Ifipesha Amano fya kwa Yesu—Bushe mu Cituntulu Fyalicitike Nelyo Lushimi Fye?

“Pa bulinde ubwalenga bune ubwa bushiku afikile kuli bene, aleenda pali bemba.”—Mateo 14:25.

KU MAMILIONI ukushinguluka icalo, ukusumina mu kuti Yesu Kristu alicitile ifipesha amano ni cikanga fye kube ukwacindama ngo kusumina muli Lesa umwine. Bakalemba be Landwe—Mateo, Marko, Luka, na Yohane—balondolola ifipesha amano fya kwa Yesu mupepi na 35. Nangu cibe fyo, ubulondoloshi bwabo ubwalembwa butubulula ukuti alicitile imilimo iingi iyacile cifyalilwa.—Mateo 9:35; Luka 9:11.

Ifi fipesha amano tafyacitilwe ku kusekesha abantu. Fyaumfwene no kutunga kwa kwa Yesu ukwa kuti aali Mwana wa kwa Lesa, Mesia wapembelelwe pa nshita ntali. (Yohane 14:11) Mose alicitile ifishibilo fya kupapusha lintu aishibishe umwine ku luko lwali mu busha ulwa kwa Israele. (Ukufuma 4:1-9) Mu kubamo amano, Mesia, uyo amasesemo yatile aali no kucilapo ku bukalamba pali Mose, na o wine aali no kwenekelwa ukucitako icishibilo ca bulesa. (Amalango 18:15) Muli fyo Baibolo ita Yesu “umuntu uo Lesa alangiile [ku baYuda] mu fya maka ne fipesha amano ne fiishibilo.”—Imilimo 2:22.

Mu nshita shapita, mu cinkumbawile abantu balisumine ukwabula ukutwishika fintu Baibolo yalondolola Yesu pamo nga kacita wa fipesha amano. Lelo mu makumi ya myaka aya nomba line, ubulondoloshi bwalembwa ubwe Landwe bwalilengululwa icabipisha kuli bakalengulula. Mu citabo cakwe ica kuti Deceptions and Myths of the Bible, Lloyd Graham alosha ku bulondoloshi bwalembwa ubwa Baibolo pa lwa kwa Yesu aleenda pa menshi kabili afika fye na ku kusoso kuti: “Bumbulu nga nshi ukusumina muli ici ca kucitika nga fintu calembwa, lelo, ku ca mupamba, amamilioni balisuminamo. E mulandu wine icalo cino cibelele ifi. Bushe kwena icalo kuti cawama ilyo kuli ubumbulu bwa musango yo?”

Bushe te Kuti Ficitikeko?

Nangu cibe fyo, ukulengulula kwa musango yo takwabamo kupelulula. The World Book Encyclopedia ilondolola icipesha amano pamo nga “ica kucitika icishingalondololwa ukubomfya amafunde yaishibikwa aya cifyalilwa.” Ukulingana no bo bulondoloshi, TV wa fikope fyabalabata, lamya wa kwenda na o, nelyo kompyuta wa laptop nga fyalangulwikwe ukuba ifipesha amano imyaka fye umwanda umo iyapitapo! Bushe calibamo ukupelulula ukuumina fye kumo no kusoso kuti icintu cimo te kuti cicitikeko pa mulandu fye wa kuti te kuti tulondolole cene ukulingana no bwishibilo bwa sayansi ubwa ndakai?

Icishinka na cimbi ica kulangulukapo ni ci: Mu lulimi lwa ciGreek ulwa kutendekelako umo “Icipingo Cipya” calembelwe, ishiwi lyabomfiwe ukupilibula “icipesha amano” lyali ni dyʹna·mis—ishiwi ilyo mu kutendekelako lipilibula “amaka.” Na kabili lipilibulwa “ifya maka” nelyo “amaka.” (Luka 6:19; 1 Abena Korinti 12:10, NW; Mateo 25:15) Baibolo itunga ukuti ifipesha amano fya kwa Yesu fyalelangisha “ubukulu bwa kwa Lesa.” (Luka 9:43) Bushe Lesa wa maka yonse kuti afilwa ukucite milimo ya musango yo—Umo ‘uwafulisho kukosa na ’maka ayengi’?—Esaya 40:26.

Ubushininkisho bwa Kuti fya Cine

Ukubebeta kwasakamanishisha ukwa Malandwe yane kuletako ubushininkisho bwalundwako ubwa kuti kuti fyasuminwa. Ku ca kumwenako, ubu bulondoloshi bwalembwa bwalipusanako nga nshi ku nshimi ne milumbe. Languluka, ku ca kumwenako, imilumbe ya bufi iyo yasalangene pa lwa kwa Yesu mu myanda ya myaka iyakonkele pa mfwa yakwe. “Ilandwe lya kwa Toma” ilishapuutwamo lishimiko kuti: “Lintu uyu kalume Yesu aali ne myaka ya bukulu isano . . . , apitile mu mushi, kabili kalume umo alifulumwike no kuipuma ku cipeya cakwe. Yesu alikalipe no kusosa kuli wene ati: ‘Ni we nkulungwe walyo mwaka umo’, kabili uyu mwana apo pene fye aliponene pa nshi no kufwa.” Tacili icayafya ukumona ukuti ili lyashi lya bufi—ulushimi lwa kumumunga fye. Mu kulundapo, uyu mwana cintomfwa, uwa mibele ya bunkalwe uwalondololwa pano tapala nangu panono kuli Yesu wa mu Baibolo.—Cilanya Luka 2:51, 52.

Nomba languluka ubulondoloshi bwe Landwe ubwa cine. Tabwakwatamo ukukukumya na malyashi ya kwelenganya. Yesu acitile ifipesha amano pa mulandu wa kukabila kwa cine cine, te kwikusha fye ukukuntukilwa. (Marko 10:46-52) Yesu tabalile abomfya amaka yakwe ku kuinonsha umwine. (Mateo 4:2-4) Kabili tabalile abomfya yene ku kuilangisha. Na kuba, lintu Imfumu Herode uwalefwaisha ukwishiba aebele Yesu ukumucitilako “iciishibilo” ca mu cipesha amano, Yesu “tamwaswike nakalya.”—Luke 23:8, 9.

Ifipesha amano fya kwa Yesu na kabili fyalipusanako nga nshi ku milimo ya bakakopeka baishibisha, aba fya malele, na bakondapa ba mu citetekelo. Ifya maka fyakwe lyonse fyacindamike Lesa. (Yohane 9:3; 11:1-4) Ifipesha amano fyakwe tafyakwetemo ukusefya kwa kukuntukilwa, ukuilangisha, ifimpa fya malele, no kusendamika mu tulo, nga fintu bamo batunga. Lintu Yesu akumenye kalombalomba impofu uwe shina lya Bartimeo uwakuutile ati, ‘Raboni lekeni mone,’ Yesu asosele fye kuli wene ati: “Kabiye; icitetekelo cobe nacikuposha. Na ’po pene amona.”—Marko 10:46-52.

Ifyalembwa fye Landwe filangisho kuti Yesu alicitile ifya maka fyakwe ukwabula ukulangisha, ukucilisha ukukolonganya abantu capamo no kwiminina pa cisebele, nelyo ukubomfya imicenjelo. Fyalecitilwa pa lwalaala, ilingi line pa ntanshi ya nte ishingi. (Marko 5:24-29; Luka 7:11-15) Ukukanapala amatukuto ya bondapa mu citetekelo aba muno nshiku, ukubombesha kwakwe ukwa kundapa takwafililwe pa mulandu wa kuti umulwele atungilwe ukukanakwata icitetekelo. Mateo 8:16 isoso kuti: ‘Aposeshe bonse abalwele.’

Mu citabo cakwe ica “Many Infallible Proofs:” The Evidences of Christianity, Uwasoma Arthur Pierson asosa ukukuma ku fipesha amano fya kwa Kristu ati: “Ubwingi bwa fiko, ukucitika kwa apo pene no kupwililila kwa kundapa acitile, kabili ukwabula ukufilwa nangu kumo nelyo fye mu kwesha kwakwe ukwa kubuusha abafwa, fyalengele ifipesha amano fyakwe ukuba ifyapusanako ku fipapwa fya kutunganya ifya ino nkulo nelyo iili yonse imbi.”

Ubunte bwa ku Calo

Pierson alapeelako ubulondoloshi na bumbi ubo butungilila ubulondoloshi bwe Landwe lintu atila: “Icishinina ukuti ifipesha amano fya mu malembo fya cine cine caba ca kuti abalwani tabakeene fyene.” Intungulushi sha ciYuda balikwete ukukuntwa kwaluma ukwa kufwaila ukucefya Yesu, lelo ifipesha amano fyakwe fyalishibikwe bwino nga nshi ica kuti abalwani tabapamine no kukaana fyene. Ico fye bali no kucita kulanda ukuti ifyo fipesha amano fyalecitilwa mu maka ya fibanda. (Mateo 12:22-24) Imyanda ya myaka iingi pa numa ya mfwa ya kwa Yesu, bakalemba ba Talmud ya ciYuda batwalilile ukupeela Yesu umucinshi pa mulandu wa kukwata amaka ya kucita ifipesha amano. Ukulingana ne citabo Jewish Expressions on Jesus, balimusuulile pamo nga umo “uwakonkele ifibelesho fya malele.” Bushe nga balisumine fyo umupwilapo nga ca kuti ifipesha amano fya kwa Yesu fyali lushimi fye?

Ubushininkisho bwalundwako bwafuma kuli kalemba wa lyashi lya kale ilya macalici ya mu mwanda wa myaka uwalenga bune Eusebius. Mu citabo cakwe The History of the Church From Christ to Constantine, ayambula Quadratus umo ifi uwatumine kalata kuli kateka mu kupokololako ubuKristu. Quadratus alembele ukuti: “Imilimo ya Mupusushi wesu yalemonwa lyonse, apantu yali ya cine—abantu abaundepwe na abo ababuushiwe ku bafwa, abashamwenwe fye pa nshita baundepwe nelyo ukubuushiwa, lelo balemonwa lyonse, te lintu fye Umupusushi aali na ifwe, lelo pa nshita ntali pa numa abe Naya; na kuba bamo aba bene e po baba ukufika fye na ku nshita yandi ine.” Uwasoma William Barclay alandilepo kuti: “Quadratus alesosa ukuti ukufika mu kasuba kakwe kene abantu abo ifipesha amano fyacitilwepo e po baali mu cine cine. Nga ca kuti ico cali bufi nga cali icayanguka nga nshi kuli kamfulumende wa ciRoma ukwita cene ngo bufi.”

Ukusumina mu fipesha amano fya kwa Yesu kwalibamo ukupelulula, ukutontonkanya, kabili kwaba mu kumfwana kwakumanina no bushininkisho. Nangu ni fyo, ifipesha amano fya kwa Yesu tafyaba fya kucitika fyalabwa. AbaHebere 13:8 batucinkulako ukuti: “Yesu Kristu ni ’fyo fine mailo, na lelo, na ku nshita sha muyayaya.” Ee, aliba uwa mweo mu myulu ilelo, uwingabomfya amaka yakwe aya fipesha amano mu nshila yacilapo bukulu ukucila intu acitilemo lintu aali pe sonde ngo muntunse. Mu kulundapo, ubulondoloshi bwe Landwe ubwa fipesha amano fyakwe (1) bulasambilisha Abena Kristu amasambililo yabomba ilelo, (2) busokolola imbali sha kucincimusha isha buntu bwa kwa Yesu, na (3) busonta ku nshita ya ku ntanshi iipalamishe lintu ifya kuponako fyacilanapo bukulu fikacitika!

Icipande cikonkelepo calatontomesha pa fyalembwa fya Baibolo fitatu ifyaishibikwa bwino ku kulangilila ifi fishinka.