Nasangile Ukwikushiwa mu Kubombela Lesa
NGA FINTU CASHIMIKWA NA JOSHUA THONGOANA
Ku numa mu 1942, nali uwafulunganishiwa nga nshi. Nalesambilila ifitabo fyasabankanishiwe na ba Seventh-Day Adventist ne fitabo fyasabankanishiwe na Watch Tower Society. Ukupala abena Israele ba ku kale, nali ‘uusunta uwa mitima ibili.’—1 Ishamfumu 18:21.
BA Seventh-Day Adventist balentumina amalyashi yapulintwa ayainikwe “Voice of Prophecy.” Naipakishe ukwasuka amepusho yabo, kabili balaile ukumpeela satefiketi wayemba nga ca kuti napitile amashindano yandi yonse. Lelo namwene ukuti fyonse fibili “Voice of Prophecy” ne mpapulo sha Watch Tower Society fyaletumwa ukufuma mu musumba wa mu South Africa uwa Cape Town. Nalipapile ukuti: ‘Bushe aya mateyanyo yalishibana? Bushe ifisambilisho fyabo filasuminishanya? Nga te ifyo, ni bani balungika?’
Pa kupwisho mulandu, natumine amakalata yapalana ku kuteyanya kumo kumo. Ku ca kumwenako, nalembele ku Watch Tower Society ukuti: “Bushe mwalishibako abantu ababishanya na ‘Voice of Prophecy,’ kabili nga mwalibeshiba, cinshi mulesosa pa lwa fisambilisho fyabo?” Mu nshita, napokelele ifyasuko ukufuma ku mabumba yonse yabili. Kalata ukufuma ku Watch Tower Society yasosele ukuti balishibe ulwa “Voice of Prophecy” lelo yalondolwele ukuti ifisambilisho fya iko, pamo nga Bulesa Butatu no kubwela kwa kwa Kristu kwi sonde mu mubili, tafyaba fya mu malembo. Kalata yabo yasanshishemo amalembo ku kukaana ifi fifundisho.—Yohane 14:19, 28.
Icasuko ukufuma ku “Voice of Prophecy” casosele fye ukuti balishibe “abantu ba Watch Tower,” lelo tabasuminishenye ne fisambilisho fyabo. Takuli imilandu yapeelwe. E co napingwilepo ukubisha Watch Tower Society, icili e cibombelo ca mwi funde icibomfiwa ne Nte sha kwa Yehova. Ilelo, pa numa ya myaka 50 iya kubishanya ne Nte, fintu naba uwa nsansa pa kuti nacitile kulya kupingulapo kwalungama!
Icikulilo ca Butotelo
Nafyelwe mu 1912 mu cifulo ca ku mushi ice shina lya Makanye, ku kabanga ke tauni lya mu South Africa ilya Pietersburg. Makanye yaali pali ilya nshita pe samba lya kulamwa kwe Calici lya Anglican, e co nabele icilundwa ca lilye calici. Lintu nali ne myaka ya bukulu ikumi, ulupwa lwesu lwaselele ku cifulo icaandatilwe ne Calici lya Lutheran Berlin Mission, kabili abafyashi bandi bailundile kuli ilyo calici. Mu kwangufyanya nali uwafikapo ku kusangwa ku mapepo ya Cimuno no kulyako akaputulwa ka mukate no kucemfulo mwangashi, lelo tacaikwishe ukukabila kwandi ukwa ku mupashi.
Pa numa ya kupwisha imyaka cinekonsekonse iya ku sukulu, natuminwe na tata ku Kilnerton Training Institution, kabili mu 1935, napokelele satefiketi wa mu Mwaka Walenga Itatu uwa Bukafundisha. Umo uwa bakafundisha nabombele nabo aali mwanakashi wacaice, Caroline. Twalyupene, kabili pa numa Caroline afyele akanya kanakashi ako twainike shina Damaris. Imyaka inono pa numa, nabele kafundisha mukalamba pe sukulu lya Sehlale mu mushi wa mpanga uwa Mamatsha. Apantu isukulu lyaletungululwa ne Calici lya Dutch Reformed, twailundile kuli lilye calici, ukusangwa ku mapepo ya liko inshita yonse. Twacitile ci pa mulandu wa kuti e cali icintu ca kucita pali ako kashita, lelo tacandetele ukwikusha.
Akashita ka Kwaluka
Ubushiku bwa pa Mulungu bumo mu 1942, twalepituluka mu nyimbo pe calici lintu umulumendo wabuuta amoneke pa mwinshi ne fitabo fitatu ifyasabankanishiwe na Watch Tower Society—Creation, Vindication, na Preparation. Natontonkenye fyo ifitabo fyali no kumoneka bwino pa shelufu ya laibrari yandi, e co napokelele fyene pa mashilini yatatu. Pa numa naishibe ukuti umwaume, Tienie Bezuidenhout, aali umo uwa Nte sha kwa Yehova, eka fye muli cilya cifulo. Pa kutandala kwakonkelepo ukwa kwa Tienie, aletele icilimba ca maseleti kabili alishishe amalyashi yamo aya kwa Judge Rutherford. Naipakishe mu kucilapo limo ilyaishibikwe nga “Iciteyo ne Cimfulumfulu,” lelo Caroline na nkashi yandi Priscilla, uwaleikala na ifwe, tabaipakishe. Pa kutandala kwa butatu ukwa kwa Tienie, ampeele icilimba ca maseleti pa kuti ningalisha amaseleti ku fibusa.
Kasuba kamo nabebetele mu kusakamanishisha mu mabula ya citabo ca Creation kabili nafikile pa cipandwa ca kuti “Where are the Dead?” (Abafwa Baba Kwi?) Natampile ukubelenga mu masubilo ya kusambilila pa lwa mabuseko yalesangwa ne myeo yafwa mu muulu. Lelo mu kupusana no kwenekela kwandi, icitabo calondolwele fyo abafwa baba mu nshishi shabo kabili tabaishiba nangu kamo. Ifikomo ukufuma mu Baibolo, pamo nga Lukala Milandu 9:5, 10, fyalyambwilwe mu kwafwilisha ici. Icipandwa cimbi cakwete umutwe wa kuti “Awakening the Dead” (Ukushibusha Abafwa), kabili Yohane 5:28, 29 aliloshiweko ngo bushinino bwa kuti abafwa tabaishiba kantu nangu kamo kabili balelolela ukubuuka. Ici capangile amano. Cali ca kwikusha.
Cali pali ilya nshita, mu 1942, e lyo naputwile ukwampana kwandi na “Voice of Prophecy” no kutendeko kweba bambi pa lwa fintu nalesambilila ukufuma mu mpapulo sha Watch Tower Society. Umo uwa ba kubalilapo ukwankulako aali ni cibusa, Judah Letsoalo, uwali umo wa basambi banandi aba mwi kalasi pa Kilnerton Training Institution.
Judah na ine twacofele incinga ba kilomita 51 ku kusangwa ku kulongana kwa Nte sha cina Africa mu Pietersburg. Pa numa, ifibusa ukufuma ku Pietersburg ilingi line baendele ulwendo lonse ukwisafika ku Mamatsha ku kunjafwa ukupeela ubukombe bwa Bufumu ku bena mupalamano bandi. Mu kupelako, pa kulongana kumbi mu Pietersburg, mu December 1944, nalibatishiwe mu cilangililo ca kuipeela kwandi kuli Yehova.
Ulupwa Lwandi na Bambi Baankulako
Caroline, Priscilla, no mwana wandi umwanakashi Damaris, batwalilile ukuya kwi Calici lya Dutch Reformed. Lyene akayofi kalipumine. Caroline afyele umwana wesu uwa bubili—akanya kaume akatuntulu mu kumoneka ako twainike shina Samuel. Lelo mu kupumikisha alilwele no kufwa. Ifibusa fya ku calici ifya kwa Caroline tafyapeele ukusansamusha, ukusoso kuti Lesa alefwaya umwana wesu ukuba na wene mu muulu. Mu kumanama, Caroline atwalilile ukwipusha ukuti: “Mulandu nshi Lesa engasendela umwana wesu?”
Lintu icebo ca kayofi kesu cafikile ku Nte mu Pietersburg, balishile no kutupeela ukusansamusha kwine kwine ukushimpwa pa Cebo ca kwa Lesa. Caroline pa numa asosele ukuti: “Cintu Baibolo yasosele pa lwa cilenga imfwa, pa lwa mibele ya bafwa, na pa lwe subilo lya kubuuka capangile amano, kabili nalisansamushiwe apakalamba. Nalefwaya ukuba mu calo cipya no kupokelela umwana wandi na kabili ukufuma ku nshishi.”
Caroline alekele ukuya ku calici, kabili mu 1946 wene, Priscilla, na Judah balibatishiwe. Mu kwangufyanya pa numa ya lubatisho lwakwe, Judah aile ku kwisula umulimo wa kushimikila mu cifulo ca ku mushi ice shina lya Mamahlola, kabili atwalilile uwa busumino ukufikila imfwa yakwe mu 1991.
Lintu Judah aile, nali fye nine mwaume neka uwashele ku kusakamana icilonganino cesu, icainikwe Boyne. Lyene Gracely Mahlatji aselele mu cifulo cesu ica kubombelamo, kabili mu kupelako aupile Priscilla. Umulungu umo na umo, Gracely na ine twali no kulekanina ukupeela amalyashi ya cintubwingi mu ciSepedi, ululimi lwa cikaya ulwa cina Africa. Pa kulenga ifitabo fya Baibolo ukusangwa ku bantu, Sosaite yanjipwishe ukupilibula ifitabo mu ciSepedi. Candetele ukwikushiwa kukalamba ukumona abantu balenonkelamo ukufuma muli ifi fitabo.
Pa kuluminisha kampeini wesu uwa kulongana kwa cintubwingi, twashitile icilimba ca maseleti mu kuba ne fisoselo fikalamba pa kulisha amalyashi ya Baibolo ukupulinkana icifulo cesu conse ica kubombelamo. Twaashime icikocikala citintwa ne mpunda ku kusenda ifi fibombelo fyafina ukufuma ku cifulo ne cifulo. Nge ca kufumamo, abena mupalamano besu batwinike abati “Abantu be Calici lya Mpunda.”
Pali ino nshita icilonganino cesu icinono catwalilile ukukula. Mu kupelako, bankashi yandi babili abakalamba na balume babo babele Nte kabili bonse batwalilile aba busumino ukufikila imfwa yabo. Na kabili, abengi ukufuma ku cilonganino ca Boyne (pali nomba citwa Mphogodiba) babuulile umulimo wa bukabila bwa mbila nsuma uwa nshita yonse, kabili abafulilako bacili muli uyo mulimo. Pali ino nshita, kuliko ifilonganino fibili muli ici cifulo cakulisha ica mishi ya mu mpanga iyasalangana, kabili ubwingi bonse ubwa bakasabankanya bacila pali 70 bali abacincila mu mulimo wa kushimikila.
Umulimo Upya
Mu 1949, nalekele ukufunda pa sukulu no kusanguka umutumikishi painiya wa lyonse. Ukupeelwa kwandi ukwa mulimo ukwa kubalilapo kwali kutandalila ababomba mu mafarmu abafiita abaikele pa mafarmu ya babuuta mupepi na Vaalwater mu Transvaal. Bamo abene ba mafarmu baafwilishe ifunde lyapokelelwe mu nshita ilya ine ilya kapaatulula ka nkanda kabili baali abapampamina ukuti abafiita balingile ukusumina ukucepako kwabo ku babuuta kwatunganishiwa kabili balingile ukubombela bashikulwibo babuuta. E co lintu nashimikile kuli bakabomba bafiita, ababuuta bamo bamwene mu cilubo ukuba kashimikila wa kulesha ukunakila. Bamo bampeele fye no mulandu uwa kuba umuKomyunisiti no kuntiinya ukumpika.
Nacitile lipoti imibele kwi ofesi lya musambo wa Watch Tower Society, kabili mu kwangufyanya nakuushiwe ku cifulo cimbi mu ncende ya mu mushi icitwa Duiwelskloof. Mupepi ne yi nshita umukashi wandi nao wine alekele incito yakwe iya bukafundisha no kuilunda kuli ine mu mulimo wa bupainiya. Icungulo kasuba cimo mu 1950, twabwelele ukufuma mu mulimo wa mwi bala no kusanga enifulupu ikalamba ukufuma ku Sosaite. Ku kusungushiwa kwesu yakwetemo ubwite bwandi ku kupokelela ukukanshiwa nga kangalila wenda. Pa myaka itatu twatandalile ifilonganino mu South Africa, kabili lyene mu 1953 twapeelwe umulimo ku Lesotho, icalo cishapalama kuli bemba mu kati na nkati ka South Africa.
Ubutumikishi mu Lesotho na Botswana
Lintu twatendeke ukubomba mu Lesotho, kwaliko amaŋumfuŋumfu ayengi aya kuti abeni ilingi line baali fya kutontapo fya kwipaya kwa kusefya kwa ntambi. Bonse babili umukashi wandi na ine twalisakamikwe, lelo ukutemwa kwa bamunyinefwe ba ciSotho ne cileela cabo mu kwangufyanya fyalitwafwile ukulaba ku mwenso wa musango yo.
Pa kubombela ifilonganino mu mpili sha Maluti isha mu Lesotho, naleenda ne ndeke, ukusha umukashi wandi mu mishi ya mu mpanga yabatama muntu atwalilile mu mulimo wa bupainiya ukufikila ukubwela kwandi. Ifibusa mu cikuuku balinshindike ukufuma ku cilonganino cimo ukuya ku cibiye ku kunjafwa ukusengauka ukuluba mu mpili.
Pa nshita imo naebelwe fyo pa kufika ku cilonganino cakonkelepo, twali no kwabuka umumana wa Orange ukunina pali kafwalo. Nalyebekeshiwe ukuti kafwalo wandi ali uwanakilila lelo nasokelwe ukuti lintu umukuku wakosa mu kucishamo, bakafwalo ilingi line besha ukufumyapo ifisendo fyabo. Nali uwasakamikwa pa mulandu wa kuti nshaishibishe ukunina pali kafwalo kabili nshali uwaishibisha ukoowa. Mu kwangufyanya twali mu mumana, kabili amenshi yafikile apakwikala. Nali uwatiinishiwa nga nshi ica kuti nalekeleko ku ntambo no kwikata ku masense ya kwa kafwalo. Mwandi kwilulukwa lintu twafikile umutende pa cituntu ca ku bushilya!
Bulya bushiku nshali na kulaala pa mulandu wa kuti umubili wandi walekalipa ukufuma ku kunina pali kafwalo. Lelo cali icawaminwa ukubipilwa konse pantu ifibusa balangile ukutasha kukalamba pa kutandala. Lintu natampile umulimo wa muputule mu Lesotho, kwaliko icipimo ca pa muulu ica bakasabankanya 113. Ilelo, cilya cipendo calikula ukufika kuli 1,649.
Mu 1956 ukupeelwa kwesu ukwa mulimo wa kushimikila kwapilibukile ku Bechuanaland Protectorate, iitwa nomba Botswana. Botswana calo cakulako, kabili intamfu shalepako shalekabilwa ukufimbwa pa kufika pali bakasabankanya bonse. Twaendele atemwa ne shitima nelyo mu cimbayambaya. Takwaliko ifipuna, e co twali no kwikala pa nshi ne fipe fyesu. Ilingi line twafikile uko twaleya ababutuluka nga nshi kabili abanaka. Bamunyinefwe aba Bwina Kristu lyonse balitupokelele, kabili ifinso fyabo fya nsansa fyalitupembeswile.
Pali iyo nshita, impapulo sha Sosaite shali pe samba lya cibindo mu Botswana, e co ukushimikila kwesu ukwa ku ŋanda ne ŋanda kwacitilwe mu kucenjela, ukwabula ukubomfya ifitabo fya Sosaite. Inshita imo twalisangilwe tulebombela mupepi no mushi wa Maphashalala kabili twaliketwe. Mu kuipokololako kwesu twabelengele ukufuma muli Baibolo, ukulosha ku kutumwa kwesu nga fintu kwalembwa pali Mateo 28:19, 20. Nangu cingati bamo aba muli bakabilo balyebekeshiwe, imfumu yakambishe ukuti Inte sha cikaya bomwe fikoti. Lyene, ku kusungushiwa kwesu, shibutotelo apaapeete ku mfumu ukukwato luse no kutwelela. Imfumu yalyumfwilile, kabili twalikakwilwe.
Te mulandu no kupakaswa ne cibindo pa mpapulo shesu, umulimo wa Bufumu watwalilile ukulunduluka. Lintu nafikile mu Botswana, kwaliko icipimo ca pa muulu ica bakasabankanya 154. Imyaka itatu pa numa lintu icibindo cafumishiwepo, cilya cipendo calikulile ukufika ku 192. Ilelo, kuliko Inte sha kwa Yehova 777 abaleshimikila muli cilya calo.
Ukusambilisha no Kupilibula
Mu kuya kwa nshita, nalibomfiwe nga kafundisha mwi Sukulu lya Butumikishi bwa Bufumu ilya baeluda ba Bwina Kristu. Pa numa naipakishe ishuko lya kuba kafundisha mwi Sukulu lya Mulimo wa Bupainiya. Umukashi wandi na ine na kabili twabombele mu nshita mu nshita mu musambo wa mu South Africa. Pa tushita twa musango yo naafwilishe ukupilibula, kabili Caroline abombele mu kicini.
Kasuba kamo mu 1969, kangalila wa musambo, Frans Muller, alintununwike no kusoso kuti: “Munyina Thongoana, kuti natemwa ukumona iwe no mukashi obe mwi ofesi lyandi.” Mulya alondolwele ukuti twali pa kati ka abo basalilwe nga makombe kwi Bungano lya “Umutende pe Sonde” ilya mu 1969 mu London. Twaipakishe icileela ca kutemwa ica bamunyinefwe mu England na mu Scotland, kabili caingilisheko apakalamba ukutesekesha kwesu ukwa bumunyina bwa mu kusaalala kwa calo.
Pa makumi ya myaka yane ayapitapo, Caroline aliba munandi wa cishinka mu mulimo wesu nga bakabila ba mbila nsuma aba nshita yonse. Twaliipakisha amabuseko ayengi no bulanda capamo. Nangu cingati twalufishe babili aba mu bana besu mu mfwa, umwana wesu umwanakashi, Damaris, akulile ku kuba Nte musuma na kabili ayakeene mu mulimo wa kupilibula pa musambo wa South Africa.
Ubutuntulu bwesu ubwa bumi tabutusuminisha na kabili ukwakana mu mulimo wa kwenda, e co pa myaka inono iyapitapo, twaliba bapainiya baibela mu cilonganino mu Seshego, akalitauni ka cina Africa mupepi na Pietersburg. Momba nga kangalila wa kutangilila. Baibolo ilondololo kuti “ku cinso [ca kwa Yehova] kwabo kusekelela ukwafikapo,” kabili mu cine cine nalisanga ubuseko no kwikushiwa mu kubombela Lesa mu Africa wa ku kapinda ka ku kulyo.—Ilumbo 16:11.
[Icikope pe bula 26]
Ukucitilo bunte mu kalitauni ka Seshego, South Africa