Cenjeleni ku Busanso Bwaba mu Kubomfya Intaneti!

¹ Abantu ba kwa Yehova balaipakisha ukubishanya. Balaipakisha ukushimikilana ifya kukumanya fya mu butumikishi bwa mwi bala kabili balatemwa ukumfwa ifilebomba Inte sha kwa Yehova ne fyo ukushimikila kuleenda mwi sonde. Balitemwa ukwishiba icili conse icikalamba icingacitikila bamunyinefwe, pamo nga mafya nelyo amasanso yalengwa ne fyabumbwa pe sonde, kabili balafwaya ukwishiba umo bengafwilishako. Uko kufwaisha ukwishiba pa lwa bamunyinabo kulangilila ifyo baikatana mu bwananyina, ukushinina ukuti cine cine balitemwana.—Yoh. 13:34, 35.

² Shino nshiku, ificitika mu calo tufyumfwa fye bwangu bwangu. Abantu mwi sonde lyonse balomfwe fintu pa redio no kufitamba pa televishoni ilyo line fye filecitika. Na kabili kuti twabomfya telefoni ukumfwana na bantu ukuli konse mu calo ukwabula ukupoosa ne nshita. Kuli icintu cimo icipya mu fya kumfwaninamo icileya cilekula sana. Ici cintu ni Intaneti (Ica kumfwaninamo no uli onse mu calo ukubomfya kompyuta)—Moneni Awake!, wa July 22, 1997.

³ Ilyo telefoni yaishile yalengele canguke ukumfwana no uli onse mu calo bwangu bwangu. Nangu ca kuti telefoni ilaafwa bantu sana, kufwile ukuba ukucenjela pa kuibomfya, pantu kuti yamutwala mu kubishanya kubi nelyo incitilo, kabili ukucishamo ukuibomfya kuti kwamuliila indalama. Televishoni na redio kuti fyabomba mu kusambilisha. Lelo ku ca bulanda, amaprogramu ayengi yalonaula imibele isuma, kabili ukwangwa sana kuli fi konaula fye nshita. Ukubomfya amano kutulenga ukusalulula bwino fintu tutamba pa televishoni na fintu tukutika ku redio.

⁴ Intaneti ilenga umuntu ukumfwana na bantu imintapendwa mu calo conse ukwabula ukupoosapo indalama ishingi, kabili kuti mwasanga ne fyebo ifingi nga nshi. (Loleni!, January 8, 1998) Lelo ukubomfya Intaneti icibomfyebomfye kuti kwasansalika umuntu ku masanso ayengi aya ku mupashi na mu mibele. Ni shani cingabe fyo?

⁵ Abengi balisakamikwa pa fyebo fyayanguka ukusanga ifilangisha ifya kupanga ifyanso, kumo na mabomba. Utwampani tulailishanya pa nshita ubukulu ababomfi bonaula pali Intaneti. Mu mpapulo shesu ishingi, ifingi fyalilandwapo pa fyo Intaneti ingaleta ubusanso kuli bumupashi bwesu. Ifingi ifya pa Intaneti fyabamo ulukaakala ne fikope filangisha ubwamba ifyo fishalinga nangu panono ku Bena Kristu. (Amalu. 119:37) Ukulunda pali ubu busanso, kwaba ubusanso na bumbi ubo Inte sha kwa Yehova maka maka shifwile ukuibakako. Busanso nshi?

⁶ Bushe kuti mwalaalika umweni mu myenu ukwabula intanshi ukumwishiba bwino? Ni shani nga tapali ico mwingacita pa kuti mumwishibe bwino? Bushe kuti mwaleka uyo mweni ukushala eka na bana benu? Ici cine fye e cicitika pa Intaneti.

⁷ Kuti mwatuma ifyebo pa kompyuta ku muntu mushaishiba na imwe kuti mwapokelela ifyebo ku muntu mushaishiba. E fyo ciba lintu mulelanshanya nelyo ukwambaula na bantu bambi pa kompyuta. Abo muleambaula na bo pambi kuti baitunga ukuti ni Nte sha kwa Yehova, lelo ilingi line bufi fye babepa. Umo kuti abepa ati mwaice, kanshi mukalamba. Napamo umwaume kuti abepa ati mwanakashi, no mwanakashi na o ifyo fine.

⁸ Ifyebo bengamweba kuti fyaba fya kukumanya nelyo ifya pa fisumino fyesu. Ifi fyebo fiya fye filetumwa kuli bambi abengi kabili na bo batuminako bambi. Ifi fyebo ilingi teti fishininkishiwe kabili kuti fyaba fya bufi. Ifi fyebo kuti fyaba mitontonkanishishe ya basangu abaifungushanya.—2 Tes. 2:1-3.

⁹ Apo natwishiba ubu busanso, nga mulebomfya Intaneti, kuti mwaipusha mwe bene amuti: ‘Njibomfya shani? Bushe kuti naonaula bumupashi bwandi ukupitila mu fyo njibomfya? Bushe ndeonaula bumupashi bwa bambi?’

¹⁰ Ifyebo Fibikwamo na Baitunga Ukuba Inte sha kwa Yehova: Ku ca kumwenako, tontonkanyeni pa fyebo fimo ifya pa Intaneti ifibikwapo na baitunga ukuti ni Nte sha kwa Yehova. Kuti bamweba ukubelengako ifyebo fyabo ifilimo ifya kukumanya fya bambi abaitunga ukuti ni Nte. Kuti bamukoselesha ukulandapo ifyo muletontonkanya pa mpapulo sha Sosaite. Bamo balabikamo fye ne milandile ingawama ukubomfya mu butumikishi bwa mwi bala. Uuli onse kuti asuntinkanyako kompyuta wakwe no kumfwako kuli fi fyebo pa kuti ambauleko na bambi, kwati ni filya tubomfya telefoni. Ilingi kuti bamweba na adresi umbi uko mwingalanshanya ne Nte sha kwa Yehova shimbi isha mwi sonde lyonse. Lelo bushe kuti mwaishiba nga te basangu babikilemo ifi fyebo?

¹¹ Ukubishanya kwa pali Intaneti te kuti kumfwane ne fyalandwa pa Abena Efese 5:15-17. Umutumwa Paulo alembele ati: “Cenjeleni pa kwenda kwenu, te kwenda nga batumpa iyo, kano nga ba mano; mube ababomfye nshita, ico ishi nshiku sha bubifi. Pa mulandu wa ici mwiba bashashilimuka, lelo abeluka icabo kufwaya kwa kwa Shikulu.”

¹² Icilonganino ca Bwina Kristu caba e nshila ya bulesa iyo tuliishiwamo ifya ku mupashi ku “musha wa cishinka kabili uwashilimuka.” (Mat. 24:45-47) Ni mu kuteyanya kwa kwa Lesa tusanga ubutungulushi no bucingo bwa kutulekanyako ku calo pamo no kucincisha kwa kupikintika mu mulimo wa kwa Shikulu. (1 Kor. 15:58) Kemba wa malumbo atile aleba no buseko no kuyumfwa uwa mutelelwe ilyo ali mu nkuta sha bantu ba kwa Lesa. (Amalu. 27:4, 5; 55:14; 122:1) Icilonganino na kabili cilatungilila lwa ku mupashi no kwafwa ababamo. Ni mu cilonganino twingasanga ifibusa fya kutemwa, ifyayangwa kuli ifwe, no kutusakamana. E mwaba abantu twaishibana na bo kabili abaitemenwa ukwafwa bambi no kubasansamusha ilyo kuli ubwafya. (2 Kor. 7:5-7) Aba mu cilonganino balacingililwa ku bacita imembu ukwabula ukulapila nelyo abatwala pa ntanshi ubusangu pantu aba bantu balatamfiwa. (1 Kor. 5:9-13; Tito 3:10, 11) Bushe kuti twaenekela ukusanga ukutantika kumo kwine ukwabamo ukutemwa nga tulebishanya na bambi pa Intaneti?

¹³ Nacimoneka ukuti te fyo caba pa Intaneti. Ifyebo fimo ifibikwapo fyaba fye fya kusalanganya ubusangu. Ababikamo ifyo fyebo kuti batila te basangu, kabili kuti bakolobondamo ukulondolola ukuti cine cine bali ni Nte sha kwa Yehova. Napamo kuti bamwipusha ukuti mubalondolwele bwino bwino pa kuti bashininkishe ukuti na imwe muli Nte ya kwa Yehova.

¹⁴ Yehova afwaya mulebomfya umucetekanya. Mulandu nshi? Pantu alishiba ukamulinda ku masanso ayengi. Amapinda 2:10-19 yeswila na mashiwi ya kuti: “Pantu amano yakengila mu mutima obe, no kwishiba kukabe cisuma ku mweo obe, ubupanda bukakubaka, umucetekanya ukakulinda.” Ukamulinda kuli cinshi? Ku fintu pamo nge “mibele ibi,” na bantu abaleke nshila shatambalala, na kuli bacisenene na bo inshila shabo shapotama.

¹⁵ Lintu twaya ku Ng’anda ya Bufumu, tatutwishika ukuti tuli na bamunyinefwe. Twalibeshiba. Tatufwaya bakolobondemo ukutulondolwela pa kuti tushininkishe ati ni bamunyina pantu ukutemwa kwa bwananyina bakwata e ko tubeshibila. Na ifwe tatukabila ukulondolola ifyebo fya kushinina ukuti cine cine tuli Nte sha kwa Yehova. Ni ku Ng’anda ya Bufumu e ko tusanga ukukoseleshanya kuntu Paulo alandilepo pa AbaHebere 10:24, 25. Ifyebo fya pa Intaneti ifikoselesha ukubishanya kwa pa kompyuta te kuti fipayanye ukubishanya tukabila. Ukulaibukisha amashiwi ya pa Amalumbo 26:4, 5 kuti kwatucenjesha ku masanso twingakumanya ilyo tulebomfya ifyebo fya pa Intaneti.

¹⁶ Pa Intaneti kuti paba ifyebo ifili fye fyonse kabili uuli onse kuti afisanga. Ilingi line, abana na bacaice e baculilamo kuli bumpulamafunde no kuliilwa pa mutwe. Abana tabatwishika bantu, kabili balafwaisha ukwishibilapo na fimbi pa lwa fyaba pa kompyuta. Kanshi abafyashi balekabila ukulasopa abana no kubapandako amano ya mu Malembo pa lwa kubomfya Intaneti, kwati fye fintu bengabapandako amano pa lwa nyimbo sha kukutikako na mafilimu ya kutamba.—1 Kor. 15:33.

¹⁷ Ku ca bulanda, bamo abali bamunyinefwe ne nkashi balitamfiwa ku mulandu wakubishanya na ba ku calo ukwatendekele pa kulanshanya kwa pa Intaneti uko kwi pele pele kwabalengele bacite bucisenene. Baeluda bamo calibafya no kusumina ilyo bacita lipoti ukuti bamo balibutuka abalume nelyo abakashi babo no kuya no muntu batendeke ukubishanya nankwe pa Intaneti. (2 Tim. 3:6) Abantu bamo balifutukako ku cine pa mulandu wa kucetekela ifyebo fifuma ku basangu. (1 Tim. 4:1, 2) Pa kumona ubu busanso bwabipisha bonse, bushe tacilemoneka ukubamo amano ukucenjela pa lwa kutendeka ukwambaula na bambi pa Intaneti? Cine cine ukubomfya amano, ukwishiba, ubupanda, no mucetekanya ifyalandwapo pa Amapinda 2:10-19 kulingile ukutucingilila muli fi.

¹⁸ Calimonwa ukuti kwaba bamo bamo ababika ifyebo mu Intaneti ku kufwaya ukushimikila imbila nsuma. Abacite fi abengi ni bamunyina bashashilimuka. Fimbi kuti fyabikwamo na basangu abengafwaya ukubeleleka abashicenjele. (2 Yoh. 9-11) Pa kumona nampo nga cilekabilwa ukuti bamunyinefwe balebika ifyebo fya musango yo pali Intaneti, Ubutumikishi Bwesu Ubwa Bufumu ubwa November 1997, ibula 2, bwatile: “Takuli muntu uuli onse uufwile ukupekanya ifyebo fya pa Intaneti pa lwa Nte sha kwa Yehova, imibombele yesu nelyo ifisumino. Web site wesu [www.watchtower.org] uwa mu bulashi alelondolola ifyebo fyalungika ku bali bonse abalefifwaya.”

¹⁹ Ni Shani pa fya Kwafwilisha Ukusambilila pa Intaneti? Bamo batila baleafwilisha bamunyina nga ca kuti basapika ifyebo pa mibombele ya teokrasi iyalekanalekana no kufibika pa Intaneti. Ku ca kumwenako, umo kuti asapika ifyebo pa lyashi lya cintubwingi no kufibikamo, no kutila uuli onse uukwete autulaini umo wine kuti amwenamo muli fyo fyebo. Bambi balabikamo amalembo yonse aya mwi Sambililo lya Ulupungu lwa kwa Kalinda ululi no kukonkapo nelyo ifyebo fya mu Sukulu lya Butumikishi bwa Teokrasi nelyo Isambililo lya Citabo pa Cilonganino. Bamo kuti batubulula fye ne milandile ya mu butumikishi bwa mwi bala. Bushe ifyo cine cine filaafwa bambi?

²⁰ Impapulo shipeelwa no kuteyanya kwa kwa Yehova shilatulenga ukuba na matontonkanya ayasuma no kutusambilisha “ukupaatululo busuma ukubulekanya no bubi.” (Heb. 5:14) Bushe kuti twatila tulecite fi nga ca kuti bambi e baletusapikilako?

²¹ Abena Kristu ba ku Berea casoselwe ukuti bali “abakankaala ukucila balya ba mu Tesalonika.” Mulandu nshi? Ico “bapokelele icebo no kucankwa konse, balefwayafwaya mu malembo akasuba na kasuba, beshibe ifi fintu nga ni fyo fine.” (Imil. 17:11) Nangu ca kuti Paulo na Sila balibashimikile, tabali no kulenga icine ukuba icabo ukwabula ukuibelengela abene.

²² Nga tulebomfya ifyo umbi atusapikileko mu lyashi nelyo mu kupekanya ukulongana, ninshi isambililo lya pa lwesu tapali ifyo lilebomba. Bushe tamufwaya ukukusha ukutetekela Icebo ca kwa Lesa pa lwenu? Nga mwashininwa pa lwenu, e lyo mwingalumbula ku kanwa icitetekelo cenu, mu malyashi, mu kwasukapo pa kulongana, na mu butumikishi bwa mwi bala. (Rom. 10:10) Ukubomfya ifyo umuntu umbi asapike takumfwana ne fyalondololwa pa Amapinda 2:4, 5 apatila tufwile ‘ukusokota no kufwinfwinta ukwishiba Lesa nge fyuma ifyashikama.’

²³ Ku ca kumwenako, ilyo mulebelenga amalembo mu Baibolo wa pa lwenu, kuti mwaceba pa mashiwi yashingulwikeko mwi lembo limo na limo. Kuti ‘mwapitamo muli fyonse no kufishikimika,’ nge fyacitile Luka ilyo alembele Ilandwe lyakwe. (Luka 1:3) Ukubombesha kwalundwapo kukamwafwa ukulamuka mu kufwaya amalembo na lintu muli mu butumikishi bwa mwi bala na pa kulanda amalyashi. Abengi balisosa ukuti balitemwa Inte sha kwa Yehova ico shalishiba ukubomfya Baibolo. Kuti twacita fye fi nga ca kuti twabelela ukuibelengela amalembo pa lwesu mu Baibolo wesu.

²⁴ Ukubomfya Inshita Yesu Mano Mano: Cimbi ica kutontonkanyapo pa lwa ici caba ni nshita ipooswa mu kulemba, ukubelenga, nelyo ukwasuka ifyebo ifibikwa mu Intaneti. Amalumbo 90:12 yatukoselesha ukupepa ati: “E fyo tulengeni ukwishibo kupende nshiku shesu, no kuleka tumone umutima wa mano.” Paulo alondolwele ati: “Naipipe nshita iyashalako.” (1 Kor. 7:29) Alundilepo no kuti: “E ico cena, lyonse ilyo twaba ne nshita, tubombe icisuma kuli bonse, no kucishamo ku ba bwananyina bwa mu citetekelo.”—Gal. 6:10.

²⁵ Ukufunda kwa ifyo kukomaila pa kuti tulekabila ukucenjela mu mibomfeshe ya nshita yesu. Fintu tunonshiwa nga nshi ilyo tulebomfye nshita ukubelenga Icebo ca kwa Lesa! (Amalu. 1:1, 2) E kubishanya kwawamisha twakwata. (2 Tim. 3:16, 17) Mwe bafyashi, bushe mulesambilisha abana benu ubucindami bwa kubomfya inshita mano mano mu fya Bufumu? (Luk. Mil. 12:1) Ukubomfya inshita mwi sambililo lya pa lwesu ne lya lupwa, ukusangwa ku kulongana, na mu butumikishi bwa mwi bala kwawamishapo ukucila pa kufwayafwaya ifya mu Intaneti, no kwenekela ukumwenamo.

²⁶ Kanshi, caliba ica mano ukusakamana sana ifya ku mupashi na ku fintu ifyacindama ifyakuma ku mikalile yesu iya Bwina Kristu. Ici cifwaya ukutontonkanyapo bwino pa lwa fyebo ukumona nga fingawama ukupoosapo inshita no kufishetulula. Ifyakuma ku mikalile yesu fwe Bena Kristu fyasupulwa bwino na Kristu, uwatile: “Mubale mufwaye ubufumu bwa kwa Lesa no bulungami bwakwe, ne fi fyonse fikalundwako kuli imwe.” (Mat. 6:33) Bushe mu bumi bwenu nga mufulile ifya Bufumu te lintu muba ne nsansa ishingi?

²⁷ Ukutuma Ifyebo pa Intaneti [E-Mail]: Nangu ca kuti calilinga ukushimikilako balupwa abekala ukutali ne fibusa ifya kukumanya ne fintu fimbi, bushe cisuma ukutuminako bambi abashaishiba ulupwa lwenu nelyo ifibusa? Nelyo bushe filingile ukubikwa mu Intaneti pa kuti uuli onse fye abelengepo? Bushe ifi fyebo fifwile ukwambulwa no kutumwa ku bantu abali bonse abo napamo mwaishiba nelyo abo mushaishiba no kwishiba? Nangu nga mwapokelela ifyebo kuli bambi ifishili fyenu, bushe kuti cabamo ukutemwa ukutuminako na bambi?

²⁸ Ni shani nga ica kukumanya mwatuminako bambi tacilungeme? Bushe ninshi tamukuminweko ku kusalanganya ica bufi? (Amapi. 12:19; 21:28; 30:8; Kol. 3:9) Cine cine, ‘ukucenjela pa kwenda kwesu, te kwenda nga batumpa iyo, kano nga ba mano,’ kulingile ukutulenga ukutontonkanya pali fi. (Efes. 5:15) Fintu twaba aba nsansa ukuti mu ma Yearbook, Ulupungu lwa kwa Kalinda, na Loleni! mwaba ifya kukumanya fyashininkishiwa ifitukoselesha no kutucincisha ukutwalilila ukwenda mu “nshila”!—Esa. 30:20, 21.

²⁹ Kwaba ubusanso na bumbi. Umutumwa Paulo alandile pali bamo ati: “Baponena muli bunamwelepete, baseuluka ku ng’anda ne ng’anda; awe tabali fye banamwelepete, lelo aba mulomo kabili abakwakwa, abalande ifyo bashifwile kulanda.” (1 Tim. 5:13) Ici ciletweba ukukanapoosa inshita na maka ukulatumina bamunyinefwe ifyebo fya cabe cabe.

³⁰ Kabili tontonkanyeni pa nshita ubukulu cisenda ukubelenga ifyebo fyonse ifya pa E-mail. Icitabo ca Data Smog calondolwele ukuti: “Ilyo umo alepoosa inshita yafulilapo pa Intaneti, ifyebo filaleka ukucincimusha umo nge fyo cali pa kutendeka kabili fisanguka fye cisendo iconaule nshita, pantu kulaba ifyebo ifingi ifya kwasuka ukufuma kuli bambi, ku fibusa, balupwa, . . . e lyo no kusabankanya amakwebo uko mushilefwaya.” Cilundapo no kuti: “Abatemwa ukufwaya ukubelenga ifyebo fyonse ifyo basanga, balikwata umusango uubi uwa kwebako onse untu balefwaya ifyebo fya kusekesha ifili fyonse bapokelela—pamo nge fya mipuulwe, inshimi, ukutuma bakalata kuli bambi no kubeba nabo ukutuminako bambi.”

³¹ Ici cimonekela ku fyebo fya E-mail ifipeelwako kuli bamunyina abengi—pamo nga ifya kusekesha nelyo amalyashi ya mipuulwe pa lwa butumikishi; inshintu isho batunga ukuti shashimpwa pa fisumino fyesu; ifilangililo ukufuma mu malyashi yalekanalekana ayo baumfwile pa kulongana, amabungano, nelyo ku Ng’anda ya Bufumu; ifya kukumanya mu butumikishi bwa mwi bala; na fimbipo—ifintu ifimoneka nge fyaba fye bwino. Abengi batumina fye bambi ifyo fyebo ukwabula ukumona uko fifumine, kabili cilakosa ukwishiba uwalembele, ne ci cilenga ciletwishikwa nga ca kuti ifyebo cine cine fya cishinka.—Amapi. 22:20, 21.

³² Ifyebo fya musango yo ifyo ilingi line fyaba fya cabe cabe te fyebo fituntulu ifyo Paulo alelandapo ilyo alembele kuli Timote, ati: “Konke cipasho ca fyebo fituntulu, ifyo waumfwile kuli ine, mu kutetekela no kutemwa kwa muli Kristu Yesu.” (2 Tim. 1:13) “Ululimi lwine lwine” ulwa cine ca mu Malembo lwakwata “icipasho ca fyebo fituntulu” ifyashimpwa maka maka pa cintu Baibolo ilandapo sana icaba kwebelwa kwa bumulopwe bwa kwa Yehova ukupitila mu Bufumu. (Sefa. 3:9) Tufwile ukubombesha ukupeelesha inshita yesu iya mutengo na maka ku kutungilila uku kwebelwa kwa bumulopwe bwa kwa Yehova.

³³ Apantu tuli mu kati na nkati ka nshita ya ku mpela ya buno bwikashi, ino te nshita ya kuleka ukulola. Baibolo itusoka ati: “Tekanyeni, loleni. Icibambe cenu, Kaseebanya wine, endauka nge nkalamo iilelila, ukufwaya uuntu engalya.” (1 Pet. 5:8) Isosa no kuti: “Fwaleni ifya bulwi fya kwa Lesa, ukuti mube abakosa ku kushangilile fya kubeleleka fya kwa Kaseebanya.”—Efes. 6:11.

³⁴ Nga tatulebomfya bwino Intaneti, Satana kuti aibomfya ukulufya ababelelekwa ku maka ya iko. Nangu ca kuti kuti yabomba ku milimo imo imo, kwaliba ubusanso nga ca kuti tatucenjele. Abafyashi na kucilisha balekabila ukusakamana pa lwa fintu abana balebomfya Intaneti.

³⁵ Ukushikatala kwaba bucingo ilyo tulebomfya Intaneti. Tulatasha ukucinkulako kwa pa nshita yalinga ukwa kwa Paulo ukwa kuti: “Ababombelako ku fya pano isonde babe nga bashibombelako; pantu imibele ya pano isonde ilepita.” (1 Kor. 7:29-31) Ukulaibukishe fi kuli no kutucingilila no kucingilila indupwa shesu ukuti ifya pano isonde, kumo na Intaneti, fiitupumbula.

³⁶ Calilinga ukuti tupalamine kuli bamunyina mu cilonganino no kubomfya mano mano inshita isheleko, pa kuti twingaitemenwa ukubomfiwa ku kutwala umulimo wa Bufumu pa ntanshi. Ilyo buno bwikashi bulepalamina ku mpela, twilaenda “ifyo Abena fyalo benda mu buwelewele bwa mitima yabo,” lelo lekeni tuleba “abeluka icabo kufwaya kwa kwa Shikulu.”—Efes. 4:17; 5:17.