Bushe Isonde Likonaulwa?

BUSHE mwaliyipushapo amuti, ‘Bushe icalo cikaba shani ku ntanshi?’ Abantu abengi baishiba ukutila icalo cikonaika pa mulandu wa fyo bamona filecitika kwi sonde lyesu ilisuma.

Ca cine, icalo pali lelo cileonaika pantu abantu baleonaula ifyacindama ku bumi bwesu, balekowesha amenshi, balebungaula imiti, no konaula ulwelele. Abasambilila sayansi bamo batila icalo ne fintu ifyabamo kuti fyaonaulwa ku fintu pamo nga amabwe yakalamba aya mulilo ayapita mu muulu, intanda shipuulika, na lintu umwela wa hydrogen uupeela akasuba amaka wapwa.

Abasambilila sayansi batila icalo cakulaya fye cileonaika, napamo pa numa ya myaka amabilioni cikonaika ica kuti na bantu tabakekalepo. Ici cumfwana na filya icitabo ca Encyclopædia Britannica cisosa ukuti, “mu kupita kwa nshita ifintu fyonse filaya fileonaika, kabili tafibwelela numa mpaka fye fyaonaika umupwilapo.”

Lelo icawama ca kuti Baibolo itweba ukutila Yehova Lesa takaleke isonde likonaike umupwilapo ica kuti pekekala na bantu. Apo e Kabumba, ‘alifulisho kukosa’ kabili amaka yakwe tayapwa. Kanshi kuti alenga umuulu ne sonde ukubako ku ciyayaya. (Esaya 40:26) E ico te kuti mutwishike amashiwi ya mu Baibolo ayatila: “[Mwe Lesa] Mwatekele pano isonde pa fya kulimbapo fya pako ukuti pekatelentenshiwa umuyayaya umuyayaya.” “Mutasheni, mwe kasuba no mweshi; mutasheni, mwe ntanda shonse sha lubuuto. . . .Pantu wene alisosele, na fyo fyalilengelwe, kabili afilengele ku kubelelela pe umuyayaya.”—Amalumbo 104:5; 148:3-6.

Ifyo Lesa Afwaya Isonde Ukuba

Lesa tafwaile ukutila icalo cikonaike nelyo ukukowela nge fyo caba lelo. Lelo Lesa abumbile Adamu na Efa, abantu ba kubalilapo no kubabika mwi bala ilisuma sana. Nomba kwena ili bala ababikilemo ilisuma, talyali no kutwalilila ukuba Paradaise iline lyeka. Lesa abapeele umulimo wa “kulilima no kulilinda.” (Ukutendeka 2:8, 9, 15) Iyi ncito Lesa apeele abafyashi besu abaali abapwililika pali ilya nshita, yali iyisuma kabili yali no kubaletela insansa!

Lelo ico Lesa alefwaya, te kutila balesakamana fye ibala ababikilemo. Alefwaya no kuti isonde lyonse likasanguke paradaise. E co abebele ukuti: “Fyaleni, fuleni, kumaneni pe sonde no kupanasha; kabili mube na bukateka kwi sabi lya muli bemba, na ku fyuni fya mu lwelele, na ku fya mweo fyonse ifyenda pe sonde.”—Ukutendeka 1:28.

Ku ca bulanda malaika wa cilumba uwitwa ati Satana, alengele ifyo Lesa alefwaya isonde ukuba ukukanacitika. Alefwaisha ukuti Adamu na Efa balemupepa. Satana alandiile mu nsoka no kulenga Adamu na Efa bapondokela ukuteka kwa kwa Lesa. (Ukutendeka 3:1-6; Ukusokolola 12:9) Ifyo bacitile fyalikalifye sana Kabumba! Lelo ukupondoka kwabo takwalengele Yehova Lesa alabako ku fyo alefwaya isonde ukuba. Yehova atila: “Icebo candi icifuma mu kanwa kandi tacakabwelele ibusha kuli ine, kano cacite co natemwa, no kushuka muli ico nacitumina.”—Esaya 55:11.

Kwaliba umulandu uusuma uwalenga Yehova eonaula Satana cipondoka ukufika na ino nshita. Pali iyi nshita Satana abako, abantunse balyesha ukuteka kwalekanalekana kabili ne fyatumbukamo fyalanga fye ukutila abantu nga bakaana ukutekwa na Lesa nga fintu Satana afwaya, ifintu tafiwama.a—Yeremia 10:23.

Nangu ifi fyonse ficitika, mu myaka yonse iyi yapita, Lesa alipaala abantunse bamo abalungama. Alilemba na mu Baibolo ifyacitikile abantu abalemumfwila na bakeene ukuteka kwakwe. Yehova alicita ifintu na fimbi ifikalenga tukekale bwino ku ntanshi. Alitumine Yesu Kristu, Umwana wakwe uwatemwikwa ku kutulubula no kutusambilisha ifyo tufwile ukwikala e lyo no kutufwila. (Yohane 3:16) Apo Yesu talingile kufwa, mu mfwa yakwe, e mo Lesa abweseshe ico Adamu na Efa bapanishe, ne ci, mweo wa muyayaya muli paradaise pe sonde.b Pa kuti ici cicitike, Yehova Lesa alibikako ubufumu bwa mu muulu ubukateka abantu bonse, kabili asala Yesu Kristu, Umwana wakwe, uo abushishe ku bafwa ukuba Kateka muli bulya Bufumu. Ifi Lesa acita, fikalenga isonde likabe filya fine alefwaya.—Mateo 6:9, 10.

Kanshi kuti mwacetekela ukuti aya malayo yashaiwamina ayaba mu Baibolo yakafikilishiwa: “Incitatubi shikafitwa; lelo abalolela Yehova, bene bakapyaninine calo. Abalungama bakapyaninine calo, no kwikalamo inshiku pe.” “‘Moneni! Ihema lya kwa Lesa lili pamo na bantunse, kabili akekala pamo na bo, kabili bakaba abantu bakwe. Na Lesa umwine akaba pamo na bo. Kabili akafuuta ifilamba fyonse ku menso yabo, ne mfwa tayakabeko kabili iyo, nangu kuloosha nangu kukuuta nangu kukalipwa tafyakabeko kabili iyo. Ifya ntanshi nafiya.’ Kabili uwaikala pa cipuna ca Bufumu atile: ‘Moneni! Ndelenga ifintu fyonse fibe ifipya.’”—Amalumbo 37:9, 29; Ukusokolola 21:3-5.

Baibolo Taipilika Ifyo Ilanda

Lelo bamo kuti baipusha abati, ‘Nomba bushe ifilanda aya malembo, tafyapusana ne filanda yalya ayatila icalo cikapwa?’ Natulande pali yamo yamo. Nga twayomfwikisha, twalamona ukutila Baibolo taipilika ifyo ilanda.

Kale sana ilyo na basayansi bashilailuka ukuti ifintu fyonse “mu kupita kwa nshita filasuka fyaonaika umupwilapo,” uwaimbile amalumbo ya mu Baibolo atile: “[We Lesa] Ni we wabumbile icalo pa citendekelo, na maboko yobe e yapanga umuulu. Fyonse fyena fikonaika, lelo iwe ukabelelela pee; fyonse fikabola nge fya kufwala. Iwe ukafifuula nge fya kufwala na fyonse ninshi e milobele. Lelo iwe wabela fye umo wabela ne myaka yobe tayakapelele nakalya.”—Amalumbo 102:25-27, The Bible in Bemba, 1983.

Ilyo alembele aya mashiwi, uwaimbile amalumbo talepilika amashiwi yambi ayalanda ukutila Lesa afwaya isonde ukubako ku ciyayaya. Lelo, alelanda fye pa kutila Lesa ekala umuyayaya, lelo ifyo Lesa apanga fyena kuti fyaonaika. Akubulaba amaka ya kwa Lesa ayashipwa, aya kubukulula ifintu, mu kupita kwa nshita, umuulu ne calo, pamo ne fya mu muulu fimbi ifilenga ubumi ukutwalilila pano isonde, kuti fyasuka fyaonaika umupwilapo. Kanshi icalo nga caba fye ukwabula ukuti Lesa alecisakamana, kuti “cabola,” nelyo ukonaika umupwilapo.

Kwaliba amalembo na yambi ayaba mu Baibolo aya kutila nga tamuyomfwikishe, kuti mwamona kwati yalipusana na yalya yalanda ati Lesa afwaya icalo ukubelelela. Ilembo limo ni lilya lilanda ukuti umuulu ne calo ‘fikaya.’ (Ukusokolola 21:1) Aya mashiwi tayapilikana no bulayo bwa kwa Yesu ubwa kuti: “Ba nsansa abafuuka imitima, pantu bakapyane sonde.” (Mateo 5:5) Nomba ni mwi Baibolo ilosha ilyo itila umuulu ne calo ‘fikaya’ ?

Ilingi line Baibolo nga yalanda ukuti “isonde,” ninshi ilelanda pa bantunse. Moneni ifyo ili lembo lyalanda pe sonde. Lyatila: “Pano isonde ponse pali ululimi lumo ne nsoso imo.” (Ukutendeka 11:1) Tatuletwishika ukuti “isonde” balelandapo pano bantu abaali pe sonde. Na pa Amalumbo 96:1, ukulingana na Baibolo ya King James Version patila: “Lekeni isonde lyonse limbile SHIKULU.” Kanshi cailanga fye apabuuta tuutu ukuti “isonde” balandapo muli ili lembo na mu malembo yambi, bantu.—Amalumbo 96:13.

Baibolo limo ita bakateka ba pano calo ukuti imyulu nelyo ati ifya mu muulu. Nga mwamona, Baibolo itila ishamfumu sha lucu isha Babiloni shali nge ntanda pantu shaibikile pa cambaso. (Esaya 14:12-14) Nga fintu casobelwe, “imyulu” nelyo bakateka ba Babiloni, ne “calo” nelyo abo baleteka, balyonawilwe mu 539 B.C.E. (Esaya 51:6) Ici calengele abaYuda balapiile babwelele ku Yerusalemu, uko “imyulu ipya,” atemwa bakateka, yatekele “icalo cipya” nelyo abantu abalungama.—Esaya 65:17.

Kanshi amashiwi ya mu Baibolo aya kutila umuulu ne calo ‘fikaya’ yalanda fye pa kutila bakateka babipa na bantu ababifi abo bateka, bakonaulwa. (2 Petro 3:7) Ici nga cacitika, e lyo ubuteko bwa kwa Lesa ubupya, ubwa ku muulu bukapaala abantunse abalungama, pantu “kuli imyulu ipya ne sonde lipya ifyo tulolela umwabela ubulayo [bwa kwa Lesa], na muli fyene e mukekala ubulungami.”—2 Petro 3:13.

Kanshi tamufwile ukutwishika ubulayo bwa kwa Lesa ubwa kuti isonde lino talyakabale alyonaika. Baibolo ilatweba ne fyo tufwile ukucita pa kuti tukekale bwino ku ntanshi ilyo isonde lyonse fye likaba paradaise. Yesu atile: “Awe ubu e bumi bwa muyayaya, ukuti baleishiba imwe, mwe Lesa wa cine mweka, no yo mwatumine, Yesu Kristu.” (Yohane 17:3) Tulemukoselesha ukusambilila ifyo Baibolo ilanda pa fyo icalo cikaba ku ntanshi ne fyo abantu bakekala! Inte sha kwa Yehova uko mwikalila bakamwafwa ukwishiba ifi fintu.

[Amafutunoti]

[Amashiwi pe bula 12]

Baibolo yalaya ukutila lino isonde likekalilila umuyayaya

[Abatusuminishe Ukubomfya Ifikope pe bula 10]

Icalo: NASA/The Visible Earth (http://visible earth.nasa.gov/); bere: © Icikope Bryan na Cherry Alexander bakopele