Ilyo Abafyashi Balela Bwino Abana Babo

UMWANA pa kuti akule bwino kano abafyashi balemulela bwino. Lelo bushe ukulela bwino abana kusanshamo cinshi? Mufwile mwalyumfwa ifyebo fya mpanda mano pali uyu mulandu. Batila, mulekwata inshita ya kuba na bana benu. Mulekutika kuli bene. Mulebatungulula bwino. Mulesekelela ilyo balesekelela no kuba ne cililishi ilyo bali no bulanda. Muleba cibusa kuli bene ukwabula ukufumyapo amaka ya bufyashi. Kwena, ifi fishinte fibwekeshiwapo fikaafwa abafyashi ukubomba bwino umulimo wabo. Lelo kuli icintu ca kubalilapo kabili icacindamisha ica kucita.

Abafyashi abengi mwi sonde lyonse balisanga ukuti ukukonka ifishinte fya Baibolo e kwacindama sana mu kukusha bwino abana. Mulandu nshi? Pantu Katendeka wa mano, uwa Baibolo, Yehova Lesa, e watendeke ulupwa. (Ukutendeka 1:27, 28; 2:18-24; Abena Efese 3:15) E co, mu Cebo cakwe icapuutwamo e mo twingasanga ubutungulushi busuma pa kukusha abana. Lelo, bushe Baibolo, icitabo ca kale kuti yatufunda shani pa musango wa nomba uwa kulenga abana ukulacita ifintu nga bakalamba? Natumone ifishinte fimo ifya mu Malembo ifibomba.

“Umwabele Myendele ya Bana”

Yakobo, mwana Isaki, ali mufyashi wa bana ukucila pali 12. Baibolo yalemba amashiwi yakwe aya mano ilyo ulupwa lwali pa bulendo, aya kuti: “Abana bateku, . . . Shi leka shikulu [Esau, umukalamba wa kwa Yakobo] apite aletangililo mubomfi wakwe: na ine ndeisatungulula lubomba lubomba, . . . umwabele myendele ya bana.”—Ukutendeka 33:13, 14.

Yakobo alishibe ukuti abana bakwe tabengabomba nga bakalamba. Balekabila ifingi ukucila abakalamba. Ukucila ukulenga abana bakwe ukwendela apo aleendela, aendele umwabelele imyendele yabo. E ico, alangile amano Lesa alanga ku bana bakwe abantunse. Shifwe alishiba ukupelebela kwesu. Tenekela ifwe ukucita ifyacila pa maka yesu.—Amalumbo 103:13, 14.

Ne nama shimo shilanga amano ya musango yu, pantu Lesa ashipangile na ‘mano ayacilamo.’(Amapinda 30:24) Ku ca kumwenako, abasambilila ifilengwa na Lesa baasanga ukuti ibumba lya nsofu lyendela umwabela imyendele ya kana ka nsofu nga e po kali. Ili bumba lyenda panono panono mpaka akana katendeka ukwendela apo ishikalamba shile-endela.

Bamo mu bwikashi bwesu tabakonka amano ya bukapepa. Lelo imwe tamufwile ukucita cimo cine. Muleibukisha ukuti abana benu “bateku”—tabengasenda ifisendo fya bakalamba nelyo ukubomba imilimo ya bakalamba. Ku ca kumwenako, nga ca kuti muli bafyashi abashimbe abakwete ubwafya kabili mwayumfwa ukuti mufwile ukwebako umwana wenu, mwimweba. Lelo, fwayeni cibusa wakosoka uwingamwafwa ukukalulula ubo bwafya—maka maka ulya uwingamwafwa ukukonka ukufunda kwa mano ukwa mu Baibolo.—Amapinda 17:17.

Mu nshila imo ine, mwilenga umwana wenu ukulacita ifintu nga bakalamba, ukumutantikila ifya kucita ifingi, ukumuteyanishisha ifingi, ica kuti aleka ukuyumfwa ngo mwaice. Lekeni umwana alecita ifintu ukulingana no mushinku wakwe, te kulacita ifintu ukulingana ne fyo aba mu calo balecita. Baibolo ifunda ukuti: “Mwipalana no bwikashi buno.”—Abena Roma 12:2.

“Ku Cintu Conse Kwabe Nshita Iyalingwa”

Ukufunda kwa mano na kumbi ukwa mu Baibolo kutila: “Ku cintu conse kwabe nshita iyalingwa, kwaba ne nshita ku mulandu onse mwi samba lya kasuba.” Kwena, kwalibe nshita ya milimo. Abana balikwata imilimo iingi—imilimo ya ku sukulu, imilimo ya pa ng’anda, ne milimo ya ku mupashi. Lelo, ilembo limo line litila kwaba ne “nshita ya kuseka” ne “nshita ya kucinda.”—Lukala Milandu 3:1, 4.

Abana balakabila sana ukwangala, ukuseka, ukulingana no bwaice bwabo. Nga ca kuti inshita fye bakwata ya kucita ifya ku sukulu, ukubomba imilimo imbi lintu bainuka ku sukulu, ne milimo imbi iikalamba, ninshi tabengakwata inshita ya kwangala. Ico, kuti calenga bakalifiwa, nelyo ukuba no bulanda.—Abena Kolose 3:21.

Moneni ifyo mwingakonka icishinte cimo cine ica mu Baibolo mu nshila shimbi. Ku ca kumwenako, apo kwaba inshita ku cintu conse, bushe ico tacilelanga ukuti ubwaice ni nshita ya kuba umwaice? Kuti mwayasuka ati ee, lelo te lyonse abana benu bengasumine co. Ilingi, bakalume na bakashana bafwaya ukucita ifintu balemona abakalamba balecita. Ku ca kumwenako, abakashana kuti batendeka ukufwaya ukulafwala nga banakashi abakalamba. Ukuwa bwangu icisungu kuti kwalenga umwana ukufwaya ukumoneka ngo mukalamba.

Abafyashi ba mano balamona ubusanso mu mibele ya musango yu. Ifintu fimo basabankanya ne fya kusekesha muli cino calo ca mibele yabipa filenga abantu balamona kwati abana balishiba ifya bakalamba. Ukupenta, ifibeekobeeko ne mifwalile ya kubimbula nafiseeka ku bana abanono. Lelo mulandu nshi wa kulenga abana balebimbula abantu ba mibele yabipa abafwaya ukubacenda? Pa kwafwa abana ukufwala ukulingana no mushinku wabo, abafyashi bakonka icishinte na cimbi ica mu Baibolo icisosa ukuti: “Uwacenjela pa kumono bubi abelama.”—Amapinda 27:12.

Ica kumwenako na cimbi ni ci: Ukulenga amangalo ukuba e ca ntanshi ku mwana kuti kwalenga ubumi bwakwe ukukanaba bwino, ubumi ubwabula inshita ya ku cintu conse. Baibolo mano mano ikonkomesha ukuti: “Ukutukusho mubili kwafwa panono; lelo ukuipeelesha kuli bukapepa kwafwa ku fintu fyonse, pa kuba ne cilayo ca bumi pali nomba no bukesa.”—1 Timote 4:8.

Mwileka abana benu ukulamona ukuti icabako fye kucimfya. Abafyashi abengi balenga abana ukukanasekelela mu mangalo pa kubalenga balafwaisha fye ukucimfya. E co abana bamo batendeka ukubomfya umucenjelo nelyo ukucena abo baleteya na bo amangalo pa kuti bacimfye. Kwena umuntu tafwile ukucite fi pa mulandu fye wa kufwaya ukucimfya!

Ukusambilila Ukuilama

Ukusambilila ukuti kwaba inshita ya cintu conse cintu cayafya ku bana. Tacayanguka kuli bene ukulolela ilyo balefwaya cimo. Icacilapo no kubipa ca kuti, ubwikashi bwa bantunse bumoneka ukupampamina pa kukwata ico balefwaya ilyo line. Ilingi amafilimu yalenga abantu ukutontonkanya ati: “Bafwile ukukwata ico balefwaya kabili ukucikwata ilyo line!”

Mwinakila ku fya musango yu pa kupeela abana benu ifyacilamo no kubatumpika. Icitabo ca The Child and the Machine cisosa ukuti: “Ukwishiba ukuti pa kukwata cimo kano umuntu abombesha lubali lwacindama ku kulenga umuntu ukukula na mano. Ukuisalapula no kumfwana no bwikashi kuti kwacefyako ulukakaala ululecita abana mu sukulu na lintu bainuka.” Baibolo yakwata ici cishinte ca kwafwa icisosa ati: “Uulemyo musha wakwe ukutula pa bwaice, pa numa kuti aba ni mpyani yakwe.” (Amapinda 29:21) Nangu ca kuti icikomo cilanda sana pa fya kubomba na babomfi abaice, abafyashi abengi balisanga ukuti icishinte cimo cine cilanonsha sana abana babo.

Pa fikabila abana, ukukwata ico Baibolo ita ati “ukusalapula no kukonkomesha kwa kwa Yehova” e cacindamisha. (Abena Efese 6:4) Ukusalapula kwa kutemwa kwafwa abana ukulundulula imibele pamo nga ukuilama no kutekanya. Iyi mibele ikabaafwa ukusanga insansa no kwikushiwa mu bumi bwabo bonse.

Ilyo Fyonse Ifintiinya ku Bana Fikapwa

Lelo kuti mwaipusha ati, ‘Bushe Lesa wa mano kabili uwa kutemwa uwapuutilemo ifi fishinte fya kwafwa aalefwaya icalo cesu ukuba fino caba? Bushe aalefwaya abana ukukulila mu calo umwaba sana ubusanso ukucila ukubatembatemba?’ Kuti mwasansamushiwa ukwishiba ukuti Yehova Lesa no Mwana wakwe, Kristu Yesu, balitemwa abantunse, ukusanshako abana ba mishinku yonse. Nomba line bali no kufumya ububifi bonse pe sonde.—Amalumbo 37:10, 11.

Bushe kuti mwafwaya ukukwata icikope ca iyo nshita ya mutende kabili iya nsansa? Elenganyeni ci, nga fintu calondololwa bwino muli Baibolo: “E lyo umumbulu ukalebela ku mwana wa mpaanga, ne mbwili ikayolola ukuli umwana wa mbushi; umwana wa ng’ombe no musepela wa nkalamo na katekwa kaina fikekala pamo, kabili umwaice akaba kakumba wa fiko.” (Esaya 11:6) Mu calo umo ilingi abantu bashisunga bwino abana nelyo ukubalenga balacita ifintu nga bakalamba, cilasansamusha nga nshi ukwishiba ukuti Lesa alaya inshita ya ku ntanshi iisuma ku bantunse pe sonde! Twamona ukuti, Kalenga afwaya abana ukulelwa bwino kabili tafwaya ukubalenga balecita ifintu nga bakalamba—afwaya abana ukuba aba nsansa kabili no kuteeswa.

[Icikope pe bula 24]

Ukucila ukulenga umwana ukufinininwa na mafya yenu, lanshanyeni no mukalamba

[Icikope pe bula 25]

Abana balakabila inshita ya kwangala