya fiko kabili ifyalekeleshiwa na muli fyo fiisa mu kuleta sana amalwele. Abalolekesha pa fya bumi mu cifulo mwikala kuti bamulanga ifya kwimba icimbusu ica busaka pa mutengo fye uunono.

Ni shani pa lwa ng’anda yenu ine? Bushe ya busaka kabili ilasungwa bwino? Bushe ilanunkila bwino? Ni shani pa lwa kicini yenu? Bushe ya busaka? Ifya kulya fifwile ukuba ifya busaka no kwipikwa bwino ku kuba ifya mulyo. Utushishi tuleta amalwele tulafula mu menshi ya fiko. E co muleceleka nelyo ukwipika amenshi ilyo mushilayabomfya. Mulesukulula ifya kuliilamo mu menshi yaipikwa, kabili mulesamba ku maboko bwino ilyo mushilaikata ica kulya. Mulesunga amenshi mu fipe fya busaka kabili ifyo mukupikapo.

Imbwa, bapushi, inkoko, ne mbushi tafifwile ukulekelelwa ukulapitana mu kicini—nga mulefwaya ukusungilila ubusaka. Na bakoswe bene ne mpuku tafifwile ukulekelelwa ukulapita pa mpoto, kuti fyakowesha ifya kulya fyenu. Akakwikatilako bakoswe kuti kafumyapo ubwafya. Moneni icipande “Meeting the Challenge of Cleanliness,” (Ukucimfya Ubwafya bwa Busaka) muli Awake! wa September 22, 1988.

Ubufumu bwa kwa Lesa fye e bukasuka bukafumyepo amafya yonse aya muntunse. (Mateo 6:9, 10) Nangu cibe fyo, pali nomba, iyi mitubululo yaanguka kuti yamwafwa ukuwamyako ubumi bwenu.

[Ifikope pe bula 18]

Limeni ibala

[Ifikope pe bula 19]

Mulekungula

[Ifikope pe bula 19]

Sambilileni Ukusungilila ifya kulya

[Ifikope pe bula 20]

Esheni ukuteka ifitekwa ifinono

[Ifikope pe bula 20]

Muleba aba busaka