Bushe Inshita Yesu iya ku Ntanshi Yalilembelwa Libela?

UMUNTU fye onse, cibe Mwina Kristu, umuShilamu, umuYuda, umuHindu, nelyo uwaba ne mipepele imbi—aba fisumino fye fyonse balakumanyo tuyofi no kulengwa ubulanda kuli twene.

Ku ca kumwenako, pa December 6, 1997, kwaponene akayofi kashaibipila mu musumba wa ku Siberia uwa Irkutsk. Indeke isenda abantu iikalamba iya AN-124 yatile cilya cine fye yaima na mainjini ya iko yabili na yo yaleka no kubomba. Iyo ndeke, iyali na mafuta ayengi aya kwendela, yaileikunta mu cikuulwa umwikala abantu. Umulilo wakupile amayanda ayengi, ukwipaya no kucena abekashi bapelelwa abengi, ukusanshako abana ba kaele.

Mu ncende ya Siberia umwaponene bulya busanso, kwena mwalibamo abantu ba fisumino fya mipepele ifyalekanalekana. Bamo kuti pambi basumina mu buKristu, lelo nalyo line batontonkenye ukuti kalya kayofi kalilingilwe kabela. Bena pamo na bantu bambi kuti nalimo bayumfwile ifyo ‘Cali kufwaya kwa kwa Lesa, kabili nga abo baipaiwe tabafwile muli iyi nshila, nga bafwilile mu nshila imbi—e fyo cabalingilwe.’

Ukutontonkanya kwa musango yo, nampo nga kwa kulanda bonse baumfwa nelyo iyo, kwaba ni mfundo iisangwa mu mipepele iingi ukushinguluke calo—ukulingila kabela. Abantu abengi basumina ukuti inshita yesu iya ku ntanshi, mu nshila imo yalilembelwa kabela ukufuma fye lintu twafyelwe ukufikila lintu fye tukafwa.

Ukusumina mu kulingilwa kabela kwaba ukwalekanalekana, ica kuti calyafya ukukulondolola fye mwi shiwi limo. Ukulingilwa kabela maka maka kuleta ku mano imfundo ya kuti icili conse icicitika, incitilo yonse, conse icingaponako—nampo nga cisuma nelyo cibi—tacingasengaukwa; cili no kucitika pantu calipampamikilwa kabela ku maka yasumbukisha, ayo umuntu ashingalama. Imfundo ya musango yo kuti yasangwa mu kupendule ntanda, na muli karma wa baHindu na baBuddha, pamo pene na mu cifundisho ca mu Kristendomu ica kupimina libela. Ku numa muli Babylonia wa pa kale, abantu basumine ukuti imilungu e yalelama ukulingilwa kabela ne nshita ya ku ntanshi ukupitila mu calembwa cimo. Mu kutunganya, umulungu onse uwalelama ifi “fipaapaatu fya kulango buyo” walepima icali no kuponena abantu, amabufumu, nangu fye imilungu ine.

Abasumina abengi balando kuti ilyo abantu tabalafyalwa, Lesa e ulanda fyonse ifili no kucitikila abantu, ukusanshako no butali bwa bumi bakekala, nampo nga bakaba abaume nelyo abanakashi, abakankaala nelyo abapiina, ababombomana nelyo aba nsansa. Fyonse ifi batila fyaba mu muntontonkanya wa kwa Lesa nelyo ukuti filalembwa mu citabo ilyo fishilacitika. Kanshi caliseeka nga nshi ku wasumina lintu kwapona akayofi ukusoso kuti, “mektoub,”—e fyo calembwa! Calitontonkanishiwo kuti apantu Lesa aleshibila fyonse kabela, afwile na kabili ukupima abakamumfwila na bashakamumfwile. E co abengi abaipeelesha ku fya macalici basumino kuti nangu fye ni lintu umuntu talafyalwa, Lesa kale kale alipima nampo nga akaya ku cimwemwe ca muyayaya mu Paradise nelyo akapokelela ishamo lya muyayaya.

Kuti pambi mwayumfwe fyo ici caumfwika kwati cifundisho ca kupimina libela icisambilishiwa mu macalici yamo aya mu Kristendomu. Protestanti wali pa ntanshi nga kalundulula wa cisambilisho ca kupimina libela aali ni John Calvin umuFrench wa mu mwanda wa myaka uwalenga 16 Uwaleteleko Ukwaluka. Alondolwele ukupimina libela nge “cipoope ca kwa Lesa ica ciyayaya, ico aapimineko cintu aalefwayo kucita ku muntu umo umo. Bonse tabapangwa mu nshila imo ine, lelo ubumi bwa ciyayaya bwalisontelwa kabela kuli bamo no kusekwa kwa ciyayaya kuli bambi.” Calvin na kabili aebekeshe ati: “Lesa tamwenene fye libela ukuwa kwa muntu wa ntanshi kweka, no konaika kwa bufyashi bwakwe ku fyo acitile; lelo na kabili Lesa aciteyenye ukucitika nge fyo umwine afwaile.”

Lelo, te bonse ababa mu mipepele isambilisha ukupimina libela nelyo ukulingilwa kabela abasuminamo pa lwabo. Bamo mu kulungika balondololo kuti ifyalembwa fya mipepele filalumbula ukuisalila kwa muntu. Na kuba, kwalibako ukukansana pa fyo abantunse bacita, nampo nga baficita pa mulandu wa kuisalila abene nelyo nga fyalipampamikilwa kabela na Lesa. Bamo, ku ca kumwenako, balilondololo kuti umuntu afwile ukuisalila no kucite co asala, apantu Lesa, uwa bulungi, alenga umuntu ukushingamwa no kulubulula pa ncitilo shakwe. Bambi balisosa abati Lesa alapanga incitilo sha muntu lelo mu nshila imo umuntu “alashikwata” no kushingamwa shene. Nangu cibe fyo, mu cinkumbawile, abengi baasumino kuti mu mikalile yesu iya cila bushiku, conse iciponako, icikulu ne cinono, cabikwako na Lesa.

Imwe cinshi mwasumina? Bushe Lesa alimupampamikila kale ifikaba inshita yenu iya ku ntanshi? Bushe abantunse mu cituntulu balikwata ukuisalila, amaka ya kuisalila ifikakuma inshita yabo iya ku ntanshi? Ni ku cipimo nshi icikatuponena ku ntanshi cashintilila pa ncitilo shesu fwe bene? Icipande cikonkelepo calayasuka aya mepusho.

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 3]

SEL/Sipa Press