September

Jesu wa vbe gha mwẹ ẹnina dae Mata kevbe Meri. Ọ ghi miẹn vbene iran khiẹ hẹ vbe Lazarọs wu, Jesu na suẹn gha “viẹ.” (Jọn 11:32-35) Ẹi re te Jesu ghaa viẹ rhunmwuda irẹn i khian ghi werriegbe miẹn Lazarọs. Ọ rẹnrẹn wẹẹ irẹn gha huẹn ọnrẹn kpaegbe vbe ẹdẹrriọ. Emwi nọ ye Jesu viẹ ọre wẹẹ, ọ rẹn obalọ ne Mata vbe Meri ghaa ye rhunmwuda uwu e Lazarọs. Ọ keghi rhie igiọdu ne ima, ne ima na rẹn wẹẹ Jesu mwẹ amuroro daa emwa ọvbehe. Emwa ni ma gba ẹre ima khin, ọrheyerriọ, ma hoẹmwẹ Jesu rhunmwuda obọ esi nọ ya gha mu emwa. Ọ wa sẹ ima ọyẹnmwẹ ne ima na rẹn wẹẹ, Jesu kha nẹ zẹvbe Ọba vbe ẹrinmwi. Ọ gha rherhe sọfurre ye ọlọghọmwa hia ne Esu si ye emwa nagbọn egbe. Jesu wa gbegba rhunmwuda, ọ mwẹ ẹghẹ ne irẹn vbe ya gha re ọmwa nagbọn. Vbene ẹmwata, afiangbe nọkhua nọ ne ima rhunmwuda, Jesu nọ kha yan ima mwẹ “ẹnina,” ọ vbe rẹn vbene emwi ye ima hẹ.—Hib 2:17, 18; 4:15, 16. w19.03 17 ¶12-13

Agharhemiẹn wẹẹ ima mwẹ ọghae vbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan, ọ khẹke ne ima gha yerre wẹẹ, abọ ne Jehova ru vbọ ẹre ọ ru ekpataki sẹ. (1 Kọr 3:6, 7) E Jehova ẹre ọ si emwa la ugamwẹ ẹmwata. Vbọrhirhighayehẹ, deghẹ ọmwa rhọkpa miẹn odẹ ọghe ẹmwata yi, ọna keghi hẹnhẹn egbe yan vbene ekhọe ọre ye hẹ. (Mat 13:4-8) Agharhemiẹn wẹẹ Jesu ọre Ọmamwaemwi nọ sẹ re, ẹi re emwa hia ẹre ọ miẹn imamwaemwi ọghẹe yi. Nọnaghiyerriọ, ma ghẹ gi egbe wọọ ima deghẹ emwa nibun ma miẹn ọnrẹn yi ighẹ ikporhu iyẹn nọ maan ne ima kpee. Afiangbe nibun rrọọ deghẹ ima mwẹ amuroro daa emwa ne ima kporhu ma. Usun afiangbe na ọre wẹẹ, ma ghi gha sọyẹnmwẹ iwinna ikporhu iyẹn nọ maan rhunmwuda, na gha rhie ne emwa ọvbehe ẹre oghọghọ ye sẹ na gha ghee emwa ọvbehe obọ. Ọ ghi vbe kie ẹkpotọ yọ ne emwa ni mwẹ ekhọe ata ya miẹn ọnrẹn yi ighẹ odẹ nọ su rrie arrọọ ọghe etẹbitẹ. (Iwinna 13:48) “Rhunmwuda ọni, ẹghẹ ke ẹghẹ na ya miẹn otọ, wa gia gha ru emwa hia ẹse.” (Gal 6:10) Ma gha lele adia na, ọyẹnmwẹ ghi gha sẹ ima rhunmwuda, ma rhie uyi gie Erha mwa nọ rre ẹrinmwi.—Mat 5:16. w19.03 25 ¶18-19

Ọba e Devid keghi kha wẹẹ: “E Nọyaẹnmwa kpọlọ, ọmwa na kakabọ rho ẹre vbe nọ.” (Psm 145:3) Ahoẹmwọmwa ne Devid mwẹ dae Jehova ẹre ọ gua re kpa ya rho Osanobua vbuwe ẹbu eguọmwadia re. (1 Krọ 29:10-13; Psm 40:5) Vbe ẹdẹnẹrẹ, odẹ ọkpa ne ima ya rhie urhomwẹ gie Jehova ọre ne ima na zẹ ewanniẹn vbe iko. Ma hia fẹẹrẹ keghi sọyẹnmwẹ ewanniẹn ughughan ne etẹn zẹ vbe iko. Ma gbọyẹmwẹ ye ewanniẹn ne ibiẹka zẹ. Oyaya ne ọmwa nọ da miẹn odẹ ọghe ẹmwata yi ya zẹ ewanniẹn, nọ dekaẹn vbene irẹn ya do rẹn odẹ ọghe ẹmwata hẹ, keghi gbe ima otiti. Etẹn eso ni ruẹ urhuẹvbo ọgbọn ra ne ekhue mu keghi hia ne iran gha zẹ ewanniẹn vbe iko. Ọ khẹke ne ima gha gbọyẹmwẹ ye ẹrhiọn ne iran loo. (1 Tẹs 2:2) De odẹ nọ khẹke ne ima ya gha ru ọna? Ma sẹtin tian iran ye ewanniẹn ne iran zẹ vbe iko. Ma tobọ ima ghi vbe zẹ ewanniẹn nọ gha rhie igiọdu ne iran. Ma ghaa ru ọna, ẹre ima hia khian na sẹtin gha rhie igiọdu ne egbe vbe iko.—Rom 1:11, 12. w19.01 8 ¶1-2; 9 ¶6

Ọ mwẹ ikpia igbe ni ghaa khuọnmwi emianmwẹ nọ wegbe na tie ẹre oti. Iran ma vbe yaro yọ wẹẹ iran gha fe vbe emianmwẹ nii. Ọ ghi rre ẹdẹ ọkpa, iran keghi ke urria bẹghe Jesu ne Ọmamwaemwi Nọ Sẹ Re. Iran ka wa họn okhekhe ẹre wẹẹ, ai miẹn ọmwa nọ khuọnmwi ne ẹi sẹtin mu ẹre egbe rran. Rhunmwuda ọni, iran keghi go tie Jesu wẹẹ: “Arowa, tohan mwa.” Jesu na gele mu iran egbe rran. Vbe ne ai na gbawawẹ, iran hia wa ghọghọ ye ẹse ne Jesu ru ne iran, sokpan ọkpa vbọ, nọ re Ovbi e Sameria, ẹre ọ rhiẹre ma wẹẹ irẹn gele gbọyẹmwẹ ye ẹse ne Jesu ru ne irẹn. Ọ na werriegbe gha dee do kpọnmwẹ Jesu. Ẹse ne Jesu ru ne okpia na, ẹre ọ gua ẹre kpa, nọ na gha ya urhu nọ lae rhie uyi ne Osanobua. (Luk 17:12-19) Vbe na ghee Ovbi e Sameria nii, ọ khẹke ne ima gha kpọnmwẹ emwa ye ẹse ne iran ru ne ima. E Jehova keghi re Osa nọ gbọyẹmwẹ ye emwi. Irẹn ẹre ọ rhie igiemwi esi na yotọ ne ima. Odẹ ọkpa nọ ya ru ọna ọre nọ na san eguọmwadia re ẹse. (2 Sam 22:21; Psm 13:6; Mat 10:40, 41) E Baibol keghi bu ima ude wẹẹ: “Vbene a na miẹn ighẹ ivbi Osanobua nọ ghan wa khin, te uwa gha hia ne uwa gha ye vbe irẹn.” (Ẹfis 5:1) Nọnaghiyerriọ, emwi nọ mobọ zẹe nọ na khẹke ne ima gha gbọyẹmwẹ ye emwi ọre wẹẹ, odẹ ọkpa ne ima ya ya egbe tae Jehova ẹre nọ. w19.02 14 ¶1-2; 15 ¶4

Vbe owebe, ọtẹn nokhuo ọkpa nọ re ehọnrre ma deba ugie nọ ma gua ilele Baibol ro. Ọtẹn nokpia ọkpa nọ re igbama rre ikporhu, sokpan, ọmwa ne ekhue mu nọ. Ọ keghi ya sẹ obọ vbe onurho ọghe ọmwa ne iran gba yo owebe, nọ ka ya Avbe Osẹe Jehova gbogiẹ. Ọ mwẹ okpia ọkpa nọ mwẹ ọmọ mwẹ amwẹ, nọ winna, ne ẹgbẹe ọre mieke na gha miẹn evbare ẹdẹ. Ọ ghi rre ẹdẹ ọkpa, arowa re vbe isiwinna na wẹẹ nọ fi ibeleku. Okpia na ma kue, rhunmwuda, ọ ma hoo nọ rraa uhi Osanobua. Ọ rẹnrẹn wẹẹ, a sẹtin rhie irẹn obọ sotọ vbe iwinna, vbọrhirhighayehẹ, ọ ma hoo nọ rhie owẹ gberra uhi Osanobua. (Rom 13:1-4; Hib 13:18) De akpa ne etẹn eha nii rhiema? U sẹtin kha wẹẹ iran mwẹ udinmwẹ kevbe ekhọe ata. Vbọrhirhighayehẹ, ọ mwẹ akpa ne kpataki ne iran rhiema, ọni ọre imudiase. Te iran eha rhiẹre ma wẹẹ, iran mwẹ ẹkoata dae Jehova. Ọkpa i rrọọ vbuwe iran nọ rhie owẹ gberra ilele ọghe Osanobua. Imudiase ẹre ọ ya iran mudia gbain. Te iran eha wa ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova. Ma vbe hoo ne ima gha ru emwi nọ ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova. w19.02 2 ¶1-2

Emwa ne Uhi e Mozis mobọ gha gbogba ga ọre emọ ne ẹi mwẹ erha, ikhuo ni dẹgbẹe kevbe avbe ọrriọvbe. E Jehova keghi rhie adia na ne ediọn ni buohiẹn vbe Izrẹl: ‘Ghẹ gban emwi nọ khẹke ọmọ ne ẹi mwẹ erha ra orhunmwuyẹn hin iran obọ rre, ghẹ vbe miẹn okhuo nọ dẹgbẹe ukpọn ne u daeyi ye emwi ne u rhie nẹẹn mọmọ.’ (Diut 24:17) Te Jehova wa mobọ gha mwẹ agiẹngiẹn daa emwa vbenian vbe otọ Izrẹl. Oya nọ khẹke ẹre ọ wa vbe gha rhie ne emwa ni ya obọ atosi mu iran. (Ẹks 22:22-24) E Jehova hoo ne emwa ni su emwa rẹn gha ya obọ esi mu iran. Ẹi zẹdẹ ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova ne emwa na mu ikhuo kevbe ibiẹka yagha kevbe ne etẹn vbuwe ẹgbẹe ọkpa na ru emwi ọdọ vbe amwẹ. Irẹn ẹre ọ gbogba ga emwa ne ẹi mwẹ iyobọ, irẹn ẹre ọ vbe buohiẹn emwa ni kpokpo iran. (Lẹv 18:6-30) Ma ghaa mwẹ iyayi nọ wegbe wẹẹ, e Jehova ya obọ esi mu ima, ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ daa re ghi vbe gha wegbe sayọ. Ma gha hoẹmwẹ e Jehova, ima na vbe gha lele ilele ọghẹe, ọ ghi gua ima kpa ya gha ya obọ esi mu emwa ọvbehe. w19.02 24-25 ¶22-26

Gi ima ziro yan odẹ ọkpa ne ima khian ya sẹtin gbogba ga egbe ima ne Esu ghẹ sẹtin ya iziro nọ ma gba mu ima rẹrẹ. E Jehova keghi ya obọ sekhae ne ima wẹẹ, ọ ma khẹke na gha “họn ẹmwẹ alama oghẹ, ra ohọhọ ra uzuanmwẹ” vbe ehe ne ima ye. (Ẹfis 5:3) Sokpan, de emwi nọ khẹke ne ima ru deghẹ iho mwa vbe isiwinna ra vbe owebe na suẹn gha ta ẹmwẹ alama oghẹ? Ma ghaa rre ihe vbenian, ekhọe ọguọmwaziro ọghe ima, nọ winna vbe na ghee ọbodẹ, sẹtin ya obọ sekhae ne ima. (Rom 2:15) De emwi nọ ghi khẹke ne ima ru? Deghẹ ima ma begbe, ma sẹtin gha danmwehọ ẹmwẹ ọrhiae ne iran ta, ma sẹtin vbe gha ghee efoto ne iran ghee. Sokpan emwi nọ khẹke ne ima ru, ọre ne ima kpa hin uwu ẹbu iran rre ra ma ghi ya ẹwaẹn fi ẹmwẹ ne iran ta werriẹ. Ne ima mieke na sẹtin mudia gbain vbe ima gha werriẹ aro daa ukpokpo otu ihegbe, ọ khẹke ne ima gha mwẹ udinmwẹ. Gi ma kọe ye orhiọn wẹẹ, e Jehova bẹghe ẹrhiọn ne ima loo, ọ gha ru iyobọ nọ khẹke ne ima, ne ima mieke na sẹtin biegbe ne iziro ne Esu ya mu emwa ekhọe rhia.—2 Krọ 16:9; Aiz 40:29; Jems 1:5. w19.01 17-18 ¶12-13

Ọmwa nọ kakabọ fe ẹre Solomọn wa gha khin. Ọ keghi kha wẹẹ irẹn ‘gha kuobọyuwa ne irẹn rẹn emwi ne a ya ẹkorhiẹnrhiẹnmwẹ kha.’ (Asan 2:1-10) E Solomọn keghi bọlọ owa nibun, ọ na vbe bọlọ ọgbẹlẹzẹ ne mose mose ne a na rọkhọ egbe. Emwi nọ rhirhi yẹẹ ọre, ẹre ọ ghaa ru. Ena hia ya e Solomọn gha sọyẹnmwẹ ra? Emwi hia nọ fiangbua vbe sẹ ọre ọkẹn ra? E Solomọn keghi tobọ re rhie ewanniẹn ye inọta na vbe ako ọghe evbagbẹn nọhuanrẹn ne ebe ẹdẹ ọghe ẹrẹna ke ladian. Emwi kpataki ẹre ima miẹn ruẹ vbe okha ọghe Solomọn, ọ khẹke ne ima ya ọna waan ne egbe. E Jehova ma hoo ne emwi nọ wegbe ka sunu daa ima nẹ, ma ke waan ne egbe. Ọghe ne ẹmwata, ọmwa nọ ma mu ẹtin yan e Jehova i sẹtin gha họn ẹmwẹ nẹẹn, ẹi vbe sẹtin mu ahoo ọghe Jehova ye okaro vbe arrọọ ọghẹe. Ọna ẹre ọ si ẹre nọ na khẹke ne u mu ẹtin yan rẹn. U gha ru vberriọ, ẹghẹ ọkpa i rrọọ ne u khian ya fian obọ re, e Jehova i khian vbe mianmian ‘vbene u ya rhiẹre maan hẹ ighẹ u hoẹmwẹ ọnrẹn.’ (Hib 6:10) Nọnaghiyerriọ, u ghi hia vbe odẹ ke odẹ, ne u gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe. Ẹghẹ nii, u ghi do bẹghe ẹre wẹẹ, e Jehova hoo ne agbọn maan ruẹn.—Psm 32:8. w18.12 22 ¶14-15

Ọmwa nọ rhie aro tua emwi orhiọn, keghi mu ẹtin yan Osanobua, ọ vbe ghee emwi vbene Osanobua ghee ẹre, adia ọghẹe ẹre ọ vbe ya ru emwi. (1 Kọr 2:12, 13) Igiemwi esi ẹre Devid rhie ye ima otọ vbe asefẹn na. Ọ keghi kha wẹẹ: “Wẹ ọkpa ẹre I mwẹ Nọyaẹnmwa, wẹ vbe viọ emwi ne I i mwẹ hia mẹ.” (Psm 16:5) E Jehova ẹre Devid lẹẹ gbinna. Asikẹgbe ne Devid gu e Jehova mwẹ, ẹre ọ ghaa guan kaẹn vbe ọ khare wẹẹ, “wẹ ọkpa ẹre I mwẹ Nọyaẹnmwa.” (Psm 16:1) Ọyẹnmwẹ ne ẹi gia gie ẹre ọ ghaa sẹ Devid rhunmwuda asikẹgbe nọ gu e Jehova mwẹ. Ẹre ọ zẹe ne ọ na kha wẹẹ: “I vuọn ne ọyẹnmwẹ.” (Psm 16:9, 11) Emwa ni ya ẹdagbọn iran khu emwi ewe khian i sẹtin gha mwẹ ọyẹnmwẹ nọ sẹ otọ ẹko ne David ghaa mwẹ. (1 Tim 6:9, 10) Nọnaghiyerriọ, ma gha gele mu ẹtin yan e Jehova, ima na vbe gha ya ekhọe hia gae, arrọọ ọghe ima ghi gha mwẹ evbọ demu, ma ghi vbe gha sọyẹnmwẹ. Vbua khian ya sẹtin gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe hẹ? Ọ khẹke ne u gha gu e Jehova mu obọ, ọni nọ wẹẹ, u ghi gha tie Baibol, u ghi gha rhie aro tua emwi nọ yi, u ghi vbe gha ru erria yan avbe akpa ne ọ mwẹ kevbe ahoẹmwọmwa ne ọ mwẹ nuẹn.—Rom 1:20. w18.12 25-26 ¶7-8

Ẹmwẹ ne Pọl tae vbe uviẹn na wa ru ekpataki, rhunmwuda te ọ yae rhie ibude ne Ivbiotu e Kristi, ne iran gha ya aro nọ ghaan ghee orọnmwẹ. Uwẹ ya aro nọ ghaan vbenian ghee orọnmwẹ ra? Deghẹ u ru orọnmwẹ nẹ, uwẹ ya aro nọ ghaan ghee orọnmwẹ ọghuẹ ra? Deghẹ u ya aro nọ ghaan ghee orọnmwẹ, igiemwi esi ọghe Jesu ẹre u zowẹ lele. Vbe avbe Farisi do nọ Jesu ọta vbekpae ebe orọnmwẹ na sọ, Jesu keghi rhie iran ekhọe ghee emwi ne Osanobua tae vbekpae orọnmwẹ nokaro. Ọ keghi kha wẹẹ: “Ọna ẹre ọ zẹe ne okpia gha na sẹ erhae kevbe iyẹe rae, ọ ghi rhikhan mu amwẹ ọnrẹn, iran ghi gha re ọkpa.” Jesu na vbe rhie tẹ wẹẹ: “Emwi ne Osanobua ku kugbe nẹ, ọmwa rhọkpa ghẹ wannọ iran.” (Mak 10:2-12; Gẹn 2:24) Jesu rẹnrẹn wẹẹ Osanobua ẹre ọ mu orọnmwẹ gbọọ kevbe wẹẹ, ọ khẹke ne ọdọ vbe amwẹ rọnmwẹ egbe sẹ ota. Osanobua ma tama Adam kevbe Ivi wẹẹ, iran sẹtin sọ ebe orọnmwẹ. Vbe Osanobua ku Adam vbe Ivi kugbe vbe orọnmwẹ, te ọ yae maa ima re wẹẹ, okpia ọkpa kevbe okhuo ọkpa ere ọ khẹke nọ rhikhan kugbe vbe orọnmwẹ vbe etẹbitẹ. w18.12 10-11 ¶2-4

Zẹ vbene ima ya mwẹ alaghodaro sayọ vbe odẹ ọghe orhiọn, ma na ghi do rẹn emwi nọ yẹẹ e Jehova kevbe ne ẹi yẹẹ ọre kevbe aro nọ ya ghee emwi. Ma gha ghi do gha bẹghe emwi vbene Jehova bẹghe ẹre, ọ na vbe gha rhiegbe ma vbe uyinmwẹ ima kevbe azẹ ne ima ru, ọ ghi rhiema wẹẹ, aro ne Jehova ya ghee emwi ẹre ima ghi vbe ya ghee ẹre. Ọ keghi re emwi nọ sẹ ima ọyẹnmwẹ vbe ima gha sẹtin gha ghee emwi vbene Jehova ghee ẹre, sokpan, ọna i khuẹrhẹ vbe ẹghẹ hia, rhunmwuda, ima ma gba. Vbe igiemwi, agharhemiẹn wẹẹ, ma rẹn aro ne Jehova ya ghee emwi ewe na khu khian, esagiẹn na mu ye egbe, ikporhu iyẹn nọ maan, uyinmwẹ esakan, kevbe emwi nibun ọvbehe, ugbẹnso, ọ ye gha lọghọ ima, ne ima rẹn evbọzẹe ne Jehova na ya aro vberriọ ghee emwi. De emwi nọ gha ru iyobọ ne ima? Ma ghaa ghee emwi vbene Jehova ghee ẹre, de vbene ọ khian ya ru iyobọ ne ima vbe ẹghẹ na nia kevbe ẹghẹ nọ dee vbe odaro? Ọ khẹke ne ima gha tie Ẹmwẹ Osanobua, ma ghi gha ru erria yan rẹn, ne ima mieke na rẹn otọ re, ma ghi vbe gha hia, ne ima gha ghee emwi vbene Jehova ghee ẹre. w18.11 23-24 ¶2-4

Vbe ẹghẹ Habakọk, uyinmwẹ ika kevbe ọghe ọkpankpan ẹre ọ wa gba ehe hia vbe otọ Izrẹl. Ẹko ma zẹdẹ gha rhiẹnrhiẹn Habakọk rhunmwuda emwa dan ni lẹga re. Uyinmwẹ atosi ẹre Ivbi Izrẹl ghaa yin daa egbe. Ọta ne Habakọk ghi gha nọ ọre wẹẹ: De ẹghẹ ne emwi dan na khian ya sẹ ufomwẹ? Vbọzẹe ne Jehova na gi ẹre kpẹẹ sẹ vbenian? Vbuwe ena hia, ẹre Habakọk na da tie Jehova nọ do ru iyobọ. Ọ gha kẹ, e Habakọk ghaa mwẹ ọnrẹn vbe orhiọn nẹ wẹẹ, Osanobua i khian ghi zẹ ye irẹn re kevbe wẹẹ, ọ gha kpẹẹ Osanobua ke zẹ emwi ru. Emwi vbenian he sunu daa ruẹ ẹdẹ ra? Te inọta ne Habakọk nọ Osanobua re, rhiẹre ma wẹẹ, ẹi ghi mwẹ amuẹtinyan ra? Hiehie! Ne Habakọk na fannọ otọ ẹko ẹre ma e Jehova keghi rhiema wẹẹ, ọ ye mwẹ ilẹkẹtin yan Osanobua. Emwi nọ ghaa kpokpo ẹre orhiọn ọre ne ọ ma na rẹn ẹghẹ ne Osanobua khian ya zẹ emwi ru kevbe ne Osanobua na kue yọ, ne irẹn gha rri oya vberriọ. w18.11 14 ¶4-5

Ọgbehẹn ẹre Pita kevbe Andru ghaa khin, sokpan vbe Jesu wẹẹ ne iran do gha re erhuanegbe irẹn, ọwarọkpa ẹre iran ya sẹ ọgua ọghe iran rae. (Mat 4:18-20) Ọna ma rhiema wẹẹ, ọmwa gha ghi rẹn odẹ ọghe ẹmwata nẹ, ọ wa sẹ iwinna rẹn rae. E Baibol ẹre ọ wẹẹ ne ikpia gha gbaroghe ẹgbẹe iran. (1 Tim 5:8) Emwi ne ọna rhiema ọre wẹẹ, ọmwa gha do rẹn odẹ ọghe ẹmwata nẹ, ẹi ghi mu emwi ewe na khu khian ye okaro vbe arrọọ ọghẹe. Ọna ọre emwi ne ọmokhuo ọkpa ne a tie ẹre Maria ru. E golf na gbe ọre iwinna ne Maria te wa gha hoo nọ ya ẹdagbọn rẹn ru, odẹ vberriọ, ọ ghi do gha re ọmwa nọ fe kevbe na hiunsi ẹre rre. Sokpan, ọ ghi sẹ ẹghẹ, Avbe Osẹe Jehova na suẹn gha ya e Baibol maa re emwi. E Maria wa gbọyẹmwẹ ye emwi nọ ghaa ruẹ, ọ wa vbe gbọyẹmwẹ ye odẹ ne imamwaemwi ẹmwata ya fi arrọọ ọghẹe werriẹ. E Maria keghi do bẹghe ẹre wẹẹ, irẹn i khian sẹtin mu emwi orhiọn ye okaro vbe arrọọ ọghe irẹn, vbene irẹn na khu emwi ewe khian vbe obọ ọkpa. (Mat 6:24) Rhunmwuda ọni, e Maria keghi sẹ e golf na gbe rae, nọ mieke na rhie aro tua emwi nọ hiunsi sẹ. Arọndẹ ọghe ẹghẹ hia ẹre Maria ghi khin nia. Ọ keghi kha wẹẹ: “Ọyẹnmwẹ nọ ghi sẹ mwẹ nia i gia gie kevbe wẹẹ, eban arrọọ mwẹ ghi mwẹ evbọ demu.” w18.11 5 ¶9-10

Vbe Jesu ghi rre ukpo 30, ọ keghi sẹ iwinna owinna rae, rhunmwuda ọ rẹnrẹn wẹẹ, iwinna ne Jehova waa irẹn re, ẹre ọ ru ekpataki sẹ. Jesu tobọre tae wẹẹ, iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ẹre ọ mobọ zẹe ne Osanobua na gie irẹn gha die agbọn. (Mat 20:28; Luk 3:23; 4:43) Iwinna ikporhu na, ẹre Jesu mu ye okaro vbe arrọọ ọghẹe, ọ vbe gha hoo ne emwa ọvbehe ru vberriọ. (Mat 9:35-38) Nibun vbuwe ima i re kabita ra owinna, sokpan emwa ni kporhu iyẹn nọ maan ẹre ima hia khin. Iwinna ikporhu na ru ekpataki sẹrriọ wẹẹ, Osanobua tobọre vbe mwẹ obọ vbọ. E Baibol keghi kha wẹẹ, te ima gu Osanobua winna. (1 Kọr 3:9; 2 Kọr 6:4) Ma rẹnrẹn wẹẹ, ‘ẹmwata ẹre ẹmwẹ Osanobua khin.’ (Psm 119:159, 160) Ọni ẹre ọ si ẹre nọ na khẹke ne ima gha “maa emwa re ẹse ighẹ ẹmwata Osanobua,” vbe ima ghaa kporhu. (2 Tim 2:15) Nọnaghiyerriọ, te ọ khẹke ne ima hia vbe odẹ ke odẹ ne ima gha mwẹ alaghodaro vbe odẹ ne ima ya ye Baibol maa emwa emwi, rhunmwuda, e Baibol ọre emadogua nọ hiunsi sẹ ne ima ya maa emwa emwi vbekpae Jehova, Jesu kevbe Arriọba Osanobua. w18.10 11 ¶1-2

Avbe ọdọ ghaa ya egbe taa igiemwi esi ọghe Jesu, ọvbokhan iran ghi vbe gha rhie “ọghọ” nọ khẹke ne iran. (Ẹfis 5:22-25, 33) Okhuo ghaa rhie ọghọ ne ọdọ re, ẹre ọ khian na gha mwẹ amuroro daa re. Evbibiẹ emọ ghaa mwẹ amuroro daa egbe, te iran rhie igiemwi esi ye otọ ne ivbi iran. Evbibiẹ emọ ẹre ọ wa khẹke ne ọ maa emọ re vbene a ya mwẹ amuroro daa emwa ọvbehe hẹ. Vbe igiemwi, ọ khẹke ne iran gi ivbi iran rẹn wẹẹ, ọ ma khẹke na gha lẹẹ yo lẹẹ rre vbe Ọgua Arriọba. Ọ vbe khẹke ne evbibiẹ emọ gi ivbi iran rẹn wẹẹ, etẹn gha si egbe koko gha sọyẹnmwẹ egbe, eniwanrẹn ẹre ọ khẹke nọ ka zẹ evbare. Etẹn hia vbuwe iko gha vbe sẹtin ru iyobọ ne evbibiẹ emọ. Vbe igiemwi, ọvbokhan gha kie urho ne ima, te ọ khẹke ne ima tian rẹn yọ. Ma gha ru vberriọ, ọvbokhan nii ghi gha ghọghọ, ọ ghi vbe la evba rẹn wẹẹ, ‘ne a gha rhie ne emwa ọvbehe ẹre oghọghọ ye sẹ ne a gha ghee emwa ọvbehe obọ.’ w18.09 29 ¶5-6

Adia nọ ke obọ e Kristi ne Ọba mwa rre keghi ru iyobọ ne ima nia, erriọ khian vbe ya gha ru iyobọ ne ima vbe ẹghẹ nọ dee vbe odaro. Nọnaghiyerriọ, gi ima rhie aro tua afiangbe ne ima miẹn vbe afiwerriẹ ni rhiegbe ma vbe otu e Jehova. Vbe iruẹmwi ẹgbẹe ọghe uwa, wa sẹtin ziro yan ere ne uwa he miẹn rhunmwuda afiwerriẹ ne otu ru ye iko na do vbuwe uzọla kevbe emwamwa ọgbọn ne ima ghi lele vbe ikporhu iyẹn nọ maan. Ma ghaa yerre wẹẹ ẹghẹ hia ẹre adia ni ke obọ e Jehova rre ya biẹ ọmọ esi, ekhọe hia ẹre ima khian ya gha lele adia nọ rhirhi ke obọ re rre. Vbe igiemwi, te ima ghi gbọyẹmwẹ ye efoni ne etẹn nibun ghi loo nia rhunmwuda, ọ fian rẹn kanmwa, igho ne otu te ya print ebe ladian. Ma ghaa mwẹ ọna vbe orhiọn, ọ ghi ya ima gha loo efoni kevbe tablẹt sayọ vbe ugamwẹ ọghomwa. Odẹ vbenian, te ima zowẹ lele adia ọghe Kristi nọ dekaẹn ẹwaẹn ne a ya loo izọhẹ ne etẹn ru. Ma ghaa ya ekhọe hia lele adia ọghe Kristi, te ima ya amuẹtinyan kevbe akugbe ne etẹn mwẹ wegbe sayọ. w18.10 25-26 ¶17-19

Ma ghaa mwẹ ẹnina vbe na ghee Jehova, e Jehova sẹtin loo ima ya họn erhunmwu ọghe emwa ni gualọ iyobọ. (2 Kọr 1:3-6) Vbọrhirhighayehẹ, ghẹ mianmian wẹẹ emwa ni ma gba ẹre ima khin. Ẹghẹ hia ẹre emwa ni ma gba ya ru abakuru. Ma ghaa ye ọna rre vbe ẹghẹ hia, ẹre ima khian na sẹtin gu etẹn ima gha rrọọ vbuwe ọfunmwegbe. (Asan 7:21, 22) Emwi ne Jehova gualọ vbe obọ ima keghi re emwi ne ima gha sẹtin ru. Ma ghaa ya egbe taa re, ọ gha ru iyobọ ne ima ya gha rhie aro gberra abakuru ọghe etẹn ima. (Ẹfis 4:2, 32) Ako ne iran na musọe ẹre ọ khẹke ne ima gha rhie aro tua. Ọna gha ya ima gha tian iran ye ẹrhiọn ne iran loo vbe ugamwẹ e Jehova. Ma ghaa tian etẹn ima vbenian, iran ghi gha sọyẹnmwẹ vbe ugamwẹ Jehova. Ọ ma zẹdẹ khẹke ne ima gha ya emwi ne etẹn ima ru gie ọghe emwa ọvbehe, rhunmwuda, ọna sẹtin gbe iran orhiọn muotọ.—Gal 6:4. w18.09 16 ¶16-17

Nọ ne Jesu, te ahoo ọghe Osanobua na ru ye vbe na ghee evbare. Vbene evbare esi ya rhie ẹrhiọn ya ima iwu vbe odẹ ọghe ikpakpa, erriọ ahoo ọghe Osanobua na ru vbe ya amuẹtinyan ọghe ima wegbe sayọ. Ọmwa nọ lele adia ọghe Jehova ẹre ọ gele re ọmwa nọ mwẹ ẹwaẹn. (Psm 107:43) Ẹrhiọn ne a loo ro na mieke na gha mwẹ ẹwaẹn vbenian i re na mu rhia. E Baibol khare wẹẹ: ‘A i miẹn emwi ne a ya gie ẹre. . . . Ọyẹnmwẹ keghi sẹ iran ni wan, ẹwaẹn gha rhie arrọọ ne iran.’ (Itan 3:13-18) Jesu vbe kha wẹẹ: “Wa rẹn ẹmwata ne ọ rrọọ nẹ nian. U miẹn vbe agbọn uwa gha rhiẹnrhiẹn hẹ deghẹ uwa rhie obọ lelẹe ya gha yin.” (Jọn 13:17) Erhuanegbe Jesu gele lele imamwaemwi kevbe igiemwi ọghe Jesu vbe arrọọ ọghe iran, ọni ẹre ọ si ẹre ne iran na gha mwẹ agbẹkunsotọ. w18.09 4 ¶4-5

Osanobua keghi tama evbibiẹ ima nokaro ne iran biẹlẹ vuọn uhunmwu otagbọn hia. (Gẹn 1:28) Agharhemiẹn wẹẹ iran ọkpa ẹre ọ ghaa rre ogba ọghe Idẹn vbe ẹghẹ nii, ọ te khẹke ne iran gha mu ẹmwẹ emọ ne iran ma he biẹlẹ roro. Ọ te khẹke ne Adam kevbe Ivi gha muẹn roro vbene agbọn khian ya maan emọ ne iran ma he biẹlẹ zẹ vbene Jehova vbe hoo ne evbayi hia gha mwẹ agbẹkunsotọ. Zẹ vbene ẹghẹ ya khian, te Adam kevbe ivbi ẹre hia gha te ku obọ gbe ne iran ya agbọn na hia khian e Paradais. Sokpan iwinna nọkhua na, gha te rhie ẹghẹ. Emwa ni gbae gha te sẹtin ya uhunmwu otagbọn na khian e Paradais deghẹ iran ku obọ gbe ba Osanobua ya mu ahoo ọghẹe sẹ. (Hib 4:11) Muẹn roro vbene iwinna nii gha te gha ye hẹ! Ọ gha te gha re iwinna ọyẹnmwẹ kevbe ọghe agbẹkunsotọ. Te Osanobua gha te fiangbe emwa nagbọn rhunmwuda ekhọe esi ọghe iran kevbe ne iran na mu ọghe emwa ọvbehe ye okaro. w18.08 18 ¶2; 19-20 ¶8-9

De emwi ne u khian ru deghẹ ọmwa na ya ohoghe mu ruẹ eni rhia? Emwi vbenian sunu dae Jesu kevbe Jọn ne Baptist. (Mat 11:18, 19) Vbe Jesu a ghi ru? Jesu ma mu ẹghẹ rhia ya gha gu iran ni ba re ohoghe muan ẹmwẹ. Ọ na wẹẹ ne emwa rhie aro tua iwinna irẹn kevbe imamwaemwi ọghe irẹn. Ọni ẹre ọ si ẹre ne ọ na kha wẹẹ, uyinmwẹ ne ọmwa yin, ẹre a ya rẹn deghẹ umẹwaẹn nọ. (Mat 11:19) Vbe ima miẹn ruẹ vbe igiemwi ọghe Jesu? Ugbẹnso, emwa eso sẹtin ya ohoghe mu ima eni rhia. Emwi vbenian gha sunu daa ima, ma sẹtin wa gha hoo ne ima rria ikhi ne egbe ima. Sokpan Jesu ma rria ikhi ne egbe ẹre. Uyinmwẹ ima ẹre ọ khian rhiẹre ma wẹẹ, ohoghe ẹre a ba ima re. Erriọ uyinmwẹ Jesu vbe ya rhiẹre ma wẹẹ, ohoghe ẹre eghian ba re. w18.08 6 ¶11-13

Ọ mwẹ emwi ọkpa nọ rhilo okha ọghe Keni, e Solomọn kevbe Ivbi Izrẹl ni sọtẹ vbe uhunmwu Oke Sainai ginna egbe, te ẹkpotọ kie ne iran hia, ne iran ya “ro iro fi uyinmwẹ fiwerriẹ.” (Iwinna 3:19) Ọna rhiema wẹẹ, e Jehova i wa ya uhukpa yangbe ima vbe ima gha ru khọ. Vbe igiemwi, e Jehova yabọ Erọn vbe ọ ru orukhọ. Vbe ẹdẹnẹre, e Jehova keghi loo obẹlẹ ughughan ya dia ima ye uviẹn. Ọ loo e Baibol, ebe ne otu gbẹnnẹ ladian kevbe ibude ne ima miẹn vbe obọ etẹn ne ima gba ga. Ma ghaa lele adia ọghe Jehova, ọ gha mwẹ itohan daa ima. Ọ mwẹ emwi kpataki nọ zẹe ne Jehova na mwẹ itohan nọ ma te khẹke daa ima. (2 Kọr 6:1) Itohan nọ mwẹ daa ima ẹre ọ kie ẹkpotọ yọ ne ima ya “zobọ vbe avbe uyinmwẹ ne ẹi re ọghe Osanobua, kevbe orriarria emwi agbọn na hia.” (Taitọs 2:11-14) Te ima khian gha werriẹ aro daa edanmwẹ ọghe ẹkoata a te miẹn wẹẹ agbọn Esu na sẹ ufomwẹ. Nọnaghiyerriọ, gi ẹre gha re atamuolọyan ọghe ima wẹẹ, obọ ọghe Jehova ẹre ima khian gha ye! w18.07 21 ¶20-21

De emwi nọ khẹke ne ima ru ne ima mieke na gha mwẹ akueyi ọghe Jehova, ne ima gha te ya gha gualọ uyi ne a miẹn vbe agbọn Esu? Emwi eva ẹre ọ khẹke ne ima gha yerre. Okaro, e Jehova i mianmian emwa ni ya ẹkoata gae. (Hib 6:10; 11:6) Aro nọ ghaan ẹre Jehova ya ghee eguọmwadia ọghẹe hia. Nọ ne Jehova, orukhọ nọ, deghẹ irẹn na mianmian emwa ni ya ẹkoata ga irẹn. Aro e Jehova wa sẹ otọ vbe egbe emwa ata. Ọ vbe rẹn “vbene ọ ya yuo emwa esi hin uwu edanmwẹ iran rre hẹ.” (Psm 1:6; 2 Pit 2:9) Emwi nogieva nọ khẹke ne ima gha yerre ọre wẹẹ, e Jehova sẹtin san ima ẹse vbe odẹ ne ima ma te yaro yi. Zevbe ne Jesu khare, ai khian san iran ẹse ighẹ emwa ni ru emwi esi rhunmwuda iran hoo ne emwa gha tian iran. Vbọzẹe? Rhunmwuda, etian nii ọre ere ọghe iran. (Mat 6:1-5) Vbọrhirhighayehẹ, Jesu khare wẹẹ, Erha irẹn bẹghe ẹse ne emwa “ru vbe ẹkhokho,” ọ gha khọnrẹn wẹẹ ọmwa rhọkpa ma tian iran yọ. E Jehova i mianmian emwi esi vberriọ, ọ gha vbe san iran ẹse vbe ẹghẹ nọ khẹke. w18.07 9 ¶8, 10

E Pita ghi rhiọrre vbe ovbe nii, egbe na wọọ re. Ọ ma rẹn emwi ne Osanobua hoo ne irẹn ru. Ẹghẹ nii ẹre avbe ukọ ọghe Kọniliọs wa ya bu e Pita rre zẹẹ. Osanobua keghi ya orhiọn nọhuanrẹn rhie adia ne Pita nọ lele avbe ukọ ọghe Kọniliọs gha rrie owa e Kọniliọs. Akpawẹ ẹvbo ne Kọniliọs ke rre ẹre Pita rhie aro tua, ẹi ghẹ fi owẹ la owa e Kọniliọs rhunmwuda, Ivbi e Ju i la owa ọmwa ne ẹi re Ovbi e Ju vbe ẹghẹ nii. Vbọ ghi ya e Pita gha khian agharhemiẹn wẹẹ Ivbi e Ju kevbe emwa ne ẹi re Ivbi e Ju i lẹruegbe? Umian ne Pita miẹn kevbe adia ọghe orhiọn nọhuanrẹn ẹre ọ fi ẹre ekhọe werriẹ. Ẹmwẹ ne Kọniliọs tama e Pita keghi wa mu ẹre orhiọn, evba nii ẹre orhiọn nọhuanrẹn na gua ẹre kpa ya kha wẹẹ: “Mẹ miẹn wẹẹ vbe ẹmwata, aro ọkpa ẹre Osanobua ya ghee emwa hia. Ọmwakọmwa nọ mu ohan rẹn, ọ na vbe gha yin ẹse, te irẹn gha rhan obọ miẹn rẹn.” (Iwinna 10:34, 35) Irẹnmwi na wa kakabọ gbe Pita otiti. w18.08 9 ¶3-4

A sẹtin miẹn wẹẹ ima i mwẹ obọ vbe uyinmwẹ dan ni sọnnọ e Jehova. Sokpan de emwi nọ khẹke ne ima ru vbe nọ dekaẹn emwi eso ne Baibol ma wa mu awua yi? Vbe ima khian ya rẹn emwi nọ khẹke ne ima ru nọ gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova? Ma ghaa rre ihe vbenian, ẹre ekhọe ọguọmwaziro ọghomwa nọ dia ima zẹ vbene ọ gua ilele ọghe Baibol ro, khian na ru iyobọ ne ima. Rhunmwuda ne Jehova na hoẹmwẹ ima, ilele hia ni rre Baibol keghi re nọ dia ekhọe ọguọmwaziro ọghe ima. E Jehova keghi kha wẹẹ: ‘Mẹ ọre Nọyaẹnmwa ne Osanobua uwa, ọmwa ne ọ maa uwa emwi ne agbọn mieke na maan uwa, ne ọ vbe su uwa lele odẹ ne uwa gha la.’ (Aiz 48:17, 18) Ma gha gele gha ru erria yan ilele ni rre Baibol, ekhọe ọguọmwaziro ọghe ima ghi do gha winna ẹse. Ẹghẹ nii, ọ ghi gha dia ima ya ru azẹ nọ khẹke. Ilele keghi re ẹmwata ne uhunmwu ẹmwẹ nọ dia iziro kevbe uyinmwẹ ọghe ima. Ne ima mieke na gele rẹn ilele nọ ginna uhi Osanobua, ọ khẹke ne ima ka rẹn aro ne ọ ya ghee emwi kevbe evbọzẹe ne ọ na yi uhi nii. w18.06 17 ¶5; 18 ¶8-10

Te ekpayẹ e Hẹrọd ni nọ e Jesu ọta na, te gha hoo ne Jesu gbodan ye igho uhunmwu ne Ivbi e Ju hae ne Rom. Akpawẹ Jesu gele ru vberriọ, iran ghi yae khian ọmwa nọ sọtẹ daa arriọba e Rom. Deghẹ te Jesu vbe kha wẹẹ te ọ khẹke ne Ivbi e Ju gha hae igho uhunmwu, ughaghe te erhuanegbe ẹre gha te bizugbe ẹre. Jesu kegha begbe, rhunmwuda ọni, ọ ma de ye ifi ne iran khuẹn khẹ ọre. E Jesu rẹnrẹn wẹẹ, emwa ni koko igho uhunmwu wa fi ibeleku, sokpan ọ ma rhie aro tua ọni. Ọ keghi rhie aro tua Arriọba Osanobua rhunmwuda Arriọba na, ẹre ọ khian sọfurre ye ọlọghọmwa ne emwa nagbọn werriẹ aro daa. Ọna ọre igiemwi esi ne Jesu rhie ye ima hia otọ. Ọ ma khẹke ne ima deba otu azẹ rhọkpa ọ gha khọnrẹn wẹẹ, emwa ni rre otu azẹ nii hia ne iran gha ru emwi esi. Otu azẹ ghaa gbe emwa ekueku, ọ ma kaẹn ima. Arriọba Osanobua ẹre ọ khẹke ne ima ya egbe ba. (Mat 6:33) Osẹe Jehova nibun ni ka gha mwẹ obọ vbe ẹmwẹ oseghe ẹvbo na sinmwi keghi wio obọ hin vbọ rre. w18.06 5-6 ¶9-11

Ẹi re uyinmwẹ alama oghẹ ọkpa ẹre Esu ya mu avbe odibo nii rẹrẹ. Ọ gha kẹ, ọ vbe yan ma iran wẹẹ, iran ghi do gha mwẹ asẹ na ya kha yan emwa nagbọn. Ughaghe te Esu te hoo nọ mu idobo ye ubiẹmwẹ ọghe ọmọ ne a guan kaẹn vbe ebe Gẹnẹsis. (Gẹn 3:15) Vbọrhirhighayehẹ, e Jehova ma kue ye emwamwa dan ọghe Esu. Ọ keghi ya Okpamẹ nọ rhọọ re vbe ẹghẹ Noa ya khuan emwamwa ọghe Esu kevbe ekpayẹ ọre ruan. Ọ ma khẹke ne ima gha roro ẹre wẹẹ, ima i sẹtin de ye edanmwẹ ọghe alama oghẹ kevbe edanmwẹ ọghe itengbemu. Avbe odibo ni deba Esu sọtẹ, ka ya ukpo nibun ne ai sẹtin ka, ga Osanobua vbe ẹrinmwi, iran ke do sọtẹ. Ọrheyerriọ, iran keghi gi iziro dan gbọzinian vbe ekhọe iran. Emwi vbenian sẹtin vbe sunu daa ima, ọ gha khọn rẹn wẹẹ ima kpẹre nẹ vbe ugamwẹ e Jehova. (1 Kọr 10:12) Ọna ẹre ọ zẹe ne ọ na khẹke ne ima gha zanzan ekhọe ima ghee vbe ẹghẹ hia, ne ima mieke na sẹtin gha gbaengbe ne uyinmwẹ alama oghẹ kevbe itengbemu rhunmwuda, iziro dan vbenian sẹtin gbọzinian vbe ekhọe ima.—Gal 5:26; Kọl 3:5. w18.05 25 ¶11-12

Orhiọn keghi gbe ye Pọl iwu rhunmwuda, Ivbi e Ju nibun ma miẹn odẹ ọghe ẹmwata yi. Ọrheyerriọ, e Pọl ma gi egbe Ivbi e Ju wọọ re. Ebe ne Pọl gbẹn gie etẹn ni rre Rom ẹre ọ ya ima rẹn ọna. Ọ keghi kha wẹẹ: “Ekhọe itohan ẹre I ya mu ẹmwẹ iran ye erhunmwu ne iran mieke na miẹn fan. I gha wa sẹ osẹe ne iran wẹẹ ẹmwẹ Osanobua wa rre iran ekhọe ẹsẹse. Sokpan, ọ ma lele uviẹn ọghe imamwaemwi ẹmwata.” (Rom 10:1, 2, NW) “Ekhọe itohan” ẹre ọ gu e Pọl kpa ya gha kporhu ma Ivbi e Ju. Te ọ wa gha hoo ne Ivbi e Ju eso miẹn fan. (Rom 11:13, 14) Te Pọl wa vbe gha mu ẹmwẹ iran ye erhunmwu. Ọ kegha rinmwian Osanobua ne ọ ya obọ kaẹn Ivbi e Ju ekhọe, ne iran mieke na miẹn odẹ ọghe ẹmwata yi. Ne Pọl na bẹghe ẹre wẹẹ, iran mwẹ ekhọe ne a ya ga Osanobua, ẹre ọ zẹe ne ọ na kha wẹẹ: “Ẹmwẹ Osanobua wa rre iran ekhọe ẹsẹse.” E Pọl vbe rẹn wẹẹ, ne Ivbi e Ju eso na mwẹ ekhọe ne a ya ga Osanobua, a gha maa iran odẹ ọghe ẹmwata, iran sẹtin do khian erhuanegbe Kristi. w18.05 13 ¶4; 15 ¶13-14

Te ọ khẹke ne aro ima gha sotọ vbe egbe etẹn, ne ima mieke na rẹn iyobọ nọ khẹke ne ima gha ru ne iran. E Pọl keghi rhie adia ne etẹn ni zẹ urhuẹvbo e Hibru. Ọ keghi kha wẹẹ: “Wa gie obọ uwa ne lughọlughọ si tua, wa vbe gie igbọn nọ rhie gbe egbe deziẹn. Wa gha la odẹ nọ diae khian, ne owẹ arọ nii ghẹ wa khian ne ẹi ghi mwẹ vbọ gia ya ru sokpan, ne ọ khian ne a mu ẹre egbe rran.” (Hib 12:12, 13) Ọna rhiema wẹẹ, ma hia fẹẹrẹ ẹre ọ khẹke nọ gha rhie igiọdu ne egbe ya sẹ egbe ehọnrre. Vbe Pọl rhie ibude ne etẹn ni rre iko nọ rre Filipai, ọ keghi kha wẹẹ: ‘Ẹdẹ agbọn uwa vbuwe Kristi rhie iwegbe ne uwa ra? Uwa deba etẹn do iko ra? Wa mwẹ itohan kevbe ẹnina daa egbe ra? I ya tua uwa khekherriọ ne uwa ya ẹko mwẹ rhiẹnrhiẹn fo, vbekpae ne uwa gha na gha mwẹ ekhọe ọkpa, wa gba gha hoẹmwẹ egbe, ne uwa vbe gha re ọkpa vbe orhiọn kevbe ekhọe. Wa ghẹ ya ekhọe a gua ye ẹgẹn ọmwa ọkpa ru emwi rhọkpa, ra ekhọe abawẹ, sokpan wa gba gha daa ne egbe, vbene uwa i na roro ighẹ uwa maan sẹ ọmwa ọvbehe. Wa gha mu ọghe emwa ọvbehe ye okaro, ẹi re ọghe enegbe uwa ọkpa.’—Fil 2:1-4. w18.04 22 ¶10; 23 ¶12

Te Jehova ye Jesu fan ima hin ẹtin uwu kevbe orukhọ rre, ne ima miẹke na sẹtin ya arrọọ ọghe ima gha ga Osanobua. Odẹ nọ ghi maan sẹ ne ima khian ya gha loo afanvbimu ọghe ima, ọre ne ima rhie aro tua emwi orhiọn. (Gal 5:16) Gia guan kaẹn e Noa vbe ẹgbẹe ọre. Vbe ẹghẹ iran, uyinmwẹ ọkhọ kevbe alama oghẹ ẹre ọ wa gua emwa obọ ro. Ọrheyerriọ, iran ma gi ọyasin ọghe uyinmwẹ ọrhiae ne emwa ni lẹga iran ghaa yin sin iran. Vbọ ru iyobọ ne iran? Te iran rhiegba ye iwinna ne Jehova waa iran re. Iran kaa okọ, iran na viọ evbare ne iran gha re kevbe ọghe aranmwẹ la uwu okọ, iran na vbe gha kporhu ma emwa ni lẹga iran. “E Noa keghi ru emwi hia ne Osanobua tama rẹn.” (Gẹn 6:22) Vbọ ghi kẹrikian? E Noa vbe ẹgbẹe ọre keghi miẹn fan vbe ẹghẹ ne Jehova ya fuẹn agbọn dan nii.—Hib 11:7. w18.04 10 ¶8; 11 ¶11-12

Esu kevbe ugbogiorinmwi vbe loo ugamwẹ okeke kevbe otu ọghe okpe ẹki okpe ere ya “mu otagbọn hia rẹrẹ.” (Arhie 12:9) Ugamwẹ okeke ẹre Setan loo ya ta ohoghe vbekpae Jehova. Ọ vbe hia vbe odẹ ke odẹ ne emwa ghẹ rẹn eni Osanobua ra ne iran mianmiaẹn. (Jer 23:26, 27) Ena ẹre ọ si ẹre ne emwa nibun ni gele ga Esu kevbe ekpayẹ ọre na roro ẹre wẹẹ, Osanobua ẹre iran ga. (1 Kọr 10:20; 2 Kọr 11:13-15) Esu vbe loo okpe ẹki okpe ere ya mu emwa rẹrẹ. Vbe igiemwi, te emwa nibun wa yayi vbe ẹdẹnẹrẹ wẹẹ, ọmwa ghaa mwẹ igho kevbe emwi ewe ẹre ọ khian na gele gha sọyẹnmwẹ. (Itan 18:11) Emwa ni ya ohoghe na yi keghi ya ẹdagbọn iran khu ẹfe khian. (Mat 6:24) Emwa vberriọ i gele sẹtin hoẹmwẹ Osanobua.—Mat 13:22; 1 Jọn 2:15, 16. w18.05 23-24 ¶6-7