Japta 7
?Bambae Mi Mi Ronwe Long Haos?
“Mama mo Papa:
“Yes, naoia mi mi livim yutufala. Olsem we mi bin talem bifo, mi mi no mekem samting ya blong agensem yutufala no blong givimbak long yutufala. Mi harem se mi no glad mo mi kalabus taem mi folem wanem we yutufala i wantem mi blong mekem. Mi no save stap olsem. Maet bambae mi no glad taem mi no moa stap wetem yutufala, be mi wantem traem.”
HEMIA leta we wan gel blong 17 yia i raetem long papa mama blong hem. Long Jemani, wan long evri tri gel mo wan long evri fo boe we oli gat 15 kasem 24 yia, oli no moa stap wetem papa mama blong olgeta. Maet yu tu yu gat tingting ya blong ronwe long haos.
God i save finis se tingting blong wantem mared bambae i mekem se man i “aot long papa mo mama blong hem.” (Jenesis 2:23, 24) Mo, i gat sam narafala risen tu, we oli save pulum yangfala blong aot long papa mama blong hem. Maet hem i wantem mekem moa long wok blong God. (Mak 10:29, 30) Be plante yangfala, oli aot long haos jes blong ronwe long laef we oli no laekem wetem papa mama blong olgeta. Wan boe i talem se: “Mi mi wantem nomo blong bos long mi wan. Mi mi no moa glad blong stap wetem papa mama blong mi. Mifala i stap raorao oltaem, mo tufala i no kasem save long samting we mi mi nidim. Mo tu, mi harem se mi stap kalabus, oltaem mi mas talemaot long tufala evri samting we mi mekem.”
?Yu Yu Rere Blong Bos Long Yu Wan?
Oraet, yu yu wantem bos long yu wan. ?Be, yu yu naf blong mekem samting ya? I no isi blong lukaot long yu wan. Maet i had blong faenem wan wok. Ol renhaos oli sas. ?Mo plante yangfala we oli kasem trabol long saed blong mane oli mekem wanem? Ol man we oli raetem buk ya Pulling Up Roots, oli talem se: “Oli gobak long papa mama blong olgeta, blong tufala i lukaot long olgeta bakegen.”
?Olsem wanem? ?Yu yu bigman finis long tingting mo filing blong yu, mo long saed blong bilif? Maet yu ting se yu yu bigman finis, be ating papa mama blong yu tufala i stap luk sam fasin mo “tingting blong pikinini” long yu yet. (1 Korin 13:11) Yes, ating tufala ya nao oli stret blong talem wanem samting we yu wan yu naf blong bos long hem. Sipos yu yu agensem tufala, trabol i save kasem yu long rod we yu yu folem.—Ol Proveb 1:8.
‘!Mi Rao Oltaem Wetem Papa Mama Blong Mi!’
?Yu yu gat trabol olsem? Sipos yes, be hemia i no wan risen blong ronwe long haos. Ol yangfala olsem yu oli nidim papa mama blong olgeta yet. Mo long ol yia we oli kam tu, ating save mo waes blong tufala bambae i givhan long yu plante. (Ol Proveb 23:22) ?Yu ting se i stret blong finis wetem tufala jes from we sam samtaem yufala i raorao?
Karsten i wan yangfala long Jemani we i aot long papa mama blong hem blong wok fultaem long wok blong God. Hem i se: “Yu neva mas aot long papa mama blong yu jes from we yu stap rao wetem tufala oltaem. ?Sipos yu no save joengud wetem tufala, olsem wanem bambae yu save joengud wetem ol narafala man? Bambae yu no winim trabol ya sipos yu muvaot long haos. Defren olgeta, bambae yu soem nomo se yu yu no naf yet blong lukaot long yu wan, mo bambae yu badfren moa wetem tufala.”
Ol Gudfala Fasin Mo Ol Tingting We Oli Pusum Yu
Ol yangfala we oli no naf yet blong stap olgeta nomo, oli no luksave ol traem we oli save kasem long saed blong nogud fasin, taem oli aot long papa mama blong olgeta. Long Luk 15:11-32, Jisas i tokbaot wan yangfala we hem i wantem bos long hem wan mo folem prapa rod blong hem. Taem papa mama blong hem i no moa bos long laef blong hem, hem i ‘spolem mane blong hem long ol rabis fasin,’ mo i slip olbaot. I no longtaem, hem i no moa gat mane. Hem i no save faenem wan gudfala wok, nao hem i tekem wan wok we ol man Isrel oli luk rabis long hem—hem i lukaot long ol pig. Be boe ya we i lusum rod, mo we i westem ol samting blong hem, i luksave mastik blong hem. Nao hem i mekem tingting blong hem i stap daon, i gobak long papa blong hem mo i askem hem blong fogivim hem.
Parabol ya i makem sore we God i gat long yumi, be hem i tijim yumi long wan narafala samting tu: Sipos tingting we i pusum yu blong ronwe long haos i no stret, yu save foldaon long ol nogud fasin mo kasem trabol long saed blong bilif. Sore tumas, sam yangfala Kristin we oli wantem bos long laef blong olgeta, oli lusum bilif blong olgeta fulwan. Sam long olgeta oli no kasem naf mane blong pem ol samting we oli nidim, nao oli serem rum wetem ol yangfala we laef blong olgeta i no laenap nating long ol rul blong Baebol.—1 Korin 15:33.
Wan yangfala blong Jemani, nem blong hem Horst, i tokbaot wan boe we i gat sem yia olsem hem mo i ronwe long haos, i se: “Hem i go stap wetem gelfren blong hem. Oli mekem lafet oltaem, we i gat plante strong dring long hem. Plante taem hem i fuldrong. Sipos hem i stap wetem papa mama blong hem, bambae tufala i no save letem hem i mekem ol samting ya.” Horst i gohed se: “I tru, taem yu aot long papa mama blong yu, yu fri moa. Be blong talem stret, plante yangfala oli yusum fasin fri ya blong mekem ol nogud samting nomo.”
Taswe, sipos yu yu wantem fri moa, tingbaot fastaem se: ?From wanem mi mi wantem kam fri moa? ?Mi mi wantem plante sas samting, mo mi wantem mekem ol samting we papa mama blong mi oli no letem mi mi mekem long haos? Tingbaot wanem we Baebol i talem long Jeremaea 17:9, i se: “?Hu man i save savegud tingting blong man? Oltaem nomo, tingting blong man i stap giaman long hem bakegen. I no gat narafala samting we i save giaman olsem, i nogud we i nogud olgeta.”
?Olsem Wanem Mi Save Kam Bigman Sipos Mi Stap Wetem Papa Mama Nomo?
Buk ya Adolescence i talem se: “Sipos yu muvaot long haos, samting ya i no minim se bambae i moa isi blong kam bigman. Mo sipos yu stap wetem papa mama blong yu, samting ya i no minim se yu no save kam bigman.” Yes, blong kam olsem bigman, i no min se yu gat prapa mane, wok, mo haos blong yu nomo. Blong lanem blong bos long laef blong yu, yu mas stanap strong mo fesem ol trabol. Yu no winim wan samting taem yu ronwe long trabol. Ol Krae 3:27 i talem se: “I stat taem we yumi smol, yumi mas lanem fasin ya blong mekem tingting blong yumi i longfala.”
Maet i hadwok blong joengud wetem papa mama no maet tufala i strong tumas. Mac, we naoia i gat 47 yia, i tokbaot papa blong hem, we i bin givim plante wok long hem afta long skul. Long taem blong spel, ol narafala pikinini oli stap pleplei, be Mac i mas wok. Mac i talem se: “Mi bin ting se hem i strong tumas, hem i no letem mifala i go pleplei mo spel. Oltaem mi stap tingting blong ronwe long hem mo gat wan prapa ples blong mi.” Be, naoia Mac i gat defren tingting i se: “Samting we papa blong mi i mekem long mi i gud tumas. Hem i tijim mi blong wok strong mo winim ol hadtaem. Mi bin kasem sam bigfala trabol long laef blong mi, be mi mi naf blong stanap strong mo fesem.”
Giaman Paradaes
Be, jes from we yu stap wetem papa mama blong yu, samting ya i no minim se bambae yu kam bigman long tingting blong yu. Wan yangfala i talem se: “Laef wetem ol olfala blong mi i olsem we mi stap long wan giaman paradaes. Tufala i mekem evri samting blong mi.” Blong kam olsem bigman, yu mas lanem blong mekem ol samting yu wan. Yes, maet yu laekem moa blong lesin long ol miusik blong yu, i bitim we yu klinim ples mo wasem klos. ?Be wanem bambae i kamaot sipos yu neva lanem blong mekem ol samting ya? Bambae yu kam wan bigman we i no save mekem wan samting, we yu dipen nomo long papa mama blong yu mo long ol narafala.
?Nating se yu boe no gel, yu yu stap lanem blong kuk, klinim haos, aenem klos, fiksimap ol samting long haos mo long trak, blong yu rere from taem we bambae yu aot long haos?
Prapa Mane Blong Yu
Long ol rij kantri, i no hadwok long ol yangfala blong kasem mane, mo oli spenem plante tu. Sipos oli gat wan smol wok, oli spenem klosap evri mane blong olgeta long ol kaset mo sas klos. !Be oli sek taem oli aot long papa mama blong olgeta! Horst (we yumi tokbaot finis) i talem se: “Long en blong manis [taem mi stap mi wan] paos mo kabod blong mi, tufala evriwan oli emti.”
I gud blong traem lanem blong yusumgud mane blong yu, taem yu stap yet wetem papa mama blong yu. Tufala i save samting ya finis, mo tufala i save givhan long yu blong no foldaon long plante trap. Buk ya Pulling Up Roots i talem se i gud blong askem sam kwestin long tufala se: ‘?Hamas mane we yumi nidim evri manis blong pem lektrik, gas, wota, telefon? ?I gat samkaen takis we yumi mas pem? ?Hamas blong rentem haos ya?’ !Maet yu yu sapraes blong faenemaot se sam yangfala we oli wok oli gat moa mane blong spenem long ol samting blong olgeta nomo, i bitim papa mama blong olgeta! Taswe, sipos yu yu gat wan smol wok, traem givhan blong pem sam samting long haos.
Lanem Samting Bifo We Yu Muvaot
Yes, i no nid blong yu aot long papa mama blong yu, blong yu kam olsem bigman. Be taem yu stap yet wetem tufala, yu mas traehad blong lanem blong skelemgud ol samting, mo blong gat stret tingting. Lanem tu blong joengud wetem ol narafala. Soem se yu save stanap strong taem narafala i daonem yu, taem yu mestem long wan samting, no taem tingting blong yu i foldaon. Wokem ol fasin olsem ‘kaen fasin, gud fasin, kwaet fasin, mo bos long tingting.’ (Galesia 5:22, 23, NW) Ol fasin ya oli makemaot wan man se hem i wan Kristin we i bigman tru.
I no longtaem, ol samting olsem mared, bambae oli pusum yu blong aot long papa mama blong yu. ?Be go kasem taem ya, from wanem yu hareap blong muvaot? Tokbaot samting ya wetem papa mama blong yu. Maet tufala i glad nomo we yu stap wetem tufala, antap moa sipos yu yu stap givhangud long tufala. Tufala i save gohed blong givhan long yu blong kam bigman, lanem ol samting, mo kam naf blong mekem ol gudfala disisen.
Ol Kwestin Blong Tokbaot
◻ ?From wanem plante yangfala oli hareap blong aot long papa mama blong olgeta?
◻ ?From wanem bighaf blong ol yangfala oli no naf yet blong bos long olgeta?
◻ ?Wanem trabol i save kamaot taem yangfala i aot long haos we hem i no naf yet?
◻ ?Wanem trabol i stap kasem ol yangfala we oli ronwe long haos?
◻ ?Olsem wanem yu save kam bigman taem yu stap yet wetem papa mama blong yu?
[Tok blong makem poen long pej 57]
“Yu neva mas aot long papa mama blong yu jes from we yu stap rao wetem tufala oltaem. . . . ?Olsem wanem bambae yu save joengud wetem ol narafala man?”
[Bokis blong pija long pej 60, 61]
?Ronwe Long Haos i Rod Blong Winim Trabol?
Evri yia, bitim wan milian yangfala oli ronwe long haos blong olgeta. Sam long olgeta oli wantem ronwe long ol trabol long haos—maet papa mama blong olgeta oli stap kilim nogud olgeta no oli mekem nogud long olgeta long saed blong seks. Be plante taem, oli ronwe from we oli rao wetem papa mama blong olgeta. Maet oli rao from we tufala i putum wan stret taem blong oli kambak long haos, no from we oli no pasem eksam, no from ol wok long haos, no from ol fren blong olgeta.
Maet tingting blong papa mama blong yu long sam samting i no laenap wetem tingting blong yu. Be yu mas tingbaot se, papa mama blong yu oli gat wan wok blong mekem long fes blong God, hemia blong ‘stretem yu, mo tijim yu, olsem we Masta blong yumi i stap stretem yumi, i stap tijim yumi.’ (Efesas 6:4) Taswe, maet tufala i strong long yu blong folem tufala i go long ol Kristin miting mo joen long Kristin wok, no maet tufala i blokem yu blong yu no fren tumas wetem ol narafala yangfala. (1 Korin 15:33) ?Be, yu ting se i stret we yu yu mekem stronghed mo ronwe long tufala from samting ya? Yu yu gat wok blong mekem long fes blong God tu: “Yufala i mas obei long papa mo mama blong yufala.”—Efesas 6:1-3.
?Mo tu, bambae yu winim wanem sipos yu girap mo ronwe long haos? Amy we i gat 14 yia taem hem i ronwe long haos, i talem se, “Bambae yu pulum plante moa trabol i kam long yu.” Margaret O. Hyde i talem long buk blong hem (My Friend Wants to Run Away) se: “Sam yangfala we oli ronwe long haos oli faenem wan wok mo oli gohed blong stap olgeta nomo. Be, plante long olgeta, oli luk se laef i moa strong i bitim we oli stap wetem papa mama blong olgeta.” Buk ya ’Teen i talem se: “Ol yangfala oli no faenem fasin fri long rod. Be, oli faenem ol narafala yangfala we olgeta tu oli ronwe long haos, no we papa mama blong olgeta oli sakemaot olgeta. Ol pikinini ya oli olsem olgeta nomo, oli stap long ol rabis rum, we i isi nomo blong ol man oli kam kilim olgeta no fosem olgeta. Oli mitim plante man we oli stap yusum ol yangfala blong spolem olgeta nomo mo blong winim mane from. Ol yangfala we oli ronwe long haos, oli foldaon isi nomo long trap blong ol rabis man olsem.”
Amy i ronwe long haos, nao hem i “fren” wetem wan boe we i gat 22 yia. Blong pem rum blong hem, boe ya i fosem hem “blong slip wetem hem mo wetem naen fren blong hem.” Mo tu, Amy “i stap drong oltaem mo i tekem plante drag.” Wan narafala gel, nem blong hem Sandi, i harem nogud from we olfala man we i karemaot hem, i stap mekem rabis fasin wetem hem long saed blong seks. Ale Sandi i ronwe. Hem i kam wan woman blong rod, i slip olbaot long ol open ples nomo. Hemia nao laef blong plante yangfala we oli ronwe long haos.
Plante yangfala we oli ronwe long haos oli no gat save long wan wok we oli save winim mane from. Mo tu, oli no gat ol stefeket mo pepa we oli nidim blong faenem wan wok, olsem pepa blong makem stret taem we oli bon, ol kad we gavman i stap givim, mo oli no gat wan stret adres we oli stap long hem oltaem. Luis i talem se: “Mi mi stap stil, mo asaskem mane olbaot. Be, plante taem mi stil nomo, from we ol man oli no wantem givim wan samting long ol yangfala we oli stap olbaot long rod.” Samwe 60 pesen blong olgeta we oli ronwe oli gel. Plante long olgeta oli wok olsem ol woman blong rod. Ol man blong wokem ol rabis buk wetem ol doti pija, ol man blong salem drag, mo ol man blong yusum ol yangfala blong spolem olgeta nomo, oli stap wet long ples blong bas, blong pikimap olgeta we oli ronwe long haos. Oli talem long ol yangfala ya we oli fraet tumas, se bambae oli givim ples blong slip mo kakae long olgeta. Mo tu, maet oli givim samting we ol yangfala ya oli no bin kasem long haos, hemia filing blong lav.
Be biaen, ol man ya we oli promes blong “mekem i gud” long ol yangfala ya, oli askem olgeta blong pem ol samting ya. Maet oli fosem olgeta blong wok olsem woman blong rod, mekem ol doti fasin blong seks wetem olgeta, no stanap neked blong oli karem ol rabis pija blong olgeta. !Yumi luksave from wanem plante yangfala we oli ronwe long haos oli kasem bigfala kil long bodi, no oli ded!
Taswe, i moagud we yu yu traehad, i no wan taem nomo, be plante taem, blong toktok wetem papa mama blong yu. Talemaot filing blong yu long tufala, mo tokbaot ol samting we i stap kamaot long laef blong yu. (Lukluk Japta 2 mo 3.) Sipos tufala i stap kilim yu nogud no fosem yu blong mekem rabis fasin, yu mas toktok long wan narafala man no woman we i save givhan long yu.
Nomata wanem trabol i stap kasem yu, yu mas tokbaot samting ya wetem narafala, i nogud yu ronwe nomo. Maet ol samting long haos oli no nambawan, be tingbaot se, i save kam nogud moa sipos yu ronwe.
[Tok blong pija long pej 59]
Long haos, yu save lanem ol samting we yu nidim blong kam naf blong stap yu wan