“Abantu ba mu Misumba Balefulilako fye”
“Abantunse balekuuka sana ukucila ifyo cali kale, kabili abengi basha amayanda no kuya mu kufwaya ubwikalo bwawamako ku musumba.”
E FYALANDILE ulupapulo lwa Foreign Affairs mu mashiwi ya kwiswila aya cipande caleti “Ukufula kwa Bantu mu Misumba ya Fyalo Ifipiina.” Ukulingana na cilya cipande, abantu abengi “balikopekwa ku kumoneka kusuma ukwa musumba, nelyo ukupatikishiwa ukufuma ku mushi pa mulandu wa fya mapolitiki no kwafya kwa mikalile, ukufula kwa bantu, na pa mulandu wa konaula impanga ne filengwa na Lesa.”
Bushe imisumba ilekula shani? Incenshi shimo shitunganya ukuti abantu balekonkomokela mu misumba mu mpendwa ishikalamba nga nshi, e kutila ukucila na pali milioni umo mu mulungu umo. Mu fyalo ifipiina ukucila pa misumba 200 nomba mwaba abantu ukucila pali milioni umo. Imisumba imo mupepi na 20 mwaba abantu ukucila pa mamilioni 10! Kabili tacilemoneka ukuti abantu bakaleka ukufulilako. Ica kumwenako, umusumba wa Lagos, ku Nigeria. Ukulingana na lipoti wa kabungwe ka Worldwatch Institute, “ilyo umwaka wa 2015 ukafika, umusumba wa Lagos napamo ukakwata abantu mupepi na mamilioni 25, ico cikalenga ukuti ukabe uwa butatu pa misumba yakulisha ukufuma apo wapendelwa pa cipendo ca 13.”
Incenshi ishingi shitila ici cilangililo ca kuti ku ntanshi ifintu tafyakawame. Federico Mayor, uwali kale umukalamba wa kabungwe ka United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization asokele ukuti ilyo umwaka wa 2035 ukalafika, “abantu amamilioni 3,000 e bakalaikala mu misumba yaishibikwa pali lelo.” Pa kusakamana aba bantu bashaifulila ifi, “tufwile ukupangilapo imisumba 1,000 umwingekala abantu amamilioni yatatu mu myaka 40 iikonkelepo, e kuti ukulapangilapo imisumba 25 cila mwaka.”
Na kabili incenshi shisosa ukuti ukufula kwa bantu mu misumba kulengele imisumba ya mwi sonde fye lyonse ukonaika. Kabili ico cisanshako fye ne ya mu fyalo ifisambashi. Mafya nshi kanshi imisumba ileshingwana nayo, kabili ni shani fintu ici cingamukuma? Bushe cilemoneka ukuti kuti kwaba ukucimfya aya mafya? Ifipande fikonkelepo fyalalondolola bwino aya mepusho yakakala.