Ubwamba

Ubulondoloshi: Imibele ya fibumbwa fya pe sonde iibomba nge nshila ya kufyalana ku bafyashi babili abakumana pamo. Ubupusano pa kati ka bwaume no bwanakashi bwakwata ifya kufumamo fya kufiko kutali mu bumi bwa bantunse. Apantu Lesa umwine e Ntulo ya bumi kabili apantu abantunse bapangilwe ne mifwaile ya kubelebesha imibele yakwe, amaka ya kukushisho bumi ku kwampana kwa bwamba yali no kusungwa no mucinshi ukalamba.

Bushe Baibolo isambilisha ukuti ukwampana kwa bwamba lubembu?

Ukute. 1:28: “Lesa alibapaalile [Adamu na Efa], Lesa atile kuli bene, Fyaleni, fuleni, kumaneni pe sonde.” (Ukufikilisha ili ikambisho lya bulesa caali no kufwaya ukuti bakwate ukwampana kwa bwamba, bushe te ifyo? Ukucite fyo te kuti cibe ulubembu lelo kuti caba mu kumfwana ne mifwaile ya kwa Lesa ku kwisushe sonde. Abantu bamo batontonkanya ukuti ‘icisabo cabindwa’ mu Edene nakalimo caali kuloshako kwa cimpashanya ku kubinda kwa bulesa nelyo fye ukulesha ukwampana kwa bwamba pa lubali lwa kwa Adamu na Efa. Lelo ico cipinkana ne kambisho lya kwa Lesa kuli Adamu ilyambwilwe pa mulu. Na kabili cipinkana ne cishinka ca kuti, nelyo cingatila Adamu na Efa baliliile ku cisabo cabindwa mu Edene, ukulumbula kwa kubalilapo ukwa kukwata kwabo ukwampana kwa bwamba kwali pa numa lintu bafumishiwe mulya.—Ukute. 2:17; 3:17, 23; 4:1.)

Ukute. 9:1: “Lesa apaalile Noa na bana bakwe abaume, no kutila kuli bene, Fyaleni, fuleni, kumaneni pe sonde.” (Ili ipaalo na limbi, pamo no kulondolola cipya cipya ukwe funde lya bulesa ku kufyalana, lyapeelwe pa numa ya Lyeshi lya cibulungwa mu kasuba ka kwa Noa. Imimwene ya kwa Lesa ukulola ku kwampana kwa mwi funde ukwa bwamba tayayalwike.)

1 Kor. 7:2-5: “Pa mulandu wa bulalelale ubwingi, umwaume onse abe no mukashi wakwe, kabili umwanakashi onse abe no mulume wakwe. Umulume apeele umukashi icifwile ukumupeela, no mukashi na o apeele umulume wakwe ifyo fine. . . . Mwitanana, kano pa kusuminishanya ukwikala fye akashita, . . . epali Satana amutunka mu kukanatekanya kwenu.” (Icalubana muli ifyo calangwa ukuba ubulalelale, te kwampana kwalinga ukwa bwamba pa kati ka mulume no mukashi.)

Bushe ukwampana kwa bwamba pa ntanshi ya cupo kwalilubana?

1 Tes. 4:3-8: “Uku e kufwaya kwa kwa Lesa, . . . ukuti mutalukeko ku bulalelale: ukuti onse uwa muli imwe eshibe ukukwato mukashi wakwe wine mu mushilo kabili mu mucinshi; te mu mufimbila wa lunkumbwa, nga Bena fyalo abashaishiba Lesa: umuntu te kupulamo no kupusula munyina muli ici cintu; pa kuti [Yehova] e ulandula ifi fintu fyonse, filya twamwebele kale no kushimikisha. Pantu Lesa tatwitile ku kuba mu kukowela, lelo mu mushilo; e ico uusula, tasuula muntu, lelo asuula Lesa uwapeele umupashi wakwe wa mushilo kuli imwe.” (Ishiwi lya ciGreek por·neiʹa, ilyapilibulwa “ubulalelale,” lilosha ku kwampana kwa bwamba pa kati ka bantu bashaupana, na kabili ku kwampana kwa pa mbali ya cupo pa lubali lwa bantu abaupa no kuupwa.)

Efes. 5:5: “Uwa bulalelale onse, nangu uwakowela, nangu uwa kaso (e kapepa wa tulubi), tali na bupyani mu bufumu bwa kwa Kristu na Lesa.” (Ici tacipilibula ukuti uuli onse ku numa uwali umulalelale te kuti aipakishe amapaalo ya Bufumu bwa kwa Lesa, lelo afwile ukuleka iyo nshila ya bumi pa kukwata ukusuminisha kwa kwa Lesa. Mona 1 Abena Korinti 6:9-11.)

Bushe Baibolo ilasuminisha ukwikala capamo pamo ngo mulume no mukashi ukwabule cupo ca mwi funde?

Mona amabula 127-129, pe samba lya mutwe “Icupo.”

Cinshi cintu Baibolo isosa pa lwa kulalana kwa ba bwamba bumo bwine?

Rom. 1:24-27: “Lesa abapoosele, mu lunkumbwa lwa mitima yabo, ku kukowela, ku kuicende mibili yabo abene beka. . . . Lesa abapoosele ku fya lwinso lwa museebanya; pantu na banakashi babo umusango wa cifyalilwa bawalwile icishaba ca cifyalilwa, na baume na bo ifyo fine, pa kuleko musango wa cifyalilwa ca bwanakashi, balafwayana mu lunkumbwa lwabo, abaume bacite fya nsoni ku baume, no kupokelela abene mu nda shabo icilambu icayana no kuluba kwabo.”

1 Tim. 1:9-11: “Amalango tayacitilwo mulungami, kano abashisakamana malango na bashinakilako, abashipepa na babembu, . . . aba bulalelale, ababembuka na baume banabo, . . . na cimbi nga capusana ne sambilisho lituntulu; umwabele mbila nsuma ya bukata iya kwa Lesa [wa nsansa].” (Linganyako Ubwina Lebi 20:13.)

Yuda 7: “Abena Sodomu na Gomora ne mishi iyashingulukako, pa . . . kukonke fye shiku, baimikwako ica kumwenako, mu kucula ku mulilo wa muyayaya.” (Ishina Sodomu lyaba intendekelo ye shiwi “sodomy,” ilyo ilingi line lilangilila icibelesho ca kulalana kwa bwamba bumo bwine. Linganyako Ukutendeka 19:4, 5, 24, 25.)

Mibele nshi iya bena Kristu ba cine ukulola kuli abo abakwata ilyashi lya kale ilya kulalana kwa ba bwamba bumo bwine?

1 Kor. 6:9-11: “Nangu ba bulalelale, nangu abapepo tulubi, nangu bacende, nangu ababembuka na baume banabo, . . . tabakapyane ubufumu bwa kwa Lesa. Kabili imwe bamo e fyo mwali; lelo mwalisambilwe, lelo mwalishishiwe, lelo mwalungamikilwe kwi shina lya kwa Shikulu Yesu Kristu na mu mupashi wa kwa Lesa wesu.” (Ukwabulo kusakamana icikulilo ca musango yo, nga ca kuti abantu nomba baleka ifibelesho fyabo ifya kale ifyakowela, babomfya ifipimo fyalungama ifya kwa Yehova, no kubelesha icitetekelo mu kupayanya kwakwe ukwa kwelelwe membu ukupitila muli Kristu, kuti baipakisha ukwiminina kwasanguluka pa ntanshi ya kwa Lesa. Pa numa ya kwaluka, kuti bapokelelwa mu cilonganino ca bwina Kristu.)

Abena Kristu ba cine balishiba ukuti nelyo fye kufwaisha kwalubana ukwalimbe mishila, ukusanshako uko pambi kwingakwata icishinte ca mfyalo nelyo icisanshamo ifilenga fya ku mubili nelyo ifya kusangwilako fya fyashingulukako, takwaba ukushingacimfiwa ku bantu abo mu cine cine bafwaya ukutemuna Yehova. Abantu bamo mu cifyalilwa baba abakuntukilwa apakalamba. Nakalimo ku numa banakile ku kupuuko bukali; lelo ukwishiba ukufwaya kwa kwa Lesa, ukufwaisha kwa kumutemuna, no kwaafwa kwa mupashi wakwe fyabalengele ukulundulula ukuilama. Umuntu pambi kuti aba uwakunkuma ku fya kunwa fikola, lelo, mu kuba no kukuntwa kwalinga, kuti ataluka ku kunwa na muli ifyo ukusengauka ukuba cakolwa. Mu kupalako, umuntu pambi kuti ayumfwa ukucebushiwa mu kukosa kuli bambi aba bwamba bumo bwine, lelo ku kumfwila ukufunda kwa Cebo ca kwa Lesa kuti atwalilila ukuba uwasanguluka ukufuma ku fibelesho fya kulalana kwa ba bwamba bumo bwine. (Mona Abena Efese 4:17-24.) Yehova tatusuminisha ukutwalilila ukutontonkanya ukuti imyendele yalubana mu cituntulu taipanga bupusano; mu cikuku lelo mu kushangila alatusoka pa lwa fya kufumamo no kupayanya ukwaafwa ukwingi kuli abo abafwaya “[ukufula] ubuntu bwa kale, no kufwalo buntu bupya.”—Kol. 3:9, 10.

Bushe imimwene ya Baibolo ukukuma ku bwamba nakalimo yabe iya musango wa kale kabili iya fibindo mu kukanakabilwa?

1 Tes. 4:3-8: “Uku e kufwaya kwa kwa Lesa, . . . ukuti mutalukeko ku bulalelale . . . E ico uusuula, tasuula muntu, lelo asuula Lesa uwapeele umupashi wakwe wa mushilo kuli imwe.” (Imimwene ya Baibolo ukukuma ku bwamba te cintu fye cimo icalundulwilwe ku bantunse bamo abaikeleko imyaka iingi iyapitapo. Yafumine kuli Kabumba wa mutundu wa muntu; icilengo kube calengama icifwaikwa pa kukwata ukusuminisha kwakwe; na kabili ipayanya ifya kutungulula ifisangwila ku ndupwa shashikatala no kwampana kwabamo butuntulu, ukwa nsansa ku nse ya lupwa. Abo babomfya uku kufunda balaibaka abene ku fibala fyashika ifya nkuntu na malwele ya kutiinya ayendela pamo ne myendele ya bucisenene. Ukufunda kwa Baibolo kwaba sana ukwalingana ne nshita mu kukumanya ukukabila kwa abo bafwaya kampingu wasanguluka pa ntanshi ya kwa Lesa no bumi ubwalubuka ukufuma ku kufulunganishiwa kushakabilwa.)

Nga Umo Asoso Kuti—

‘Imibele yobe yaba shani ukulola ku kulalana kwa ba bwamba bumo bwine?’

Pambi kuti wayasuko kuti: ‘Mimwene yalumbululwa pano muli Baibolo. Ndesumino kuti cintu isosa calibe cacilapo kucindama pe tontonkanyo ilili lyonse ilya buntunse, pantu ici citupeela amatontonkanyo ya kwa Kabumba wa mutundu wa muntu. (1 Kor. 6:9-11) Ulemona ukuti bamo aba aba abasangwike abena Kristu akale balebelesha ukulalana kwa ba bwamba bumo bwine. Lelo pa mulandu wa kutemwa kwabo ukwa kuli Lesa, kabili mu kuba no kwaafwa kwa mupashi wakwe, balyalulwike.’

Nelyo kuti wasoso kuti: ‘Mu kwasuka ico, pambi kuti nasoso kuti nalimona ifyo abengi abayumfwa ukuti takuli icibala cabipa icilingile ukulambatikwa ku musango wa bumi uwa kulalana kwa ba bwamba bumo bwine tabasumina ukuti Baibolo Cebo ca kwa Lesa. Kamwipwishe ifyo mumona Baibolo?’ Nga ca kuti umuntu alatunga ukusumina muli Baibolo, pambi kuti walundapo ukuti: ‘Ukulalana kwa ba bwamba bumo bwine te cipusho icipya. Baibolo imika imimwene ya kwa Yehova Lesa iishaluka mu lulimi lwalengama nga nshi. (Nakalimo bomfya ifyebo pa mabula 294, 295.)’ Nga ca kuti umuntu alumbulula ukutwishika pa lwa kubako kwa kwa Lesa nelyo pa lwa Baibolo, pambi kuti walundapo ukuti: ‘Nga takwaba Lesa, mu kubamo ukupelulula te kuti tulubulule kuli wene, e co kuti twaikala ukulingana ne fyo tulefwaya. E co icipusho ca cine cine ni ci, Bushe kwalibako Lesa kabili bushe nalye misha ya kubako kwandi kuli wene [na kabili, nakalimo, Bushe Baibolo yalipuutwamo kuli Lesa]? (Bomfya amatontonkanyo yamo ukufuma pa mabula 222-229 nelyo amabula 62-72.)