Ababomfi ba Kuitemenwa Balebomba

PALI Cisano lyonse akasuba ba Sirley, bakafundisha wa ku Brazil abali mu mushinku wa bukalamba, bacita umuputule ukalamba uwa ng’anda yabo ukuba ikalasi. Ba Amélia, abasambi ba muli ili kalasi, bafika pa sukulu ilyo ciletwala kuli ba 2 koloko wa kasuba. Tabapuswako ku masambililo kabili kale kale balabelenga bwino ukucila na baice abengi abasambilila ku sekondari. Ba Amélia bali ne myaka 82.

Ba Amélia balepashanya abakote ukucila pali 60 abapwisha isukulu lya shibukeni ilyo ba Sirley bafundisha mu mushi bekala. Nomba line fye, umulimo wa kuitemenwa uwa ba Sirley walilandilwepo mu nyunshipepala ya ku Brazil iya Jornal do Sudoeste. Pa numa ya kwishiba ukuti “balyafwilisha nga nshi abekala mushi,” icipande ca mu nyunshipepala catile inshila ba Sirley babomfya pa kufunda abakote isuma nga nshi ica kuti “pa numa fye ya maawala 120 aya kusambilila, balalemba bakalata, ukubelenga inyunshipepala, kabili balasanga ne nsamushi, pamo nga ukupenda, ukusansha no kufumyapo na fimbipo.” Na kabili icipande catile, akatabo ba Sirley babomfya, katabo katila Learn to Read and Write, akalembwa ne Nte sha kwa Yehova.a

Uwaleumfwe Nsoni Acindikwa

Umusambi na umbi uwa ba Sirley, ni ba Dona Luzia abali ne myaka 68, abashimika ukuti ilyo bashilaishiba ukubelenga no kulemba, baleumfwa insoni ukulanda na bambi. Baletiina fye no kuya ku matuuka. Balelanda ifi ninshi uku balemwentula ati: “Nomba ndalembeshanya bakalata na balupwa lwandi aba mu matauni yambi, kabili ndaisungila indalama. Takuli nomba uundila cenji.” Ba Maria, abali ne myaka 68, na bo bebukisha ifyo baleumfwa insoni pa ku fwatika pali ceke wabo uwa penshoni. Batila: “Naleyumfwa kwati nalimo nalilemana.” Lelo pa mulandu we sukulu lya shibukeni, ba Maria nomba balisansamuka pantu baisainina fye abene ukwabula ukufwatika.

Ifyo abali muli ili kalasi na bapwisha balilumbanya fyalenga uyu programu wabula ukulipilisha uwa ba Sirley ukuya ululumbi ica kuti umuputule ukalamba uwa ng’anda yabo uleisulamo abantu. Nomba line fye ili sukulu bakalikushisha ku ncende ikweteko umuputule uukalamba.

Bakafundisha Bapeelwe Icilambu

Ba Sirley ni Nte ya kwa Yehova. Ukwabula ukutwishika mwalishiba umulimo wa kusambilisha Baibolo uubombwa ne Nte sha kwa Yehova ukuti mulimo wa kuitemenwa. Lelo, te ba Sirley beka basambilisha muli iyi programu. Amakalasi ya shibukeni ayacitilwa pa Mayanda ya Bufumu ayengi mu Brazil kale kale yalyafwilisha abantu ukucila pali 22,000 ukwishiba ukubelenga no kulemba muli ci calo.

Amaprogramu ya musango yu aya Nte sha kwa Yehova na yo yalitunguluka na mu fyalo fimbi. Ku ca kumwenako, mu calo ca mu Afrika ica Burundi, ba National Office for Adult Literacy (Icipani ca Masomo) balitemenwe nga nshi ifyalefuma mwi sukulu lya shibukeni ilya Nte ica kutila bapeele ne cilambu kuli bakafundisha bane abe sukulu lya shibukeni pa “fyo balebombesha ukusambilisha bambi ukubelenga.” Bashimucindikwa ba buteko balitemenwe nga nshi ukwishiba ukuti abengi abasambilile ukubelenga no kulemba bali ni banamayo—abashimunuka ilingi line ukusangwa ku maprogramu ya musango yu.

Ku Mozambique, abasambi 4,000 balilembeshiwa mwi sukulu lya shibukeni ilya Nte, kabili abasambi ukucila pali 5,000 balisambilila ukubelenga no kulemba pa myaka ine iyapita. Uwali kale umusambi pali ili isukulu alembele ati: “Ndetasha nga nshi ukufuma pa nshi ya mutima wandi. Akubula ili isukulu nga nshaishiba ukubelenga no kulemba.”

Umulimo wa Kukumbusuka te “Malanda Kanwa fye Lelo Umonekela ku Milimo”

Ukukumbusuka musango na umbi uwa mulimo wa kuitemenwa uubombwa ne Nte sha kwa Yehova. Nomba line icikuulwa basungilamo ifipe mupepi na Paris, ku France, caiswilemo ababomfi bakuitemenwa. Pa mpela ya mulungu ababomfi ba kuitemenwa nalimo 400 balelonga mu fibokoshi ifya kulya, ifya kufwala no muti. Ilyo umulungu walepwa, ifibokoshi fikalamba 9 umwaiswile ifya kukumbusuka ifingafika mupepi na madola milioni umo fyaliteyanishiwe ukuti fitumwe. Pati pashipita fye inshita iinono, awe ifipe fyafika na mu fyalo mwali inkondo ifyabela pa kati ka Afrika, uko ba Nte bakabomba ba kuitemenwa aba kuli sho shine ncende bafipatwile no kufisalanganya. Abasangwile ifipe ifingi ni baNte.

Inyunshipepala imo mu Congo (Kinshasa) yalumbenye umulimo wa kwafwa abantu uwa Nte sha kwa Yehova ukuti te “malanda kanwa fye lelo umonekela ku milimo.” Abalashi ba mu kabungwe ka United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) nabo bene batila bakulayafwako. Umulashi umo uwa mu kabungwe ka UNHCR mu Democratic Republic of Congo alitemenwe nga nshi umuyano wali pa Nte shalebomba umulimo wa kukumbusuka ica kuti alibashimeko na motoka wakwe ukuti babomfye. Abekala mushi nabo balatemwa. Ilyo abaletambako bamwene ifyo ifipe fya kukumbusuka fyalefika ku balefikabila ukwabula ubwafya, bapapile abati: “Ninshi imwe mucita shani pa kuti fyonse fikumane bonse?”

Imilimo ya kukumbusuka ilecitwa ne Nte sha kwa Yehova na masukulu yabo aya shibukeni fya kumwenako fye fibili ifyo Inte shicita pa myaka iingi. Lelo, Inte shilabomba na umbi umulimo wa kuitemenwa—umulimo uwaba na mapaalo ya pe. Icipande cikonkelepo calalanda pali uyu mulimo.

[Futunoti]

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 16, 17]

Ababomfi Aba Kuitemenwa Baleyaluka

Ilyo Julie apita mu fyalo pa lwendo lwakwe ulwa makwebo, nangu ca kuti alipamfiwa alasangako inshita ya kubombako umulimo wa kuitemenwa—ukubombako fye amaawala yanono ubushiku bumo. Nomba line fye ilyo ali mu South America, apoosele inshita ya kasuba ukwafwilishako mu cikuulwa basungila abana banshiwa mupepi na ku Santiago, Chile. Atile ukwenda “kulamulenga ukukwata inshita isuma” iya kubombelamo umulimo wa kuitemenwa mu nshila ishingi.

Nga Julie, ababomfi ba kuitemenwa abengi nga nshi balebomba umulimo wa kuitemenwa—lelo pa nshita fye iinono. Sara Meléndez presidenti we bumba lya bakasapika ilibika pamo amalipoti ya fyo umulimo wa babomfi ba kuitemwa ulebombwa, atile: “Uyu musango upya. Abantu baleitemenwa ukubomba, lelo balebomba fye pa nshita iinono.” Ici cilelenga abangalila iyi milimo ukulasanga ubwafya bwa kubulilwa ababomfi kabili baletulukusha pa kufwaya abakupwilikisha amapange yabo.”

“Umulimo wa Kuitemenwa Uushaumina Kumo”

Bamo abangalila umulimo wa kuitemenwa batila uyu musango upya—uwa kubombako fye inshita iinono—ulengelwe no kwaluka kwa mibele ya babomfi ba kuitemenwa. Susan Ellis, mpanda mano wa mabumba ya babomfi ba kuitemenwa atile: “Umulimo wa kuitemenwa uwa kubomba inshita yonse taumoneka nomba.” Kalemba wa lyashi Eileen Daspin na o alisuminishe aya mashiwi pa kusosa ati: “Abantu nomba tabaibikilishako.” Pa numa ya kwipusha abakalamba bangalila amabumba ya babomfi ba kuitemenwa pa bwafya bwa kubulwa ababomfi ba kuitemenwa, asondwelele ukuti “ababomfi ba kuitemenwa baletiina ukupoosa inshita ikalamba mu mulimo wa kuitemenwa.”

Lelo, umukalamba wa kabungwe ka New York Cares, Kathleen Behrens, uo tulandilepo akatanshi muli ifi fipande, atile abalebomba pa nshita fye iinono ilyo balebomba ne milimo imbi bacite fyo, te mulandu wa kuti balabulwa ukuibikilishako, lelo ni co fye tabakwata inshita. Abantu abalebomba umulimo wa kupoosa amaawala 50 pa mulungu ukusakamana abana nelyo abafyashi abakote te kuti babombe umulimo wa kuitemenwa uwa nshita yonse. Atile: “Lelo, apo fye aba bantu bapamfiwa bacili balabombako umulimo wa kuitemenwa pa nshita fye iinono, cilangililo ca kuti baliipeelesha icine cine.”

Ku babomfi ba kuitemenwa abashakwata inshita, Behrens atila, “umulimo wa kuitemenwa uushaumina kumo” e wingabalinga. Utubungwe utwingi utwa babomfi ba kuitemenwa nomba tulepeela ne ncito ya kubomba fye ubushiku bumo. “Ici cilenga abantu ukuitemenwa ukubomba incito bwino kabili umwaba icibwesha nalyo line iya kubalenga ukuti balebombako lyonse ilyo bakwata inshita.”

Na kabili, abantu abengi nga nshi baleitemenwa ukubombela pa mwabo ukubomfya kompyuta, ukulalemba ifyebo pali kompyuta no kulasapikilapo. Inyunshipepala ya The Wall Street Journal yatile “Umulimo wa kuitemenwa uwa pa kompyuta napamo e wacilishapo ukuibela, kabili abengi imilandile yabo yaba iyashininkisha sana, ulwa ici cileitwa ati ‘umulimo wa kuitemenwa uushaumina kumo.’”

[Akabokoshi ne Fikope pe bula 18]

Ukukumbusuka Abena Kobe!

Ilyo icinkukuma capitile pa cabu ca makwebo mu musumba wa Kobe, ku Japan, mu January 1995, kwali ubonaushi ubukalamba nga nshi. Abafwile na bacenenwe bacilile pali 5,000. Ici e calengele no kuti cibe e cinkukuma cabipisha icacitike mu Japan ukutula mu 1923. Apo pene fye Inte sha kwa Yehova mu Japan na mwi sonde lyonse bapekenye ifya kukumbusuka abaponenwe no bu busanso. Ilyo kwali ukuteyanya icipao ca kukumbusuka, bamunyinabo balisangwile indalama ukucila pali milioni umo uwa madola mu nshiku fye shitatu. Ifipe ifingi nga nshi ifya kukumbusuka ifyapusanapusana fyatwelwe mu Kobe.

Eluda umo Umwina Kristu uwalebombako uyu mulimo wa kukumbusuka asangile ukuti Ing’anda ya Bufumu mukwangufyanya fye yaiswilemo ifipe fya kukumbusuka ifingi nga nshi ukucila ne fyalefwaikwa. Ni kwi bali no kutwala ifyashelepo? Uyu eluda atile fimo kuti fyapeelwa ku cipatala ca mupepi. Inte shaiswishe ifipe mu cimbayambaya no kutendeka ubulendo bwa kuya ku cipatala ukupita mu ncende mwali ifikuulwa fyabongolweke. Ulu lwendo lwali no kusenda baminiti abanono lelo lwasendele amaawala. Ilyo bafikile pa cipatala, bapeele dokota mukalamba ifipe fya kukumbusuka—apali amalangeti, bamateleshi, amatebela, ifisabo, e lyo ne miti. Ico alitemenwe, uyu dokota atile icipatala calapokelela no mutima onse conse ico baNte balapeela. Ifisabo e fyo batemwishishepo, pantu pali fye ifinono pa cipatala ukulingana ne mpendwa ya balwele.

Ilyo baNte balepatula ifipe, dokota aiminine akatalamukila aletamba—te mulandu no kupamfya kwa milimo yakwe. Lyene alikontemeko ukulangilila ukuicefya no kubatasha. Ilyo bafumineko, aiminine fye apo pene ukulangilila fintu atashishe. Eluda umo uwali pa batwele ifya kukumbusuka amwene ukuti ici cipatala pa numa calibombele bwino na balwele Inte sha kwa Yehova.

[Akabokoshi ne Fikope pe bula 19]

Umulimo wa Kuitemenwa—Mulimo Uuleta Ifisuma

Ilyo ibumba lya babomfi ba kuitemenwa mu Kabezi, umushi wa cepesha uwa mu Burundi, balefwaya ukukuula Ing’anda ya Bufumu iya Nte sha kwa Yehova, umulashi wa kuli ulya mushi alombele icintu caibela cimo. Aipwishe nga kuti baNte bawamya umusebo uwapita mupepi na po balefwaya ukukuulila Ing’anda ya Bufumu. BaNte mu nsansa basumine ukuwamya ulya musebo waonaike, kabili bauwamishe ne minwe fye. Aba babomfi ba kuitemenwa balibombele bwino sana uyu mulimo ica kuti abalashi bacikaya batashishe icibi pa kubombesha kwa Nte na pa mibele yabo iya kuipeela ukuti babomfiwe. Ilyo bapwile, bayalukile ku kukuula Ing’anda ya Bufumu, iikopelwe pa muulu. Nomba balikwata icikuulwa icisuma icikabomfiwa ku kutwala pa ntanshi amasomo ya Baibolo pa myaka iingi. Ca cine, umulimo wa kuitemenwa mu misango ya uko iingi kuti waleta ifisuma ifingi nga nshi.

[Ifikope pe bula 16, 17]

Ba Sirley balaba ne nsansa ukusambilisha bambi ukubelenga

[Abatusuminishe]

Nelson P. Duarte-Jornal do Sudoeste