?God i Makemaot Fyuja Blong Yumi Finis?

“OL MAN oli save blokem plante pro blem we oli stap long tingting blong olgeta nomo, sipos oli no yusum nating tok ya we plante man oli no save stret mining blong hem, se God i makemaot fyuja blong yumi finis.” Maet yu yu wantem save from wanem i olsem, sipos yu bin yusum tok ya “God i makemaot fyuja blong yumi finis,” no yu harem man i yusum.

Franis Katolik insaeklopedia Théo, i talem se i gud blong no yusum tok ya “God i makemaot fyuja blong yumi finis.” Narafala buk i talem se: “Tede, i luk olsem we tingting ya se God i makemaot fyuja blong yumi finis, i no moa stampa blong ol rao blong ol man we oli stadi long saed blong skul, sem mak tu long plante Protestan.”

Nating se i olsem, kwestin ya se God i makemaot fyuja blong yumi finis no no gat, i mekem tingting blong plante man i wok, long ol yia we oli pas. Kwestin ya i stampa blong rao we i mekem Refomesena i kamaot, mo long Katolik jyos tu, i wan kwestin we i mekem plante bigfala rao i kamaot blong plante handred yia. Nating se oli no rao plante long hem tede, i stap yet olsem wan problem. ?Hu bambae i no wantem save sipos God i makemaot fyuja blong hem finis?

God i Makemaot Fyuja Blong Yumi Finis​—Mining Blong Tok Ya

Long ol jyos, ?wanem mining blong tok ya “God i makemaot fyuja blong yumi finis”? Dictionnaire de théologie catholique i talem mining blong tok ya se, “tingting blong God blong lidim sam man we hem i talem nem blong olgeta blong bambae oli kasem laef we i no save finis.” Plante man oli ting se ol man ya we God i jusumaot, “we hem i talem nem blong olgeta,” oli olgeta ya we aposol Pol i tokbaot long leta blong hem long ol man Rom, se: “God i mekem i gud long olgeta ya we oli laekem hem, we hem i jusumaot olgeta stret long tingting blong hem. Olgeta ya we hem i save olgeta bifo, hem i makemaot olgeta tu blong oli kam olsem Pikinini ya blong hem . . . Mo olgeta ya we hem i makemaot olgeta hem i singaot olgeta tu; mo olgeta ya we hem i singaot olgeta hem i mekem olgeta oli kam stret man long fes blong hem tu; mo olgeta ya we hem i mekem olgeta oli kam stret man long fes blong hem, hem i mekem olgeta oli joen long paoa blong Kraes long heven tu.”​—Rom 8:​28-30, Revised Standard Version.

Samfala oli ting se God i jusum sam man bifo oli bon, wetem tingting ya se bambae oli joen long paoa blong Kraes long heven. Samting ya i lidim yumi long kwestin ya we longtaem finis oli rao from, se: ?God i stap jusum olgeta ya we hem i wantem sevem olgeta, no ol man oli fri blong jusum mo oli gat wok blong mekem blong kasem mo holemtaet fasin ya we God i glad long olgeta?

Augustine, Papa Blong Tingting Ya Se God i Makemaot Fyuja Blong Yumi Finis

Nating se ol narafala Papa blong Jyos oli bin raet long saed blong tingting ya se God i makemaot fyuja blong yumi finis, kolosap olgeta man oli agri se Augustine nao (354-430 K.T.) i putumap faondesen blong tijing ya long ol Katolik mo Protestan Jyos. Augustine i talem se, bifo we bifo olgeta, God i bin makemaot fyuja blong ol gudfala man blong oli kasem ol blesing blong olwe. Be, olgeta we oli mekem nogud fasin, nating se God i no rili makemaot fyuja blong olgeta wanwan, oli blong kasem panis ya we i stret long ol sin blong olgeta, hemia jajmen. Tok ya blong Augustine, i lego smol ples nomo blong tingbaot se man i gat raet blong mekem wanem we hem i wantem, from samting ya, plante rao i kamaot.

Olgeta We Oli Kam Biaen Long Augustine

Rao ya se God i makemaot finis fyuja blong ol man wanwan no oli fri blong jusum wanem oli wantem, i kamaot plante taem long Medel Ejesb, mo i kasem fulmak blong hem long taem blong Refomesen. Luther i ting se God i fri blong makemaot fyuja blong ol man, be Hem i no makemaot ol wanwan gudfala fasin no wok long fyuja blong ol man we hem i jusumaot olgeta. Calvin i gat tingting we i defren bakegen, hem i bilif long tu kaen fasin blong makemaot fyuja blong ol man: God i makemaot wan grup blong oli kasem laef blong olwe, mo narafala grup blong oli kasem panis blong olwe. Be, Calvin i bilif tu se God i jusum olgeta folem tingting blong hem nomo, mo yumi no save kasem save long wok ya blong hem.

Kwestin ya se God i makemaot fyuja blong yumi finis no no gat, wetem kwestin we i kolosap long hem long saed blong “gladhat”​—ol jyos oli yusum tok ya blong soemaot wok blong God blong sevem man mo mekem man i kam stret long fes blong Hem​—oli kam bigfala tumas mekem se long 1611 Gavman blong Pop i putum wan strong loa se oli no mas prentem wan samting long saed ya sipos oli no askem long gavman ya fastaem. Insaed long Katolik Jyos, ol tijing blong Augustine oli kasem strong sapot long ol franisman we oli folem man ya Jansen long ol yia 16 mo 17 handred. Oli talemaot wan fasin blong Kristin wosip we i strong tumas mo i antap long ol narafala fasin blong wosip. Mo plante haeman oli folem fasin ya blong wosip. Be, rao long problem ya i no godaon. King Louis 14 i givim oda blong spolem jyos blong Pot-Royal, stampa ples blong grup ya we oli folem Jansen.

Insaed long ol Protestan Refom jyos, toktok long kwestin ya i gohed strong. Ol Remonstran, we oli folem Jacobus Arminius, wetem sam narafala, oli bilif se man i gat wok blong mekem blong hem i save kasem laef. Kaonsel blong Protestan long Dodrekt (1618-1619) i stretem kwestin ya blong smoltaem, taem i folem bilif blong Calvin long wan fasin we i strong. Buk ya L’Aventure de la Réforme​—Le monde de Jean Calvin i talem se, long Jemani rao ya se God i makemaot fyuja blong ol man finis no wanwan man i fri blong mekem wanem we hem i wantem, i statem wan longfala taem blong trabol, we ol man blong stadi long saed blong skul, “oli traehad blong kasem wan tingting be oli no save, oli yusum ol nogud tok, sakem samfala long kalabus, mo sam long olgeta oli lus.”

?God i Makemaot Fyuja Blong Yumi Wanwan No Yumi Fri Blong Jus?

Taem kwestin ya i jes kamaot kasem naoia, tufala defren tingting ya we wan i agensem narawan, se God i makemaot fyuja blong yumi wanwan no yumi fri blong jus, i mekem plante bigfala rao i kamaot. Augustine i no save eksplenem from wanem tufala tingting ya oli no save agri. Calvin tu i talem se i soemaot wil blong God we Hem i hae king taswe yumi no save eksplenem.

?Be samting we Baebol i talem long saed blong ol fasin mo tingting blong God i save halpem yumi blong kasem save we i moa klia long ol kwestin ya? Haf we i kam biaen bambae i eksplenem ol poen ya fulwan.

[Ol futnot]

[Tok blong pija long pej 4]

Calvin

Luther

Jansen

[Credit Line]

Pictures: Bibliothèque Nationale, Paris