Ukwishiba Ifikacitika ku Ntanshi

Bushe mwalitala amutontonkanyapo pa fyo imikalile yenu ne ya balupwa lwenu ikaba ku ntanshi? Bushe mumona kwati mwakulaikala bwino nelyo mwakulacula? Bushe mutila mwakulaba na balupwa ne fibusa nelyo mwakulaba fye mweka? Bushe mukekala imyaka iingi nelyo mukafwa fye ukwabula ukwenekela? Pa myaka iingi, abantu balatontonkanya pa mepusho ya musango uyu.

Pali ino nshita abasambilila sana balalanda pa fikacitika ku ntanshi nga bamona fye ifyo ifintu fili. Nangu ca kuti ifingi ifyo balanda filacitika, fimo taficitika nangu panono. Ku ca kumwenako mu 1912, Guglielmo Marconi uwapangile telegraph iishibomfya intambo alandile ukuti: “Ifi tutendeke ukutuma amashiwi ukwabula ukubomfya intambo, takwakulaba inkondo.” Na kabili umubomfi wa kampani beta ukuti the Decca Record Company uwakene ukubomba ne bumba lya bakalisha wa filimba ilyo beta ukuti Beatles mu 1962, alandile ukuti amabumba ya bakalisha wa filimba ababomfya amabanjo yali no kupwa.

Abengi balepusha ku mipashi nga balefwaya ukwishiba ifikacitika ku ntanshi. Bambi balepusha ababukila ku ntanda, kabili mu manyunshipepala na mu ma magazini ayengi mulaba ifyebo pa fyo intanda shilanga ifili no kucitika. Abantu bambi balaya ku ng’anga nelyo ku bantu abatila balabelenga imipelwa ya mu minwe pa kuti beshibe ifikacitikila umuntu ku ntanshi.

Kale abantu abalefwaya ukwishiba ifikacitika ku ntanshi, baleya kuli bashimapepo abaleti e bo lesa alandilamo. Ku ca kumwenako, abantu balanda ukuti Imfumu Croesus iya ku Lydia, yalipeele shimapepo wa ku Delphi mu Grisi ifya bupe ifya mutengo sana pa kuti ishibe nga yali no kucimfya nga yalwa ne Mfumu Cyrus iya ku Persia. Shimapepo alandile ukuti “incende iikalamba” yali no konaulwa nga Croesus aya mu kulwa. Apo alicetekele ukuti e walacimfya, Croesus alile mu kulwa, lelo incende iikalamba iyo baonawile yakwe.

Apo shimapepo talandile bwino bwino uwali no kucimfya pa kuti e moneka uwa bufi, ifyo alandile fyalifulungenye Croesus. Ifyo Croesus bamwebele fyalimuletelele icine cine. Bushe ifyo abasobela ifintu muno nshiku balanda fyena filacitika?