Ukwikusha Ukukabila kwa Kutendekelako Ukwa Buntunse Ukwa Kufwaya Ukupendelwako
INUMBWILO sha mu kufumaluka isha kuti “Wabomba!” “Cawama sana!” nelyo “Kwena waesha” shilaafwa ku kupakamisha ubucindami bwa muntu pa lwakwe, ukucilisha lintu untu wacindika e wasosa shene. Abantunse balasumbwamo lintu bapendelwako. Balabomba bwino mu kuba na kwene kabili insansa shabo shilalundwako. Mu cituntulu, ukupendelwako kwawaminwa kwaliba ukwakatama ku muntontonkanya no mutima kwati fye fintu ifya kulya fyaba ifyakatama ku mubili.
Dikishonari umo alondolola ukupendelako nga “ukupokelela umuntu ngo wawaminwa ukulangulukwa nelyo ukusakamanwa” na “ukwishiba kwaibela nelyo ukusakamana.” Kwalyampana mu kupalamisha ku mucinshi, ukuyumfwa kwa kucindama, uko lintu kwapeelwa kutubulula ukupima kwatontonkanishiwa nelyo ukupimununa kwa muntu ne cipimo ca kupendelwako icamulinga.
Ukupendelwako Kwaba Kukabila kwa Kutendekelako
Ukupeelo kutasha apo ukutasha kulingile calibamo ukupelulula kabili caba icalinga. Yesu aimike icipasho mu cilangililo cakwe ica basha abo shikulu wabo aseekeshe ifyuma fyakwe. Mu kusuminisha imibombele isuma pa fikwatwa fyakwe, atile: “Cisuma, we musha musuma kabili uwa cishinka!” (Mateo 25:19-23) Ilingi line nga nshi, nangu cibe fyo, uyu mucinshi wawaminwa ulasuulwako. Ukufilwa ukupendelako umo kulashimaisha ukucincimuka no kuitendekelako. Iona acibika muli iyi nshila: “Ukupendelwako kulakulenga ukuyumfwa uwakabilwa, uufwaikwa, kabili uutesekeshiwa . . . Kukulenga ukuitendekelako. Nga ca kuti wasuulwako, uyumfwa uwapopomenwa kabili uwalengwe nsoni.” Patrick alundako ukuti: “Lyene cilaba icakosa ukusungilila icipimo casumbuka ica mibele no kupikintika.” Fintu caba icakatama, kanshi, ukuti twishibe ifya kupendelako bambi kabili lilali. Ifwe bonse tulafuluka umutelelwe wa kwishiba ukuti abantu balatupokelela. Caba icifwaikwa ca kutendekelako ica buntunse.
Ishiwi lya malumbo, ukulundwako kwa fishingamo, nelyo fye ica bupe filakukumbamo ukutwalilila ukubombesha. Ici ca cine nampo nga uli mufyashi, umulume, umukashi, umwana, icilundwa ca cilonganino, nelyo kangalila. “Lintu napendelwako,” e fisosa Margaret, “ndayumfwa uwa nsansa, uwakabilwa, kabili ndakwata ukufwaisha kwa kubomba mu kuwaminako.” Andrew asuminishanya na wene, ukusoso kuti: “Ndaba uwayanga, ukupayanishiwa ukucincimusha kwa kubombesha ukucisha napo.” Nangu cibe fyo, pa kupendelako umo no kumucindika ukutontonkanya kwasakamanisha no bupingushi busuma filafwaikwa.
Pashanya Icipasho ca kwa Yehova mu Kupendelako Bambi
Ica kumwenako capulamo mu kupendelako ubucindami bwa bambi aba ni Yehova Lesa. Alapokelela abo abawaminwa ukupendelwako. Apendeleko abantu pamo nga Abele, Enoke, na Noa. (Ukutendeka 4:4; 6:8; Yuda 14) Yehova apokelele Davidi pa mulandu wa busumino bwakwe ubwapulamo. (2 Samwele 7:16) Samwele, uyo pamo nga kasesema uwacindike Yehova pa myaka, alicindikwe mu kukonkapo kuli Lesa, uyo mu kwangufyanya uwayankwile kwi pepo lya kwa Samwele ilya kwaafwa ukucimfya abaPelishiti. (1 Samwele 7:7-13) Bushe te kuti uyumfwe uwacindikwa ukupendelwako kuli Lesa muli iyo nshila?
Ukutasha no kutesekesha fyalisuntinkana mu kupalamisha no kupendelako. Baibolo itucincisha ‘ukuba abatootela’ no kuba abatasha pa fintu bamo batucitila. (Abena Kolose 3:15; 1 Abena Tesalonika 5:18) Ilintu ici cilosha mu kulungatika ku kutasha Yehova, e fyo caba na ku milandu ya cila kasuba iya mu bumi. Umutumwa Paulo alitesekeshe ci. Apendeleko Foibe nga “kaafwa wa bengi,” na Priska na Akula pa kuitwala mu “kapoosa mweo” pa mulandu wakwe no wa bambi. (Abena Roma 16:1-4) Elenganya fintu bafwile bayumfwile pa kupokelela ukutasha kwalumbululwa apabuuta ukwa musango yo. Cali na kabili icisuma kuli Paulo ukukwata insansa sha kupendelako bambi, ukupeelo mucinshi, no kukoselesha. Na ifwe bene kuti twapashanya Yehova na bakapepa bakwe abatasha ukupitila mu kupendelako bambi abo mu kulinga abawaminwa ukupendelwako.—Imilimo 20:35.
Ukupendana mu Kati ka Cinshingwa-Ŋanda ca Lupwa
“Ukupenda kulaafwa apakalamba mu kulenga ubumi ukuba ubwa kuipakisha,” e fisosa Mitchell, umulume kabili eluda wa Bwina Kristu. “Cilakulenga ukutemwa uyo wakupendelako, napamo kuli pe na pe.” Ku ca kumwenako, umulume wa Bwina Kristu akwata icipe cafina ica cishingamo kabili alacita ukupingulapo kwakatama uko kusanshamo ubusuma bwa lupwa lonse. Afwile ukupayanishisha ukukabila kwa lupwa lwakwe ukwa ku mupashi, ukwa ku mubili, no kwa mu nkuntu. (1 Timote 5:8) Fintu aba uwa kutasha lintu umulimo wakwe uwapeelwa na Lesa ngo mutwe wa lupwa wapendelwako mu kulinga kabili lintu umukashi wakwe amulanga “akatiina”!—Abena Efese 5:33.
Icishili na kusuulwako mulimo wa mukashi, uushimonwa ku cinabwingi. Imfundo sha muno nshiku kuti pambi shasuula umulimo wa musango yo no kuupokolola umucinshi no mutengo. Nalyo line, waliba wa kutemuna kuli Lesa. (Tito 2:4, 5) Fintu ciba ica kupembesula lintu umulume eluka alumbanya umukashi wakwe, ukucilisha mu mbali shonse isha bumi umo abomba bwino, ukumupendelako muli iyo nshila pe samba lya bumutwe bwakwe! (Amapinda 31:28) Rowena asosa ulwa mulume wakwe ukuti: “Lintu atasha ifyo ncita, ncisanga ukuba icayanguka ukunakila kuli wene no kumucindika.”
Kafundisha umo uwa ku America Christian Bovee inshita imo asosele ati: “Ukulumbanya kwabamo ukushilimuka ku bana kwawama nga fintu akasuba kawama ku maluba.” Ee, nelyo fye mwana munono alakabila ukwebekeshiwa libili libili ukuti aba cilundwa ca lupwa icakatama. Mu myaka ya kumumungwa iya bupungwe, iyaisulamo ukwaluka kwa mu nkuntu no kwa ku mubili ukupya, kwabako ukwingilishiwako kwa kuba uwaibukila pa lwa mimonekele, ukubikapo no kufuluka ubuntungwa no kupendwa. Pali iyi nshita na kucilisha, umupungwe akabila ukuyumfwa uwatemwikwa ku bafyashi bakwe no kusungwa mu kulangulukilwako ne cikuuku ca buntu. Abafyashi balekula, banakulu na bashikulu na bo bene balakabila ukwebekeshiwa ukuti bacili aba mulimo kabili abatemwikwa, ukuti ‘tabapooselwe ku nshita ya bukote.’ (Ilumbo 71:9; Ubwina Lebi 19:32; Amapinda 23:22) Ukwikusha ukukabila kwa kupendelwako mu kukumanina kuleta insansa shaingilishiwako no kutunguluka ku cinshingwa-ŋanda ca lupwa.
Ukupendana mu Kati ka Cilonganino ca Bwina Kristu
Mwaliba ubucindami bwafulisha mu kulundulula ubuseko bwafumaluka muli bambi aba mu cilonganino ca Bwina Kristu no kulumbulula ukutasha mu kukakuka pa kwa mibombele yabo no kutukuta. Baeluda ba Bwina Kristu balingile ukutungulula ukupitila mu kutasha imilimo no kutukuta kwa bambi mu cilonganino. “Nshailwike ifyo amashiwi ya kulangisha ukuti ulapendelwako yali ayacindama ku kukoselesha, ukwikusha, no kusansamusha ukufikila lintu napokelele ifipempu fya bucemi ifyafulilako,” e fisosa Margaret. “Naishilemwensekesha ico umo apusulwa lintu ashipendelweko mu cinkumbawile.” Mwandi mulandu usuma uwa kulangila ubuseko bwine bwine, ubwa pa lwesu kuli bonse aba mu cilonganino! Pendelako umulimo wabo usuma. Batashe mu kukakuka kabili bakoseleshe. Mu filonganino ifingi mwaliba abafyashi baba beka ababombesha ku kulimba ifyakatamikwa fya ku mupashi mu bana babo. Aba musango yu bakabila ukutashiwa kwaibela. Landa pa mbali shisuma ukucila ukulanda pa mbali shabipa. Leka bambi bamone icitemwishi cobe ica bumunyina. Baleke bamone ukuti ulasakamana. Muli iyi nshila, bakangalila bakwato kutemwa balabomba ku kukuulilila icilonganino. (2 Abena Korinti 10:8) Ifilundwa filankulako pa kupendelako bambi mu kulinga no kucindika aba busumino aba musango yo ababombesha ku busuma bwabo.—1 Timote 5:17; AbaHebere 13:17.
Lelo kwalibako ulubali na lumbi, nelyo intunga, kuli uyu mulandu. Ca cine, ukufwaisha kwa kupendelwako, kwaliba ukwaluma. Intungulushi sha butotelo mu nshiku sha kwa Yesu shaobelwe na kwene. Yesu aali no kulungika imimwene ya basambi bakwe iyalubana muli uku kuloshako. (Marko 9:33-37; Luka 20:46) Abena Kristu bakabila ukuba abakondenkana na bashikatala. Nga ca kuti kwalekelelwa, ukufwaisha kwa kupendelwako kuti kwaba kwa busanso lwa ku mupashi. (Yakobo 3:14-16) Fintu cingaba ica bulanda, ku ca kumwenako, nga ca kuti eluda abele uwa miiya no kutendeka ukupatikisha bambi ukupokelela imimwene yakwe iya fintu iyabililikwa!—Abena Roma 12:3.
Umutumwa Paulo mano mano akonkomeshe Abena Kristu banankwe mu Roma ukuti: “Ku kutemwa aba bwananyina mube aba kutemwanisha; ku mucinshi mube abatangishanya.” (Abena Roma 12:10) Aya mashiwi yabomba maka maka kuli baeluda ba Bwina Kristu, abo bafwile ukupokelela Kristu ngo Mutwe wa cilonganino pa nshita yonse. Ukunakila ku kuboko kwakwe ukwa kulyo ukwa bulashi kulangishiwa pa kulomba ubutungulushi bwa kwa Kristu ukupitila mu mupashi wa mushilo, ifishinte fya Baibolo, no kutungulula kufuma kwi Bumba Litungulula ilya “musha wa cishinka kabili uwashilimuka.”—Mateo 24:45-47; mona Ukusokolola 1:16, 20; 2:1.
Muli ifyo, lintu baeluda bakumana, kabili bapepela ubutungulushi bwa kwa Yehova ku kucema umukuni wa kwa Lesa, bakatukuta ukupanga ukupingulapo kwawama lwa mu Malembo. Umutembo wa Bwina Kristu, ukufuuka, no kuicefya fikacilikila eluda uuli onse ukufuma ku kwesha ukuibililika umwine, ukutitikisha bamunyina, no kubikapo imimwene yakwe pali uku kukumana. (Mateo 20:25-27; Abena Kolose 3:12) Uko konse cingacitika, ceyamani we bumba lya baeluda kuti acita bwino ukwipushisha baeluda bambi libela pa fintu balefwaya ukulanshanishiwapo kabili lyene ukupangila libela umutande wa fiko pa kusuminisha inshita yalinga iya kutontonkanyapo kwasakamanisha kabili ukwabamo ipepo pa cishinka cimo na cimo icitantikwe. Pa kukumana kwa baeluda, ali no kwesha, ukukanamumunga amatontonkanyo ya baeluda bambi, lelo, ukucila, akabakoselesha ukukwata “ubuntungwa bwa kusosa” pa milandu ilelangulukwapo. (1 Timote 3:13, NW) Mu kukonkapo, baeluda bambi balingile ukukutika mu kusakamanisha ku kulumbulula kwa umo no munankwe ku kumwenamo mu nsansa ukufuma ku kushilimuka bwa baeluda abakwata imyaka iingi iya kubelesha kwa Bwina Kristu.—Ukufuma 18:21, 22.
Bakangalila balomfwikisha, nangu cibe fyo, ukuti Kristu kuti abomfya eluda uuli onse mwi bumba lyabo ku kupayanya ifishinte fya Baibolo ifikabilwa ku kubomba ne mibele nelyo ukucita ukupingulapo kwakatama. Umupashi usuma ukaanana pa kati ke bumba lintu ukusangwilako kwa kwa eluda umo umo mu kusakamana amabuseko ya ku mupashi aya cilonganino kwapendwa mu kulinga.—Imilimo 15:6-15; Abena Filipi 2:19, 20.
Bombesha ku Kupendelako Abawaminwa na ku Kuwaminwa Ukupendelwako
Ukupendelako umo kulakuulilila. Kulakoselesha kabili kulalenga ukutemwikwa. “Nelyo fye nga twayumfwa ukuti tuli ba fye,” e fisosa Mary, “tulakabila ukukoseleshiwa pa kukwata ubucindami bwa pa lwesu.” Mu kufumaluka tasha ukutukuta kwa cila kasuba ukwa bambi. Ukucite fyo kulenga ubumi ukuba ubwacilapo busuma kuli bene. Mwe bafyashi, mwe bana, bakangalila, na mwe filundwa fya cilonganino ca Bwina Kristu, kuti mwatendeka ukupendwa ukupitila mu milandile yenu ne ncitilo. Baibolo ilalanda bwino pa lwa bantu bapikintika, aba mutembo, kabili abapetama. (Amapinda 11:2; 29:23; AbaHebere 6:1-12) Sambilileni ukutasha umutengo wa bambi mu mashiwi yalungwamo mucele. Langulukileniko ukuyumfwa kwa bambi ilyo mulebomba na bene. Umutumwa Petro apeele uku kukonkomesha: “Bonse mube aba mutima umo, abalangulukilana, abatemwa aba bwananyina, aba mitima ya nkumbu, aba mitima ya bupete.” (1 Petro 3:8) Ici cifwaya ukupendelako bambi, muli ifyo ukwikusha ukukabila kwa kutendekelako ukwa buntunse.