Nalisanga Ukutemwa kwa Cine no Mutende
Abashimika ili lyashi ni ba Egidio Nahakbria
Ilyo nalekula nalemona ati takwali uwantemenwe nelyo ukumbikako amano. Lelo pali ino nshita, nalimona ukuti nalitemwikwa kabili nalikwata ne nsansa. Cinshi calengele ukuti ifintu fyaluke? Lekeni imushimikileko ifyacitike.
NAFYALILWE mu kayanda ka kushingula mu mpili sha ku East Timor mu 1976. Pali ilya nshita, iyi ncende yali mu calo ca Indonesia. Twafyelwe 10, ine nine umwana walenga 8. Abafyashi besu bali abapiina sana. Apo abafyashi besu tabalekwanisha ukutuliisha, ine bantwele mu kwikala ku mukalamba wandi muli batata mukalamba, e lyo bashala balesunga mpundu munandi.
Mu December 1975, kwalimine inkondo, ilyo icalo ca Indonesia casanshile icitungu ca East Timor, kabili iyi nkondo iyatendeke ninshi ndi mupepi no kufyalwa, yapwile pa numa ya myaka 20. Kanshi inkondo no bucushi, e fyo njibukisha sana pa fyalecitika ilyo nali umwaice. Ndebukisha bwino bwino ifyo abashilika basanshile umushi twaleikalamo ne fyo bonse twafulumwike pa kuti betwipaya. Ine no mukalamba wandi twabutukiile lwa ku mpili uko abengi bafulumukiile.
Lelo abashilika bali-isaishiba uko twabeleme kabili batendeke ukulishishako amabomba. Ndomfwa sana ububi nga naibukisha inkondo ne fyo abantu bafwile ne fyo ifintu fyaonaike. Ilyo twabwelelemo ku mushi, twaleikala fye mwenso mwenso. Abena mupalamano besu abengi tababwelele e lyo bambi balibepeye. Twaletiina ukuti na ifwe balatwipaya.
Ilyo nali ne myaka 10, umukalamba wandi uwalensunga alilwele no kufwa afwa. Lyena naile mu kwikala na ba mama ninshi bashikulu balifwa. Bamama bali abakali sana kabili balemona kwati kubacusha ukunsunga. Balensunga kwati musha. Bushiku bumo ilyo nalwele sana ica kuti nafilwa ukubomba, balingumine no kunsha ifyo fine ica kuti napeene mfwe. Ku ce shuko, umufyala wandi umo alinsendele mu kwikala ku mwakwe.
Ilyo nali ne myaka 12, nasukile natendeka isukulu. Ilyo papitile inshita iinono, abakashi ba mufyala wandi balishilelwala sana kabili ici calengele umufyala wandi ukuba no bulanda sana. Apo nshalefwaya ukubafushisha incito, nafumine pa ng’anda no kuya mu kwikala na bashilika abena Indonesia abaleikala mu mpanga. Natendeke ukubombela abashilika imilimo pamo nga ukucapa ifya kufwala, ukwipika no kuwamya mu nkambi baleikala. Balensunga bwino kabili nalimwene ukuti balintemenwe. Lelo, pa numa ya myaka iingi, balupwa lwandi balishile no kunsanga kabili bapatikishe abashilika ukumbwesesha ku mushi ku mwesu.
Naingila mu Fikansa fya Calo
Ilyo napwishishe isukulu, nakuukile ku Dili, ku musumba ukalamba mu East Timor, no kuyatendeka ukusambilila pa yuniversiti. Palya nasangilepo abacaice abengi abakulile nge fyo nakulile. Bonse twalemona ati pa kuti icalo cesu cikakwate ubuntungwa no kwalula imikalile ya bantu, kano imitekele yayaluka. Twalipangile akabungwe pa sukulu no kutendeka ukulwisha ubuteko, na mu kulekelesha kwali ifimfulunganya mu calo. Abanandi abengi balicenekwe, e lyo bamo balibepeye.
Ilyo icalo ca East Timor capokele ubuntungwa mu 2002, ifintu ifingi muli ici calo ninshi fyalyonaika, ne minshipendwa ya bantu balifwa, e lyo na bengi sana ninshi balibutukila ku fyalo fimbi. Nalemona kwati imikalile ya bantu yali no kuwamako. Lelo ubulofwa, ubupiina, e lyo ne fimfulunganya fyalitwalilile.
Natendeka Ukwishiba Icine
Pali ilya nshita naleikala na balupwa lwandi. Pali aba balupwa pali na Andre, umulumendo uwalesambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova. Apo nali Katolika uwakosa, nshatemenwe filya Andre alepepa kumbi. Na lyo line, nalefwaisha ukwishiba ifyaba mu Baibolo kabili limo limo nalebelengako Baibolo ya kwa Andre. Ifyo nalebelenga fyalengele nalafwaya ukwishibilapo na fimbi.
Mu 2004, ilyo Andre ampeele akapepala ka kunjitilapo ku Cibukisho ca mfwa ya kwa Yesu, naliile. Pa mulandu wa kuti nshamwene bwino inshita yalipo, nailefika apo twakwatile Icibukisho ninshi kucili ama-awala yabili. Ilyo ba Nte bafikile, kumo na ba Nte aba ku fyalo fimbi, balimposeshe ne nsansa sana, ne ci calengele naumfwa bwino ukuba kulya. Nalitemenwe sana. Pa lyashi lya Cibukisho, nalilembele amalembo yonse ayo balandilepo, na pa numa naliyayabelenga muli Baibolo yandi iya ku Katolika pa kuti nshininkishe nga ca kuti ifyalandile kalanda fyali fya cine. Nasangile ukuti fya cine!
Umulungu wakonkelepo, nalile ku minsa, ku calici ku mwesu. Apo ine na bambi twalicelelwe, shimapepo abuulile ubwembya no kututamfya mu calici bukali bukali. Pa kulekelesha shimapepo aebele ulukuta ati: “Umutende wa kwa Yesu ube na imwe,” ninshi ifwe twiminine pa nse. Umwanakashi umo uwali uwashipa abilikishe ati: “Kuti mwalanda shani pa mutende mwe bacitamfya balya bantu mu calici?” Shimapepo tabikileko amano ku fyo alandile. E po nalekele no kuya kuli ili icalici.
Papitile fye inshita inono, natendeka no kusambilila Baibolo no kulongana na ba Nte pamo na Andre. Balupwa lwesu balyumfwile ububi no kutendeka ukutukaanya. Banakulu Andre balitusokele abati: “Nkemba icilindi no kumushiika imwe babili nga mwatwalilila ukusambilila na ba Nte.” Nangu batutiinishe ifyo, tatwalekele. Twalefwaisha ukuba bakapepa bakosa.
Natendeka Ukwaluka
Ilyo nalesambilila Baibolo, e lyo natendeke ukwishiba ifyo ukutemwa kwaba. Nali umukali kabili nshalefwaya uwa kumbala, e lyo calengafya ukucetekela abantu. Lelo ba Nte balintemenwe sana. Ilyo nalwele sana, balupwa lwandi tabambikileko amano, ba Nte e balentandalila no kungafwa. Ukutemwa kwabo takwali fye mu “mashiwi na mu kulanda,” lelo balenanga “ukutemwa kwa cine, ukumonekela mu fyo tucita.”—1 Yohane 3:18. Today’s English Version.
Nangu ca kutila nalemoneka umukali, ba Nte ‘balenangulukilako’ e lyo ‘balintemenwe.’ (1 Petro 3:8) Natendeke ukumfwa ukuti nalitemwikwa. Imibele yandi yatendeke ukuwama, kabili natampile ukutemwa Lesa na bantu banandi. Nasukile nabatishiwa mu December, mu 2004. Papitile fye inshita iinono, Andre na o abatishiwa.
Amapaalo na Mafya
Ilyo nabatishiwe natendeke ukufwaya sana ukwafwa abantu abomfwa ukuti tabatemwikwa no kuti balabafyenga kuli bambi. E ico natendeke umulimo wa nshita yonse uo ba Nte beta ati bupainiya. Ukwebako abantu ifyo Baibolo ilanda kwalendetela insansa isho nshalekwata ilyo naitumpile mu fikansa fya calo. Ukushimikila kwalimpeela ishuko lya kwafwa abantu!
Mu 2006, ku East Timor batendeke ukukansana pa mitekele na pa fya kwakana ififulo. Amabumba yapatukeene yatendeke ukulwa pa mafya ya kale na kale. Umusumba wa Dili baliusanshile, na bengi abafumine ku kabanga balifulumwike pa kuti bebepaya. Ine na ba Nte bambi twabutukile kwi tauni ilikalamba sana ilya Baucau, ilyaba ku kabanga ka Dili. Apo lyabela paba amakilomita 120 ukufuma mu Dili. Kulya amafya yesu yailesanguka amapaalo, pantu twalilepanga icilonganino icipya, ica kubalilapo ku nse ya musumba wa Dili.
Pa numa ya myaka itatu, mu 2009, balinjitile ukuyasangwa kwi sukulu lyaibela ilya Bena Kristu ababomba umulimo wa bupainiya, ilyabelele mu Jakarta, ku Indonesia. Ba Nte ku Jarkata balinsungile mu mayanda yabo ne mitima yabo yonse. Ukutemwa kwabo ukwa cine kwalisansamwishe. Natendeke ukumfwa ukuti na ine naba pa “ba bwananyina bonse,” atemwa “ulupwa” ulwaba mu fyalo fyalekanalekana, ulwantemwa icine cine.—1 Petro 2:17.
Umutende!
Pa numa ya kupwisha isukulu, nabwelele ku Baucau, uko njikala na pali ino nshita. Ndomfwa bwino ukwafwa abantu ukwishiba Lesa nga filya fine na ine bangafwile. Ku ca kumwenako, mu mushi umo uwaba ku nse ye tauni lya Baucau, ine na ba Nte bambi tulasambilisha abantu 20, kabili pali aba paba na bashaishiba ukulemba no kubelenga. Aba bonse 20 balasangwa mu kulongana, kabili batatu pali aba balibatishiwa no kuba “ulupwa” lwesu ulwa mu cilonganino ca Bwina Kristu.
Imyaka ya ku numa uku, naishileishibana na Felizarda. Uyu mukashana ena alisambilile bwangu icine no kubatishiwa. Twaupene mu 2011. Nalitemwa ukuti Andre, lupwa lwandi abombela pa maofeshi ya Nte sha kwa Yehova ku East Timor. E lyo balupwa lwandi abengi, pamo na banakulu Andre, abalefwaya ukwimba icilindi no kutushiikamo, nomba balitemwa ifyo nasuminamo.
Kale nalekalipa sana, na bantu tabantemenwe, kabili nalemona kwati tapali no wingantemwa. Ndatasha kuli Yehova uwalenga nasanga ukutemwa kwa cine no mutende!
[Icikope pe bula 20]
Ba Egidio ninshi bali-itumpa mu fikansa fya calo
[Icikope pe bula 22]
Ba Egidio na ba Felizarda na bo balongana nabo mu cilonganino ca Baucau, ku East Timor