Filipi—Kabila wa Mbila Nsuma Uwapimpa
MU MALEMBO mwaba ifyalembwa ifingi ifya baume na banakashi abo ifitetekelo fyabo fingalinga ukupashanya. Langulukeni pali Filipi, mishonari wa Bwina Kristu uwa mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo. Tali mutumwa, nalyo line, alibomfiwe apakalamba mu kusalanganya ubukombe bwa Bufumu. Na kuba, Filipi aishileishibikwa nga “kabila wa mbila nsuma.” (Imilimo 21:8) Mulandu nshi balemwitile fyo? Kabili cinshi twingasambililako kuli wene?
Umuku wa kubalilapo Filipi amoneka mu Baibolo ni pa numa fye ya Pentekoste wa 33 C.E. Pali ilya nshita abaYuda balelanda iciGriki batendeke ukuilishanya pa lwa baYuda balelanda iciHebere, baletunga ukuti bamukamfwilwa babo balecililwa mu kupeelwa ifya kulya fya bushiku no bushiku. Pa kubombela pali uyu mulandu, abatumwa basontele “abaume [7] abashimikwe cisuma.” Filipi ali pali abo basalilwe.—Imilimo 6:1-6.
Aba baume 7 bali “abashimikwe cisuma.” Kanshi aba basontelwe balishibikwe kale kale ukuti bali abaisulamo umupashi kabili aba mano. E fyo caba na ku Bena Kristu babomba bukangalila lelo. Abo baume tabasontwa mu kususwa. (1 Timote 5:22) Bafwile “ukukwato kushimikwa kusuma ku ba ku nse,” kabili Abena Kristu banabo bafwile ukwishiba ukuti balapelulula kabili balitekanya.—1 Timote 3:2, 3, 7; Abena Filipi 4:5.
Ukulingana ne fishinka, Filipi alesakamana bwino umulimo wakwe mu Yerusalemu. Lelo, mu nshita inono, kwali ukupakasa kwabipisha ukwatendeke kabili kwapashile abakonshi ba kwa Kristu. Filipi alifumine mu musumba nge fyacitile na bambi, lelo tepapelele ubutumikishi bwakwe. Mu nshita fye inono ali aleshimikila mu cifulo cipya—ica Samaria.—Imilimo 8:1-5.
Ukupansa Ififulo Fipya
Yesu asobele ukuti abasambi bakwe bali no kushimikila “mu Yerusalemu, na monse mu Yudea na Samaria, no kufika ku mpela ya pano nse.” (Imilimo 1:8) Filipi alefikilishako aya mashiwi ukupitila mu kushimikila mu Samaria. Mu cinkumbawile abaYuda balisuulile abena Samaria. Lelo Filipi tapingwilile kabela ukuti aba bantu babi, kabili ukubulwa akapaatulula kwakwe kwalipaalilwe. Icafuminemo, abena Samaria abengi balibatishiwe, ukusanshako na Simone uwali kale uwa malele ya bung’anga.—Imilimo 8:6-13.
Mu kupita kwa nshita, malaika wa kwa Yehova aebele Filipi ukuya ku nshila yaba mu matololo iyafuma ku Yerusalemu no kutentemukila ku Gasa. Kulya Filipi amwene iceleta ilyasendele umulashi umwina Etiopia uwalebelenga ukusesema kwa kwa Esaya. Filipi aikuminishe kwi celeta no kutampa ukulanda na ulya muntu. Nangula ca kuti ulya mwina Etiopia ali ni nsangu uwaishibepo fimo pa lwa kwa Lesa na Malembo, aliicefeshe no kusumina ukuti alekabila ukwafwiwa ukumfwa ifyo alebelenga. Muli fyo, aebele Filipi ukunina mwi celeta no kwikala nankwe. Ilyo ashimikilwe, bafikile pa menshi. Umwina Etiopia aipwishe ati: “Cinshi cilendesha ukubatishiwa?” Filipi alimubatishe apo pene, kabili umwina Etiopia aile alesekelela. Napamo uyu musambi mupya aileshimikila imbila nsuma ku calo ca ku myabo.—Imilimo 8:26-39.
Cinshi twingasambililako ku butumikishi bwa kwa Filipi ubwasanshishemo abena Samaria no mulashi umwina Etiopia? Te kwesha ukutontonkanya ukuti abantu ba luko lumo, umushobo, nelyo nga ba cuma atemwa ababusu tabakomfwe mbila nsuma. Lelo, tufwile ukubilisha ubukombe bwa Bufumu kuli “bonse.” (1 Abena Korinti 9:19-23) Nga ca kuti twaitemenwa ukushimikila kuli bonse, Yehova kuti atubomfya mu mulimo wa ‘kulenga aba nko shonse ukuba abasambi’ ilyo ukupwa kwa ino nshita kushilafika.—Mateo 28:19, 20.
Imilimo Yalundwako iya kwa Filipi
Pa numa ya kushimikila ku mulashi umwina Etiopia, Filipi aileshimikila ku Asote, “alaya alebile mbila nsuma asukile afika ku Kaisarea.” (Imilimo 8:40) Mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo, iyi misumba ibili yalifulilemo Abena fyalo. Ilyo alepita ku kapinda ka kuso ukuya ku Kaisarea, Filipi afwile alibilile mu fifulo mwafulile abaYuda, pamo nga Luda na Yopa. Napamo e mulandu wine muli fi fifulo mwasangilwe abasambi.—Imilimo 9:32-43.
Filipi alumbulwa umuku wa kulekelesha ninshi palipita imyaka 20. Mu lwendo lwakwe ulwa bumishonari ulwa kulekelesha, Paulo aikilile pa Tolemai. Luka uwaleenda na Paulo atile, “Awe twaimo lucelo, twafikile ku Kaisarea. Kabili twaingile mu ng’anda ya kwa Filipi kabila wa mbila nsuma.” Pali iyi nshita, Filipi ali na “bana banakashi bane abalesesema.”—Imilimo 21:8, 9.
Cimoneka kwati Filipi aileikala ku Kaisarea. Lelo ali acili uwabilimina bumishonari, pantu Luka amwita ati “kabila wa mbila nsuma.” Aya mashiwi ilingi yalangilila umo uwafuma ku myabo ku kuyashimikila imbila nsuma ku cifulo kushashimikilwa. Apantu Filipi ali na bana banakashi bane abalesesema cilangilile fyo balekonka mu nkasa sha kwa shibo wapimpa.
Abafyashi Abena Kristu ba muno nshiku bafwile ukwibukisha ukuti abana babo e basambi babo abacindamisha. Abafyashi nangu ca kuti baleka ukubomba imilimo imo iya teokrasi ku mulandu ne fishingamo fya lupwa, kuti batwalilila ukuba ababomfi ba kwa Lesa no mweo onse nga fintu Filipi ali no kuba ica kumwenako ku bana.—Abena Efese 6:4.
Ukutandala kwa kwa Paulo na bayendo banankwe kwalengele Filipi ukukwatako ishuko lya kusekelela abeni. Elenganyeni ifyo kwali ukukoseleshanya! Napamo ni pali ubu bulendo e pantu Luka aumfwile ifishinka fyonse pa lwa mibombele ya kwa Filipi, iyo pa numa aishilelemba mwi buuku lya Imilimo ifipandwa 6 na 8.
Yehova Lesa alibomfeshe sana Filipi ku kutwala ifya Bufumu ukufika ukutali. Ukupimpa kwa kwa Filipi kwamulengele ukusalanganya imbila nsuma mu fifulo fipya no kulundulula imibele isuma iya ku mupashi mu ng’anda mu myakwe. Bushe kuti mwatemwa ukuipakisha amashuko yapalako na mapaalo? Lyene kuti cawama ukupashanya imibele yalangishe Filipi kabila wa mbila nsuma.