Bushe Ukwipayaula Abantu Kuti Kwacitika na Kabili?
KU ULEMBA LOLENI! MU SWEDEN
UKUTENDEKA pa January 26 ukufika pa 28, 2000, bakateka na beminishi ba Fyalo 48 abafumine ku ncende shalekanalekana ishe sonde balongene mu musumba ukalamba uwa mu Sweden ku kukumana kwa Stockholm International Forum on the Holocaust. Ifyo bamo balandile pa cisebele fyalangile umwenso uo bakateka ba fyalo bamo bakwata uwa kuti ukuteka kwapala ukwa baNazi kuti kwabwela na kabili. Cilolo Mukalamba uwa ku Israel Ehud Barak atile: “Kuno kukumana kuletuma ubukombe mu calo conse ubwa kuti: Takuli nangu umo ku ncende ili yonse pe sonde ufwile ukusuminisha ubuteko bwingaleta ububifi no kwipayaula na kapaatulula pa bantunse pa mulandu wa mipepele yabo, umushobo nelyo inkanda.”
Te BaYuda Beka Basakamikwe
Abantu abengi batontonkanya ukuti abaYuda epela e bo baipayawile. Lelo, kwali na bambi abaipayawilwe. Pa kusefya kwalumbuka ukwa kwibukisha Ukwipayaulwa kwa baYuda ukwaliko pa Great Synagogue of Stockholm ilyo kwali uku kukumana, cilolo mukalamba uwa ku Sweden atubulwile ukuti bonse basuminishanye ukuti ififulo fyonse umo basungila ifya kale mwi sonde lyonse fyafwilishe abantu ukwishiba pa lwa Kwipayaula kwa bantu ukwacitike. Atile: “Lekeni abantu beshibe pa kwipayaulwa kwa ba Roma [abantu abalelulumba fye], ukwipaya abantu abengi abalemana e lyo ukupakasa no kwipaya abaume abalaala na baume banabo, abalwani babo e lyo ne Nte sha kwa Yehova.”
Ubuteko bwa ku Sweden bwalisabankanya icitabo cilanda pa Kwipayaula abantu icitila Tell Ye Your Children, icapeelwe ku mayanda yonse umwaba abana muli ci calo ukwabula ukubashitisha. Ulu lupapulo lutila Inte sha kwa Yehova “shalikeene ukulapa no kuipeela kuli Hitler na kuli ba Nazi ba ku Germany. Uku kukaana kwaliibela pantu nga ca kuti balisaine icipepala icalelangilila ukuipeela kwabo kuli Nazi nga tabapakeswe—lelo banono bacitile ci.”
Ukwipayaula ne Nte sha kwa Yehova
Mu 1933, mu Germany mwali Inte sha kwa Yehova nalimo 25,000. Abengi pali aba bali aba ntanshi ukupooswa mu nkambi ne fifungo ifya ba Nazi. Babilishe ukuti apo bali Bena Kristu, tabali no kuipoosa mu musango onse uwa mapolitiki no bushilika. Balekana ukwawila Hitler. Balikeene ukusuminisha ukutontonkanya kwa ba Nazi ukwa kapaatulula no kubomba mu kabungwe ka kwa Hitler aka fikansa fya calo no bushilika. Nalimo 2,000 balifwile, kabili 350 pali aba baipaiwe fye. Inte ishali mu cifungo nga shalilubwilwe ashisaina icipepala calelanga ukuti nabaleka icisumino cabo ne fishinte. Mupepi ne Nte shonse shalikeene ukucite fyo.
Na kabili, Inte abali abafungwa balyafwile abafungwa banabo, ukusanshako abaYuda na bantu bambi ukushipikisha. Bacitile fyo pa kubebako isubilo lisangwa muli Baibolo kabili no kwakana fyonse ifyo bakwete na balwele na bashakwete amaka, nangu ca kuti limo tabaishibe uko ifya kulya fimbi fyali no kufuma. Pa kutendeka kwa kupakasa kwa ba Nazi, bapeele ne fyebo ku fifulo fishaletekwa na ba Nazi pa lwa nkambi sha ba Nazi ne fyalecitika mulya. Ukufuma lilya, muli ba magazini babo abasabankanishiwa mu calo conse, aba Ulupungu lwa kwa Kalinda na Loleni!, balisabankanya ifipande fyalekanalekana ifilanda pa bubifi ba Nazi balecita na malyashi yashimikwa na bapuswike.
Abengi abasangilwe ku kukumana kwa Stockholm International Forum on the Holocaust baletiina ukuti ukuteka ukwapala ukwa ba Nazi kuti kwabwela na kabili. Profesa Yehuda Bauer, umukalamba pa International Center for Holocaust Studies iyabela pa Institute of Contemporary Jewry, mu Israel, alandile fi: “Apo calicitikapo, kuti cacitika na kabili, te mu musango umo wine, te ku bantu bamo bene, te kucusha abantu bamo bene, lelo ku bantu bamo ukucusha bambi. Kale cali tacilacitikapo, lelo pali nomba calitikapo.”
[Icikope pe bula 28]
Icishibilo ca “purple triangle” caishibishe Inte sha kwa Yehova abali mu nkambi
[Ifikope pe bula 28, 29]
1. Julius Engelhardt, Inte ya kwa Yehova, aipaiwe kuli baNazi pa Brandenburg pa August 14, 1944
2. Inte sha kwa Yehova shitatu shaya ku mwabo pa numa ya kulubulwa ukufuma ku Sachsenhausen, 1945
3. Elsa Abt, Nte uwapaatwilwe ku mwana wakwe umunono no kubikwa mu cifungo pa myaka mupepi na itatu
[Abatusuminishe]
Nordrhein-Westfälisches Hauptstaatsarchiv, Düsseldorf
[Ifikope pe bula 29]
Inte abapuswike balondolola ifyo cali muli aya mavidio