Bushe Intambi ne Fishinte fya Bwina Kristu Filomfwana?

STEPHEN, Nte wa ku Bulaya bwa ku Kapinda ka ku Kuso atuminwe nga mishonari ku calo ca muno Afrika. Ilyo balepita mu tauni na munyina wa muli cilya calo, alipapushiwe lintu munyina amwikete ku kuboko.

Stephen alipapushiwe ukwenda nabekatana amaboko no mwaume mu musebo umulepita bantu abengi. Uko afuma kuti babamona nga balya balaala na baume banabo. (Abena Roma 1:27) Nangu ni fyo, kuli uyu munyina umwina Afrika cali kulangilila bucibusa. Ukukaana ukwikatana amaboko ninshi umo akaana bucibusa.

Mulandu nshi tufwile ukwangwa pa lwa kupusanapusana kwa ntambi? Umulandu uukalamba wa kuti abantu ba kwa Yehova balicincila ukubomba umulimo Lesa abapeela uwa ‘kulenga aba nko shonse ukuba abasambi.’ (Mateo 28:19) Pa kubomba uyu mulimo, bamo baliya ku ncende kwaba ukukabila nga nshi ukwa batumikishi. Pa kuti babombe bwino mu ncende isheni bayako, bafwile ukumfwikishe ntambi basanga ishapusanapusana no kuiteulwila kuli shene. E lintu bengabomba mu kwikatana na bamunyinabo ne nkashi, no kubomba bwino mu butumikishi bwa pa cintubwingi.

Ukulundapo, muli ili sonde lya mafya, abengi mu fyalo ifingi balifulumuka amafya ya fya mapolitiki na ya ndalama no kuya ku fyalo fimbi. E co kuti twasango kuti ilyo tuleshimikila kuli aba abeni, tusange myata yabo iyeni. (Mateo 22:39) Umuku wa kubalilapo ukwishiba intambi ishalekanalekana isheni kuti kwatufulunganya.

Imyata Isuma ne Yabipa

Imyata yalilimba imishila mu mikalile ya bantunse. Fintu lyene cingaba kuicusha fye ‘ukulundapo kubo mulungami’ no kufwayo kwishiba ne myata iinono ku kumona nga ilomfwana ne fishinte fya Baibolo!—Lukala Milandu 7:16.

Lelo ukwishiba imyata iyapusana ne fishinte fya bulesa kulakabilwa. Ilingi tayafya ukucita pantu Icebo ca kwa Lesa cabelako “ku kulungika.” (2 Timote 3:16) Ku ca kumwenako, ukupe mpali mwata mu fyalo ifingi, lelo icipimo ca mu Malembo ku Bena Kristu ba cine kuupa umukashi umo.—Ukutendeka 2:24; 1 Timote 3:2.

Mu nshila imo ine, intambi shimo isha pa cililo isha kutamfye mipashi yabipa, nelyo ishashimpwa pa cisambilisho ca kuti umweo taufwa, tashasuminishiwa ku Bena Kristu ba cine. Bamo baloca ulubani nelyo ukupepela umuyashi pa kutamfya imipashi yabipa. Bambi balacesha pa cililo nelyo ukushiika umuntu umuku wa cibili mu kuba ne mifwaile ya kumupekanishisha ukwikala ‘mu calo cimbi.’ Lelo Baibolo isambilisho kuti uwafwa ‘taishiba kantu nangu kamo,’ e co te kuti acite icisuma nelyo icabipa ku muntu uli onse.—Lukala Milandu 9:5; Ilumbo 146:4.

Kwena, kwalibe myata iingi iyumfwana ne Cebo ca kwa Lesa. Fintu caba ica kupembesula lintu twasanga abantu abakwata umwata wa kusekelela beni, abakwato mwata wa kuti bafwile ukuposha umweni, kabili nga cakabilwa no kumwingisha mu ng’anda! Lintu mwasekelelwa muli iyi nshila, bushe tacimulenga ukufwaya ukubapashanya? Nga mwacite co, cikamwaafwa ukuwamya ubuntu bwenu ubwa Bwina Kristu.—AbaHebere 13:1, 2.

Nani atemwa ukulalolela inshita yalepa? Te lingi cicitika mu fyalo fimo pantu balicindika ukusunga inshita. Baibolo itweba ukuti Yehova te Lesa wa cimfulumfulu. (1 Abena Korinti 14:33) E mulandu wine abikila ‘ubushiku na kashita’ ku kufumyapo ububifi, kabili atwebo kuti ici “tacakashimbe iyo.” (Mateo 24:36; Habakuki 2:3) Imyata ikoselesha ukusunge nshita ilatwaafwa ukucite fintu busaka busaka no kucindika bambi no kukanabapoosele nshita yabo, kabili ico cilomfwana ne fishinte fya mu Malembo.—1 Abena Korinti 14:40; Abena Filipi 2:4.

Ni Shani pa lwa Myata Iisuma?

Nangu cingati imyata imo ilomfwana ne mikalile ya Bwina Kristu, imbi te fyo yaba. Lelo ni shani pa lwa myata iishingalondololwa nge isuma nelyo iyabipa? Imyata iingi tayabipa, kabili ifyo tuiimona kuti kwalangilila fintu twashikatala lwa ku mupashi.

Ku ca kumwenako, kwaliba imiposeshe iingi pamo nga ukufunkana iminwe, ukukontamako, ukutomona, nelyo ukukumbatana. E fyo kwaba ne myata yapusanapusana iya pa kulya. Mu fyalo fimo, abantu baliila pa mbale imo ine. Mu fyalo fimo, caliba fye bwino ukubyola kabili ni nshila ya kutashishamo, lelo mu fyalo fimbi tacasuminishiwa kabili cimonwa nge misango yabipisha.

Mu cifulo ca kulapingula imyata intu mwatemwa nelyo iyo mwapata pali iyi iyaba fye bwino, pooseni amano pa mimwene yalungama iya myata. Ukufunda kwa muli Baibolo ukubomba lyonse kutukoselesho ‘kukanacita icintu mu kuisakamana nangu ni ku matutumuko, lelo mu kupetama ukutunga abanensu ukuba abacila ifwe bene.’ (Abena Filipi 2:3) E fyo na Eleanor Boykin, asosa mu citabo cakwe ica This Way, Please—A Book of Manners, ukuti: “Mukabila ukuba no mutima wa cikuuku intanshi.”

Iyi mimwene ya kuicefya ikatwaafwa ukukanasuusha imyata ya bambi. Tukakuntwa ukuitendekelako no kusambilila fintu bambi bekala, ukucitako imyata yabo no kulyako ifya kulya balya mu cifulo ca kukaana nelyo ukutunganya fyonse ifyamoneka kwati fyalipusana. Pa kuba no mutima wa cikuuku no kuitemenwa ukwesha inshila isheni, tulacindamika abantu ba mu calo twaya nelyo abaisa mu calo cesu. Na fwe bene tulanonkelamo ilyo ‘tukusha imitima yesu’ ne mimwene.—2 Abena Korinti 6:13.

Nga ca Kuti Umwata Ulecilikila Ukulunduluka kwa ku Mupashi

Nga ca kuti twasanga imyata iishipilikana na malembo, lelo iingacilikila ukulunduluka lwa ku mupashi? Ku ca kumwenako, mu fyalo fimo, abantu kuti nalimo balitemwa ukulaalikisha imilimo. Iyi mibele ya kukanasakamana pa lwa nshita kuti nalimo yacefyako ukukanshika, lelo kuti yatucilikila ‘ukufishapo’ ubutumikishi bwesu.—2 Timote 4:5.

Ni shani fintu twingakoselesha bambi ukusengauka ukulaalikisha imilimo? Ibukisheni ukuti “mukabila ukuba no mutima wa cikuuku intanshi.” Pa kuseshiwa no kutemwa, kuti twaimika ica kumwenako, lyene mu cikuuku ukubalondolwela ubunonshi bwa kukanacita laalilaali. (Lukala Milandu 11:4) Pa nshita imo ine, tufwile ukucenjela pa kuti tatonawile fintu twacetekelana pa kuti fye tubombe incito yafulilako. Nga ca kuti bambi tabapokelele bwangu bwangu imitubululo yesu, tatufwile ukubapatikisha nelyo ukubakalipila icine cine. Ukutemwa lyonse kwalicindama ukucila ukubombe ncito yafulilako.—1 Petro 4:8; 5:3.

Ukwishiba Ifyo Abakaya Batemwa

Tufwile ukushininkisho kuti muli amano mu fintu twatubulula kabili tatulebapatikisha fye ukucita ifintu twatemwa. Ku ca kumwenako, imifwalile yalipusana sana. Mu fitungu ifingi caliba fye bwino ku mwaume ukufwala tai lintu aleshimikila imbila nsuma ya Bufumu, lelo mu fyalo fyabela mu ncende shakabisha kuti camonwa kwati kufwala kwa mucinshi ukwacishamo. Ilingi icingaafwa cili kwishiba fintu abakaya baishiba ukuti e fyo abasambilila ababombela icinabwingi bafwala. “Ukutekanya” kulafwaikwa lintu mulelanda pa mifwalile.—1 Timote 2:9, 10.

Ni shani nga ca kuti tatutemenwe umwata? Bushe tufwile ukukaana ukwabula ukutontonkanyapo? Te fyo tufwile ukucita. Umwata wa baume uwa kwikatana amaboko uulumbwilwe mu kubangilila wali fye bwino muli co calo ca muno Afrika. Lintu mishonari amwene abaume bambi baleenda nabekatana amaboko, e lyo umutima waikele.

Umutumwa Paulo, atandalile ifilonganino umwali abantu ba fikulilo fyapusanapusana pa nyendo shakwe isha bumishonari. Ukwabulo kutwishika, ilingi imyata yalepusanapusana. E co, Paulo aleiteulwila ku myata yonse lelo alekonka ifishinte fya Baibolo mu kushangila. Atile: “Nimba fyonse kuli bonse, ukuti mu misango yonse mpusushishemo bamo.”—1 Abena Korinti 9:22, 23; Imilimo 16:3.

Ifipusho fimo ifyalinga kuti fyatwaafwa ukwishiba ifya kwankulako ku ntambi isheni. Nga ca kuti twasuminisha umwata nelyo twaukaana, bushe bambi batumona shani? Bushe kuti cabalenga ukufwayo kumfwa ubukombe bwa Bufumu pa kumono kuti tulefwaya ukwikala ukulingana ne ntambi shabo? Nga twaikala ukulingana ne myata yabo, bushe kuti ‘bukapyunga bwesu bwatungwa kabi?’—2 Abena Korinti 6:3.

Nga tulefwayo kuba “fyonse kuli bonse,” nalimo tufwile ukwalula fintu tumona ifisuma ne fyabipa. Ilingi inshila “isuma” ne “yabipa” iya kucitilamo ifintu yashintilila pa calo twikalamo. E co, mu calo cimo abaume ukwikatana amaboko cilangilila bucibusa, lelo mu fyalo fimbi kuti calenga abantu ukukanaumfwa ku bukombe bwa Bufumu.

Nangu ni fyo, kwalibe myata imbi mu fyalo fyapusanapusana kabili iingaba fye isuma ku Bena Kristu; lelo tufwile ukucenjela.

Cenjeleni ku Kuibimba mu Ntambi Shabipa!

Yesu Kristu asosele ukuti nangu cingati abasambi bakwe tabali no kufumishiwa pano isonde, ‘tabali na kuba ba pano isonde.’ (Yohane 17:15, 16) Lelo inshita shimo, tacayanguka ukulekanya icaba ulubali lwa calo ca kwa Satana ne ntambi fye. Ku ca kumwenako, inyimbo no kucinda fisangwa mu ntambi fye shonse, nangu cingati mu fyalo fimo balificindamikisha.

Kuti twakwankwanya ukupingule ntambi ukulingana ne calo twafumako mu cifulo ca kushimpa pa Malembo. Munyina wa ku Germany, Alex, atuminwe ukuyabombela ku Spain. Ukucinda takwaseeka ku calo afumine, lelo ukucinda lutambi ku Spain. Calimupapwishe lintu amwene munyina na nkashi balecinda nabafundumana. Bushe uku kucinda kwalibipile nelyo kwali kwa ku calo? Bushe ali no kunashako ifishinte fyakwe ifya Bwina Kristu nga ailundile kuli uyu mwata? Alex, aishileishiba ukuti nangu cingati inyimbo no kucinda fyalipusene na ku Germany, tapali mulandu wa kutontonkanya ukuti bamunyina ne nkashi abena Spain balenashako ifishinte fya Bwina Kristu. Kupusana fye kwa ntambi e kwamulengele ukupapa.

Lelo, Emilio, uwatemwa imicindile ya ku Spain, alishibo kuti mwalibako ubusanso. Asoso kuti: “Nalimono kuti mu mishanine iingi ikabila umwaume no mwanakashi ukulaikumya sana. Ngo mushimbe, nalishibo kuti ici kuti cabalamuna icintemwa ca umo pali aba babili. Inshita shimo ukucinda kwaba ca kuleseshamo ku kulange cintemwa ku muntu ukumbwa. Icingaba ubucingo kulisha inyimbo isha mucinshi no kukanaikumya sana pa kucinda. Lelo calikose cine cine ukusungilila imibele ya bulesa lintu bamunyina na bankashi bacaice abashimbe balecinda beka.”

Tatufwile ukubomfya intambi shesu nga kabepesho ka kuipoosaika mu mibele ya ku calo. Ukwimba no kucinda e mo fyali mu ntambi sha bena Israele. Na lintu abena Israele balubwilwe mu Egupti pali Bemba Wakashika, kwali ukwimba no kucinda mu kusefya kwabo. (Ukufuma 15:1, 20) Nangu cibe fyo, inyimbo shabo no kucinda tafyapalene ne fya basenshi abapalamine nabo.

Ku ca bulanda, lintu balelolela Mose ukubwela ukufuma ku Lupili lwa Sinai, abena Israele balifililwe ukutekanya, bapangile umwana wa ng’ombe uwa golde, kabili ilyo baliile no kunwa “baimine ku kwangala.” (Ukufuma 32:1-6) Lintu Mose na Yoshua baumfwile icongo ca nyimbo, balisakamikwe. (Ukufuma 32:17, 18) Abena Israele ‘baliibimbile mu myata yabipa,’ kabili inyimbo shabo no kucinda nomba fyapalene ne fya basenshi abapalamine nabo.

Ne lelo, inyimbo no kucinda kuti fyaba fye bwino mu calo twikala no kukanacusha kampingu wa bambi. Lelo nga amalaiti yashibantukila e yabomfiwa, nelyo amalaiti ayabyasha, nelyo imililile ya nyimbo yaba fye imbi imbi, kuti inyimbo no kucinda ifyaba fye fisuma nomba fyalangisha umupashi wa ku calo. Kuti twasoso kuti: “E lutambi lwesu.” E fyo na Aarone abepekeshe pa kusuminisha ukwangala no kupepa kwabipa, kabili atungile ukuti “mutebeto we lambo kuli Yehova.” Tamwali mano muli uku kubepekesha. Ku ca kupapusha ico bacitile camwenwe nge “[ca nsoni, NW] mu balebemina.”—Ukufuma 32:5, 25.

Te Ntambi Shonse Shabipa

Imyata ya mu fyalo fimo kuti pa kubala yatupapusha, lelo te yonse iyabipa. Mu kuba no ‘kulingulula kwakanshiwa,’ kuti twapima imyata iyumfwana ne fishinte fya Bwina Kristu ne ishumfwana na fyo. (AbaHebere 5:14) Lintu twalangisha umutima wa cikuuku no kutemwa ku bantunse banensu, tukankulako bwino lintu twasanga imyata.

Ilintu tuleshimikila abantu imbila nsuma ya Bufumu mu calo twikala nelyo mu fyalo fimbi, ukukanatunganya intambi shapusanapusana kukatwaafwa ukuba “fyonse kuli bonse.” Kabili ukwabulo kutwishika tukasango kuti lintu twapokelela intambi shapusanapusana, cikasangwilako ku bumi ubusuma nga nshi kabili ubwa nsansa.

[Icikope pe bula 20]

Ukuposha kwa Bwina Kristu kuti kwaba mu nshila ishingi

[Icikope pe bula 23]

Ukukanatunganya intambi shapusanapusana kuti kwafumamo ubumi ubusuma nga nshi kabili ubwa nsansa