Abantunse Baleonaula Ifilengwa na Lesa

JANE GOODALL, UWANGWA SANA KU KUCINGILILA IFILENGWA NA LESA, ATILE: “Pali lelo abantunse e bafwile ukupeelwa umulandu pa fyo imisango ya filengwa na Lesa ileloba lubilo lubilo.”

PE SONDE paba ifya mweo ifingi kabili ifyashintilila pali cimo ne cibiye. Fwe bantunse twaba pali ifi fya mweo. Twashintilila pa fya mweo fya pe sonde ku fya kulya no muti, umwela wa oxygen tupeema, ne fintu fyapanga umubili wesu. Ubushiku fye bumo, abantunse pe sonde babomfya ifya mweo fimbi ukucila 40,000. Ifintu fyonse ifyaba pe sonde fingi, fya kupapusha kabili fyalyampana bwino.

Lelo, abantu abengi abasoma pa filengwa na Lesa baleti fili mu bwafwa! Nalimo mwalyumfwako ukuti bacipembele, imbwili, inama beta ati panda, na masabi beta ati whale fileloba. Basayantisti bamo batunga ukuti amapesenti 50 aya fimenwa fyonse ne nama kuti fyaloba pe sonde mu myaka 75. Abafwailisha balatiina ukuti imisango imo iya filengwa na Lesa kuti yaloba bwangu nga nshi, nalimo imiku 10,000 ukucila ifyo basayantisti beta ati ukuloba kwalinga. Incenshi imo yatile ifilengwa na Lesa fileloba nalimo ilyo papita amaminiti 10 ukufika kuli 20.

Basayantisti basumina ukuti kale sana, icalelenga ifilengwa na Lesa ukuloba masanso yalengwa ne fyabumbwa pe sonde. Lelo, batila muno nshiku icilenga ni cimbi. Nacimoneka fye apabuuta tutu ukuti abantunse e balenga ifintu ukuloba pali lelo. Sayantisti umo aitile abantunse ati e “bonaushi bwa filengwa na Lesa.”

Bushe cine cine abantunse e balelenga uku kuloba kwa misango yalekanalekana iya filengwa na Lesa? Nga e bo, balecita shani ifyo? Bushe kuti twatwalilila abomi ukwabula imisango ya fibumbwa fyalekanalekana pe sonde? Bushe pali ifilecitwa ku kulesha ico abengi baletila ubwafya bwa kulofya ifilengwa na Lesa?

[Abatumtuminishe Ukubofya Ifikope Fili pe bula 19]

WHO

NOAA