Ubulwele bwa mu Mfyufyu Bulalemanika
SETSUKO, UWA KU JAPAN, ATILE: “NGA TAMWALWALAPO UBU BULWELE TE KUTI MWELENGANYE IFYO BUKALIPA. NATILE INSHILA FYE YEKA IYA KWILULULWAKO, KUFWA FYE.”
DARREN, UWA KU GREAT BRITAIN, ATILE: “UKUTULA APO NALWALILE UBU BULWELE ILYO NALI NE MYAKA 16, NJUMFWA UKUTI UBU BULWELE BWALIMPOKA AMAKA YA BULUMENDO.”
KATIA, UWA KU ITALY, ATILE: “PA MULANDU WA KULALILILA MU BUSANSHI PA MYAKA IBILI ICO NALELWALILILA, TAPALI NANGU CIMO ICO NACITILEPO MULI ILYA MYAKA.”
JOYCE UWA KU SOUTH AFRICA, ATILE: “ILYO NATAMPILE UKUMFWA UBUKALI MU MFYUFYU SHONSE, UMUBILI WANDI ONSE WALI FYE UWAKALIPWAKALIPWA.”
UKU e kulilishika kwa balwala ubulwele bwa mu mfyufyu ubo beta ati arthritis. Ubu bulwele bulenga abengi nga nshi aba bulwala ukuya kuli badokota cila mwaka ukufwayako umuti wa kubelululako ubukali, uwa kubalenga ukuti baleenda no wa kubalenga ukuti belemana.
Mu United States fye mweka, abalwala ubu bulwele balicila pa mamilioni 42, kabili umo pa bantu 6 abalwala ubu bulwele alalemana. Na kuba, ubu bulwele e bulemanika sana abantu muli cilya calo. Amafya ya ndalama ubu bulwele buleta “nalimo kuti yalingana fye ne fyo ciba ilyo ubunonshi bwabwelela pa nshi,” ukulingana ne fyalandile akabungwe ka National Centers for Disease Control and Prevention, pantu abena Amerika bapoosa ukucila pa madola amabilioni 64 cila mwaka ku cipatala e lyo na pa mulandu wa kubwelela pa nshi mu ndalama shali no kupangwa mu twampani pa mulandu wa kuti aba kubomba balwele. Ukulingana na kabungwe ka World Health Organization, ukufwailisha bafwailishe mu fyalo ifipiina pamo nga Brazil, Chile, China, India, Indonesia, Malaysia, Mexico, Pakistan, Philippines, na Thailand, kwalangile ukuti ubulwele bwa mu mfyufyu muli ifi fyalo napamo kuti “bwalingana no bwaba mu fyalo ifikankaala.”
Bufi ukusosa ati ubulwele bwa mu mfyufyu bukuma fye abakoloci. Ca cine, abantu balalwala sana ubu bulwele ilyo bakota. Lelo umusango umo uwaseeka uwa ubu bulwele, uo beta ati rheumatoid arthritis, bukuma maka maka abali ne myaka 25 ukufika ku myaka 50. Mu United States, nalimo abantu batatu pa bantu basano abalwala ubu bulwele tabakumanya ne myaka 65. Na ku Great Britain, pa bantu amamilioni 8 abalwala ubu bulwele, abantu 1,200,000 tabafisha ne myaka 45. Ukucila pali 14,500 bana.
Cila mwaka, abalelwala ubu bulwele balefulilako. Mu Canada, mu myaka 10 iileisa, baletunganya ukuti abakalwala ubu bulwele bakafulilako milioni umo. Nangu ca kuti ku Bulaya balwala sana ubu bulwele ukucila mu Afrika na Asia, na muli ifi fine fyalo fibili abalelwala ubu bulwele balefulilako. Ukufula kwa balelwala ubu bulwele kulengele akabungwe ka World Health Organization ukusosa ukuti imyaka 10 ukufuma mu 2000 ukufika mu 2010 ikaba myaka ya kuceeceeta ubulwele bukuma Amafupa ne Mfyufyu. Muli iyi myaka badokota e lyo na basoma sana pa bumi bwa bantu, ukufuma mu fyalo ifingi bakabombela pamo ukusanga inshila ya kuwamishamo ubumi bwa balwala ubu bulwele ubukuma imicincili na mafupa.
Cinshi baishiba pali ubu bulwele bulenga ubukali? Ni bani maka maka bengalwala ubu bulwele? Bushe abalwala ubu bulwele kuti bashipikisha shani ubulema buleta? Bushe bakasanga umuti wa kundapila ubu bulwele? Ifipande fikonkelepo fyalalanda pali iyi milandu.
[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 3]
X ray: Yabomfiwe pa kusuminishiwa na ba Arthritis Research Campaign, aba ku United Kingdom (www.arc.org.uk)