Twalifwaya Ubufumu Intanshi

NGA FINTU CASHIMIKWA NA OLIVE SPRINGATE

Mayo e lyo fye ashimishe kandulo kabili e lyo fye afumine mu muputule pa numa ya kuumfwa ku mapepo yesu. Ndume yandi umwaice ilyo line fye anjipwishe ati: “Olive, ni shani fintu Lesa engatumona no kutuumfwa ukupulinkanya mu fibumba fya matafwali?”

“MAYO atila kuti amona ukupulinkanya mu cili conse,” e fyo nayaswike, “nelyo fye mu kati ka mitima yesu.” Mayo ali mwanakashi waletiina Lesa kabili kabelenga wacincila uwa Baibolo, na kabili abikile muli fwe bana umucinshi ukalamba uwa kuli Lesa no wa fishinte fya Baibolo.

Abafyashi besu bali filundwa fye Calici lya Anglican mu kalitauni kanono aka Chatham, Kent County, England. Nangu ca kuti Mayo aleya ku calici lyonse, asumine ukuti ukuba Umwina Kristu capilibwile ifingi ukucila pa kwikala fye pa cipuna no kukutika ku cilelandwa mu calici umuku umo mu mulungu. Na kabili aali uwashininkisha ukuti Lesa afwile ukukwata fye icalici lya cine limo.

Ukutesekesha Icine ca Baibolo

Mu 1918, lintu nali mupepi ne myaka ya bukulu isano, Mayo ashitile amavolyumu yakwete umutwe wa kuti Studies in the Scriptures, ayalembelwe na Charles T. Russell, presidenti wa kubalilapo uwa Watch Tower Bible and Tract Society. Imyaka inono pa numa, ilintu twaleikala mu kacifulo kanono akainikwe Wigmore, Mayo alikumene na umo uwa Basambi ba Baibolo, nga fintu Inte sha kwa Yehova baishibikwe lilya. Alipokelele ica kwaafwa ukusambilila Baibolo The Harp of God, kabili ukufuma muli cene atendeke ukusangamo ifyasuko ku fipusho fyakwe ifingi ifya Baibolo. Cila mulungu kardi wakashikila mu kuba na mepusho yapulintwa pa cipandwa cimo na cimo aleisa ku mwesu mu melu. Kardi na kabili alangile uko mu citabo ifyasuko fyali no kusangwa.

Mu 1926 abafyashi bandi, nkashi nandi Beryl, na ine twafumine mwi Calici lya Anglican pa mulandu wa kuti twaliselaushiwe no kubimbwamo kwe calici mu mapolitiki, pamo pene ne fisambilisho fya liko ifingi ifyabulamo kupelulula. Icisambilisho calumbuka cali ca kuti Lesa aali no kulungulusha abantu ku ciyayaya conse muli helo wa mulilo. Mayo, uwalesapika icine ca Baibolo mu cine cine, alishininwe ukuti Calici lya Anglican talyali lya cine.

Mu kwipipa pa numa ya ico, mu kwasuka amapepo ya kwa Mayo ayafumaluka, Muka Jackson, Umusambi wa Baibolo, alitutandalile. Mupepi na pa maawala yabili, alandile na Mayo na ine, ukwasuka amepusho yesu ukufuma muli Baibolo. Twalicankilwe ukwishiba, pa kati ka fintu fimbi, ukuti amapepo yesu yalingile ukulungatikwa kuli Yehova Lesa, Wishi kwa Yesu Kristu, kabili te kuli Bulesa Butatu ubwa mu nkama. (Ilumbo 83:18; Yohane 20:17) Lelo kuli ine icipusho ico cishingalabwa nga nshi cintu Mayo aipwishe cali ni ci: “Cinshi cintu cipilibula ukufwaya Ubufumu intanshi?”—Mateo 6:33.

Icasuko cashimpwa pali Baibolo casongele ubumi bwesu mu kushika. Ukutula ulya wine mulungu, twatendeke ukusangwa ku kulongana kwa Basambi ba Baibolo no kwakana ifintu twasambilile na bambi. Twalishininwe ukuti twali natusanga icine. Imyeshi inono pa numa, mu 1927, Mayo alibatishiwe mu cishibisho ca kuipeela kwakwe ku kubombela Yehova, kabili mu 1930, na ine wine nalibatishiwe.

Ukwingila mu Mulimo wa Bupainiya

Ulupwa lwesu lwalesangwa mu Cilonganino ca Gillingham, icapangilwe na bantu mupepi na 25. Abafulilako aba bene bali batumikishi ba nshita yonse, abetwa bapainiya, kabili bonse bakwete isubilo lya ku muulu. (Abena Filipi 3:14, 20) Ukupimpa kwabo ukwa Bwina Kristu kwaleambukila. Ilintu nali ncili fye umupungwe, nalicitileko bupainiya pa kashita kanono mu Belgium mu kubangilila kwa ba 1930. Ici caluminishe ukufwaisha kwandi ukwa mulimo wa Bufumu uwalundwako. Pali iyo nshita twayakene mu kwananya kope wa katabo ka The Kingdom, the Hope of the World kuli shimapepo onse.

Mu kupita kwa nshita tata abele uwa kukaanya nga nshi imibombele yesu iya Bwina Kristu, kabili lubali lumo pa mulandu wa ici, naselele ku London mu 1932 ku kuya ku koleji. Pa numa nasambilishe pa sukulu pa myaka ine kabili mu kati ka iyo nshita nabishenye ne Cilonganino ca Blackheath, cimo ica filonganino fye fine ifyaliko pali iyo nshita mu London. Cali ni lilya e lintu twatendeke ukumfwa amalipoti ya kubikwa mu cifungo no kucula kwa bamunyinefwe ba Bwina Kristu ne nkashi muli Germany wa kwa Hitler pantu bakeene ukwafwilisha ukubombesha kwa nkondo ukwa kwa Hitler.

Mu 1938, umweshi wine untu napwishishemo ukulipila inkongole sha fitabo napokele, nalekele ncito yandi ku kufikilisha ukufwaisha kwandi ku kuba painiya. Nkashi nandi Beryl atendeke bupainiya mu London pa nshita imo ine, lelo aikele mu ŋanda ya bapainiya iyapusanako. Umunandi wa kubalilapo kubomba nankwe nga painiya aali ni Mildred Willett, uyo pa numa aupilwe kuli John Barr, nomba uuli cilundwa ce Bumba Litungulula ilya Nte sha kwa Yehova. Capamo na bambi mwi bumba lyesu, twali no kucofa incinga ukuya ku cifulo ca kubombelamo no kwikala kulya akasuba konse, ilingi line te mulandu ne mfula.

Amakumbi ya nkondo kale kale yaleshininda pali Europe onse. Abana calo balesambilishiwa ifya kufwala ifintu fimo pa menso ifya kubacingilila ku mwela wa sumu, kabili amapekanyo yalitendekwe ku kufumya abana mu misumba ukubatwala mu kati ka ncende ya mu mishi ya England nelyo ku tumatauni tunono epali kwabe nkondo. Nakwete fye indalama shalinga ishasungilwe ku kushita insapato, kabili tacali na kucitikako kupoka ukwaafwa kwa mu fya ndalama ukufuma ku bafyashi bandi. Lelo bushe Yesu tali nasosa ati, ‘Ifi fyonse fikalundwako nga ca kuti mwabala ukufwaya ubufumu’? (Mateo 6:33) Nalikwete icitetekelo cakumanina ukuti Yehova aali no kupayanya ukukabila kwandi konse, kabili alicite co mu kupaka imyaka yonse iyi. Mu kati ka nshita ya nkondo pa nshita shimo shimo nalelunda ku bufubo bwandi bunono ku musalu uyo naletoola mu musebo pa numa ifimbayambaya fyalongwamo fyalepita fyaponeshe wene. Kabili ilingi line nakwete ica kulya pa kukabushanya impapulo sha Baibolo ne fitwalo ne misalu.

Nkashi nandi Sonia afyelwe mu 1928. Aali fye ne myaka ya bukulu cinelubali lintu apeele ubumi bwakwe kuli Yehova. Sonia asosa ukuti nelyo fye ni pali ulya mushinku wacaice, bupainiya bwali nabusanguka ubuyo bwakwe. Mu 1941, mu kwangufyanya pa numa ya kwishibisha ukuipeela kwakwe ukupitila mu lubatisho lwa mu menshi, afikilishe bulya buyo lintu wene na Mayo batuminwe pamo nga bapainiya ku Caerphilly, South Wales.

Ubutumikishi Bwesu mu Kati ka Myaka ya Nkondo

Mu September 1939, Inkondo ya Calo iya II yalitendeke, kabili bamunyinefwe ba Bwina Kristu ne nkashi mu Britain balepooswa mu cifungo pa mulandu umo wine fye untu abasumina banabo mu Nazi Germany balepooselwa mu cifungo—ukwiminina kwabo ukwa kukanabuulamo lubali ukukuma ku kwakana mu nkondo. Ukuponya amabomba pali England kwatendeke pa kati ka 1940. Ubushiku no bushiku, ifya kupuulisha fya bulwi bwakosa fyalekomeka amatwi, lelo mu kuba no kwaafwa kwa kwa Yehova twali na maka ya kusendamako panono no kupembesulwa ku mulimo wa kushimikila ubushiku bwakonkelepo.

Pa nshita shimo twali no kuya ku cifulo cesu ica kushimikilako ukuyasanga fye ubwingi bwa mayanda fitantala. Mu November ibomba lyaponene amamita yanono fye ukufuma pa ŋanda iyo ubwingi bwesu twaleikalamo, ukutobaula amawindo mu tupimfya utwingi. Iciibi cafina ica ku ntanshi calipasamwike, kabili umufumine cushi mwalibongolweke. Pa numa ya kupoosa inshita ya bushiku iyasheleko mu citenge ca kuuba ukufuma ku mabomba, twalilekene kabili twaile ku kwikala mu mayanda ya Nte shapusanapusana.

Mu kwipipa pa numa ya ico napokelele ukupeelwa kwa mulimo ku Croydon, mu Greater London. Painiya munandi aali ni Ann Parkin, uyo ndume yakwe Ron Parkin pa numa abele kampanya wa Komiti wa Musambo mu Puerto Rico. Pa numa naselele ku Bridgend, South Wales, uko natwalilile ukucita bupainiya, ukulaikala mu cikocikala icaletintwa na kafwalo pa myeshi mutanda. Ukufuma kulya twalecofa amacinga amakilomita mutanda ukuya ku cilonganino cikalamba icapalamisheko, mu Port Talbot.

Ukufika pali iyi nshita abantu bonse balesanguka aba bulwani nga nshi ukulola kuli ifwe, ukutwita abena kampingu (abashisuusuka pa mulandu wa kampingu). Ici cacilengele ukuba icakosa kuli ifwe ukusanga umwa kutubilisha, lelo Yehova alitusakamene nga fintu calaiwa.

Pa numa, cinekonsekonse aba ifwe twalipeelwe umulimo nga bapainiya baibela mu Swansea, itauni lya pa cabu mu South Wales. Ifyo inkondo yakosele, e fyakosele ne mpatila kuli ifwe. Amashiwi ya kuti “impuku” na “bakuwe” yalilembelwe muli penti pa cibumba ca ŋanda yesu iya bupainiya. Ubu bulwani bwabalamwinwe maka maka ku malipoti ya mu nyunshipepala ayo yatusenwike pa mulandu wa kwiminina kwesu ukwa kushibuulamo lubali. Mu kupelako, umo umo, cinelubali aba ifwe twalibikilwe mu cifungo. Napoosele umweshi umo mu cifungo ca Cardiff mu 1942, kabili pa numa nkashi nandi Beryl na o apoosele nshita mulya. Nangu ca kuti twakwete ifinono lwa ku mubili kabili twaculile ukupumya no museebanya, twali abakankaala lwa ku mupashi.

Pali iyo nshita, Mayo na Sonia balecita bupainiya mu Caerphilly kabili balekwata ifya kukumanya fyapalako. Isambililo lya Baibolo ilya kubalilapo fye ilyo Sonia atungulwile lyali mu kuba na namayo uyo atantike ukutandalila icungulo bushiku ca pali Cisano. Sonia aali uwacetekela ukuti Mayo aali no kumushindika, lelo Mayo alondolwele ukuti: “Ninkwata icipangano na cimbi. Walitantika, e co ufwile fye ukuya weka.” Nangula cingati Sonia aali fye ne myaka ya bukulu 13, aile fye eka, kabili namayo acitile ukulunduluka kwa ku mupashi ukusuma kabili pa numa asangwike Nte waipeela.

Imibombele ya pa Numa ya Nkondo—Lyene Gileadi

Lintu Inkondo ya Calo iya II yapwile mu 1945, nalebomba mu cifulo caba ceka mu Whaley Bridge, Derbyshire. Ulucelo luntu ukuleko kulwa kwabilishiwe, twatandalile no kusansamusha abantu abo ukufika pali iyo nshita bali nabatendwa umupwilapo ne nkondo—abana banshiwa ba iko, bamukamfwilwa, ne mibili yaputaulwa.

Imyeshi imo pa numa, Sosaite yaipwishe aba kuitemenwa ukushimikila mu Ireland, Emerald Isle. Pali iyo nshita kwaliko fye mupepi ne Nte sha kwa Yehova 140 pali cilya cishi, e co calangulwikwe ukuba cifulo ca kubombelamo ica bumishonari. Mu kati na nkati ka myeshi inono, mupepi na bapainiya baibela 40 balipeelwe umulimo kulya, kabili nali pa kati kabo.

Pa numa ya kubomba pa nshita imo mu Coleraine na mu Cookstown ku kapinda ka ku kuso, nalipeelwe umulimo, capamo na bambi batatu, ku Drogheda ku lulamba lwa ku kabanga. Nangu ca kuti abena Ireland mu cifyalilwa baliba aba cikabilila nga nshi kabili aba cileela, impatila ya butotelo yalikulile. Muli fyo, mu kati ka mwaka umo uutuntulu, twali fye na maka ya kushila abantu ifya kwaafwa ukusambilila Baibolo ifinono nga nshi (mu cishinka icitabo fye cimo no tutabo tumo utunono).

Mu kati ka kuba kwesu mu Drogheda, nalecofa incinga ukufuma pa farmu imo ukuya ku iinankwe lintu umubomfi wa pa farmu uwacaice mu kupumikisha alompweke ukupula mu lupango ukwisa ku musebo. Alicebelecebele mu musebo, lyene aipwishe mwi shiwi lya pa nshi ati: “Bushe uli umo uwa Nte sha kwa Yehova?” Lintu nayaswike ukuti e fyo nali, atwalilile ukuti: “Icungulo bushiku cafumako nakwete ukupaashanya kwaluma na nkobekela wandi pa lwa imwe bakashana, kabili twalifitobolwele. Nkobekela wandi akoselele pa kuti muli baKomyunisti, nga fintu bashimapepo ba ciKatolika ne nyunshipepala fisosa, lelo napaashishe ukuti te kuti fye cibe ica cine, apantu mulaya apabuuta ku ŋanda ne ŋanda.”

Namupeele akatabo ku kubelenga, ako afishile mwi tumba lyakwe, kabili twatantike ukukumana no kulanda ifyafula nga pafiita, apantu asosele ukuti: “Nga ca kuti namonwa ndelanda kuli imwe, ndi no kulufya incito yandi.” Cilya cungulo bushiku ifwe babili twalimukumenye no kwasuka amepusho yakwe ayengi. Amoneke ukushininwa ukuti ici cali cine, kabili alaile ukwisa ku ŋanda ku mwesu icungulo bushiku na cimbi ku kusambilila ifyafulilako. Tatalile esa, e co twayumfwile ukuti afwile alishibikwe pa cungulo bushiku ca kubalilapo ku bapita nshila bamo aba pa macinga kabili nakalimo alilufishe incito yakwe. Ilingi line tulapapa nga ca kuti alitalile asanguka Nte.

Pa numa ya kusangwa kwi bungano lya citungu mu Brighton pa lulamba lwa ku kapinda ka ku kulyo ulwa England mu 1949, abafulilako aba ifwe twapokelele ukulaalikwa ku Watchtower Bible School of Gilead mu citungu ca New York. Ubwingi bonse ubwa 26 ukufuma ku Britain balisangilwe kwi kalasi lyalenga 15, ilyo lyapwishishe isukulu pa July 30, 1950, mu kati ke bungano lya pa kati ka nko mu Yankee Stadium.

Ubutumikishi Bwesu mu Brazil

Umwaka wakonkelepo nalipeelwe umulimo ku São Paulo, Brazil, umo uwa misumba ikula lubilo lubilo nga nshi mu calo conse. Pali iyo nshita wakwete fye ifilonganino fya Nte sha kwa Yehova fisano, lelo nomba kwabako mupepi na 600 ifya fyene! Mwandi kucilana cali ukufuma ku kubombela mu Ireland! Amayanda ayengi mu cifulo cesu ica kubombelamo mu São Paulo yali fiyanda fishaikulila, ukushingulukwako ne mpango sha nshimbi ishalepa mu kuba ne mpongolo shapikulwa bwino isha nshimbi. Twali no kwita umwine wa ŋanda nelyo umubomfi wa mu ŋanda pa kutoota amapi yesu.

Ilyo imyaka yalepita, kwaliko ukupeelwa kwa mulimo ukupya. Nali ne shuko lya kwaafwa ukupanga ifilonganino ifipya mu fifulo fyalekanalekana mu kati ka citungu ca São Paulo, ukusanshako cimo mu Jundiaí mu 1955 na cimbi mu Piracicaba mu 1958. Pa numa, mu 1960, nkashi nandi Sonia asangwike mishonari wa kubomba nankwe, kabili twapeelwe umulimo ku Pôrto Alegre, umusumba ukalamba uwa citungu ca Rio Grande do Sul. Ni shani, e fintu pambi wingapapa, aishile ku Brazil?

Sonia na Mayo batwalilile ukucita bupainiya mu England pa numa ya Nkondo ya Calo iya II. Lelo mu kubangilila kwa ba 1950, Mayo alikwete ukulepulwa kwa kansa uko kwamushile uwanakuka nga nshi ica kukanaya ku ŋanda ne ŋanda, nangu ca kuti aali na maka ya kutungulula amasambililo ya Baibolo no kulemba amakalata. Sonia alitwalilile mu mulimo wa bupainiya, kabili pa nshita imo ine alyafwile ukusakamana Mayo. Mu 1959, Sonia akwete ishuko lya kusangwa kwi kalasi lyalenga 33 ilya Gileadi kabili alipeelwe umulimo ku Brazil. Pali iyo nshita, Beryl asakamene Mayo ukufikila imfwa yakwe mu 1962. Beryl pali iyo nshita aali naupwa, kabili wene no lupwa lwakwe mu busumino balebombela Yehova.

Mu Brazil, Sonia na ine twaafwile abantu abafulilako ukufika ku kuipeela no lubatisho. Nangu cibe fyo, imo iya mpika iyo abena Brazil abengi bakwete yali ya kulembesha icupo cabo. Pa mulandu wa bwafya bwa kulekana mu Brazil, cali icaseeka ku bantu babili ukwikala fye capamo ukwabulo kuupana. Ici e fyo caleba ukucilisha lintu umunankwe wa mu cupo umo apaatwikeko kufuma ku wali kale umunankwe wa mu cupo uwa mwi funde.

Namayo umo, uwe shina lya Eva, ali muli yo mibele lintu namukumenye. Umunankwe wa mu cupo uwa mwi funde aliile, e co pa kuti twingamulondola, twalibilishe pa mulabasa. Lintu umulume wakwe asangilwe, namushindike ku musumba umbi ku kuleka umulume ukusaina pa cipepala ico cali no kumulubula pa kuti engalembesha mwi funde ukwampana no mwaume uushaupa uyo aleikala na o. Mu kulubulula pa ntanshi ya kwa kapingula, aipwishe bonse babili Eva na ine ukulondolola umulandu alefwaila ukuwamya injikalo yakwe iya mu cupo. Kapingula alisungwike na kabili alikushiwe lintu ici calondolwelwe kuli wene.

Pa kashita na kambi, naile capamo na umo uwa mu basambi bandi aba Baibolo ku kutantika loya ukubombela pa mulandu wakwe. Na kabili ubunte busuma bwalipeelwe ukukuma ku cupo ne fipimo fya mibele isuma ya kwa Lesa. Muli ici ca kucitika umutengo wa kulekana walisumbene nga nshi ica kuti abaupana bonse babili bali no kubomba pa kulipila icipendo. Lelo kuli aba basambi bapya aba Baibolo, caliwamine ukubombesha. Sonia na ine twakwete ishuko lya kube nte ku cupo cabo, kabili pa numa ya ico, capamo na bana babo batatu abapungwe, twakutike ku lyashi ilipi ilya Baibolo mu ŋanda yabo.

Ubumi Bwafumba, Ubwa Kulambula

Lintu Sonia na ine twapeele ubumi bwesu kuli Yehova no kusanguka bapainiya, twafwaile, nga cali no kucitika, ukuti ubutumikishi bwa nshita yonse bukabe incito yesu iya bumi. Tatwatalile atutontonkanya nga nshi pa cingacitika mu myaka yesu iya pa numa nelyo mu ca kuponako ca bulwele nelyo amafya ya fya ndalama. Nalyo line, pamo fye nga fintu Yehova alaile, tatwabala atushiwa.—AbaHebere 13:6.

Kwena, ukubulisha indalama inshita shimo shimo kwaliba ni mpika. Pa nshita imo, umunandi na ine twalile umukate babikako parsley pamo nge ca kulya ca kasuba pa mwaka uutuntulu, lelo tatwabala atucula ne nsala, nelyo ukubulisha ififwaikwa fya kutendekelako.

Ilyo imyaka ipitingene, amaka yesu nayapwa mu kulinganako. Pa kati ka ba 1980, ifwe bonse babili twakwete ukulepulwa kwabipisha nga nshi uko kwafuminemo ukwesha kwatapata kuli ifwe, apantu imibombele yesu iya kushimikila yaliputwilwe apakalamba. Mu January 1987, twalilaalikwe ku kuba ifilundwa fya babomfi ba pa cishinte ca Nte sha kwa Yehova ica mu Brazil.

Ulupwa lwesu ulukalamba ulwa batumikishi bacila pe kana limo lwabela mupepi na makilomita 140 ku nse ya São Paulo mu fikuulwa fyayemba ifyapikana, uko tupulinta ifitabo fya Baibolo ifya mu Brazil ne ncende shimbi isha mu South America. Kuno tulapokelela ukusakamana kwabamo kutemwa ukufuma ku babomfi baipeelesha aba kwa Lesa. Lintu naishile ku Brazil pa kubalilapo fye mu 1951, kwaliko mupepi na bakashimikila ba bukombe bwa Bufumu 4,000, lelo nomba kwabako abacila pali 366,000! Shifwe wakwata icililishi uwa mu muulu mu cine cine alitulundilako ‘ifintu fyonse fimbi’ pa mulandu wa kuti twalifwaya Ubufumu bwakwe intanshi.—Mateo 6:33.

[Icikope pe bula 22]

Olive na Mildred Willett pa mbali ya cikocikala ca fyebo, 1939

[Icikope pe bula 25]

Olive na Sonia Springate