Krisimasi—Bushe E Nshila ya Kusengelamo Yesu?

UKUFYALWA kwa Mupusushi, Mesia wapembelelwa apalepa, mu cine cine yali ni nshita ya kusekelela. “Moneni,” e fyabilishe malaika ku bacemi mu bwina mupalamano bwa Betlehemu, “ndebila kuli imwe imbila nsuma ya kusekelela kukalamba ukukaba ku Bantu bonse: pantu mu mushi wa kwa Davidi mufyalilwe imwe lelo Umupusushi, uyo ni Kristu Shikulu.” Icinabwingi ca bamalaika baliilundileko, ukulumba Lesa ukuti: “Kube ubukata kuli Lesa umwapulishamo, na pano nse pabe umutende mu bantu abo abekelwamo.” (Luka 2:10-14) Bamo kuti basondwelela ukuti Abena Kristu balingile ukupashanya bamalaika mu kulumbulula ubuseko pa kwisa kwa kwa Kristu kwi sonde ku numa kulya.

Ici tacali e calembwa ca kubalilapo ica Baibolo ica bamalaika ukupongomoka mu nyimbo she lumbo. Lintu isonde lyashimpilwe, “intanda sha lucelo shayawilile utupundu pamo, na bana baume bonse ba kwa Lesa baliweleshe.” (Yobo 38:4-7) Ubushiku bwalungikwa ubwa ici ca kucitika tabwalembwa muli Baibolo. (Ukutendeka 1:1, 14-18) Te mulandu na fintu akashita kafwile pambi kali, Abena Kristu tabapaasha ukuti pa mulandu wa kuti bamalaika baliweleshe, balingile ukusefya cila mwaka ububumbo bwe sonde kabili nakalimo ukupokelela umutebeto wa cisenshi ku kwibukisha akashita.

Nalyo line ico e cintu fye abantu abasefya Krisimasi balecita ku kufyalwa kwa kwa Yesu Kristu. Ukufwailisha mupepi na muli encyclopedia iili yonse iyashintililwapo pe samba lya mutwe “Krisimasi” kusuminisha ukuti ubushiku bwa kufyalwa kwa kwa Yesu tabwaishibikwa. Baibolo tailanda icili conse pali bulya bushiku.

“Ne Penga nga Lyalila Icililelile”

“Lesa te wa cimfulumfulu, lelo wa muyano,” e fyalembele umutumwa Paulo, mu kulungika icimfulumfulu ca cilonganino mu Korinti wa pa kale. Mu mashiwi yashingulukako yamo yene, aipwishe ukuti: “Ne penga nga lyalila icililelile, ni ani engaipekanisho kuya ku bulwi?” (1 Abena Korinti 14:8, 33) Nomba, nga ca kuti Lesa wa muyano afwaile Abena Kristu ukusefya ukufyalwa kwa Mwana wakwe pe sonde, bushe kuti Acishila ku bantu bashapwililika ukusala mu kutunganya ubushiku ukufuma ku mitebeto ya cisenshi no kupokelela ifibelesho fishili fya bukapepa?

Ukubebeta ifya kumwenako fya Baibolo finono kucilenga ukumfwika ukuti Yehova Lesa tabomba na bantu bakwe muli iyo nshila. Lintu afwaile abena Israele ukusunga ukusefya kwa pa mwaka pe samba lye Funde lya kwa Mose, Lesa alangilile inshiku sha kulungatika no kubeba ifya kubaka uto tushita twa mitebeto. (Ukufuma 23:14-17; Ubwina Lebi 23:34-43) Yesu Kristu, nangu cingati tabalile akambisha ukwibukisha ukufyalwa kwakwe, akambishe abakonshi bakwe ukubaka ubushiku bumo ubwa kulungatika. “Ubushiku alefutukwamo,” Nisani 14, 33 C.E., Yesu atendeke ukusefya kwa ca Kulya ca Cungulo ica kwa Shikulu, ukubomfya umukate ushatutumuka na waini. Akambishe ukuti: “Citeni ici ku kunjibukisha.” (1 Abena Korinti 11:23, 24) Ukulila kwa ntandala ukulosha kuli lilali kabili ifya kubaka ica Kulya ca Cungulo ica kwa Shikulu kwaliba ukwaumfwika kabili ukwabulamo icilubo. Lyene ni shani pa lwa Krisimasi? Takwaba apali ponse muli Baibolo apo tusanga ukukambisha ukuli konse ku kusefya ukufyalwa kwa kwa Kristu, kabili taitweba ni lilali nelyo ni shani.

‘Ku Nonka Abantu’

“Oo, kwena nalishiba Krisimasi yaba ya ntendekelo ya cisenshi,” e fyasosele shibutotelo umo pa Tokyo Zion Church, “lelo apantu fye abantuuntu fye bali abasekelela mu buKristu pa December 25 kabili balasambilila ifisambilisho fya kwa Yesu Wacindikwa, Krisimasi yalikwata icifulo ca iko mu buKristu.” Abengi balisuminishanya no kupelulula kwakwe. Bushe ulesumina ukuti ukucita ukusuusukako kwa musango uyo kwalilinga?

Bamo balapaasha ukuti nangu fye ni Paulo alisuuswikeko ku kunonka abasumina. “Naicita umusha kuli bonse,” e fyo alembele, “pa kuti ninganonka abantu abengi apo ningapesha . . . Lintu ndebomba na Bena fyalo, njikala nga Bena fyalo, ku nse ye Funde lya ciYuda, pa kuti ninganonka Abena fyalo. . . . Fyonse ifi ncita pa mulandu we landwe, pa kuti ningakana mu mapaalo ya liko.” (1 Abena Korinti 9:19-23, Today’s English Version) Bushe aya mashiwi yalalungamika ukupokelela umutebeto wa cisenshi ku kucebusha Abena fyalo ku buKristu?

Languluka mu kusakamanisha amashiwi yashingulukako aya bulondoloshi bwa kwa Paulo. Mu cikomo 21, asosele ukuti: “Ici tacilepilibula ukuti nshibela ifunde lya kwa Lesa; mu cituntulu naliba pe samba lye funde lya kwa Kristu.” (TEV) E co tasuuswikeko mu milandu iyo yatobele ifunde lya kwa Kristu, lelo ‘aikele nga Umwina fyalo’ pa kucindika imyata ya cikaya ne fibelesho ilyo lyonse ifi fishalelwisha amafunde ya Bwina Kristu.a

Mu kuba ne ci mu muntontonkanya, tontonkanya pa lwa fintu ukupokelela kwa mitebeto ya cisenshi ukwingila mu “buKristu” pe samba lye shina Krisimasi kwingamoneka lintu kwamwenwa mu lubuuto lwa kukambisha kwa Baibolo ukwakonkapo: “Mwiba aba kwi koli limo na bashatetekela; pantu ubulungami no bupulumushi kuti fyayampana shani? . . . napamo ukulingana nshi ku watetekela no ushatetekela? . . . E ico fumeni mwi bumba lyabo, mupaatukeko, e fyo asosa [Yehova, NW], kabili mwiikatako ku cishasanguluka; na ine nkamusekelela.” (2 Abena Korinti 6:14-17) Te mulandu no bwelelo bwingatambikwa, ubuKristu bwakantaikwa ne mitebeto ya cisenshi taili ni nshila nangu fye panono iya kusengelamo Yesu nga Umupusushi. Nga cali icishalinga mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo lintu Yesu aishile mu mubili, kabili caba icishalinga na lelo line nelyo ku nshita ya ku ntanshi, lintu Kristu aisa nga Imfumu ku kuputunkanya amapingushi ya kwa Lesa. (Ukusokolola 19:11-16) Na kuba, abo abasobolapo ukusefya imitebeto ya cisenshi mu kwafwilisha ukuifungushanya kwa “Bwina Kristu” kuti pambi balekaana Yesu Kristu.

“Abena Kristu Bafiswa” Abashabweshiwa

Bulako isambililo ukufuma ku cacitike kuli baKatolika mu Japan mu kati ka nshita ya ntungulushi ya fita. Lintu ukunyanyantila baKatolika kwatendeke mu 1614, baKatolika ba cina Japan bamo 300,000 bakwete ukusalapo kutatu: ukuba aba kufwile cisumino, ukusha icitetekelo cabo, nelyo ukufisama. Abo abafiseme balebeta ukuti Abena Kristu bafiswa. Ku kucingilila icitetekelo cabo, bayalukile ku myata ya baBuddha ne ya baShinto. Mu musango wabo uwa kupepa, babomfeshe Maria Kannon, icali ni Maria waifungushanya nga umuBuddha wabutuushiwa mu musango wa kwa nyina uwapakata umwana. Imitebeto yabo yasakenyemo ubutotelo bwa buBuddha, ubwa buKatolika, no bwa myata. Nangu cibe fyo, lintu bapatikishiwe ukusangwa ku fililo fya baBuddha, baimbile amapepo ya Bwina Kristu no kucita modoshi, ukusefya ku kucefya amapepo ya baBuddha. Ni shani fintu abo “Abena Kristu” baba?

“Apo fye icinabwingi ca ba Kirishitans [Abena Kristu] cakuminweko,” e filondolola icitabo The Hidden Christians, “ukuikumika ku butotelo kwalikulile muli bene ukucilenga ukuba icayafya ukusha ukupepa kwa balesa wa baShinto na baBuddha.” Lintu icibindo cafumishiwepo kabili bamishonari ba ciKatolika babwelele ku Japan, icinabwingi ca abo “Abena Kristu bafiswa” bakonene ku musango wabo uwa kukumbinkanya kwa butotelo.

Nangu cibe fyo, bushe Icalici lya ciKatolika mu kubamo kupelulula lyali no kulengulula abo “Abena Kristu bafiswa” abakeene ukubweshiwa kuli buKatolika bwa ciRoma? Mu kupalako Icalici lya ciKatolika lyalipokelela ifisambilisho fya cisenshi ifingi ne mitebeto, ukusanshako na Krisimasi. Nga ca kuti baKatolika na baProtestanti, nangula balaitunga ukuba Abena Kristu, balikowesha “ubuKristu” bwabo ne mitebeto ya cisenshi, bushe te kuti na kabili bakaane Yesu Kristu?

Ukubweshiwa ku BuKristu bwa Cine

Setsuko, Katolika waipeelesha pa myaka 36, mu kupelako afikile kuli uko kwishiba. Pa numa ya Nkondo ya Calo iya II, uyu mwanakashi aeseshe ukwisusha umupokapoka wakwe uwa ku mupashi pa kubishanya ne calici lya ciKatolika. ‘We kwikushiwa we!’ e fyo atontonkenye lintu asangilwe ku Minsa ya Krisimasi no kumona ifimuti fya Krisimasi ifingi ifyacilishapo kuyemba mu kati na ku nse ye calici lyakwe. “Nayumfwile uwa cilumba pa lwa fya kuyemfya fyesu fyayemba, ifyo fyacilile ifya macalici yali lwa mupepi,” e fintu asosele. Nangu ni fyo, Setsuko mu cituntulu taumfwikishe ifisambilisho fya ciKatolika, nangu cingati alisambilishe fye na mu Sande sukulu pa nshita imo. E co lintu afwaile ukubimbwamo apakalamba mu mulimo we calici, aipwishe shimapepo wakwe ifipusho finono. Mu cifulo ca kwasuka ifipusho fyakwe, shimapepo alimusuulile. Pa kuba uwalengwe nsoni, apingwilepo ukusambilila Baibolo umwine. Imilungu ibili pa numa, Inte sha kwa Yehova balimutandalile, kabili apokelele isambililo lya Baibolo ilya mu ŋanda.

Alondolola ukuti: “Cali ca kukalifya ukulolenkana ne cine ca Baibolo ico casushishe ifisumino fyandi ifya ku numa. Nalikwete fye na alopecia neurotica, ukunukuka kwa mushishi ku mulandu wa kufulunganishiwa. Panono panono, nangu cibe fyo, ulubuuto lwa cine lwalisanike mu mutima wandi. Nalisungwike apakalamba pa kwishiba ukuti Yesu te kuti afyalwe mu December wa mfula, uwatalala, lintu abacemi bashingasakamana impaanga shabo ukutali inshita ya bushiku. (Luka 2:8-12) Cabongolwele icipasho candi ica lyashi lya kufyalwa, pa kuti twabomfeshe ubutonge nge mfula yabuuta ku kuyemfya ukumoneka kwa mpaanga na bacemi.”

Pa numa ya kuishinina umwine ulwa cintu Baibolo mu cituntulu isambilisha, Setsuko apingwilepo ukuleka ukusefya Krisimasi. Takwata na kabili “umupashi wa Krisimasi” umuku umo pa mwaka lelo alangisha umupashi wa kupeela kwa nsansa uwa Bwina Kristu cila bushiku.

Nga ca kuti mu bufumacumi walisumina muli Kristu, wikalifiwa lintu wamona abasenshi balekowesha Krisimasi. Balebwekeshapo fye ifyo yali mu kutendekelako—umutebeto wa cisenshi. Krisimasi taitungulula uuli onse ku kusengela Yesu Kristu, uwabwela mu kukanamoneka nge Mfumu ya mu mulu. (Mateo, ifipandwa 24 na 25; Marko, icipandwa 13; Luka, icipandwa 21) Ukucila, Abena Kristu ba cine balanga umupashi wapala uwa kwa Kristu ukushinguluka umwaka onse, kabili balabilisha imbila nsuma iya Bufumu, ubo Yesu abapo Imfumu. Ifyo e fintu Lesa afwaya ifwe ukusengela Yesu Kristu nga Umupusushi wesu kabili Imfumu ya Bufumu.—Ilumbo 2:6-12.

[Amafutunoti]

[Icikope pe bula 7]

Abena Kristu ba cine bacindika Yesu ukupulinkana umwaka onse