Bambae Laef i Moagud Long Fyuja
WAN woman i talem se: “Mifala i stap long wan-siro-wan.”
Fren blong hem i talem se: “Long saed blong mi, i moa nogud. Mi mi stap long siro-siro-wan nomo.”
Long samfala ples blong Wes Afrika, i no gat nid blong eksplenem mining blong storeyan olsem. Oli no stap kakae tri taem long wan dei (wan-wan-wan). Wan man we i stap long wan-siro-wan, i stap kakae tu taem nomo long wan dei—wan taem long moning mo wan taem long naet. Wan yangfala man we i stap long siro-siro-wan, i eksplenem laef blong hem: “Mi mi stap kakae wan taem long wan dei. Mi fulumap aesbokis blong mi wetem wora. Mi kakae gari [maniok] long naet, bifo we mi go slip. Long rod ya nao, mi stap laef.”
Plante moa man tede, oli luk se laef blong olgeta i kam sem mak. Praes blong ol samting i go antap, mo paoa blong mane i godaon.
Baebol i Talem Finis Se Bambae Kakae i Sot
Tru long plante vison we God i soem long aposol Jon, hem i talemaot ol samting we i mekem laef blong plante man i had tede. Wan long olgeta ya, se bambae oli gat hadtaem long saed blong kakae. Jon i talem se: “Nao mi luk wan blak hos i kamtru, mo man we i stap sidaon long hem, hem i holem wan skel long han blong hem.” (Revelesen 6:5) Hos ya we i karem trabol, mo man we i sidaon long hem, oli minim hanggri—kakae bambae i sot tumas mekem se oli mas skelem blong seremaot.
Afta, aposol Jon i talem se: “Nao mi harem olsem wan voes . . . i talem se: ‘Wan lita wit, praes blong hem wan denarias. Tri lita bale, praes blong hem wan denarias.’ ” Long taem blong Jon, wan lita wit, hemia kakae blong wan dei blong wan soldia. Mo wan denarias, hemia pei we wan man i kasem long wok we hem i mekem long wan dei. Taswe, Baebol we Richard Weymouth i mekem, i talem se: “Pei blong wan ful dei, hem i naf blong pem wan bred. Pei blong wan ful dei, hem i naf blong pem tri kek we oli wokem long bale.”—Revelesen 6:6.
Long taem blong yumi, ?wan man i kasem hamas pei blong wan ful dei? Ripot blong State of World Population, 1994 i talem se: “Samwe long 1.1 bilyan man, hemia kolosap 30 pesen blong ol man long ol pua kantri, oli stap laef long wan dola blong wan dei.” Taswe, i tru se pei blong ol puaman blong wan dei, i naf blong pem wan bred nomo.
Ol man we oli pua tumas, oli no sapraes long samting ya. Wan man i talem se: “?Bred? ?Hu i stap kakae bred? !Long laef tede, bred i wan kakae we i spesel!”
Be samting we i narakaen, se kakae i no rili sot. Ripot blong Yunaeted Nesen i soemaot se, long ol ten yia we oli pas, kakae we graon i givim long ful wol, i kam antap 24 pesen. Namba ya i kam antap moa i bitim namba blong ol man long wol. Be i no evri man we oli kasem ol kakae ya. Olsem nao, long Afrika, kakae i godaon 5 pesen, be namba blong ol man i kam antap 34 pesen. Taswe, nating se i gat plante kakae long wol, be plante kantri oli sot long kakae yet.
Taem kakae i sot, praes blong ol samting i kam antap. Plante man oli no gat wok, pei i smol tumas, mo praes blong ol samting oli stap kam antap. Ol samting ya oli mekem i hadwok moa blong kasem naf mane blong pem ol samting we oli stap. Human Development Report 1994 i talem se: “Ol man oli hanggri, i no from we i no gat kakae—be from we oli no gat naf mane blong pem ol kakae ya.”
Fasin blong no gat hop, tingting we i foldaon, mo fasin blong harem nogud, oli kam antap. Glory, wan woman long Wes Afrika, i talem se: “Ol man oli gat filing ya se tede laef i nogud, be tumora laef bambae i nogud moa.” Wan narafala woman i talem se: “Ol man oli gat tingting ya se oli stap go from wan bigfala trabol. Oli ting se dei i stap kam we bambae i no moa gat kakae long maket.”
Jeova i Keagud Long Ol Man Blong Hem Bifo
Ol man blong God, oli save se Jeova i givim blesing long olgeta we oli stap tru long hem. Hem i givim olgeta samting we oli nidim, mo hem i givim paoa long olgeta blong stanap strong tru long ol hadtaem. Fasin ya blong trastem paoa blong God blong givim olgeta samting we oli nidim, hem i wan impoten haf blong bilif blong olgeta. Aposol Pol i raetem se: “Sipos wan man i wantem kam long God, hem i mas bilif we God i stap, mo we i stap mekem i gud long olgeta we oli stap traem faenem hem.”—Hibrus 11:6.
Oltaem Jeova i keagud long ol man blong hem we oli bilif long hem. Long draetaem we i gohed blong tri yia haf, Jeova i givim kakae long profet Elaeja. Fastaem, God i givim oda long ol pijin blong karem bred mo mit i kam long Elaeja. (1 King 17:2-6) Biaen, Jeova i mekem wan merikel, taem hem i mekem flaoa mo oel blong wan wido woman, we i givim kakae long Elaeja, i kam plante. (1 King 17:8-16) Long sem taem ya we kakae i sot, nating se rabis Kwin Jesebel i mekem bigfala trabol agensem wosip blong ol profet, Jeova i lukaotgud long ol profet ya blong hem, blong oli gat naf bred mo wora.—1 King 18:13.
Biaen, taem king blong Babilon wetem ol ami blong hem oli raonem taon blong Jerusalem we i tanem baksaed long trufala wosip, ol man long taon ya oli mas “skelem fastaem hamas bred oli gat raet blong kakae, mo oli wari tumas.” (Esikel 4:16) Laef blong olgeta i kam strong tumas, mekem se sam woman oli kakae bodi blong prapa pikinini blong olgeta. (Lamentesin 2:20) Be, long saed blong profet Jeremaea, nating se hem i stap long kalabus from wok blong prij we hem i mekem, Jeova i mekem sua se “evri dei, ol man blong wokem bred, oli givim wan bred we i raon, i go long [Jeremaea], gogo i no moa gat bred long taon ya.”—Jeremaea 37:21.
?Taem bred i finis, Jeova i fogetem Jeremaea? No gat. Taem ol ami blong Babilon oli winim taon ya, oli givim ‘kakae long Jeremaea wetem wan presen, nao oli letem hem i gofri.’—Jeremaea 40:5, 6; lukluk Ol Sam 37:25 tu.
God i Givhan Long Ol Man Blong Hem Tede
Olsem we Jeova i bin givhan long ol man blong hem long taem bifo, hem i mekem sem mak tede. Hem i lukaot long olgeta long saed blong bodi mo speret. Tingbaot store blong Lamitunde, we i stap long Wes Afrika. Hem i talem se: “Bifo, mi gat wan bigfala ples blong faol. Wan dei, ol man blong stil oli kam wetem ol masket, mo oli stilim bighaf blong ol faol ya, wetem wan enjin, mo olgeta mane we mifala i gat. Smoltaem biaen, ol faol we oli stap, we namba blong olgeta i smol nomo, oli kasem wan sik mo oli ded. Samting ya i spolemgud bisnes blong mi long saed blong ol faol. Long tu yia, mi traehad blong faenem wan wok, be mi no save faenem. Laef i had tumas, be Jeova i givhan long mifala.
“Samting we i givhan long mi blong stanap strong tru long hadtaem ya, hemia we mi luksave se samtaem Jeova i letem sam samting i kasem yumi blong mekem yumi kam moagud. Waef blong mi mo mi, mitufala i gohed blong folem program blong mifala blong mekem famle Baebol stadi, mo samting ya i rili givhan long mifala. Prea tu, hem i wan bigfala samting we i givim paoa long mifala. Samtaem mi harem olsem we mi no wantem prea, be taem mi prea finis, mi haremgud.
“Long hadtaem ya, mi lanem se i impoten tumas blong tingting dip long ol vas blong Baebol. Mi bin tingting plante long Ol Sam 23, we i tokbaot Jeova se hem i Man blong Lukaot long yumi olsem ol sipsip blong hem. Wan narafala vas we i leftemap tingting blong mi, hemia Filipae 4:6, 7, we i tokbaot ‘pis blong God we i bigfala moa, i bitim save blong yumi olgeta.’ Wan narafala vas we i mekem mi mi strong, hemia 1 Pita 5:6, 7, we i talem se: ‘Yufala i mas putum yufala i stap daon, aninit long han blong God ya we i gat bigfala paoa. Nao long taem we hem i luk se i stret, hem bambae i leftemap yufala. Yufala i mas putum ol trabol blong yufala long han blong hem, from we oltaem hem i stap tingbaot yufala.’ Ol vas ya oli givhan long mi tru long hadtaem ya. Taem yu tingting dip, samting ya i putum ol nyufala tingting long ples blong ol tingting we oli mekem yu yu harem nogud.
“Naoia mi faenem wan wok bakegen. Be blong talem stret, laef i no isi yet. Olsem Baebol i talem finis long 2 Timote 3:1-5, yumi stap long ol ‘las dei,’ we ‘laef long wol ya i kam strong tumas.’ Yumi no save jenisim ol tok long vas ya. Taswe, mi no gat tingting ya se bambae laef i isi. Be, mi harem se speret blong Jeova i stap givhan long mi blong stanap strong.”
Nating se laef blong wol tede i kam strong tumas, olgeta we oli trastem Jeova mo Pikinini blong hem we i King, Jisas Kraes, bambae oli no save harem nogud. (Rom 10:11) Jisas hem wan i promes long yumi se: “From samting ya, mi mi talem long yufala, i nogud yufala i stap tingting tumas from laef blong yufala, se ‘?Bambae yumi kakae wanem?’ no ‘?Bambae yumi dring wanem?’ no ‘?Olsem wanem long bodi blong yumi? ?Bambae yumi kasem klos blong yumi olsem wanem?’ Ol tingting ya i rong olgeta, from we laef blong yufala i moa long kakae, mo bodi blong yufala i moa long klos. Yufala i traem tingbaot ol pijin ya we oli stap flae olbaot. Olgeta ya oli no planem garen, oli no go karem kakae i kam, mo oli no putumgud kakae i stap long haos. Be Papa blong yufala long heven i stap givim kakae long olgeta. Mo long fes blong hem, yufala i hae moa long ol pijin. ?Yufala i ting se taem man i stap tingting tumas from laef blong hem we i sotfala, bambae i save mekem laef blong hem i kam longfala moa long fasin ya? !No gat! ?Mo from wanem yufala i stap tingting tumas from klos blong yufala?”—Matyu 6:25-28.
Ol kwestin ya oli givhan long yumi blong skelem tingting blong yumi, long ol taem ya we laef i strong tumas. Be Jisas i gohed wetem ol tok ya se: “Yufala i traem tingbaot ol flaoa ya we oli stap gru olbaot. Olgeta ya oli no wok mo oli no somap klos blong olgeta. Be mi mi talem long yufala, King Solomon ya bifo we hem i bigfala haeman, be klos blong hem i no flas olsem ol flaoa ya. Ol flaoa ya oli blong wan dei nomo, tumora bambae oli bonem long faea, be God i stap flasemgud olgeta. ?Yufala i ting se bambae hem i no save givim klos long yufala? !Man, bilif blong yufala i smol nomo! From ol samting ya, i nogud yufala i stap tingting tumas, se ‘?Bambae yumi kakae wanem?’ no ‘?Bambae yumi dring wanem?’ no ‘?Bambae yumi kasem klos blong yumi olsem wanem?’ From we oltaem ol hiten man oli stap tingting tumas from ol samting olsem. Be Papa blong yufala long heven, hem i save we yufala i mas gat olgeta samting ya. Fastaem yufala i mas lukaotgud blong obei long God we i king blong yufala, mo blong mekem ol stret fasin we hem i wantem. Nao biaen hem i save givim olgeta samting ya tu long yufala.”—Matyu 6:28-33.
Bambae Laef i Moagud Long Fyuja
I gat plante samting blong soemaot se long plante ples blong wol, olgeta trabol long saed blong mane mo fasin blong man we i stap godaon bigwan, bambae oli kam nogud moa. Be, ol man blong God oli luksave se ol trabol ya oli blong smoltaem nomo. Nambawan rul blong King Solomon i olsem wan pija nomo, we i soemaot stret rul blong wan King we i hae moa long Solomon, we bambae i rul antap long ful wol. (Matyu 12:42) King ya hemia Jisas Kraes, we hem i “King blong ol king, mo Masta blong ol masta.”—Revelesen 19:16.
Ol Sam 72 i stret long King Solomon fastaem. Be hem i eksplenem nambawan rul blong Jisas Kraes tu. Tingbaot sam long ol nambawan samting we Sam ya i stap talemaot long saed blong fyuja blong wol ya, aninit long Kraes olsem King:
Pis Long Olgeta Ples Blong Wol: “Long ol dei blong hem, ol stret man bambae oli gru oli kam plante, mo bambae i gat plante pis gogo mun i no moa stap. Mo ol man blong hem bambae oli stap olbaot, i stat long solwora, i go kasem narafala solwora, mo i stat long reva ya i go kasem ol ples long en blong wol ya.”—Ol Sam 72:7, 8, NW.
Tingbaot Ol Puaman: “Hem bambae i stap sevem ol puaman we oli stap singaot i go long hem, mo bambae i stap givhan long olgeta we oli sot long ol samting, we oli no gat man blong lukaot long olgeta. Hem bambae i gat sore long ol puaman, mo long olgeta we oli no strong, hem bambae i stap sevem laef blong olgeta we oli sot long ol samting. Olgeta we oli stap harem nogud aninit long han blong narafala man, hem bambae i tekemaot olgeta, i sevem olgeta. Long fes blong hem, laef blong ol man olsem bambae i gud tumas.”—Ol Sam 72:12-14.
Bambae i Gat Fulap Kakae: “Yu mekem we bambae i gat plante kakae long ples ya, we ol hil oli fulapgud long ol kakae.”—Ol Sam 72:16.
Paoa Blong Jeova Bambae i Fulumap Wol Ya: “Hae God, yu yu God blong mifala ol man Isrel, mifala i presem yu. Yu nomo yu save mekem ol bigbigfala wok ya. Oltaem bambae mifala i stap presem hae nem blong yu, gogo i no save finis. Mifala i wantem we bigfala paoa blong yu we yu yu King, bambae i kavremap olgeta ples long wol ya.”—Ol Sam 72:18, 19.
Taswe, i tru tumas se bambae laef i moagud long fyuja.