Hem i No Moa Stap—Yu Mas Lan Long Samting Ya
“Taem mi kasem nius se papa blong mi i ded, mi mi sek nogud mo tingting blong mi i foldaon bigwan. Mi harem nogud tumas from we mi no stap wetem hem taem hem i ded. I no gat wan narafala samting we i mekem man i harem nogud moa i bitim ded blong wan we hem i laekem tumas. !Mi mi sore we mi sore long papa blong mi!”—Sara.
PLANTE man oli luk se i had long olgeta blong oli tokbaot ded, nomata se oli blong wanem kantri mo wanem skul. Long sam lanwis i gat sam tok we ol man oli yusum taem oli tokbaot ded. Long Bislama, samtaem ol man oli no talem se wan man i ded be oli talem se hem i “lus,” no “hem i lego yumi,” no “yumi lusum hem.”
Be nating se ol man oli traem blong no yusum tok ya ded, samting ya i no givhan long olgeta we oli harem nogud tumas from famle no fren blong olgeta we i ded. Samfala oli harem nogud tumas nao oli no save bilivim samting we i hapen.
Sipos wan we yu yu laekem hem tumas i ded, maet i had tu long yu blong lan long samting ya. Maet samtaem yu mekem olsem se yu yu oraet nomo, be long hat blong yu, yu yu harem nogud. Yumi evriwan i harem nogud taem wan famle no fren blong yumi i ded, be yumi wanwan i gat defdefren fasin taem yumi harem nogud olsem. Taswe sipos yu no soemaot long ol man raonabaot long yu se yu harem nogud, samting ya i no min se yu yu stap giaman se yu harem gud nomo.a Be taem yu stap wetem ol narafala, olsem maet ol famle blong yu we oli harem nogud, yu no mas tingting se yu mas soemaot long olgeta se yu no harem nogud.
“I No Gat Taem Blong Mi Mi Harem Nogud”
Nathaniel i wan yangfala man we mama blong hem i ded taem Nathaniel i gat 24 yia. Hem i talem se: “Fastaem, mi harem se tingting blong mi i fasfas. Mi harem se mi mas givhan long papa blong mi mo long ol fren blong mama we oli harem nogud tumas. I no gat taem blong mi mi harem nogud.”
Mama blong Nathaniel i ded bitim wan yia finis, ale Nathaniel i jes luksave se hem i no lan yet se mama blong hem i no moa stap. Hem i talem se: “Wanwan taem, papa i stap ring yet long mi, blong talem se hem i harem nogud. Mo i gud we hem i mekem olsem. Hem i harem se i mas toktok, mo mi mi glad blong lesin long hem. Be problem se, taem mi mi nidim wan man blong givhan long mi, mi harem se i no gat.”
Ol man we oli wok blong givhan long ol sikman, oli luk plante man oli ded. Mo samtaem oli save harem se oli no mas krae mo oli no mas harem nogud long fored blong narafala. Heloisa i mekem wok blong dokta bitim 20 yia finis. Hem i wok long wan smol komuniti we ol man oli save gud olgeta mo hem i fren gud wetem ol sikman we hem i lukaot long olgeta. Hem i talem se: “Mi mi stap wetem plante long olgeta taem oli ded, mo samfala oli ol gudfala fren blong mi.”
Heloisa i save se i oraet nomo blong krae blong soemaot se hem i harem nogud. Be hem i talem se: “I had long mi blong krae. Mi ting se mi mi mas strong blong mi save givhan long ol narafala, ale mi holemtaet mi. Mi ting se ol narafala oli gat tingting ya se mi mi mas strong.”
“Mi Harem Se Haos i Emti Taem Hem i No Stap”
Wan bigfala trabol we i mekem plante man oli harem nogud taem wan famle no fren i ded, hemia se oli harem se oli stap olgeta nomo. Ashley i gat 19 yia taem mama blong hem i ded from sik ya kansa. Hem i talem se: “Afta we mama i ded, mi harem se mi no moa save wanem blong mekem, mo mi harem se mi stap mi wan nomo. Mama blong mi i bes fren blong mi. Mitufala i spenem plante taem tugeta.”
Ashley i harem se i had long hem blong kambak long haos evri dei mo luk we mama blong hem i no stap. Hem i talem se: “Mi harem se haos i emti taem hem i no stap. Plante taem mi go long rum blong mi nomo, mi lukluk ol foto mo mi krae taem mi tingbaot ol samting we mitufala i mekem tugeta.”
Sipos yu yu harem nogud from wan famle no wan gudfala fren blong yu i ded, i gud yu tingbaot se plante narafala tu oli harem nogud from sem risen. Mo olgeta ya oli luk se i gat sam samting i givhan long olgeta blong pastru long hadtaem ya. Bambae yumi tokbaot ol samting ya long haf we i kam biaen.
[Futnot]
a From we yumi evriwan i defdefren long saed blong fasin blong yumi blong krae mo harem nogud taem wan we yumi laekem tumas i ded, i no stret blong narafala i jajem yumi sipos yumi no soemaot long klia ples se yumi harem nogud.
[Tok blong makem poen long pej 12]
“Mi harem se mi no moa save wanem blong mekem, mo mi harem se mi stap mi wan nomo. Mama blong mi i bes fren blong mi”—Ashley