Ukukakatila mu Kupalamisha ku Kuteyanya Kwa Kwa Lesa

NGA FINTU CASHIMIKWA NA ROY A. RYAN

Sandhill, Missouri, e fyo wainikwe mu kulinga, apantu wali ukupalishako ulupili lukalamba mu cifulo ca mu mushi icakwatishe mpili. Uyu mushi wabela pa masansa ya misebo wabelele ku masamba ya Rutledge amakilomita yasano kabili wakwete fye amayanda cinekonsekonse nelyo pabula, icalici lya baMethodist, ne tuuka linono ilya kwa kafula. Mulya emo nafyalilwe pa October 25, 1900.

TATA aali ni kafula wa mu mushi. Nangu ca kuti abafyashi bandi ni limo limo fye baleya ku calici, Mayo atendeke ukuntuma ku Sande sukulu pe Calici lya Methodist. Nshatemenwe ishina Methodist, ukusumino kuti umuntu alingile ukwitwa Umwina Kristu; nalyo line nalilundulwile icilaka ku cine ca Baibolo no buseko mu bumi bwa ciyayaya.

Lintu nali ne myaka ya bukulu 16, naile ku kubomba incito ku nyanji ya Santa Fe. Umo uwa Basambi ba Baibolo aba pa Kati ka Nko (nga fintu Inte sha kwa Yehova baleitwa ilyo) uwe shina lya Jim aishile ku kubomba ku mpuka yesu iya mu nyanji, kabili wena na ine libili libili twabombele capamo. Jim alesosa, kabili nakutike ku cintu aali no kulanda pa lwa Baibolo. Caleumfwika icisuma kuli ine, e co nalipwishe nga kuti nayashimako cimo ica fitabo fyakwe.

Jim angashimishe volyumu ya kubalilapo iya Studies in the Scriptures, iyasabankanishiwe na C. T. Russell uwa International Bible Students Association. Lintu nabweseshe yene, namwebele ukundetela amavolyumu yafulilako. Mu kwipipa pa numa ya ico, Jim alilekele incito ya mu nyanji, kabili inshita yakonkelepo namumwene cali ni pa musebo mu Rutledge, alepoka ukulembesha kwa citabo ca fikope fyabalabata ica Scenario of the Photo-Drama of Creation. Pa numa andaalike ku kulongana kwe bumba ukwalecitilwa mu ŋanda mu mwakwe. Ubushiku bwa pa Mulungu ubuli bonse, naleenda amakilomita yasano mu kati ka Rutledge ukuya ku kulongana.

Lintu magazini ya Golden Age (nomba Loleni!) yatendeke mu 1919, nalefwaya ukutampa ukuya mu butumikishi bwa mwi bala. Umusambi wa Baibolo na umbi umupya na ine twali abapampamina ukwananya uyu magazini mupya ukufuma ku mwinshi no mwinshi. Twayumfwile mu nshila imo abatiinishiwa pa lwa kutandalila abantu mwi tauni lya mu mwesu, e co twapateme ishitima no kuya kwi tauni lyabelele lwa mupepi. Lintu twafikile mu lucelo, twalipaatukene kabili twakonkonseshe pa fiibi ukufikila icungulo kasuba, nangu cingati tatwakanshiwe muli uyu mulimo. Napokele ukulembesha kubili, kumo ukufuma ku mwaume nalebomba nankwe mu nyanji.

Pa October 10, 1920, nalibatishiwe mu cishiba mupepi na Rutledge. Abafyashi bandi balekaanya ukubimbwamo kwandi na Basambi ba Baibolo aba pa Kati ka Nko. Ici cali pa mulandu wa kukaanya kwaluminishiwe na bashibutotelo uko Abasambi ba Baibolo bakumenye mu kati ka myaka ya nkondo iya 1914-18. Pa numa, nangu cibe fyo, tata atendeke ukusangwa ku kulongana kumo ukwa Basambi ba Baibolo, na kabili alebelenga Golden Age. Pa ntanshi talafwa, mayo atemenwe nga nshi ukumfwikisha kwesu ukwa cine ca Baibolo. Nalyo line tapali abali bonse aba lupwa lwandi abatalile abapanga icine ukuba icabo.

Inshita ya Kwesha

Muli shilya nshiku sha mu kubangilila, kwaliko fye batatu pa mbali ya ine abalesangwa lyonse ku kulongana kwe sambililo lya Baibolo mu Rutledge. Aba batatu mu kupelako bashile ukuteyanya. Umo aali kalanda wakampuka, uwali no kupeela amalyashi ya Baibolo muli ilya ncende. Nangu cibe fyo, abele uwa cilumba pa lwa maka yakwe kabili ayumfwile uwabulwo mucinshi ukwakana mu mulimo wa kushimikila uwa ku ŋanda ne ŋanda nga fintu Abena Kristu ba mu kubangilila bacitile.—Imilimo 5:42; 20:20.

Lintu aba batatu balekele ukubishanya na Basambi ba Baibolo aba pa Kati ka Nko, ndebukisha ukuyumfwa ngo mutumwa Petro pa nshita Yesu alandile ku bantu pa lwa ‘kulyo mubili wa kwa Yesu no kunwo mulopa wakwe.’ Ukuipununa ku kusambilisha kwakwe, abengi pali kalya kashita balimushile. Lyene, Yesu aipwishe abatumwa ukuti: “Bushe na imwe mulefwayo kuya?” Petro ayaswike ati: “Mwe Shikulu, ni kuli ani twingaya? Imwe muli ne fyebo fya mweo wa muyayaya.”—Yohane 6:67, 68.

Nangu cingati Petro taumfwikishe cintu Yesu apilibwile ku ‘kulyo mubili wa kwa Yesu no kunwo mulopa wakwe,’ aishibe ukuti Yesu akwete ifyebo fya mweo. Ifyo e fintu nayumfwile pa lwa kuteyanya. Kwalikwete icine nangu cingati nshaleumfwikisha lyonse mu kukumanina fyonse fintu nalebelenga mu mpapulo. Nalyo line, ilili lyonse lintu icintu cimo casoselwe ico nshaumfwikishe, nshalepaasha ukulwisha cene. Pa numa, umulandu walengelwe ukumfwika, nelyo imimwene pa nshita shimo yaleteululwa. Naleba lyonse uwa nsansa ukuti nalipembelele mu kutekanya ku kumfwikisha kwalengama.—Amapinda 4:18.

Ukuteuluka ku Kubomba Bupainiya

Mu July 1924, nasangilwe kwi bungano lya pa kati ka nko mu Columbus, Ohio. The Golden Age yalondolwele lyene pamo nga “ibungano lyakulisha ilya Basambi ba Baibolo ilyacitilwe mu kati ka nkulo.” Palya ukusuminishanya kwakosa ukwa kukumbamo “Ukupeelwo Mulandu” kwalipokelelwe. Ifyebo fyapokelelwe no mupashi walangililwe pali lilye bungano fyankoseleshe ukuba umutumikishi wa nshita yonse, nelyo painiya.

Pa kubwela ukufuma kwi bungano, nalekele incito yandi iya mu nyanji, kabili Umusambi wa Baibolo munandi na ine twatendeke ukubomba nga bapainiya capamo. Nangu cibe fyo, pa numa mupepi no mwaka, ubutuntulu bwa bumi bwa bafyashi bandi bwalibotelele ukufika ku cipimo ca kuti balekabila ukwaafwa kwandi. Nalekele bupainiya kabili naingile incito ku kampani ka mipaipi ya mafuta, lelo apantu abantu balebomba kulya tabali kusonga kusuma, nalilekele ilya ncito no kuya mu busulwishi bwa kuteke nshimu no kushitisha ubuci.

Ukufika mwi pukutu lya 1933, abafyashi bandi bonse babili bali nabafwa, ukunsha uwalubukako ku kukakililwako. E co muli shinde wa 1934, napeele inshimu shandi ku kusakamanwa ku muntu umbi, nakuulile iŋanda inono iya cikocikala ku kwikalamo, kabili natampile umulimo wa nshita yonse na kabili nga painiya. Pa kubalilapo nabombele na Nte uwa cikalamba mu bwina mupalamano bwa Quincy, Illinois. Pa numa nabwelele ku Missouri, uko nailundile kwi bumba lya bapainiya.

Mu 1935 kwaliko icilala cabipisha mu cifulo ca pa kati ica Masamba, kabili apantu twalebomba mu ncende ya bulimi, cali mulimo wakosa. Tapali uuli onse uwakwete indalama, e co abantu batasha ilingi line batupeele ifya kulya atemwa ifintu fimbi lintu twabashilile ifitabo.

Ukubomba Bupainiya ku Kapinda ka ku Kulyo

Ilya nshita ya mupepo twaselele ku Arkansas ku kufyuka imiceele ya mpepo. Twali na maka ya kwananya ifitabo ifyafulilako muli ilya ncende kabili twapokelele ifya kulya fya mu cikopo fyonse fintu twingalya. Ilingi line twapokelele ifintu fimbi ifyo twali no kushitisha, ukusanshako ifipe fyapangwa no mutofwe ifya kale, safwali atemwa umukuba ifya kale, ba radiator ba motoka na mabatiri. Ifi fyatupeele indalama sha mafuta ya Model A Ford yandi, intu twalebomfya mu butumikishi.

Twabombele mu ncende sha mu mishi isha Newton, Searcy na Carroll mu cibwandashi ca Ozark ica mpili. Ifyakukumanya twakwete mu kushimikila pa kati ka bantu ba mu mpili aba ku Arkansas kuti fyaisula icitabo. Apantu imisebo yali iya kale nelyo ukukanabako muli shilya nshiku, twabombele ubwingi bwa mulimo wesu pa makasa. Bamo bapainiya mwi bumba lyesu baleya na bakabalwe ku kukumanya abantu mu ncende shasumbukisha isha mpili.

Inshita imo twaumfwile pa lwa muntu walesekelela uwe shina lya Sam, uyo mu kupelako twasangile pa mulu wa lupili. Atupokelele na maboko yabili kabili aali uwa nsansa ukuba na ifwe ukusendama kulya. Nangu cingati umukashi wa kwa Sam taali uwasekelela mu bukombe bwesu, umwana mwaume wakwe uwa myaka ya bukulu 16, Rex, ali uwasekelela. Lintu twafumineko, Sam atulaalike ukubwelelako. E co imilungu ibili pa numa, twaikele nabo na kabili.

Pa kufumako umuku walenga bubili, cali mukashi wa kwa Sam e watulaalike ukubwelelamo. Asosele ukuti twali ukusonga kusuma pali Rex. “Ni kalume uwakwata umusaalula,” e fintu alondolwele, “kabili nshiletontonkanya ukuti alitala atukana ukutula apo imwe bakalume mwaishile kuno.” Imyaka iingi pa numa nakumenye Rex na kabili lintu asangilwe kwi sukulu lya bamishonari ilya Gileadi mu South Lansing, New York. Ifyakukumanya ukupala ici fyalindetela ukwikushiwa kukalamba ukupulinkana mu myaka.

Umulimo wa pa Bethel

Lintu naipwishe ukuba painiya, na kabili naipwishe ukubomba pa cishinte cikalamba ica Nte sha kwa Yehova mu New York, icitwa Bethel. Muli shinde wa 1935, naishibishiwe ukuti ukwipusha kwandi kwalipokelelwe no kuti nali no kuya ku Kingdom Farm ya Watchtower Society mu South Lansing, New York, ku kutendeka umulimo wandi uwa pa Bethel. Ilyo line napangile amapekanyo kuli Nte munandi ukubuula iŋanda yandi iya cikocikala.

Naile na Model A Ford yandi ku New York, kabili pa 10:30 ulucelo lwa May 3, 1935, nalifikile. Mupepi na 1 koloko kalya kasuba, nalipeelwe incito ya kupandula imbao. Ubushiku bwakonkelepo naebelwe ukuya uko bakamina umukaka ku kwaafwa ukukama umukaka ku ŋombe. Nabombele ku mukaka pa myaka iingi, inshita shimo ukukama ulucelo ne cungulo bushiku kabili ukubomba na mabumba ya mu mabala yanono na yakalamba mu kati ka kasuba. Na kabili nasakamene inshimu no kupandila ulupwa lwa Bethel ubuci. Mu 1953, natwelwe ku dipartimenti ya kupanga chisi.

Umo uwa abo abayambukile ubumi bwandi pa mulandu wa ca kumwenako cakwe ica kuicefya, bucishinka, ne cumfwila kuli Yehova ali ni Walter John “Pappy” Thorn. Aali umo uwa Basambi ba Baibolo 21 abasontelwe mu 1894 ku kuba aba nyendo sha butotelo aba kubalilapo—abaume ababombele umulimo wapala kuli uyo uwa bakangalila ba muputule aba lelo—ukutandalila impendwa ya filonganino ku kubakoselesha. Pa numa ya myaka iingi mu mulimo wa kwenda, Munyina Thorn aishile ku Kingdom Farm kabili abombele umwa kusungile nkonko. Pa tushita utwingi nalemumfwa alesosa ukuti: “Ilili lyonse natendeka ukutontonkanya apakalamba pa lwa ne mwine, ndaya mu cifutu, ukulandila muli iyo nshila, no kusoso kuti: ‘We lukungu fye. Cinshi uli ica kubelapo uwa cilumba?’”

Umwaume na umbi uwafuuka uwabele ica kupashanya kuli ine aali ni John Booth, nomba icilundwa ce Bumba Litungulula ilya Nte sha kwa Yehova. Alyambulwa pa myaka ngo ulesosa ukuti: “Te mulandu na kuntu ulebombela lelo untu ulebombela mu cituntulu e cakatama.” Ubulondoloshi bwayanguka lelo fintu bwaba ubwa cine! Ukubombela Yehova e cakulisha pa mashuko yonse!

Cimo ica fya kwebekesha fyandi mu mulimo wandi uwa pa Bethel cali kwisulwa kwe sukulu lya bamishonari ilya Gileadi pa Kingdom Farm mu 1943. Ukubishanya na bapainiya ukufuma ku mbali ishingi isha calo cali mu cituntulu ica kucincimusha. Muli shilya nshiku mwalebamo abasambi mupepi no mwanda mwi kalasi limo na limo, e co cila myeshi mutanda abapya umwanda baleisa ku Kingdom Farm. Ukupwisha isukulu kwali no kucebusha amakana ya bantu kuli ici cibombelo ca kusambilisha mu ncende sha mu mushi isha mafarmu mu citungu ca New York.

Ukwalulwa kwa Mulimo

Lintu isukulu lya Gileadi lyaseshiwe ukuya ku Brooklyn ne ciyanda cikalamba ica kusendamamo no muputule we kalasi ifyakuulilwe mu South Lansing fyashitishiwe, icifulo cakukaminamo umukaka caliseshiwe ukuya ku Watchtower Farms mu Wallkill, New York. E co mwi pukutu lya 1969, natwelwe ku farmu pa Wallkill kabili natwalilile ukupanga chisi ukufikila 1983. Lyene nalipeelwe ukwalulwa kwa mulimo, kabili natendeke ukubomba mu kuyemfya ulubansa no kubyala ifimuti.

Ilintu naleipushiwa inshita imo iyapitapo, nalipushiwe ico naletontonkanya pa lwa kupeelwa ukwalulwa kwa mulimo pa numa ya myaka 30 iya kupanga chisi. “Tacansakamike,” e fyo nasosele ukwabula ukulamba, “pa mulandu wa kuti nshatemenwe ukupanga chisi kwena.” Icishinka cali ca kuti kuti twaba aba nsansa ukubombela Yehova mu mulimo uuli onse nga ca kuti twasungilila imimwene yalungama kabili mu kuicefya ukuinashisha ku kutungulula kwa teokratiki. E co nangula cingati mu cine cine nshatemenwe ukupanga chisi, naliipakishe umulimo wandi pa mulandu wa kuti waleafwilisha ulupwa lwa Bethel. Nga ca kuti twabombela Lesa wesu mukalamba, Yehova, mu citetekelo kabili ukwabula ukuilishanya, kuti twaba aba nsansa te mulandu ne fyo umulimo wesu waba.

Mu myaka yandi ilebotelela, nshiletontonkanya ifyo kuti naba mu mibele yawamisha ukucila ukubomba pa Bethel. Ndasakamanwa bwino kabili naliba na maka ya kutwalilila ukubomba imilimo yandi nelyo cingati ndi ne myaka 90 iya bukulu. Pa myaka iingi nomba, nalikwata ishuko lya kubuule nshita yandi ukutangilila pali programu ya kupepa kwa lucelo ukwa lupwa lwa Bethel pano pa Watchtower Farms. Apantu nalikwate shuko, ndekoselesha abapya pa Bethel ukushukila amashuko yonse aya mulimo yantu bapeelwa no kusambilila ukuba abaikushiwa kabili aba nsansa na yene.

Pa myaka, pa nshita ishingi naliba na maka ya kutandalila ififulo fya cilendo—India, Nepal, Far East, na Europe. Ukupanda amano kwakonkapo kuti pambi kwaba ukwa kwaafwa kuli abo baba mu filonganino fyabo ifya bantu ba kwa Yehova ukushinguluke calo: Beni aba nsansa kabili abaikushiwa mu mibele yenu iya ndakai kabili baluleni mu nshila ya ku mupashi mu mushili umo mwabyalwa.

Nalisalapo ukutwalilila umushimbe, apantu calimpeela amaka ya kutwalilila ukwabula ukupumbulwa mu mulimo wandi kuli Lesa. Pamo nge cilambu ku citetekelo, Lesa wesu umukalamba apeela icilolelo ca bumi bwa ciyayaya. Ku bengi, ico cikapilibula ubumi bwabulo kupwa mu mushi wa paradise pano pe sonde. Bamo aba ifwe tulolesha ku ntanshi ku bumi bwabula impela mu mulu, ukusakamana umulimo uuli onse untu twapeelwa.

Bamo kuti batontonkanya ukuti imyaka 90 yaba bumi ubwalepa, ubwafumba. Ubumi bwandi bwaliba ubwafumba lelo tabwalepa mu kukumanina. Ukupitila mu kwikala mu kupalamisha ku kuteyanya kwa kwa Lesa ne fyebo fyakwe ifya cine, kuti twatanununa ubumi bwesu ku ciyayaya.a

[Amafutunoti]

[Icikope pe bula 26]

Munyina Ryan mu myaka yakwe iya mu kubangilila pa mbali ya Model T Ford