Umubumfi Mukalamba ne Milimo Yakwe
“[Beni] icipe ca mucinshi, . . . icapekanishiwa ku kubombo mulimo onse uusuma.”—2 TIMOTE 2:21.
1, 2. (a) Ukubumba umwaume no mwanakashi kwali shani umulimo wawamisha uwa kwa Lesa? (b) Ni ku mifwaile nshi Umubumfi Mukalamba abumbile Adamu na Efa?
YEHOVA e Mubumfi Mukalamba. Umufyashi wesu uwa kubalilapo, Adamu, aali e mulimo wawamisha uwa bubumbo bwakwe. Baibolo itwebo kuti: “Yehova Lesa abumbile umuntu ku lukungu lwa mushili, na mu myona yakwe apuutilemo umupu wa mweo; no yo muntu abe cibumbwa ca mweo” [“icibumbwa icipeema,” NW, utulembo twa pe samba]. (Ukutendeka 2:7) Cilya cibumbwa ca kubalilapo icapwililika, capangilwe mu cata ca kwa Lesa, kabili cali bushininkisho bwa mano Yakwe aya bulesa no kutemwo bulungami no bulungi.
2 Lesa abomfeshe ulubafu lwa kwa Adamu ku kupanga uwayana no mwaume kabili kaafwa wakwe, e kuti umwanakashi. Efa alicililepo ukuyemba ica kuti nangu fye banakashi bayembesha ilelo te kuti balingane nankwe. (Ukutendeka 2:21-23) Ukulundapo, abaupana bakubalilapo bapangilwe ne mibili na mano ifyalinga fye bwino ukubomba umulimo bapeelwe uwa kupanga ili sonde ukuba paradise. Balipeelwe na maka ya kumfwila ikambisho lyaba pa Ukutendeka 1:28 ilitila: “Fyaleni, fuleni, kumaneni pe sonde no kupanasha; kabili mube na bukateka kwi sabi lya muli bemba, na ku fyuni fya mu lwelele, na ku fya mweo fyonse ifyenda pe sonde.” Kwi pele pele, ili bala lyali no kuba mwi sonde lyonse lyali no kwisulamo abantunse ba nsansa abengi, abaikatana mu kutemwa “ukukakila fyonse pamo mu kwitabana.”—Abena Kolose 3:14.
3. Ni shani fintu abafyashi besu aba kubalilapo babele ifipe fyabulo mucinshi, kabili finshi fyafuminemo?
3 Ku ca bulanda, abafyashi besu aba kubalilapo basalilepo ku mufulo ukupondokela ukuteka kwa kwa Mulopwe Kabumba wabo, Umubumfi Mukalamba. Ico basalilepo cali nga fintu calondololwa pali Esaya 29:15, 16 apatila: “Kalanda ku besho kufisa ukwashika ukupanda amano kwabo kuli Yehova, abaleke milimo yabo ibe mu mfifi, no kutila, Nani uutumona? nani uwatwishiba? . . . Bushe umubumfi atungwa nge bumba? Bushe icacitwa cisosa uwacicita, aciti, Tancitile? Bushe icabumbwa cisosa uwacibumba, aciti, Taba na mano?” Ukupondoka kwabo kwalibaletelele, kabili bapingwilwe imfwa ya ciyayaya. Na bantunse bonse abatuntwike muli bene bapyene ulubembu ne mfwa. (Abena Roma 5:12, 18) Ukuyemba kwa bubumbo bwa Mubumfi Mukalamba kwaishileba ne cibala icabipisha.
4. Kuti twabomfiwa ku mifwaile nshi iya mucinshi?
4 Lelo, nangu cingati tatwapwililika, fwe ntuntuko sha kwa Adamu umubembu kuti twalumbanya Yehova mu mashiwi ye Ilumbo 139:14 ayatila: “Ndemutootela, pa kuti nalengelwe mu musango wa kutiinya kabili uwa kupapa; yapesha amano imilimo yenu. Umutima wandi mwaliwishibishe.” Lelo fintu caba ica bulanda ukuti umulimo wa Mubumfi Mukalamba walyonaulwa nga nshi!
Umubumfi Atendeka Umulimo na Umbi
5. Ni shani fintu ukulamuka kwa Mubumfi Mukalamba kwali no kutwalilila?
5 Ku ca nsansa, ukulamuka kwa kwa Kalenga wesu ngo Mubumfi kwali no kutwalilila ukucila na pa kumumunga ububumbo bwa kubalilapo ubwa bantunse. Umutumwa Paulo atweba ati: “Iye! we muntu we, ni wani ulebweseshe fyebo kuli Lesa? Bushe icabumbwa cingatila kuli kabumba, Cinshi ico wancitile fi? Bushe umubumfi takwete bucibinda kwi bumba, ku kucitako ku mupusa umo wine icipe cimo cibe ca mulimo wa mucinshi, na cimbi cibe ca mulimo uwabulwo mucinshi?”—Abena Roma 9:20, 21.
6, 7. (a) Abengi basalapo shani ukumumungwa ukuba ifipe fyabulo mucinshi? (b) Ni shani fintu abalungami bamumungwa ku kuba ifipe fya mulimo wa mucinshi?
6 Ifipe fimo ifya Mubumfi Mukalamba fikamumungwa ukuba ifipe fya mucinshi, e lyo fimbi ifya mulimo wabulwo mucinshi. Abo basala ukwendela pamo ne ci calo ilintu cileingila muli tefwetefwe wabula bukapepa bamumungwa mu nshila iikabeshibisha nga bakonaulwa. Lintu Imfumu ya bukata, Kristu Yesu, aisa mu kupingula, pa fipe fyabulwo mucinshi pakaba abantunse bonse abatalama abapala imibele ya mbushi ‘abakafumapo, no kuya ku kulimunwa kwa muyayaya’ nga fintu Mateo 25:46 isosa. Lelo “abalungami,” abamumungwa ku mulimo wa “mucinshi,” abapale mpanga bakakwata “umweo wa muyayaya.”
7 Pali iyo nshita ninshi abalungami bakaba nabanakila mu kuicefya ku kumumungwa kuli Lesa. Balitendeka ukwikala imikalile ya bukapepa. Balyumfwila ukufunda kusangwa pali 1 Timote 6:17-19 ukutila: “[Mwicetekele] fyuma fya mulesha, kano Lesa wa mweo uutupeeleshe fintu fyonse ifya muilemeno.” Balibombesha “ukucite cisuma, ukuba abacindama ku milimo isuma, ukuba abape, aba nkumbu, abaitutilile fyuma fisuma ifya bwikashi ubukesa, ukuti bekate ku mweo uwabo mweo wine wine.” Bamumungwa ku cine ca bulesa kabili baliba ne citetekelo cishitelententa mu kupayanya kwa kwa Yehova ukupitila muli Kristu Yesu, “uwaipeele icilubula [icalinganako]” ukuti fyonse ifyo ulubembu lwa kwa Adamu lwaonawile fikawamishiwe. (1 Timote 2:6) Fintu kanshi cacindama ukuti tumfwile ukufunda kwa kwa Paulo ukwa “[kuifwiko] buntu bupya, ubo mu kwishiba bulelengwa [bulemumungwa] cipya cipya nge cipasho ca kwa Kalenga wa buko”!—Abena Kolose 3:10.
Mukaba Icipe ca Musango Nshi?
8. (a) Cinshi icipima umusango wa cipe umuntu akaba? (b) Fintu nshi fibili ifimumunga umuntu?
8 Cinshi icipima umusango wa cipe umuntu akaba? Mibele ya mutima ne myendele yakwe. Intanshi, ifi fimumungwa na fintu umutima uufwaisha ne fyo welenganya. Imfumu ya mano Solomoni yatile: “Umutima wa muntunse welenganye nshila yakwe lelo Yehova ashikimike ntampwilo shakwe.” (Amapinda 16:9) Ica bubili, fimumungwa ku fintu umuntu akutikako no kumona, ifibusa ne fintu apitamo mu bumi. Fintu kanshi cacindama ukumfwila ukufunda kwa kuti: “Enda na ba mano e lyo ukabo wa mano, lelo uucito bunabo ku bawelewele akacula.” (Amapinda 13:20) Nge fyo 2 Petro 1:16 itusoka, tatufwile ukukonkelela “imilumbe iyashikwa ku bucenjeshi,” nelyo ukulingana no bupilibulo bwa kwa Knox ubwa ba Katolika, “inshimi abantu baapanga.” Apa kuti paba ifisambilisho no kusefya kwa fya mipepele muli Kristendomu.
9. Ni shani twingankulako bwino ku kumumungwa ku Mubumfi Mukalamba?
9 E co Lesa kuti atumumunga ukulingana na fintu twaankulako. Mu kuicefya pa ntanshi ya kwa Yehova kuti twapepa nga Davidi ukuti: “Nenguleni, mwe Lesa, no kwishibo mutima wandi; njesheni, no kwishiba amatontonkanyo yandi: moneni nga mwabe mibele ya bubi muli ine, no kuntungulula mu nshila ya muyayaya.” (Ilumbo 139:23, 24) Yehova alelenga ubukombe bwa Bufumu ukubilwa. Imitima yesu yalyankula no kutasha ku mbila nsuma na ku kutungululwa na kumbi. Ukupitila mu kuteyanya kwakwe alatupeela amashuko yalekanalekana ayakuma ku mbila nsuma; shi natuyekatishe no kuyatemwisha.—Abena Filipi 1:9-11.
10. Ni shani tulingile ukubombesha ukukonka imitantikile ya fya ku mupashi?
10 Calicindamisha ukuti lyonse tupooseko sana amano ku Cebo ca kwa Lesa, no kukonka ukutantika kwa kubelenga Baibolo cila bushiku e lyo no kulenga Amalembo no mulimo wa kwa Yehova ukuba ifyacindamisha mu kulanshanya kwesu mu ndupwa shesu ne fibusa fyesu. Inshita ya kupepa ulucelo iibako pa mwikulo mu ndupwa shonse isha pa Bethel na mayanda ya bamishonari aya Nte sha kwa Yehova isanshamo ukubelenga Baibolo pa nshiku shimo nelyo Yearbook ya nomba line pa maminiti ya kupenda mu milungu. Esheni ukutantika ukulacita cimo cine mu lupwa lwenu. Fintu tumwenamo na kabili mu kubishanya ne cilonganino ca Bwina Kristu, mu kulongana kwesu capamo, kabili maka maka mu kwasukapo pe sambililo lya cila mulungu ilya Ulupungu lwa kwa Kalinda!
Abamumungwa ku Kucimfya Ifya Kwesha
11, 12. (a) Kuti twabomfya shani ukufunda kwa kwa Yakobo ukukuma ku fya kwesha mu mikalile yesu cila bushiku? (b) Ni shani fintu Yobo apitilemo fitukoselesha ukuba aba mpomfu?
11 Cila bushiku Lesa alasuminisha ifintu fimo ukutucitikila, kabili fimo kuti fyaba ifyaafya. Tulingile ukufimona shani? Nga fintu Yakobo 4:8 itufunda, shi twibombomana, lelo natupalamine kuli Lesa, ukumucetekela no mutima wesu onse, ukwishibo kuti ilintu ‘twapalama kuli Lesa, na o akapalama kuli ifwe.’ Ca cine, tukatwalilila ukushipikisha amacushi ne fya kwesha, lelo alafisuminisha ku kutwaafwa ukutumumunga, kabili ififumamo fileta insansa. Yakobo 1:2, 3 itukoselesha ukuti: “Ishibeni ukuti ca kusekelela fye, mwe bamunyinane, ilintu mwawila mu fya kwesha fya misango misango, pa kwishibo kuti ukulabulwa kwa citetekelo cenu kucito kushipikisha.”
12 Yakobo na kabili atila: “Umuntu pa kutunkwa etila, Natunkwa kuli Lesa; pantu Lesa tatunkwa ku bubi, kabili tatunka muntu iyo. Lelo umuntu onse atunkwa pa kulembulwa no kubelelekwa ku lunkumbwa lwakwe lwine.” (Yakobo 1:13, 14) Ifya kwesha kuti fyaba ifingi kabili ifya misango misango, lelo nge fyo fyaafwile Yobo, filaafwa ukutumumunga. Fintu Amalembo yatukoselesha icine cine pali Yakobo 5:11 apatila: “Moneni, tuletila balishuka abashipikisha; mwalyumfwo kushipikisha kwa kwa Yobo, kabili mwalimwene ukupanga kwa kwa Shikulu, kwa kuti Shikulu wa luse ulwingi kabili wa congwe.” Nge fipe mu minwe ya Mubumfi Mukalamba, shi natube aba mpomfu lyonse, no kukwata ukucetekela ngo kwa kwa Yobo mu fingafumamo!—Yobo 2:3, 9, 10; 27:5; 31:1-6; 42:12-15.
Ukumumunga Abacaice Besu
13, 14. (a) Ni lilali abafyashi balingile ukutendeka ukumumunga abana babo, kabili besa mu kuba ababomfi ba musango nshi ku ntanshi? (b) Fya kufumamo ifya nsansa nshi mwingashimika?
13 Abafyashi kuti bamumungako abana babo ukufuma fye ku bwaice. Kabili fintu abacaice besa mu kuba aba mpomfu icine cine ku ntanshi! (2 Timote 3:14, 15) Balaba aba mpomfu na lintu fye ifya kwesha fili ifyabipisha. Imyaka yapitapo, lintu kwali ukupakasa kwabipisha mu calo ca mu Afrika, ulupwa lwacetekelwa lwalebomba ukupulinta Ulupungu lwa kwa Kalinda mu bumfisolo mu kayanda ka ku lukungu. Bushiku bumo abashilika balishile mu kupikita amayanda no kufwaya abalumendo bakwingisha ubushilika. Inshita e ko yali iya kuti abalumendo babili aba muli ulu lupwa babelame, lelo abashilika pa kupikita nga balisokolwele na mashini wa kupulintila. Ici nga calengele ukuti ulupwa lonse lupakaswe nelyo fye ukwipaiwa. Cinshi bali no kucita? Abalumendo babili baliilandile ifya kucita pa kwambula mu kushipa Yohane 15:13 apatila: “Takuli untu akwato kutemwa ukwacila pali uku, ukwa kuti umuntu apoosele ababiye umweo wakwe.” Batile bali no kwikala fye mu muputule wa kutuushishamo mu ng’anda. Abashilika nga balibasangile no kubapuma icabipisha nelyo ukubepaya fye nga bakeene ukuba abashilika. Lelo nga tabatwalilile ukupikita. Mashini wa kupulintila nga alipuswike na bambi mu lupwa. Nangu cibe fyo, ifyafuminemo fyaliwene nga nshi. Abashilika balicilukile iyi ng’anda no kuya ku mayanda yambi! Filya fipe fya buntunse ifyamumungwa ku mulimo wa mucinshi fyalipuswike, kumo na mashini wa kupulintila, ku kutwalilila ukupulinta ica kulya ca ku mupashi pa nshita yalinga. Umo pali balya balumendo babili ne nkashi yabo babomba nomba pa Bethel; kabili uyu mulumendo acili alebomfya ulya mashini wa kale.
14 Abacaice kuti basambilishiwa ifya kupepa, kabili Lesa alasuka amapepo yabo. Ica kumwenako cishaiwamina icishininkisha ici cintu cacitike ilyo kwali ukwipayaulula ku Rwanda. Lintu abapondokele ubuteko bali mupepi fye no kwipaya uwa myaka 6 na bafyashi ku kapata, uyu mwana mwanakashi alipepele mu kupongomoka kabili ukufuma pa nshi ya mutima ukuti bapusuke ku kutwalilila ukubombela Yehova. Calipitile ku mutima abali no kubepaya ica kuti batile: “Tatwamwipaye pa mulandu wa uyu mukashana.”—1 Petro 3:12.
15. Kusonga nshi ukwabipa Paulo asokelepo?
15 Te iyi mibele yayafya iyalondololwa abacaice besu abengi bacimfya, lelo kwaliba ifya kwesha ifingi fintu bapitamo ilelo ku sukulu na mu mekashi yabipa, pamo nge milandile yabipa, ifikope ne fitabo fya bwamba, ifya kusekesha fyabotelela, no mupatikisha wa fibusa uwa kucita ifyabipa ifili fye mpanga yonse. Imiku ne miku, umutumwa Paulo alisokele pa lwa ifi fintu ifisonga.—1 Abena Korinti 5:6; 15:33, 34; Abena Efese 5:3-7.
16. Umuntu kuti aba shani icipe ca mulimo wa mucinshi?
16 Pa numa ya kulanda pa fipe “fimo fya mulimo wa mucinshi na fimo fya mulimo uwabulo mucinshi” Paulo atila: “E ico umuntu nga aisangulula ukufuma pali ifi ifyabulo mucinshi akabe cipe ca mucinshi, icashishiwa, kabili ica mulimo kuli Cibinda wa ng’anda, icapekanishiwa ku kubombo mulimo onse uusuma.” Kanshi natukoseleshe abacaice besu ukusala bwino ifibusa. Natubakoseleshe ‘ukufulumuko lunkumbwa lwa bulumendo, no kukonkelelo bulungami, icitetekelo, ukutemwa, umutende, pamo na balilila kuli Shikulu ku mitima iyasanguluka.’ (2 Timote 2:20-22) Imitantikile ya lupwa iya ‘kuukulana’ kuti yabomba bwino mu kumumunga abacaice besu. (1 Abena Tesalonika 5:11; Amapinda 22:6) Ukubelenga no kusambilila Baibolo cila bushiku, ukubomfya impapulo shalinga kuti kwabaafwa nga nshi.
Ifyo Atumumunga
17. Ni shani fintu ukufunda kwingatumumunga, kabili fisuma nshi fingafumamo?
17 Pa kutumumunga, Yehova atufundila mu Cebo cakwe no kuteyanya kwakwe. Te kwesha ukukaana ukufunda kwa kwa Lesa ukwa musango yo! Umfwileni ukufunda, kabili lekeni kumimumunge ukuba icipe ca mucinshi kuli Yehova. Amapinda 3:11, 12 yatila: “Ukufunda kwa kwa Yehova wilakupata, we mwana wandi, nangu kutendwo kwebaula kwakwe; pantu untu Yehova atemwa e o ebaula, ifyo na wishi ebaulo mwana mwaume uo acankilwa.” Na kumbi ukufunda kwa buwishi kusangwa pa AbaHebere 12:6-11 apatila: “Uo Shikulu atemwa alamufunda . . . Ukufunda konse ilyo kubapo kwena takumoneko kwa kusekelela, kuba fye ukwa bucushi: lelo abafundwako, apo inshita yapita, kutwalako icisabo ca mutende, ica bulungami.” Icebo capuutwamo ica kwa Lesa e nshila ikalamba iya kufunda kwa musango yo.—2 Timote 3:16, 17.
18. Finshi tusambilila ukukuma ku kulapila muli Luka icipandwa 15?
18 Yehova wa nkumbu. (Ukufuma 34:6) Nangu fye umuntu acito lubembu lwabipisha, alamweleela nga alapila icine cine. Nangu fye bana ‘balubile’ kuti bamumungwa ukuba ifipe fya mulimo wa mucinshi. (Luka 15:22-24, 32) Imembu shesu te kuti napamo shibipishe nge sha mwana walubile. Lelo ukupokelela ukufunda kwa mu Malembo mu kuicefya kuti kwatulenga ukumumungwa ukuba ifipe fya mulimo wa mucinshi.
19. Kuti twatwalilila shani ukubomba nge fipe fya mucinshi mu maboko ya kwa Yehova?
19 Lintu fye twasambilile icine, twaliitemenwe ukuti Yehova atumumunge. Twalilekele imibele ya ku calo, no kutendeka ukufwala ubuntu bupya, no kuba Abena Kristu baipeela kabili ababatishiwa. Twalyumfwilile ukufunda kwa Abena Efese 4:20-24, ‘ukufuula ubuntu bwa kale, ubwa mibele ya ntanshi, ubwa lunkumbwa lwa longolo; no kufwalo buntu bupya, ubwalengelwe mu cipasho ca kwa Lesa mu kulungama no kushila kwa Cine.’ Shi umo umo natutwalilile ukuba abakondenkana mu minwe ya kwa Yehova, Umubumfi Mukalamba, no kubomba lyonse nge fipe fya mulimo wa mucinshi!
Ukupitulukamo
◻ Mifwaile nshi iya Mubumfi Mukalamba ukukuma kwi sonde lyesu?
◻ Kuti mwamumungwa shani ukuba icipe ca mulimo wa mucinshi?
◻ Abana besu kuti bamumungwa shani?
◻ Tulingile ukumona shani ukufunda?
[Icikope pe bula 10]
Bushe mukamumungwa ku mulimo wa mucinshi nelyo bakamikaana?
[Icikope pe bula 12]
Abana kuti bamumungwa ukufuma fye ku bwaice