Ol Papa Mama, Ol Pikinini Blong Yufala Oli Nidim Spesel Fasin Kea
“Ol pikinini blong yumi bambae oli stap raon long tebel blong yu olsem ol yang olif tri raonabaot long stampa blong hem.”—OL SAM 128:3.
1. ?Olsem wanem yumi save skelem fasin blong lukaot long ol tri mo fasin blong lukaot long pikinini?
LONG plante fasin, ol pikinini oli olsem tri taem oli stap gru blong kam bigwan. From samting ya, i no wan sapraes we Baebol i tokbaot waef blong wan man olsem wan “rop we i gat plante frut blong hem” mo i tokbaot ol pikinini blong hem olsem “ol yang olif tri raonabaot long stampa blong hem.” (Ol Sam 128:3) Wan man blong wokem garen bambae i talem long yu se blong lukaot long ol smosmol tri gogo oli kam bigwan i no isi, antap moa taem weta mo graon oli nogud. Sem mak, long taem ya blong “lasdei” we laef i strong tumas, i rili had blong lukaot long ol pikinini, blong bambae oli kam ol bigman we oli gat stret tingting mo fasin blong fraetgud long God.—2 Timote 3:1-5.
2. ?I nidim wanem blong karem gudfala kakae long garen?
2 Blong karem plante kakae long garen, wan man blong wokem garen i nidim gudfala graon, gudfala san, mo wora. Antap long fasin blong digim graon raon long ol tri mo karemaot rabis gras, hem i mas putum ol meresin blong blokem ol bebet mo mekem ol narafala samting blong lukaotgud long ol tri. Maet bambae i gat hadtaem taem oli stap gru, go kasem taem blong karem kakae. !I wan bigfala sore sipos ol kakae ya oli nogud! !Be, i wan bigfala glad long man blong wokem garen, afta we hem i mekem bigfala wok, sipos garen ya i givim gudfala kakae!—Aesea 60:20-22; 61:3.
3. ?Olsem wanem ol pikinini oli moa impoten bitim ol tri, mo wanem kaen fasin kea nao ol pikinini oli mas kasem?
3 Laef blong wan man we i gohedgud mo i karem frut i moa sas bitim ol kakae we wan man blong wokem garen i save karem. Taswe, i no wan sapraes se blong lukaotgud long wan pikinini gogo i kam bigwan, i tekem moa taem mo fasin traehad bitim we yu lukaot long wan garen. (Dutronome 11:18-21) Wan yangfala pikinini we i olsem se i stap gru long garen blong laef, sipos yumi putum wora mo keagud long hem wetem lav mo givim ol gudfala rul long hem blong folem, bambae i save gru mo karem frut long saed blong speret, nating se hem i stap long wan wol we i fulap long rabis fasin. Be sipos yumi mekem nogud long pikinini no daonem hem oltaem, hem i save harem nogud insaed long hem mo maet hem i save ded long saed blong speret. (Kolosi 3:21; skelem wetem Jeremaea 2:21; 12:2.) !Tru tumas, ol pikinini oli nidim spesel fasin kea!
Keagud Long Olgeta Evri Dei Stat Taem Oli Bebi Nomo
4. ?Wanem kaen fasin kea nao ol pikinini oli nidim “stat taem oli bebi nomo”?
4 Ol papa mama oli mas spenem moa taem mo keagud oltaem long nyufala pikinini we i jes bon. Be, ?olsem wanem, wan smol bebi i nidim nomo we yumi givim kakae mo ol samting long saed blong bodi long hem evri dei? Aposol Pol i raetem long man blong wok blong God, Timote se: ‘Mo yu save tu we taem yu bebi yet, kam kasem naoia, be yu yu savegud ol tok blong Baebol. Tok ya i save mekem yu yu waes, i save lidim yu long rod ya we God i stap yusum blong sevem olgeta we oli bilif long Jisas Kraes.’ (2 Timote 3:15) Ale fasin blong papa mama blong Timote blong keagud long hem, stat taem hem i smol bebi nomo, i long saed blong speret tu. ?Be taem ya we i bebi yet i stat wetaem?
5, 6. (a) ?Baebol i talem wanem long saed blong pikinini we i no bon yet? (b) ?Wanem i soem se ol papa mama oli mas tingbaot blong mekem wanem we i gud long pikinini blong olgeta taem i no bon yet?
5 Grik tok we Pol i yusum long ples ya (breʹphos) i laenap tu long wan pikinini we i no bon yet. Elisabet, mama blong Jon we i stap baptaesem ol man, i talem long wan famle blong hem Meri, se: “Taem mi harem tok blong yu, pikinini ya [breʹphos] we i stap long bel blong mi hem i muf, from we hem i glad tumas.” (Luk 1:44) Taswe, ol pikinini we oli no bon yet oli olsem ol bebi finis, mo Baebol i soem se oli save haremsave ol samting we oli stap hapen afsaed long bel blong mama blong olgeta. From samting ya, ?i stret we fasin blong keagud long pikinini we i no bon yet, fasin ya we oli stap leftemap tede, i minim tu blong lukaot long hem long saed blong speret?
6 Hemia wan samting blong tingbaot from we, ol pruf oli soemaot se ol samting we wan pikinini we i no bon yet i stap harem, i save mekem i gud no mekem i nogud long hem. Wan daerekta blong myusek i faenem se ol defren singsing we hem i stap lidim ol man blong lanem, i olsem we hem i savegud olgeta finis, i tru moa long ol haf we oli plei vaeolin long hem. Taem hem i talem ol nem blong ol myusek ya long mama blong hem, wan woman we i pleigud vaeolin, hem i talem se hemia ol myusek we hem i stap plei long hem bakegen mo bakegen taem hem i gat bel i stap. Sem mak, taem mama blong pikinini we i no bon yet i stap lukluk ol nogud store long televisin we oli tokbaot ol problem blong famle, samting ya i save gat paoa long pikinini ya, i save mekem i no nogud long hem. Taswe wan magasin blong ol dokta i tokbaot “ol pikinini we oli no bon yet we oli fasgud finis long ol store blong ol problem long famle.”
7. (a) ?Olsem wanem plante papa mama oli lukaotgud long pikinini blong olgeta we i no bon yet? (b) ?Pikinini i naf blong mekem wanem?
7 Plante papa mama oli luksave se i gud long pikinini sipos oli mekem ol samting we i save tijimgud hem, taswe oli stat blong rid, toktok, mo singsing long pikinini blong olgeta taem hem i no bon yet. Yu save mekem sem mak. Nating se pikinini blong yu i no kasem save long ol tok, ating hem i haremgud long kaen voes blong yu mo saon blong hem we i gat lav. Afta we pikinini i bon, bambae hem i stat blong kasem save long ol tok blong yu, maet kwiktaem moa bitim we yu tingbaot. Long tu no tri yia nomo, wan pikinini i save lanem wan lanwis we i strong taem hem i jes lesin nomo long hem. Ol bebi tu oli save stat blong lanem “klin lanwis” blong trutok blong Baebol.—Sefanaea 3:9.
8. (a) ?Baebol i minim wanem taem i talem se Timote i savegud Baebol “stat taem hem i bebi nomo”? (b) ?Timote i pruvum se wanem samting i tru?
8 ?Pol i minim wanem taem hem i talem se Timote i savegud Baebol stat taem ‘hem i smol bebi nomo?’ I klia we hem i minim se Timote i kasem trening long saed blong speret stat taem hem i bebi nomo, i no long taem we hem i pikinini finis. Samting ya i laenap long mining blong Grik tok ya breʹphos, we kolosap oltaem i minim wan pikinini we i jes bon. (Luk 2:12, 16; Ol Wok 7:19) Olgeta laef blong Timote we hem i save tingtingbak long hem, i fulap long tijing long saed blong speret we mama blong hem Yunis mo bubu blong hem Loes tufala i bin givim long hem. (2 Timote 1:5) Tok ya we plante man oli talem se, ‘Stretem tri taem i smol blong hem i gru stret’ i tru tumas long saed blong Timote. Oli bin ‘tijim hem long rod ya we i stret blong hem’ mo, frut blong wok ya se, Timote i kam wan nambawan man blong wok blong God.—Proveb 22:6, Filipae 2:19-22.
Spesel Fasin Kea We Oli Nidim
9. (a) ?Ol papa mama oli mas lukaot blong no mekem wanem, mo from wanem? (b) ?Taem wan pikinini i stap gru, ol papa mama oli nidim blong mekem wanem, mo oli mas folem eksampel blong hu?
9 Ol pikinini oli olsem ol tri tu long fasin we evriwan oli no gat sem fasin, mo i no evriwan we oli haremgud long sem fasin blong lukaot long olgeta. Ol papa mama we oli waes bambae oli respektem ol defren samting ya, mo bambae oli no traem blong skelem wan pikinini wetem narafala. (Skelem wetem Galesia 6:4.) Blong ol pikinini blong yu oli gru blong kam bigman we oli gat ol gudfala fasin, i nidim blong yu luksave ol defren fasin blong olgeta, ale yu mekem ol gudwan oli kam bigwan moa mo yu pulumaot ol rabis wan. ?Olsem wanem sipos yu makem wan slak fasin no wan nogud fasin, maet long saed blong fasin blong gyaman, fasin blong wantem tumas ol sas samting, no fasin blong tingbaot hem wan? Stretem wetem kaen fasin, olsem we Jisas i stretem ol slak fasin blong ol aposol blong hem. (Mak 9:33-37) Samting we i moa impoten, leftemap tingting blong wanwan long ol pikinini oltaem from ol gudfala fasin mo wok blong hem.
10. ?Wanem spesel nid blong ol pikinini, mo olsem wanem oli save kasem?
10 Wanem we ol pikinini oli nidim moa, hemia taem we ol papa mama oli spenem blong soem lav long wanwan long olgeta. Jisas i tekem taem blong soem spesel kea olsem long ol smol pikinini, hemia long ol laswan dei blong minista wok blong hem tu, long taem ya we hem i bisi tumas. (Mak 10:13-16, 32) !Ol papa mama, folem eksampel ya! No tingbaot blong holem taem blong yu wan nomo. Tingbaot blong holem sam taem blong stap wetem ol pikinini blong yu. Mo yu no mas sem blong soem trufala lav long olgeta. Putum han blong yu raon long olgeta, olsem Jisas i bin mekem. Holem olgeta kolosap long yu mo kisim olgeta wetem lav mo filing. Taem oli askem long ol papa mama we ol pikinini blong olgeta oli gruap wetem ol gudfala fasin se wanem advaes blong olgeta long ol narafala papa mama, wan long ol ansa we oli givim oltaem se: ‘Soem fulap lav,’ ‘spenem taem wetem olgeta,’ ‘wokem fasin blong gat respek bitwin yufala evriwan,’ ‘lesingud long olgeta,’ ‘soem rod blong lidim bitim we yu tok nomo long olgeta,’ mo ‘yusum ol rod we oli rili wok.’
11. (a) ?Olsem wanem ol papa mama oli mas tingbaot fasin blong givim spesel kea long pikinini blong olgeta? (b) ?Wetaem ol papa mama oli save mekem gudfala toktok wetem ol pikinini blong olgeta?
11 Taem ol papa mama oli givim spesel fasin kea olsem, samting ya i save mekem olgeta oli haremgud. Wan papa we i kasem gudfala frut long wok blong hem blong trenem pikinini i raetem se: “Taem tufala boe blong mitufala oli yangfala yet, wok blong mekem olgeta oli rere blong go slip, blong rid long olgeta, putum blangket long olgeta, prea wetem olgeta, i givim glad long mitufala.” Ol taem olsem we famle i stap tugeta i givim jans blong toktok tugeta, we i save leftemap tingting blong evriwan, papa mama mo pikinini tu. (Skelem wetem Rom 1:11, 12.) Wan man mo woman blong hem, tufala i stap lesin taem pikinini blong tufala we i gat tri yia i askem God blong blesem “Wali.” Hem i gohed blong prea from “Wali” long ol naet we oli kam biaen, mo i leftemap tingting blong papa mama blong hem taem oli kasem save se hem i minim ol brata long Malawi, we oli stap kasem trabol long taem ya. Wan woman i talem se: ‘Taem mi gat fo yia blong mi nomo, mama blong mi i givhan long mi blong holem long tingting blong mi sam vas blong Baebol, mo blong sing long sam singsing blong Kingdom, taem mi stap stanap long jea blong waepem ol plet blong mekem oli drae, taem mama blong mi i stap wasem.’ ?Yu save tingbaot sam taem we yu save haremgud blong toktok wetem ol pikinini blong yu?
12. ?Ol Kristin papa mama we oli waes, bambae oli givim wanem long ol pikinini blong olgeta, mo wanem ol rod oli save yusum?
12 Ol Kristin papa mama we oli waes oli folem program blong famle stadi oltaem. Yu save yusum rod blong kwestin mo ansa, ?be yu ting se yu save jenisim fasin blong stadi samtaem, speseli blong ol yangfala pikinini, blong mekem taem blong stadi i wan taem blong haremgud moa? Maet yufala i save dro sam pija blong sam samting long Baebol long taem blong Baebol stadi, talem ol Baebol store, no lesin long wan ripot we yu askem finis long wan pikinini blong mekem i rere. Mekem Tok blong God i kam wan samting we ol pikinini oli haremgud long hem blong mekem se oli wantem moa. (1 Pita 2:2, 3) Wan papa i talem se: ‘Taem ol pikinini oli smol, mitufala i stap godaon long fo leg long floa wetem olgeta, mo mekem pleplei long ol store long histri we ol impoten man long Baebol oli stap insaed long olgeta. Ol pikinini oli laekem tumas.’
13. ?From wanem i impoten blong holem sam taem blong lanem samting, mo wanem nao yu save lanem long taem ya?
13 Fasin blong lanem ol samting i save mekem gudfala storeyan i kamaot tu from i halpem ol yangfala blong rere blong fesem ol samting we oli kamaot long laef. Wan long ol pikinini blong famle Kusserow—olgeta 11 oli holemstrong long God long taem we ol Nasi oli mekem trabol long olgeta—i talem long saed blong papa mama blong hem se: “Oli soem long mifala wanem blong mekem mo olsem wanem blong yusum Baebol blong givim ansa long ol man. Plante taem mifala i tekem taem blong lanem ol samting, blong askem kwestin mo givim ansa.” I gud we yufala i mekem sem mak. Yufala i save mekem pleplei long saed blong wok blong prij, we papa no mama i man blong haos, blong lanem ol defren storeyan we yufala i save yusum. No yufala i save lanem olsem wanem blong winim ol trufala samting we oli traem yumi long laef. (Proveb 1:10-15) Wan woman i talem se: “Fasin blong lanem blong rere long ol taem we oli had i save mekem se pikinini i kamgud moa blong winim ol traem ya mo long fasin blong no fraet. Long taem blong lanem samting, yufala i save mekem pleplei we wan yangfala fren i traem blong givim sigaret, alkol no drag long pikinini blong yu.” Ol taem ya oli save halpem yu blong luksave olsem wanem pikinini blong yu bambae i mekem, taem hem i kasem wan traem olsem.
14. ?From wanem fasin blong toktok wetem ol pikinini blong yu we i gat kaen fasin mo filing i joen wetem, i impoten tumas?
14 Taem yu stap toktok wetem pikinini blong yu, toktok long hem wetem filing, olsem man blong raetem ol tok ya i mekem, hem i se: “Pikinini blong mi, yu no mas fogetem loa blong mi, mo hat blong yu i mas obei long ol oda blong mi, from we bambae yu kasem plante dei mo yia blong laef mo pis.” (Proveb 3:1, 2) Bambae i tajem hat blong pikinini blong yu sipos yu eksplenem wetem lav se, yu askem long hem blong obei long yu from we samting ya bambae i save mekem hem i gat pis mo longfala laef—yes, laef we i no save finis long nyufala wol blong God we i gat pis long hem. Tingbaot prapa fasin blong yangfala blong yu taem yu stap yusum Tok blong God blong mekem hem i tingtinggud. Taem yu mekem samting ya, yu mas prea oltaem, mo Jeova bambae i blesem fasin traehad blong yu. Ol storeyan olsem wetem lav mo filing, we oli stanap long Baebol, oli save karem plante gud frut mo mekem hem i haremgud blong olwe.—Proveb 22:6.
15. ?Olsem wanem ol papa mama oli save givhan long ol pikinini blong olgeta blong stretem wan problem?
15 Nating sipos wan gudfala storeyan olsem i no kamaot long taem we yufala i putumap blong mekem stadi, no letem tingting blong yu i go long ol narafala samting. Lesingud, i no long samting ya nomo we pikinini blong yu i talem be tu, olsem wanem hem i talem tingting ya. Wan man we i savegud long saed ya i talem se: “Luk long ae blong pikinini blong yu. Lesin fulwan long hem. Yu nidim blong kasem save long tingting blong hem, i no blong lesin nomo. Ol papa mama we oli traehad bigwan olsem, oli save mekem wan bigfala jenis long laef blong pikinini blong olgeta.” Tede plante pikinini oli kasem bigfala problem long skul mo long ol narafala ples. Olsem wan papa mama, pulum pikinini blong yu blong talemaot tingting blong hem, mo halpem hem blong tingbaot samting olsem we God i stap tingbaot. Sipos yu no sua olsem wanem blong winim problem ya, mekem sam dip stadi long Baebol mo ol buk we “slef ya we i stret mo waes” i stap givim. (Matyu 24:45, NW) Mekem sua se, yu givim olgeta spesel kea we pikinini blong yu i nidim blong stretem problem ya.
Tinghae Long Taem We Yufala i Stap Wanples
16, 17. (a) ?From wanem ol yangfala oli nidim moa spesel fasin kea mo tijing tede? (b)?Wanem nao ol pikinini oli nidim blong save, taem papa mama i stretem olgeta?
16 Ol yangfala oli nidim moa spesel kea tede bitim ol taem bifo, from we yumi stap laef long “lasdei,” mo hemia nao taem we “laef blong wol ya bambae i kam strong tumas.” (2 Timote 3:1-5; Matyu 24:3-14) Ol papa mama mo pikinini evriwan oli nidim trufala waes we i save “sevem laef blong man we i kasem.” (Eklesiastis 7:12) From we waes we i kamaot long God i minim fasin blong mekem ol save blong Baebol i wok long stret rod, ol pikinini oli nidim we yumi tijim olgeta oltaem long Tok blong God. From samting ya, yu mas stadi Baebol wetem ol pikinini blong yu. Tokbaot Jeova long olgeta, eksplenemgud ol loa blong hem, mo mekem olgeta oli wantem tumas blong luk ol promes blong God we bambae oli kamtru. Tokbaot ol samting olsem long haos, taem yu stap wokbaot wetem pikinini blong yu—yes, long ol gudfala jans we yu gat.—Dutronome 6:4-7.
17 Ol man blong wokem garen oli save se olgeta tri oli nidim defren kaen graon mo weta blong gru gud. Ol tri oli nidim spesel fasin kea. Sem mak, evri pikinini oli defren long narafala, mo oli nidim spesel fasin kea, tijing, mo fasin stretem. Eksampel, taem wan pikinini i lukluk fes blong papa no mama blong hem we i no glad nating, maet samting ya nomo i naf blong blokem hem long rong rod we hem i stap folem, be maet wan narafala pikinini i nidim strong fasin stretem. Be olgeta pikinini blong yu oli mas save from wanem yu no laekem sam toktok no fasin blong olgeta, mo papa mo mama oli mas wok tugeta blong mekem se fasin stretem i stap sem mak nomo. (Efesas 6:4) I impoten moa se ol Kristin papa mama oli mas soem klia stret rod we i laenap long Baebol.
18, 19. ?Wanem responsabiliti ol Kristin papa mama oli gat long ol pikinini blong olgeta, mo wanem frut bambae i save kamaot sipos oli mekemgud wok ya?
18 Wan man blong wokem garen i mas mekem wok blong planem mo karem kakae long stret taem. Sipos hem i let no hem i no kea long ol tri blong hem, bambae hem i karem smol kakae nomo no maet hem i no karem wan kakae nating. Ale, ol pikinini blong yu oli olsem “ol tri” we oli stap gru we oli nidim spesel fasin kea naoia, i no nekis manis no nekis yia. Yu no mas letem ol gudfala jans oli pas blong mekem olgeta oli gru moa long saed blong speret folem Tok blong God, mo blong tekemaot ol rabis tingting blong wol we i save mekem olgeta oli kam slak mo ded long saed blong speret. Tinghae long ol haoa mo dei we yu gat jans blong spenem wetem pikinini blong yu, from ol taem ya oli stap pas kwik. Wok had blong putum ol gudfala fasin we oli kamaot long God long ol pikinini blong yu, ol fasin we oli nidim blong gat hapi laef olsem ol man blong wok blong Jeova we oli holemstrong long hem. (Galesia 5:22, 23; Kolosi 3:12-14) Hemia i no wok blong narafala man; hem i wok blong yu, mo God i save halpem yu blong mekem.
19 Givim long ol pikinini blong yu, wan gudfala presen long saed blong speret we oli save karem wetem olgeta long ful laef blong olgeta. Stadi long Tok blong God wetem olgeta, mo haremgud blong spel mo pleplei wetem olgeta. Tekem ol yangfala blong yu oli go long ol Kristin miting, mo karem olgeta oli go wetem yu long wok blong talemaot Kingdom. Wokem long ol pikinini blong yu we yu laekem olgeta tumas, ol fasin we Jeova i glad long olgeta, mo bambae oli save karem bigfala glad long yu long laef blong yu biaen. Yes, i tru, “papa blong pikinini we i gat stret fasin, bambae hem i glad. Mo papa blong pikinini we i waes, bambae hem tu i harem gud tumas long hem. Papa mo mama blong yu bambae tufala i harem gud tumas, mo mama blong yu we i bonem yu bambae hem i glad.”—Proveb 23:24, 25.
Wan Nambawan Blesing
20. ?Wanem bigfala samting i save mekem yu yu wan gudfala papa no mama blong ol pikinini we oli gat bitwin 13 mo 19 yia?
20 Blong lukaot long wan pikinini gogo i kam bigman i wan bigfala wok, wan wok we yu mas mekem blong longtaem. Blong tijimgud ‘ol yang olif tri we oli stap raon long tebel blong yu’ blong oli kam ol bigman we oli fraetgud long God we oli stap karem ol frut blong Kingdom, samfala oli bin talem se i wan wok blong 20 yia. (Ol Sam 128:3; Jon 15:8) Wok ya oltaem i kam had moa taem ol pikinini oli kasem ol yia bitwin 13 mo 19, taem ol samting oli stap pulum olgeta moa, mo ol papa mama oli faenem se oli mas leftemap moa fasin traehad blong olgeta blong givhan long ol pikinini ya. Be bigfala rod we i karem frut i stap sem mak nomo—lesingud, soem kaen fasin mo traem blong kasem save long tingting mo filing blong olgeta. Tingbaot se ol yangfala blong yu wanwan oli rili nidim fasin keagud blong yu. Yu save givim fasin keagud olsem long olgeta taem yu soem wetem trufala lav se yu tingbaot olgeta. Blong halpem olgeta, yu mas traehad moa blong givim taem, lav, mo fasin blong tingbaot olgeta we oli rili nidim.
21. ?Yu save kasem wanem blesing taem yu givim spesel fasin kea long pikinini blong yu?
21 Blesing we bambae yu kasem from traehad blong yu blong lukaotgud long ol sas frut we Jeova i givim long yu, i save mekem yu haremgud moa bitim wan man blong wokem garen we i karem fulap kakae long garen blong hem. (Ol Sam 127:3-5) Ale ol papa mama, gohed blong givim spesel fasin kea long ol pikinini blong yufala. Mekem olsem blong givhan long olgeta mo blong leftemap nem blong Papa blong yumi long heven, Jeova.
?Bambae Yu Ansa Olsem Wanem?
◻ ?Olsem wanem yumi save skelem fasin blong lukaot long tri mo fasin blong lukaot long pikinini?
◻ ?Wanem kaen fasin kea we wan pikinini i mas kasem evri dei stat taem hem i bebi nomo?
◻ ?Wanem spesel kea we ol pikinini oli nidim, mo olsem wanem yu save givim?
◻ ?From wanem yu mas givim spesel fasin kea long ol pikinini blong yu?