Ukupelenganishiwa

UMWAUME umo uwa cikoloci ebukisha ukuti, “pa numa ya kunjeba ukuti nali no bulwele bwabipisha, naeseshe ukusuulako, lelo ukukanaishiba ica kucita kwalimpeseshe.” Aya mashiwi yakwe yakosha icishinka ca kuti ubulwele bwabipisha bulakalifya umubili ne nkuntu kumo. Nalyo line, e ko baba abantu abashipikisha ukukalipwa kwa musango yo. Abengi pali aba kuti batemwa ukumushimikilako ico mwingacita pa kushipikisha ilyo muleshingwana no bulwele bwa mutatakuya. Lelo lintu tushilalanda pa fyo mwingacita, natubale tulandeko pa kukalipwa kwa nkuntu uko mwingakwata pa kwamba.

Ukukanashininkisha, Ukukanasumina, no Bulanda

Ukukuntukilwa kwenu kuti kwapusana sana no kwa bambi. Nalyo line, incenshi sha butuntulu bwa bumi na balwala batila abantu batebelelwa ku bulwele ilingi line ukukuntukilwa kwabo kuba cimo cine. Pa kwamba kulaba ukupelenganishiwa, ukukanashininkisha lyena napamo ukukanasumina, no kusosa ukuti: ‘Babepa fye.’ ‘Bafwile nabalufyanya.’ ‘Nalimo te fyandi bapimine.’ Umwanakashi umo pa kulondolola ifyo aumfwile ilyo bamwebele ukuti alikwete ubulwele bwa kansa, atile: “Naumfwile kwati kufimbana fye icisalu ku mutwe, kabili lintu nalafimbula ndesanga fyonse nafipwa.”

Nangu cibe fyo, lintu mwatendeka ukwishiba icilecitika, ukukanasumina kuleta ubulanda, ubwa kwishiba ukuti imfwa nomba yapalama. Ifipusho fya kuti ‘Bushe nkaba no mweo ukufika lilali?’ ‘Bushe ukucula kwandi kukatwalilila fye mpaka ne mfwa?’ ne fipusho fimbi ifyapalako kuti fyayamba ukwisamo. Napamo kuti mwafwaisha ukubwelela ku fyo mwali ilyo bashilamupima, lelo te kuti mubweleleko. Mu kwangufyanya kuti mwaisanga mu kukalipwa ukukalamba kabili ukwabipisha ukwa nkuntu. Kukalipwa nshi uko?

Ukutwishika, Ukusakamikwa, no Mwenso

Ukulwala kwabipisha kuletako ukutwishika kukalamba no kusakamikwa mu bumi bwenu. Umwaume walwala ubulwele bwa Parkinson atila: “Ukukanaishiba bwino ifyo ukulwala kwandi kukaba limo limo kulampelenganya sana. Cila bushiku, ndolela ukuti mone ifyo calaba.” Ubulwele bwenu napamo kuti bwamutiinya. Nga bwapumikisha fye, kuti mwaumfwa umwenso sana. Nangu cibe fyo, nga ca kutila ubulwele bwenu bwaishibikwa pa numa ya kupimwa libe mwalikala na bo imyaka iingi iyo bushalemoneka lintu bapima, umwenso kuti wamwikata sana. Pa kubala, kuti mwailulukwa pa kwishiba ukuti abantu nomba balasumina ukuti cine cine mwalilwala kabili tamwalebepa. Nalyo line, ilyo pashilakokola, ukwilulukwa kuti kwaleta umwenso pa fyo bamupimine.

Kuti mwasakamikwa pa kukaanaba na maka pa fyo mulefwaya ukucita. Maka maka nga mwabelesha ukuicitila ifyo mulefwaya, kuti mwaba no mwenso uukalamba uwa kukanafwaya ukubombelwa. Kuti mwasakamana ukuti ukulwala kwenu kwatendeka ukumutungulula no kumweba ifya kucita.

Ubukali, Insoni, Ukutalalilwa

Ilyo mwatontonkanya pa kukanaibaka mwe bene kuti mwakalifiwa. Napamo kuti mwaipusha no kuti: ‘Mulandu nshi cancitikila? Cinshi nacitile pa kuti ndwale umusango yu?’ Ukulwala kwenu kuti kwamoneka kwati lufyengo kabili ukwabulamo amano. Insoni no kupelelwa na fyo kuti fyaisa. Uwalwele ubulebe umo ebukisha ukuti: “Nali ne nsoni pa fyancitikile pa mulandu wa kukalifiwa!”

Kuti mwatendeka no kufwaya ukuba mweka. Ukuba mweka kutalusha ku bantu. Ukulwala nga kwalenga mwalafilwa ukufuma pa ng’anda, ninshi ukubishanya ne fibusa fyenu ifya kale kwapwa. Lelo, iyi nshita, eyalinga ukumonana sana na bantu. Pa kwamba balapempula sana no kutuma balamya, lelo cilya papitako inshita abancepela fye e bacite fyo.

Apo cilakalipa ukumona abanobe baleka ukukupempula, nalimo kuti mwasalapo ukubataluka. Kwena, kuti mwakabila inshita ilyo bambi bashilatendeka ukumupempula na kabili. Lelo pali iyi nshita nga e po mwafwaya ukuitalusha sana kuli bambi, kuti mwalenga batampa ukukanaisa mu kumumona kabili na imwe te kuti mulefwaya ukubamona. Icili conse ica mucitikila pali ifi fyalandwa, ukucushiwa kwena kuti mulecushiwa pa mulandu wa kutalalilwa.a Limo limo, kuti muletwishika nampo nga mailo mukaba no mweo.

Ukusambililako Kuli Bambi

Nangu cibe fyo, isubilo e ko lyaba. Nga ca kuti mwalitebelelwa no kulwala pali ndakai, kwaliba ifyo mwingacita ifingamwafwa ukuba na maka ya kutwalilila no bumi bwenu.

Nalyo line, ifi fipande fikonkene tafyakapwishe ukulwala kwenu ukwa mutatakuya, te mulandu na fintu kuli. Lelo, ifyebo filimo kuti fyamwafwa ukumona inshila mwingekalilamo no bulwele bwenu. Umwanakashi wali no bulwele bwa kansa asupawile ifyo apitilemo muli yi nshila: “Pa numa ya kukanasumina nalikalipe sana lyena nayambile ukufwaya ica kucita.” Na imwe bene kuti mwafwaya ica kucita, ukwipushako abantu balweleko ubo bulwele kale no kusambililako ku fyo bamweba pa kuti mwingamwenamo no kuba na maka ya kucitako fimo. Napamo kuti mwaipusha no kuti: ‘Mulandu nshi cancitikila? Cinshi nacitile pa kuti ndwale umusango yu?’

[Futunoti]

[Amashiwi pe bula 5]

Napamo kuti mwaipusha no kuti: ‘Mulandu nshi cancitikila? Cinshi nacitile pa kuti ndwale umusango yu?’