Abacaice Bepusho Kuti . . .

Bushe Kuti Namweba Shani Ifili Ku Mutima?

“Kuti natemwa ukwishiba icishinka, nani alingile ukweba umunankwe ukuti namutemwa, bushe mwaume nelyo mwanakashi?”—Laura.a

NAPAMO ni nomba line wishibe uyo umwaume nelyo muntu waishiba kale, kabili ulefwaya ukuti mutendeke ukwishishanya. Nawishiba ukuti kwena na o wine e fyo alefwaya, lelo ni co fye alikwata insoni no mwenso wa kulanda ifili ku mutima. E ico napamo kuti uletontonkanya ukuti bushe ni we ufwile ukubalilapo ukumweba ukuti walimutemwa?b

Ilyo tatulalanda fingi, natubale tutontonkanye pa fyo abantu bambi bengayumfwa, e kutila balupwa lobe, e lyo na bo wikala na bo mu bwikashi. Ku ca kumwenako, bushe ulutambi lwenu, lwaba lwa kuti abafyashi bobe e bafwile ukukufwaila uwa kuupana nankwe?c Napamo kuti watontonkanya ukuti ukwishishanya no kuupana cintu ico we mwine wingaipingwila. Na lyo line, Abena Kristu balesha na maka ukukanacita ifintu ifingakalifya bambi. E lyo balatontonkanya na pa fyo abantu batemwa pamo na ba mu lupwa bengayumfwa.

Na lyo line, mu fyalo ifingi pali lelo, caliba fye bwino ku balumendo na bakashana ukuisalila abene uwa kwishishanya nankwe ilyo balefwaya uwa kuupana nankwe. Bushe kuti caba cilubo nga ca kuti umwanakashi e wabalilapo ukutemwa umwaume sana? Apa na po kuti cawama ukutontonkanya pa fyo balupwa na bantu bambi ababa mu bwikashi bakomfwa. Bushe ukucite fyo, kukapapusha no kukalifya abantu abengi?

Bushe Baibolo ilandapo shani pa lipusho lya kuti, bushe caliba fye bwino ku mwanakashi ukucitapo cimo nga ca kuti natemwa umwaume? Mu nshita Baibolo yalelembwa umwanakashi uwaletiina Lesa uwe shina lya Ruti, alandile na Boasi pa lwa cupo. Kabili Yehova Lesa alimulambwile pa kubombesha kwakwe! (Ruti 3:1-13) Kwena Ruti tali umwano munono iyo, ali ni mukamfwilwa, icilelangilila ukuti ali umukalamba uwingalinga ukuupwa. Kabili ukulanda na Boasi pa cupo takwalolele mu kuti Ruti alesengasenga kuli Boasi. Lelo akonkele bwino bwino amafunde ya kwa Lesa aya cupo.—Amalango 25:5-10.

Napamo nobe wine uli mukalamba uulefwaya ukuupwa, kabili kuliko no mulumendo umo uo watemwa. Lelo ishiba ukuti ukulondolwela umuntu uushakutemwa ukuti naumutemwa nga nshi kuti cakubipila. Cimo no kubuula umutima obe waupeela ku muntu umbi ukuti akusungileko. Bushe akanakilila ukuusunga nelyo akauponya pa nshi? Icawamisha wingacita pa kuti wiseebana nelyo ukukalipwa umutima, kukonka ifishinte fya mu Baibolo.

Cenjela

Calyanguka ukulaelenganya ukuti uli pamo no muntu uo watemwa sana. Napamo kuti ule-elenganya na pa bushiku bwa bwinga ne fyo mukekala ubwinga nga bwapita. Lelo nangu ca kuti ukutontonkanya pali fyo fintu kuti kwaumfwika bwino sana, kwaba kwelenganya fye. Kuti kwakulenga walafuluka sana ukucitapo cimo, lelo tapali ico wingacita. E fyo na Baibolo ilanda ukuti: “Icacetekelwa icashimba cilwaliko mutima.” (Amapinda 13:12) Ukwelenganya na kabili kuti kwalenga wafilwa ukwishiba ica kucita. Na lyo line Amapinda 14:15 yatila: “Uwacenjela alalolekesha apo alenyanta.” (NW) Ukucenjela kwalola mu kuti umuntu alekabila ukutontonkanya sana e lyo no kwishiba ica kucita pali fimo. Nomba bushe kuti walanga shani ukuti walicenjela nga pali uo utemenwe?

Ica kubalilapo, bombesha no ‘kucita ifintu mu kwishiba.’ (Amapinda 13:16) E fyo no mukashana umo asosele ukuti, “te kuti utemwe sana umuntu kano wamwishiba bwino bwino.” Ilyo taulamutemwa sana, tala poosa amano ku fyo acita ne fyo asosa. Lolekesha, umone ifyo asunga abantu. Umulumendo umo akoselesha ukuti, “Ipusha abanankwe pa kuti wishibe ifyo aba, kabili kuti waipusha na bakalamba abamwishiba bwino sana.” Bushe ababa mu cilonganino ca Bwina Kristu bamushimika ukuti aliba fye bwino? (Imilimo 16:2) Umukashana umbi ishina lyakwe ni Isabel atile: “Ukwangala capamo mwi bumba e lyo no kwishiba ulupwa lwakwe kuti kwakwafwa ukumwishiba bwino sana.” Ukwangalila capamo mu tumabumba kuti kwakwafwa ukwishiba bwino umulumendo ukwabula no bwafya.

Ukwishiba umuntu muli iyi nshila kukabila inshita no kutekanya. Lelo ukucita ifyo kukakwafwa ukwishiba bwino imibele yakwe, imicitile yakwe kabili e lyo ukeshiba nga kuti watwalilila nelyo iyo. Pa Amapinda 20:11 patila: “Umwaice [Umulumendo] wine aishibikilwa ku micitile yakwe, nge milimo yakwe yabe yawama napamo ya bubifi.” Cine cine, mu kupita kwa nshita imicitile yakwe ikasokolola ifyo aba.

E ico kanshi wipupumina ukumweba ifyo uyumfwa pali wena ilyo taulaishiba imibele yakwe bwino bwino. Nga wayangufyanya ukumweba ukuti walimutemwa, kabili na o asumina, nalimo pa numa kuti wasanga ukuti te kuti abe umulume musuma.d Apo walimulanga kale kale ukuti walimutemwa nga nshi, ukupingulapo ukuti icibusa cenu cipwe kuti nalimo kwalenga uyo mulumendo ukubipilwa nga nshi.

Imisango Yobe

Napamo uyo mulumendo na o alafwailisha ifishinka pali iwe! Bushe imisango yobe ilanga ukuti ni we kapepa wa kwa Lesa? Isabel atila: “Nalimona ukuti abakashana abengi tabafwala ifya mucinshi. E ico, nga ca kuti ulefwaya umwaume wa bumupashi akutemwe, ulekabila ukulafwala ifya mucinshi.” Te mulandu na mafashoni ayapya aya mu calo, ukufwala ifya kufwala ‘ifiyene, pamo no bufuuke na mano ayatuntulu,’ e fikalenga ulemoneka bwino sana kabili e lyo no mwaume wa bumupashi akakutemwa.—1 Timote 2:9.

Baibolo ikoselesha Abena Kristu bacaice ukuba “ica kumwenako mu milandile.” (1 Timote 4:12) Imilandile yobe eisokolola sana ifyo waba. Bushe finshi wingacita nga ca kuti wasanga inshita ya kulanshanya no mulumendo? Nga ca kuti wa nsoni, nakalimo kuti atendeka ukulasukasuka nelyo ukuba no mwenso. Umukashana we shina lya Abbie atile, “Napamo kuti wabalilapo ukulanda pa kuti umone ifyo alacita.”

Lelo bushe kuti watendeka shani? Nga ca kuti walalanda fye weka pa nshita ntali e lyo uleshimika fye pa fyo waba, kuti limbi amona kwati wali-itemwa sana kabili tausakamana ne fyo abantu bambi bayumfwa. Baibolo itukoselesha ukuti: “Mwiba abangwa fye ifyenu mwe bene, lelo abangwa ne fya bambi.” (Abena Filipi 2:4) Ukumwipushako amepusho yalinga ayanono pa bumi bwakwe nelyo pa fyo atemwa napamo kuti kwalenga atendeka ukulanda panono panono.

Taulekabila ukutendeka ukubomfya “ululimi lwa kufutika” nelyo ‘ukulanda ifya bufi’ ifya kubeleleka. (Amalumbo 120:2) Umwaume nga wa mano akeshiba ati ifyo ulelanda fya bufi. E lyo na cimbi, wilalanda icilandelande pa kuti fye mukwate ifya ukulandapo. Sengauka ukucita ico sana sana ilyo mwatendeka ukulanshanya ifyacindama sana, pamo nga ifyo mufwaya ukucita lwa ku mupashi. Lyonse ulelanda fye filya fine ulanda cila bushiku na bantu bambi, e lyo no kuba uwa cine, kabili umufumacumi. Nga ulecita ifyo e lyo wingeshiba nga ca kuti bonse babili mwakwata ubuyo bumo bwine.

Nga Talefwaya

Kuti wacita shani nga ca kuti walwisha na maka yobe yonse, lelo umulumendo wena talelanga ukuti na kutemwa? Napamo kuti papita imilungu nelyo fye ne myeshi ukwabula ukulanga ukuti na kutemwa. Bushe kuti watila fye wa nsoni? Kuti waipusha we mwine auti: ‘Nga ca kuti cine cine wa mwenso, bushe ukuupa kwena aliipekanya? Nga ca kuti twalyupene bushe akalakumanisha ukuba umutwe wa kutungulula ulupwa nelyo bushe akalaenekela ine ukulabomba uyo mulimo?’ (1 Abena Korinti 11:3) Ilipusho na limbi ilyo mwingaipusha lya kuti, ‘Bushe cine cine ni nsoni fye akwata nelyo tantemenwe fye?’ Nga wasanga ukuti talekufwaya fye kuti ca kukalipa sana. Lelo ukwishiba ukuti takutemenwe kuti kwakucingilila ku museebanya, uwingesa pa numa ya kulondolwela uyo muntu ushakutemwa ukuti naumutemwa.

Nalimo kuti watontonkanya no kushininkisha ukuti umulumendo nakutemwa nga nshi. Lelo, ni co fye alekokola ukulanga ukuti na kutemwa kabili nga wacitapo cimo kuti kwamukoselesha. Lelo nga ca kuti wasalapo ukumucinkulako ulingile no kwishiba ukuti ukucite co limbi kuti kwabipa pa numa. Ufwile ukutontonkanya sana pa fyo walalanda ne nshita yawama ukulandilapo.

Ku ca kumwenako, limbi kuti cawama ukumulanga ukuti nautemwa sana pa fyo alekupoosako amano ukucila ukulanda fye ukuti “walimutemwa” ukwabula no kutontonkanyapo sana. Pa nshita yalinga kabili ku cifulo cisuma kuti watila fye ulefwaya ukumwishiba bwino. Wisakamana nga ca kuti imilandile yobe yamoneka kwati taiweme. Amashiwi yobe ayakufuma pa nshi ya mutima ayanono kuti yalenga uyo muntu ukutontonkanyapo. Ulekabila ukwibukisha ukuti ulemulanga fye ukuti ulefwaya ukwishishanya nankwe, lelo taulemulomba ukuti akuupe. Kwena ukusosa ifyo kuti kwamupapusha, lelo mupele inshita ya kuti atontonkanyepo bwino.

Ilyo waishiba bwino bwino uyo mulumendo, kabili waimwena ukuti wa cikuuku kabili alasakamana bambi, taulekabila ukutiina icingafumamo nelyo ukutiina ukuti walasebana. Nomba bushe kuti wacita shani nga ca kuti umulumendo ayasuka mukukosa ukutila talefwaya? Ngo mulumendo ena kuti acita shani nga ca kuti umukashana amutununuka? Icipande cikakonkapo cikasuka ayo mepusho.

[Amafutunoti]

[Icikope pe bula 14]

Ukulolekesha ifyo acita kuti kwalenga wayalula amano yobe pali wena

[Icikope pe bula 14]

Nga nautemwa sana umuntu umo, landa ku bakalamba abacetekelwa abamwishiba bwino sana