“Ubulwele Bwabipisha” Bwalaswa Bupwe!

“PALI ino nshita ifilyo mu calo fingi sana ukucila ku numa uku. . . . Batila kwaliba ifya kulya ifingi sana ifingakumana abantu bonse.” E fyo akabungwe ka World Health Organization (WHO) kasangile ilyo kafwailishe. Nga e fyo caba, ninshi cinshi cilenga ukuti kube ubulwele bwa nsala?

Akabungwe ka WHO katile “icilenga ca kuti mumo tabalima ifya kulya kabili tapaba mulinganya pa kwakanya ifya kulya. Ilingi line, abapiina abaikala mu fyalo fya mufundo lelo ifipiina tabalima, ne ci cilenga ukuti babulwa ifilyo, kuumfwa kubalobolola sana balashitisha ifi filyo ku fyalo fimbi. Ici cilenga abantu abanono ukumwenamo pa nshita fye inono, lelo abengi ukuculilamo pa myaka iingi.” Ifyo akabungwe ka Food and Agriculture Organization aka mu United Nations (FAO) kafwailishe fyalangile ukuti ‘abantu abanono abakwatisha ifyuma pano isonde balya mupepi na hafu wa nama shonse ne sabi lyonse; kabili abapiina icine cine bena balya fye ifinono sana.’

Lelo, “ukukanasambilila sana no kukanakwata ifyebo fine fine na co cilalenga ubulwele bwa nsala,” e fyasosele akabungwe ka United Nations Children’s Fund, akatile no kuti: “Ukwabule nshila shisuma isha kusabankanishishamo ifyebo kabili ukwabula amaprogramu ya kusambilisha ayasuma kabili ayo icintubwingi cingamwenamo, inshila sha kupwishishamo ubulwele bwa nsala te kuti shisangwe.” Lelo ukubulwa ifya kulya na ko, kulenga umuntu ukukanaba no bumi busuma no kukanasambilila bwino, icilenga ubu bulwele ukutwalilila.

Umulinganya no Kutemwa Bambi

Nangu cibe ifi, incenshi shimo shicili shalikwata isubilo. Umo pali aba mukalamba wa kabungwe ka FAO, Jacques Diouf, uwatile: “Ndelenganya icalo umo abantu bonse bakakwata ifya kulya fisuma kabili ifingi, cila bushiku. Muli ici calo, tamwakabe abakankaala sana nelyo abapiina sana. Tamwakabe akapaatulula lelo umulinganya; tamwakabe nkondo lelo umutende; tabakonaule isonde lelo bakalisunga bwino; tamwakabe uwabulwa sana lelo bonse bakakwata ifyalinga.”

Lelo, nge fyo tumwene, pa kufika pa calandile iyi ncenshi, fingi fikabilwa ukucila ukulima sana no kusalanganya bwino ifya kulya. Umulinganya kuli bonse no kutemwa bonse filakabilwa. Lelo aba makwebo ba nomba tabakwata iyi mibele.

Bushe kuti cacitika ukufumyapo amafya yakalamba pamo nga ubufunushi, ubupiina, inkondo, na bukaitemwe pa kuti tupwishe ubulwele bwa nsala pe sonde? Nelyo bushe ici cilooto fye?

Icingapwisha fye Ubu Bwafya

Ukulingana na Baibolo, tatufwile ukupapa pa mafya yakalamba ayalenga ubulwele bwa nsala. Icebo ca kwa Lesa citila: “Mu nshiku sha kulekelesha mukesaba inshita shaibela ishayafya. Pantu abantu bakaba abaitemwa, abatemwe ndalama, . . . abashaba na citemwishi, abashifwaya fipangano, . . . abashatemwa busuma, . . . abamoneka kwati baliipeelesha kuli bukapepa lelo abakaana amaka ya buko.”—2 Timote 3:1-5.

Bushe abantunse kuti bapwisha iyi mibele yalimba imishila ukwabula Lesa ukubaafwa? Teti ficitike, te fyo? Nalimo mwalimona ukuti limo limo intungulushi shilafwaya ukupwisha amafya ya bantunse, lelo bukaitemwe, ukutemwe ndalama, no kukanapwililika kwa bambi filacilikila no konaula amapange yasuma.—Yeremia 10:23.

Lelo, te cilooto fye ukuti ubu bwafya kuti bwapwa. Baibolo ilaya ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa bukapwisha ubwafya bwa mucisha-cinani pamo na mafya yambi yonse ayo abantu bashingwana na yo leelo.

Esaya 9:6-7 itupeela ili isubilo lishaiwamina: “Umwana nafyalilwa kuli ifwe, umwana mwaume napeelwa kuli ifwe; bukateka bukaba pa kubeya kwakwe, ne shina lyakwe akenikwa, Kabilo wa cipesha amano, Mulungu impalume; Wishi wa nshita pe, Cilolo wa mutende. Ku kukula kwa bukateka bwakwe, na ku mutende, takwakabe mpela, pa cipuna ca kwa Davidi, na pa bufumu bwakwe, ku kucipampamika no kucitungilila ku bupingushi kabili ku bulungami, ukutula pali nomba ukufika na ku muyayaya. Ukucincila kwa kwa Yehova wa milalo kukacite ci.”

Ni ubu bwine Ubufumu abantu bapepela ilyo balepepa ipepo lya We Shifwe no kutila kuli Lesa, “Ubufumu bwenu bwise.” (Mateo 6:9, 10) Moneni ukuti Esaya atila “ukucincila kwa kwa Yehova wa milalo kukacite ci.” Ca cine, Yehova Lesa lyonse alafwaisha ukupeela abantunse ifyo bakabila. Abumba lino sonde mu musango wa kutila kuti lyafumya ifya kulya fingakumana abantu bonse.

Amalumbo 65:9-13 yalanda ulwa wene ayati: “Mupempule calo, no kucipakisha, mulacicindamika apakalamba, umumana wa kwa Lesa waisulamo amenshi; mubapeele ngano; pantu e fyo muciteyanya, ukunwenshe mikolwa ya ciko, ukulenga bamolwa ba ciko babote, kuli bacipungufula mulacisungulula, umumeno wa ciko mulaupaala. . . . Imilemfwe yafwale mikuni, na manika yafimbane ngano.”

Ca cine, Kabumba Yehova, e kapeela wafikapo uwa bantunse. E “uupe ca kulya ku bantunse bonse; pantu lwa muyayaya uluse lwakwe.”—Amalumbo 136:25.

Kuti twacetekela ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa ubutungululwa na Kristu bukasakamana abantu bonse. Baibolo itila: “Mube ukupaka kwa ngano mu calo, na pa muulu wa mpili, fifukile.” Kabili onse akakwata ifya kulya, pantu ‘Yesu Kristu akapokolola uwakuuta, no mulanda, no ushikwete wa kumwafwa. . . . ne myeo ya babusu akapususha.’ (Amalumbo 72:12, 13, 16) E ico tekeni imitima! Ubu “bulwele bwabipisha” bwalaswa bufumishiwepo umupwilapo.

[Amashiwi pe bula 27]

“Batila insala no bulwele bwa nsala kuti fyapwa. Ifya kulya e ko fyaba. Icayafya . . . bekala calo ukubombela pamo e lyo ne fyalo fyonse ukubombela pamo.”—World Health Organization

[Icikope pe bula 26]