Amepusho Ukufuma ku Babelenga
Ilyo abena Israele bali mu matololo, bushe balelya fye mana ne nkwale nelyo kwaliko ne fya kulya na fimbi ifyo balelya?
Pa myaka 40 iyo abena Israele bali mu matololo, ifya kulya ifyo balelya sana ni mana. (Ukufu. 16:35) Pa miku ibili, Yehova alibapeele ne nkwale. (Ukufu. 16:12, 13; Impe. 11:31) Nomba inshita shimo balekwatako ne fya kulya fimbi.
Ku ca kumwenako, inshita shimo Yehova aletungulula abantu bakwe ku ncende ukwa “kutuusha” ukwaleba amenshi ya kunwa ne fya kulya. (Impe. 10:33) Incende imo yali ni Elimu, “ukwali utumfukumfuku twa menshi 12 no tuncindu 70.” (Ukufu. 15:27) Icitabo ca Plants of the Bible citila ifisabo fya tuncindu “ifimena mu ncende ishingi nga nshi, e fya kulya ifisangwa sana mu matololo. Kuli ifi fimuti e ko bafumya ifya kulya, amafuta, e lyo ne cintelelwe.”
Abena Israele nalimo baliminine na pa ncende iikalamba apali amenshi apo beta muno nshiku ukuti Feiran.a Icitabo citila Discovering the World of the Bible calandile ukuti, “aka kamana akalepa amakilomita 130, kaba pa mimana iyalepa sana, kalamoneka bwino kabili e kalumbuka sana mu Sinai. Calandile no kuti: “Nga ca kutila umuntu aenda amakilomita 45 ukufuma apo umumana wakumana na bemba, kuti afika ku Feiran Oasis. Apo iyi ncende yabela ni pa muulu apalepa amamita 610. Paliba sana utuncindu kabili ilamoneka bwino sana ica kuti batila imoneka nge bala lya Edeni. Pa myaka iingi nga nshi, abantu balaya kuli iyi ncende pantu kwaliba sana ifisabo fya tuncindu.”
Ifisabo fya tuncindu mu ncende ya menshi iya Feiran
Ilyo abena Israele bafumine mu Egupti, balisendele umufuba, umwa kukashila umufuba, kabili bafwile balisendele ne ngano na mafuta. Kwena ifi basendele tafyali no kukokola, fyali no kupwa bwangu. Abena Israele balisendele ne “mpaanga ne ng’ombe, ifitekwa ifingi nga nshi.” (Ukufu. 12:34-39) Nomba pa mulandu wa miceele ya mu matololo, inama ishingi shifwile shalifwile. Nalimo shimo balishilile, shimbi baletuula amalambo, baletuula fye na kuli tulesa twa bufi.b (Imil. 7:39-43) Na lyo line, abena Israele balikwete inama. Ico twalandila ifi mashiwi ayo Yehova abebele pa mulandu wa bucintomfwa bwabo ukuti: “Abana benu bakaba bakacema mu matololo pa myaka 40.” (Impe. 14:33) Kanshi ku nama baleteka bafwile balefumyako umukaka e lyo inshita shimo balelyako ne nama nomba tayalefula iya kukumana abantu 3 milioni pa myaka 40.c
Ni kwi inama shalefumya ifya kulya na menshi?d Ilya nshita, imfula ifwile yaleloka sana kabili mu mpanga mwaleba sana ifimenwa. Icitabo ca Insight on the Scriptures, Volyumu 1 citila, imyaka 3,500 iyapita, mu ncende umwali abena Israele mwali sana amenshi ukucila ino nshita. Icalenga twishibe ifi, mulandu wa kuti kuli iyi ncende kwaliba sana imikonko iingi umushaba amenshi iyapangilwe pa mulandu ne mimana iyali kuli iyi ncende.” Na lyo line, mu ciswebebe tamwali nangu cimo kabili mwaletiinya icine cine. (Amala. 8:14-16) Yehova nga talebapeela amenshi mu cisungusho, abena Israele e lyo ne fitekwa nga balifwile.—Ukufu. 15:22-25; 17:1-6; Impe. 20:2, 11.
Mose aebele abena Israele ukuti Yehova abalishishe mana “pa kuti [beshibe] ukuti te ku fya kulya fyeka umuntu ekalila no mweo lelo ku mashiwi yonse ayafuma mu kanwa ka kwa Yehova.”—Amala. 8:3.
b Muli Baibo balumbulamo imiku ibili ilyo abena Israele batulile kuli Yehova ilambo lya nama ilyo bali mu matololo. Umuku wa kubalilapo bapeele ilambo kuli Yehova ni lintu babikileko bashimapepo; e lyo uwalenga bubili ni lintu kwali Ica Kucilila. Iyi miku yonse ibili yacitike mu 1512 ninshi Yesu talaisa pano calo, mu mwaka walenga bubili ukutula apo abena Israele bafumine mu Egupti.—Lebi 8:14–9:24; Impe. 9:1-5.
c Ilyo imyaka 40 yali mupepi no kupwa iyo abena Israele bali mu matololo, balipokele ifitekwa ifingi nga nshi ku bo bacimfishe mu nkondo. (Impe. 31:32-34) Na lyo line, balitwalilile ukulya mana mpaka ilyo baingile mu Calo ca Bulayo.—Yosh. 5:10-12.
d Takwaba ifilangilila ukuti inama shalelya mana, pantu Yehova aebele abantu ukulatoola mana ukulingana ne yo cila muntu engalya, talandilepo fitekwa.—Ukufu. 16:15, 16.