Abacaice Bepusha Ukuti . . .

Ni Lilali Ningatendeka Ukwishishanya?

“Ku sukulu cimoneka kwati tautontonkanya bwino nga tawenda no mulumendo!”—Brittany.

“Ala fingi ifilenga na ine nalafwaya ukukwata umulumendo wa kwenda nankwe. Abalumendo abasuma cani ca ku mutenge.”—Whitney.

◼ Nga wamona umulumendo no mukashana pa sukulu baleenda nabekatana. Uumfwa shani?

□ Taubikako mano

□ Ulakumbwako panono

□ Ulakumbwa sana

◼ Nga muletamba filimu na banobe e lyo wasanga ukuti bonse bali na bo benda na bo. Ni we fye ushikwete! Umfwa shani?

□ Tausakamana

□ Ulabakumbwako panono

□ Ulakumbwa sana fye

◼ Umunobe sana nga atendeka ukutemwa umukashana ica kuti asuka atampa no kwenda nankwe. Umfwa shani?

□ Taubikako mano

□ Ulakumbwako panono

□ Ulakumbwa sana fye

NGA ca kutila wacasuka ati “ulakumbwako panono” nelyo “ulakumbwa sana” ifyo abanobe balecita, wishibe ukuti te iwe weka. Mu fyalo umo caseeka ku bakashana na balumendo ukwishishanya, abaice abengi e fyo bengasuka. Yvette uuli ne myaka 14 atile, “Limo tacumfwika bwino nga ca kuti ni we fye ushakwata umulumendo wa kwenda nankwe.”

Fwe bantu tulafwaya sana ukuba no muntu uo twatemwa sana kabili uo twishibe ukuti na o alitutemwa sana. Umulumendo umo umupungwe atile: “Cila bushiku ndaya ndefwaya sana ukukwata umukashana wa kwenda nankwe kabili cilangafya sana ukulabako.” Na kuba bamo batampa ukwishishanya ninshi bali abaice sana. Ku ca kumwenako, ukulingana no kufwailisha kwali muli magazini ya Time, abaice bamo abali ne myaka 13 balikwata kale abo benda na bo. Bushe kuti watila batendeke ukwishishanya pa mushinku uwalinga? Bushe naulinga ukutendeka ukwishishanya? Pa kwasuka ifyo fipusho, natubale tulande pa cipusho icacindama sana.

Bushe Ukwishishanya E Kutila Shani?

◼ Tutile umulumendo no mukashana lyonse baba pamo.

Bushe kuti watila baleishishanya? □ Ee □ Iyo

◼ Cila bushiku imiku iingi umulumendo no mukashana balalembeshanya amashiwi nelyo ukulanshanya pa foni.

Bushe kuti watila baleishishanya? □ Ee □ Iyo

◼ Umulumendo no mukashana balomfwana nomba tabafwaya bambi ukwishiba. Abafyashi babo tabaishiba. Tababeba pantu nabeshiba ukuti bakabakalipila.

Bushe kuti watila baleishishanya? □ Ee □ Iyo

◼ Umulumendo no mukashana lyonse nga bali pa banabo, bafwaya baba fye babili baleshimika.

Bushe kuti watila baleishishanya? □ Ee □ Iyo

Icipusho ca kubalilapo, cifwile tacacikwafya ukwasuka, lelo ufwile wacibala wakutumana ilyo ushilayasuka ifipusho fimbi. Bushe ukwishishanya kwine uku kucita shani? Muli cino cipande, twalalondolola ukutila ni filya ciba ilyo umulumendo no mukashana batemwana ica kuti balafwaya sana ukuba fye babili cila nshita. Kuti twatila umukashana no mulumendo baleishishanya nga ca kutila balelanga ukuti balitemwana ilyo bali pa bantu nangu ilyo bali fye babili, nampo balelanshanya pa foni nelyo pa kanwa nkati, atemwa pa cintu bwingi nelyo mu bumfisolo.

Nomba bushe naulinga ukutampa ukucite fi? Amepusho yatatu ayo twalalandapo yalakwafwa ukumona nga naulinga.

Cinshi Ulefwaila Ukuti Muleishishanya?

Mu fyalo ifingi abantu bamona ukuti ukwishishanya ni nshila iisuma iya kwishibaninamo no muntu umbi. Lelo pafwile ukuba umulandu uusuma uwa kutendekela ukwishishanya. Ukwishishanya kulingile ukwafwa umwaume no mwanakashi ukumona nga kuti balinga ukuupana. Mulandu nshi twasosela ifyo?

Baibolo ibomfya insoselo ya kuti “umushinku wa bwaice” pa kulondolola inshita ilyo insuna ya mwaume no mwanakashi iluma sana. (1 Abena Korinti 7:36) Umulumendo no mukashana nga baleba sana pamo pali iyi nshita, insuna kuti yaluma sana no kulenga mu citemwiko cabo mwafuma ifyabipa nga filya fine pa Abena Galatia 6:7 palanda ukuti, “Ico umuntu alebyala, e co kabili akalobolola.”

Abalumendo na bakashana bamo baleshishanya nangu ca kutila tabalefwaya ukuupana. Bena nga balecita ifyo, bamona kwati bawina icikombe icilenga bapanga sana ishina ku bantu abalemona ifyo balecita. Lelo cibi sana ukutemwa umuntu pa mulandu fye wa kufwaya ukupanga ishina. E mulandu wine icitemwiko ca musango yu cipwila bwangu. Heather, uwacaice umo ifi atile: “Icibusa ca bacaice abengi abeshishanya cilapwa pa numa fye ya mulungu umo nelyo ibili. “Bena bamona ukuti ukutemwa kufwile ukubako fye pa nshita inono, icilenga ukuti na lintu bakula balafilwa ukusunga ifyupo fyabo.”

Ukwishishanya pa mulandu fye wa kufwaya ukukwata uwa kwenda nankwe, ilingi line kulakalifya umubiyo uulemona ukuti mukafika apatali. E fyo cali kuli Eric uwa myaka 18. Aleishishanya no mukashana uo alemona kwati munankwe fye. Aishilesanga ukuti umukashana ena aletontonkanya ukuti pakaba fimo. Eric atila, “Ala nalipapile ifyo antemenwe bwangu. Ine nalemona kwati munandi fye!”

Kwena tacabipa abalumendo na bakashana ukuba pamo nga ca kutila bali pamo na bantu bambi. Lelo pa kutendeka ukwishishanya, ufwile ukulolela mpaka wacila pa mushinku wa bwaice kabili ufwile ukwishishanya no muntu uo ulefwaya ukuupana nankwe. Chelsea, umukashana umo ifi alimwene ukuti ico ca cine. Atile: “Limo nga natontonkanya ati ukwishishanya kwangala fye, ndebukisha nati te kwangala nga ca kutila umunobe ena alemona ukuti mukafika apatali.”

Uli ne Myaka Inga?

◼ Bushe ulemona ukuti uwingalinga ukutampa ukwishishanya afwile ukuba ne myaka inga? ․․․․․

◼ Nomba ipusha abafyashi bobe icipusho cimo cine, e lyo ulembe ifyo balalanda apa. ․․․․․

Imyaka abafyashi bobe balakweba ifwile yalafula ukucila iyo wacilemba pa cipusho. Nakalimo tacabe fyo! Limbi na iwe waba nga bacaice abengi abafwaya ukulolela mpaka bakakule e lyo bakatendeke ukwishishanya. Sondra umukashana umo ifi Umwina Kristu e fyo asala ukucita, nangu ca kutila alikumanya imyaka engopilwapo ukulingana ne funde lya buteko. Sondra atila: “Ico abaleishishanya bafwaya, kwishibana bwino. Nomba we mwine nga taulaishiba ne fyo ufwaya, bushe umuntu umbi kuti afishiba?”

Danielle uuli ne myaka 17 na o e fyo amona. Atile: “Ifyo nalefwaya umwaume ningopwako ukuba imyaka ibili iyapita, fyalipusana sana ne fyo ningatemwa wena ukuba pali ino nshita. Na pali ino nshita pene, te kuti ntile nimfikapo ukusala umwaume bwino bwino. Nga namona ukuti ninjishiba bwino ifyo mfwaya kabili papita imyaka imo ncili ndetontonkanya fye fimo fine, e lyo ningatendeka ukwishishanya.”

Bushe Naulinga Ukuupa Nelyo Ukuupwa?

Apo abeshishanya ni balya abalefwaya ukuupana, kanshi kuti cawama waipusha we mwine nga kuti wabomba imilimo iyo umwaume waupa no mwanakashi waupwa bafwile ukubomba, e lyo ne milimo fye umufyashi akwata. Kuti waishiba shani nga naulinga? Tontonkanya pali ifi fyebo.

◼ Ku ba pa Ng’anda Bushe waba shani ku bafyashi bobe na bana banobe? Bushe ulabafulilwa bwangu napamo no kubakalipila e lyo no kubasaalula pa kuti fye bomfwe ico ulefwaya? Kuti balanda ati waba shani nga wabepusha pali ifi? Ifyo waba pa ng’anda e filanga ifyo ukaba na lintu ukopwa.—Abena Efese 4:31, 32.

◼ Indalama Bushe ubomfya shani indalama? Bushe walitemwa sana ukukongola? Bushe kuti wasunge ncito? Nga kuti wafilwa, cinshi cingalenga? Bushe mulandu wa kuti incito taili bwino, nelyo bushe bakalamba ba ncito, atemwa mibele yobe imo iishawama? Nga ca kutila ulafilwa ukubomfya bwino indalama ilyo uli weka, kuti wabomfya shani bwino indalama sha lupwa lonse?—1 Timote 5:8.

◼ Ukupepa Kobe Nga uli Nte ya kwa Yehova, bushe mibele nshi iyo Baibolo itukoselesha ukukwata iyo waba na yo? Bushe ulabelenga Icebo ca kwa Lesa, kabili bushe ulashimikila no kusangwa ku kulongana? Iwe nga tawakosa mu kupepa, ukalakoselesha shani umwina mobe?—2 Abena Korinti 13:5.

Ifi e fimo fimo fye ifyo ufwile ukutontonkanyapo pa kumona nga naulinga ukwishishanya nangu ukuupa nelyo ukuupwa. Lelo abalumendo na bakashana kuti bacitila ifintu pamo nga pali na bantu bambi. Ku ntanshi nga wafwaya ukutampa ukwishishanya, ukeshiba ico ulefwaya, e lyo ukeshiba bwino ne fyo umuntu wingatemwa ukuupana nankwe afwile ukuba.

Ifipande na fimbi ifitila; “Abacaice Bepusha Ukuti . . . ” filasangwa pa intaneti pa www.watchtower.org/ype

IFYA KUTONTONKANYAPO

◼ Ni lilali cishingabipa kuli mwe balumendo na bakashana ukuba pamo?

◼ Mibele nshi ufwile ukuba na yo pa kutila utampe ukwishisha uo wingatemwa aba umwina mobe?

[Akabokoshi ne Fikope pe bula 14]

Ifyo Abanobe Bamo Basosa Pali uyu Mulandu

“Limo ndakumbwa abalumendo na bakashana abeshishanya e lyo na baupana fye. Lelo nalishiba ukutila ukwishishanya te bwangalo. Nga twalamona kwati ukwishishanya kwangala, umunensu uulemona ukuti tukafika apatali muli bucibusa bwesu kuti camubipila. Naishiba ukuti abafwile ukwishishanya ni balya fye abalefwaya ukwishiba nga ca kutila uo balefwaya ukuupana nankwe nalinga.”—Blaine, uwa myaka 17.

“Tatufwile ukulaenda no muntu pa mulandu fye wa kufwaya ukumona ifyo cakulaba nga twatampa ukulaishishanya no muntu twingatemwa ukuupana nankwe. Ico kuti cabipila uo tuleenda nankwe.”—Chelsea, uwa myaka 17.

“Abafwile ukwishishanya ni balya abafikile pa mushinku wa kuupana. Pantu nga tabafikilepo kuti caba kwati kulembela akampani ukuti ulefwaya incito ilyo taulapwa ne sukulu, nawishiba no kuti nangu bakwita tawakatampe ncito.”—Sondra, uwa myaka 21.

[Akabokoshi pe bula 16]

MWE BAFYASHI

Inshita ileisa ilyo abana benu bakatendeka ukufwaya ukwishishanya. Phillip atila: “Nshicitapo ne cili conse. Abakashana e bafwaya ndeenda na bo, kabili ndafilwa ifya kucita. Ala cilafya ukukaana pantu bamo kwena balamoneka bwino sana!”

Kuti cawama mwe bafyashi mwalanda no mwana wenu pa kwishishanya. Kuti mwabomfya cino cipande pa kulanshanya pali uyu mulandu. Ipusheni abana benu mumfwe ifyo bacita nga bakwata ubu bwafya pa sukulu nelyo fye mu cilonganino. Limo kuti mwalanshanya pali ifi fintu ilyo muli “mu mayanda yenu na pa kwenda mu nshila,” ninshi mulelanda fye ilyashi. (Amalango 6:6, 7) Konse uko mwalandila pali uyu mulandu, mwilaba ukuba ‘abayanguka ukuumfwa, abakokola ukulanda.”—Yakobo 1:19.

Nga ca kutila umwana wenu umukashana atendeka ukubika sana amano ku mulumendo nelyo umulumendo alabika amano ku mukashana, tekanyeni. Umukashana umo umupungwe atile, “Ilyo batata baishibe ukutila naleenda no mulumendo, ala balifulilwe! Balintinishe pantu balenjipusha nga nimfika pa mushinku wa kuupilwapo. Nomba ku bwaice, nga bakwipusha ifyo kuti walafwaya ukwenda no mulumendo pa kutila ubalange ukuti ifyo baletontonkanya te fyo!”

Nga ca kutila umwana wenu umupungwe amona ukutila tamulelandapo pa kwishishanya, tafiwama ificitika. Kuti alacite fyo mu bumfisolo. Umukashana umo atile: “Abafyashi nga bakalipa sana, balalenga abana batwalilila ukwishishanya mu bumfisolo. Tabaleka. Baba fye incenjeshi.”

Mukamona ifyo cikawama nga mulelanda na bo ukwabula ukupita mu mbali. Umukashana uuli ne myaka 20 atile: “Abafyashi bandi balalanda na ine pa kwishishanya ukwabula ukupita mu mbali. Bafwile ukwishiba umulumendo ntemenwe, kabili ico cilomfwika bwino! Batata kuti balanda no yo muntu. Nga kuli ifyo abafyashi bandi bamona ukuti tafili bwino, kuti banjeba. Ilingi ndaleka ilyo tatulafika ukutali.”

[Icikope pe bula 15]

Cilaba fye bwino ku bakashana na balumendo ukuba pamo nga pali abantu na bambi