December

Ọkpa vbe usun akpa ne Jesu mwẹ nọ ghi yẹẹ ima sẹ, ọre nọ na sẹtin rẹn emwi ne emwa ni ma gba la gberra. Vbe Jesu rre agbọn na, te ọ ghaa “gu enọ ghọghọ ghọghọ,” ọ na “vbe gu enọ viẹ gha viẹ.” (Rom 12:15) Vbe igiemwi, vbe Jesu gie erhuanegbe ẹre 70 ne iran ya kporhu, iran keghi rre do ya oghọghọ na iyẹn ma rẹn wẹẹ, iwinna ikporhu iyẹn nọ maan wa biẹ ọmọ esi. Jesu keghi “vuọn ne oghọghọ vbekpae orhiọn nọhuanrẹn.” (Luk 10:17-21) Sokpan, vbe Jesu bẹghe akhiẹ ne uwu e Lazarọs si ye emwa ni hoẹmwẹ ọnrẹn egbe, “ẹko hia keghi giẹngiẹn ọnrẹn ruan, ọ keghi dae ẹsẹse.” (Jọn 11:33) Agharhemiẹn wẹẹ, ọmwa nọ gbae ẹre Jesu ghaa khin, te ọ ye gha mwẹ itohan kevbe ẹnina daa emwa ni ma gba. Vbọzẹe? Okaro, Jesu hoẹmwẹ emwa nagbọn. (Itan 8:31) Ahoẹmwọmwa ne Jesu mwẹ daa emwa nagbọn ẹre ọ yae do gha mwẹ irẹnmwi nọ dinmwi vbekpae iziro ekhọe ọghe iran. Ukọ e Jọn keghi kha wẹẹ: “Irẹn rẹn emwi nọ rre dọmwadẹ ọghẹe ekhọe ẹsẹse.”—Jọn 2:25. w19.03 20 ¶1-2

Esu keghi ya e Job khian ovbiogue, ọ na gbele eguọmwadia re rua, ọ na vbe mu ẹre eni rhia. Vbe iyeke ọni, ọ na werriẹ aro daa ẹgbẹe Job. Esu na gbele emọ igbe ne Job mwẹ rua. Ọ ma fo ye evba, Esu na hihiẹ emianmwẹ dan kuọ re. Ọ na tue erhọn nighekpe kue Job egbe hia, ke atata owẹ ya sẹ uhunmwu. Iro keghi han ọvbokhan e Job sẹrriọ wẹẹ, ọ na tama e Job nọ tie ẹbọ ne Osanobua nọ wu. E Job tobọre na wẹẹ irẹn wa wu ẹre ọ maan sẹ, vbọrhirhighayehẹ, ọ na ye da imudiase ọghẹe yi. Esu ghi bẹghe ẹre wẹẹ ọkpa ma gbe ifuẹn ne irẹn, ọ na loo obẹlẹ ọvbehe. Ọ na loo ọsie Job eha. Iran ghi mu otuẹ gie Job, iran ma rhie ifuẹko nẹẹn. Ẹmwẹ dan nọ ya ẹtin fu ọmwa ẹre iran ghaa tama rẹn. Iran wẹẹ Osanobua ẹre ọ si ọlọghọmwa ne Job ye kevbe wẹẹ, ọ ma kaẹn Osanobua deghẹ Job mudia ẹse. Iran na vbe wẹẹ, emwi ne Job kọe ẹre ọ rhọ!—Job 1:13-22; 2:7-11; 15:4, 5; 22:3-6; 25:4-6. w19.02 4 ¶7-8

Ma gha re emwa ni gele ya ẹkoata ga e Jehova, ohan i gi ima ru emwi nọ gha sọnnọẹn. Ohan vbenian ẹre ọ gbe ye uviẹn. Akpawẹ ohan vbenian ghaa mu Adam kevbe Ivi, iran i ghẹ sọtẹ dae Jehova. Iran ghi sọtẹ nẹ, aro na ghi do gbannọ iran, iran na ghi do rẹn wẹẹ, iran ru orukhọ. Erriọ orukhọ kevbe uwu ghi ya sẹ egbe emọ ne iran biẹlẹe. Adam kevbe Ivi ghi rẹn nẹ wẹẹ emwa orukhọ ẹre iran ghi khin, ekhue na gha mu iran rhunmwuda te iran bannuan, iran na ghi sele ebe ya gue egbe. (Gẹn 3:7, 21) Ọ khẹke ne ima gha mu ohan e Jehova, sokpan, ọ ma khẹke ne ohan uwu mu ima sẹrriọ wẹẹ, ma ghi ya ru emwi nọ sọnnọ e Jehova. E Jehova ru emwamwa nẹ, nọ gha ya ima gha mwẹ arrọọ ọghe etẹbitẹ. Rhunmwuda ọni, ma gha ru orukhọ, ima na gele roro iro fi uyinmwẹ werriẹ, e Jehova gha yabọ ima deghẹ ima mu ẹtin yan izọese adẹwerriegbe ọghe Jesu Kristi. Odẹ ọkpa ne kpataki ne ima ya rhie amuẹtinyan na ma, ọre ne ima ya arrọọ ọghe ima fiohan ne Osanobua, ma ghi vbe dinmwiamẹ.—1 Pit 3:21. w19.03 5-6 ¶12-13

Emwi bun nọ te khẹke ne Ivbi Izrẹl kpọnmwẹ Osanobua yi. Vbe igiemwi, e Jehova ghi hihiẹ Orueghe Igbe kue Ivbi Igipt nẹ, ọ na ghi fan Ivbi Izrẹl hin ọviẹn rre vbe Igipt. Osanobua ẹre ọ vbe fuẹn ivbiyokuo Igipt hia vbe Okun Nọ Baa, ọ na miẹn Ivbi Izrẹl fan vbe obọ iran. Ivbi Izrẹl ma sẹtin ghọghọ vbe ẹdẹrriọ, iran na gha so ihuan akhọnmiotọ ya rhie urhomwẹ gie Jehova. Sokpan, ọ mwẹ ẹghẹ ne Ivbi Izrẹl ya mianmian emwi hia ne Jehova ru ne iran ra? Vbe ọ ma he kpẹẹ vba, Ivbi Izrẹl keghi mianmian ẹse hia ne Jehova ru ne iran vbe ọlọghọmwa kherhe ghi rhiegbe ma. Iran keghi rhiẹre ma wẹẹ, emwa ẹse oghodan ẹre iran khin. (Psm 106:7) De odẹ nọ khin? “Ehia keghi gha gui ẹzọ e Mosis kevbe Erọn vbe uwu ato.” Vbene ẹmwata, e Jehova ẹre Ivbi Izrẹl ghaa vian gbe. (Ẹks 16:2, 8) Ẹko ma zẹdẹ rhiẹnrhiẹn e Jehova ye uyinmwẹ ẹse oghodan ne iran yinrin. Ọ ghi sẹ ẹghẹ, e Jehova na tae yotọ wẹẹ, vbọ gberra e Jọsua vbe Kelẹb, Ivbi Izrẹl nikẹre ni sọtẹ daa re i khian miẹn uhunmwu rhie ladian vbuwe ato.—Nọm 14:22-24. w19.02 17 ¶12-13

Emwamwa ne Jesu ru na ya gha ye irẹn rre keghi re nọ rre oreghe, ẹi re ugie nọkhua ọghe uwa do ghee. Ọ na tama erhuanegbe ẹre ne iran gha ye irẹn rre ukpo ukpo vbe odẹ vbenian. (Jọn 13:15; 1 Kọr 11:23-25) Evbare ne Jesu ya mu Ugie Ayere ọghẹe gbọọ rhiẹre ma wẹẹ, ọmwa imuegberriotọ ẹre nọ. Ọ keghi sẹ ima ọyẹnmwẹ ne Jesu ne Ọba mwa, na re ọmwa nọ mu egbe rriotọ. (Fil 2:5-8) Vbe ima khian ya sẹtin ya egbe tae Jesu vbe odẹ nọ ya mu egbe rriotọ? Ma ghi gha mu ọghe emwa ọvbehe ye okaro. (Fil 2:3, 4) Ya ekhọe zẹ omwa rẹn emwi nọ sunu vbe asọn nokiekie ne Jesu gbe vbe agbọn. Jesu rẹnrẹn wẹẹ, ughaẹdẹ eso ẹre ọ ghi kẹ ne irẹn wu uwu obalọ, ọrheyerriọ, ẹmwẹ avbe ukọ ọre ẹre ọ ghaa mu roro. Ọ rẹnrẹn wẹẹ iran gha kakabọ khiẹ vbe irẹn gha wu nẹ. Rhunmwuda ọni, adia kevbe igiọdu ẹre ọ rhie ne iran vbe asọn nokiekie nii. (Jọn 14:25-31) Ẹmwẹ emwa ọvbehe ẹre Jesu mu ye okaro, ẹi re ọghe enegbe ẹre. U miẹn igiemwi esi ne Jesu rhie yotọ ne ima! w19.01 21 ¶5-6

Udu ruẹ kpan fi ẹko vbọ gha sẹ ẹghẹ na ya zẹ ewanniẹn vbe iko ra? Deghẹ emwi vbenian sunu daa ruẹ, ẹi re uwẹ ọkpa. Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, orhiọn ima nibun i sotọ vbe ima gha khian zẹ ewanniẹn. Ohan vbenian ghaa mu ruẹ, ọ rhiema wẹẹ, ọmwa nọ mu egbe rriotọ ẹre u khin kevbe wẹẹ, u ghee emwa ọvbehe wẹẹ, iran rẹn emwi sẹ ruẹ. E Jehova hoẹmwẹ emwa ni mu egbe rriotọ. (Psm 138:6; Fil 2:3) Sokpan, e Jehova hoo ne u gha rho irẹn kevbe ne u gha rhie igiọdu ne etẹn vbe iko. (1 Tẹs 5:11) E Jehova hoẹmwẹ ruẹ, ọ gha ya ruẹ gha mwẹ udinmwẹ. Gi ima ziro yan ilele eso ni rre Baibol. E Baibol khare wẹẹ, ma hia keghi “ba ẹmwẹ ku ta.” (Jems 3:2) E Jehova rẹnrẹn ighẹ emwa ni ma gba ẹre ima khin, nọnaghiyerriọ, ẹi yaro ye emwi ne ima i sẹtin ru. Aro vbenian ẹre etẹn ne ima gba ga vbe ya ghee ima. (Psm 103:12-14) Avbe etẹn ima na hoẹmwẹ ima. (Mak 10:29, 30; Jọn 13:35) Ugbẹnso, deghẹ ewanniẹn ne ima zẹ ma de yọ, etẹn ima rẹnrẹn wẹẹ, ẹi erriọ ima te ya mwamwaẹn. w19.01 8 ¶3; 10-11 ¶10-11

Ọna i zẹdẹ khuẹrhẹ vbe ẹdẹnẹrẹ. Vbọrhirhighayehẹ, ẹi re emwi ne u i khian sẹtin ru. E Jehova hoo ne u gha sọyẹnmwẹ kevbe ne arrọọ ruẹ gha mwẹ evbọ demu. Vbe ẹtin Osanobua, u gha sẹtin musọe vbe ẹghẹ igbama ya sẹ egbe ọmaẹn. Ne ima mieke na sẹtin rẹn otọ re sayọ, ma gha ziro yan emwi ne ima gha miẹn ruẹ vbe okha ọghe Ivbi Izrẹl, vbe iran khọn miẹn Otọ Na Ru Eyan Rẹn. Vbe Ivbi Izrẹl ghi sikẹ Otọ Na Ru Eyan Rẹn, Osanobua ma tama iran, ne iran kakabọ mu egbe okuo yotọ. (Diut 28:1, 2) Sokpan, ọ keghi tama Ivbi Izrẹl ne iran gha lele adia ọghe irẹn, ọ na vbe wẹẹ, ne iran mu ẹtin yan irẹn. (Jọs 1:7-9) Emwa sẹtin gha roro wẹẹ, adia na i mwẹ esa nọ ye. Sokpan, adia nọ ghi maan sẹ ẹre ọ na wa gha khin rhunmwuda, e Jehova keghi ru iyobọ ne Ivbi Izrẹl ya khọnmiotọ yan Ivbi e Kenan. (Jọs 24:11-13) Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, ọmwa nọ mu ẹtin yan Osanobua ẹre ọ khian sẹtin gha họn ẹmwẹ nẹẹn. Ma gha gele mu ẹtin yan rẹn, ẹghẹ hia ẹre ima khian ya gha mwẹ adogbannọ. Ẹmwata ẹre ọ na wa khin, erriọ wa ye ke ẹghẹ gha dee do fi ẹdẹnẹrẹ. w18.12 25 ¶3-4

Etẹn eso keghi kpa rhunmwuda afiwerriẹ nọ rhiegbe ma vbe irẹnmwi ọghe ako eso vbe Baibol, vbene eso na yegbe ba emwa okeke ra emwa ni gbodan ye odẹ ọghe ẹmwata. Erriọ emwa eso ya “fi iyeke gbe” Jehova kevbe otu ọghẹe. (Hib 3:12-14) Ọ te khẹke ne emwa vbenian gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe vbe na ghee ukọ e Pita. Kherhe kherhe ẹre etẹn eso ya kpa hin otu e Jehova rre, iran tobọ iran i vbe rẹn vbene ọ ya sunu hẹ. A sẹtin ya ọmwa nọ kpa hin otu e Jehova rre vbenian gie okọ ẹzẹ nọ rre ọkpẹn eghute, ne ẹzẹ fẹko mu kpa. Zẹ vbene Baibol khare, te emwa vbenian “de odẹ.” (Hib 2:1) Ọmwa gha “de odẹ” vbe odẹ ọghe orhiọn, ẹi rherhe rẹn wẹẹ irẹn fẹko la hin uviẹn rre nẹ. Vbọzẹe? Rhunmwuda, ẹi ghi gu Osanobua mwẹ asikẹgbe nọ maan. Sokpan, emwa vbenian i wa gheghe kpa hin otu e Jehova rre. w18.11 9 ¶5-6

Adeghẹ u hoo na maa ruẹ emwi sayọ, ne u mieke na guẹ sayọ vbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan, u sẹtin rhie obọ ye ebe na ya yo owebe na tiẹre School for Kingdom Evangelizers. Owebe na keghi ru iyobọ ne etẹn nikpia kevbe nikhuo ni ru iwinna arọndẹ, ne iran ya ru sayọ vbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan. Etẹn ni yo owebe na rẹnrẹn wẹẹ, iran gha ladian, ehe ke ehe ne otu gie iran gha rrie ẹre iran khian na winna. Deghẹ ẹkpotọ kie nuẹn, u sẹtin ru emwamwa ne u yo owebe ne a kha na. (1 Kọr 9:23) Rhunmwuda ne ima na re eguọmwadia e Jehova, ma keghi zẹ emwi obọ, ma ya obọ esi mu emwa ọvbehe, erriọ ima vbe ya hoẹmwẹ iran. Avbe akpa na keghi ya ima mwẹ ọfunmwegbe kevbe ọyẹnmwẹ. (Gal 5:22, 23) Ma ghaa ya egbe tae Jehova vbe odẹ ne ọ ya zẹ emwi obọ vbe ihe ke ihe ne ima na vba egbe ima vbe arrọọ ọghomwa, ma na vbe gha rre usun emwa ni gu ẹre winna, ọyẹnmwẹ ẹre ọ khian sẹ ima.—Itan 3:9, 10. w18.08 27 ¶16-18

Emwa eso sẹtin gha nọ wẹẹ, ‘Ọ mwẹ emwi nọ gha sẹtin ya Ovbiotu e Kristi sọ ebe orọnmwẹ, nọ vbe dọlegbe ya rọnmwẹ ọmwa ọvbehe ra?’ Jesu keghi kha wẹẹ: “Okpia gha khu amwẹ ọnrẹn fua, ọ na vbe rhie okhuo ọvbehe, ọ ru oghẹ nẹ vbe obọ amwẹ ọnrẹn. Erriọ vbe nọ, okhuo nọ kpaa sẹ ọdọ ẹre rae, ọ na vbe ya rọnmwẹ okpia ọvbehe, ọ ru oghẹ.” (Mak 10:11, 12; Luk 16:18) Aro nọ ghaan ẹre Jesu gele ya gha ghee orọnmwẹ, ọ vbe hoo ne ima gha ya egbe taa irẹn. Okpia gha ya ẹkẹ vbe ero khu ọvbokhan rẹn nọ ma rẹn ọkpa rẹn eva fua, te okpia nii fi owẹ ye oha. Okhuo gha vbe kpa sẹ ọdọ re nọ ma rẹn ọkpa rẹn eva rae, ya rọnmwẹ okpia ọvbehe, te okhuo nii fi owẹ ye oha. Ẹmwata wa na khin, rhunmwuda, ọdọ ra amwẹ gha sọ ebe orọnmwẹ rhunmwuda emwi nọ ma sẹ emwi, “ọkpa” ẹre iran eva ye khin vbe aro Osanobua. Yevbesọni, Jesu khare wẹẹ, okpia gha gheghe khu amwẹ ọnrẹn nọ ma rẹn ọkpa rẹn eva fua, te ọ mu okhuo nii ye edanmwẹ oghẹ, ọ sẹtin ya fi owẹ ye oha. De odẹ nọ khin? Vbe ẹghẹ nẹdẹ, okpia gha khu amwẹ ọnrẹn fua, okhuo nii sẹtin ya rọnmwẹ okpia ọvbehe, ne okpia nii mieke na gha ru iyobọ igho nẹẹn. Ọ gha sunu vbenian, te okhuo nii fi owẹ ye oha. w18.12 11 ¶8-9

E Habakọk ghi fannọ otọ ẹko ẹre ma e Jehova nẹ, orhiọn rẹn na ghi sotọ. Ọ na vbe ya ekhọe yan rẹn wẹẹ irẹn gha mwẹ izinegbe a te miẹn wẹẹ e Jehova do zẹ emwi ru. Eyan na i re ne Habakọk wa gheghe ru. Ẹmwẹ nọ werriegbe ta ẹre ọ suigiẹ yọ wẹẹ, ọ gele mu eyan na sẹ. Ọ wẹẹ irẹn “gha hẹko zinegbe khẹ ẹghẹ nọ dee.” (Hab 3:16) Vbe ima miẹn ruẹ vbe eyan ne Habakọk ru? Okaro, ọ gha khọnrẹn wẹẹ ima rre uwu ọlọghọmwa nọ wegbe, te ọ khẹke ne ima ye gha na erhunmwu gie Jehova. Nogieva, ọ khẹke ne ima gha danmwehọ emwi ne Jehova ya Ẹmwẹ ọnrẹn kevbe otu ọghẹe tama ima. Nogieha, ọ khẹke ne ima gha ya izinegbe diakhẹ e Jehova, ma ghi vbe gha mwẹ ọnrẹn vbe ilẹkẹtin wẹẹ, ọ gha sọfurre ye ọlọghọmwa ne ima werriẹ aro daa vbe ẹghẹ nọ khẹke. Ma ghaa fannọ otọ ẹko ima ma Osanobua vbe erhunmwu, ekhọe ima ghi vbe sotọ, ọ na ghi ya ima gha mwẹ ayayẹro. Ayayẹro ghi ya ima gha mwẹ ẹbo izinegbe, ọ ghi vbe ya ima gha sọyẹnmwẹ vbuwe ọlọghọmwa ne ima rhirhi gha ye. Ayayẹro ẹre ọ ya ima mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha zẹ emwi ru.—Rom 12:12. w18.11 15-16 ¶11-12

De aro ne Osanobua ya ghee emwa ni rhua emwa ọvbehe owẹ? Jesu keghi kha wẹẹ: “Ọ wa wegbe sẹ na de olọ ye ọmwa urhu, na fi ẹre fi uwu olokun, sẹ na ya ọkpa vbe uwu iran ne giẹrẹ ni ya mwẹ yi, ba odẹ mwẹ ku.” (Mak 9:42) Ọna i re ẹmwẹ na ya gbakiyẹyẹ hiehie! Ma rẹnrẹn wẹẹ, aro ne Jehova ya ghee emwi ẹre Jesu vbe ya ghee emwi. Vbe ọna rhiema? Ọni nọ wẹẹ, ẹko i zẹdẹ rhiẹnrhiẹn e Jehova yọ vbe ọmwa rhọkpa gha rhua erhuanegbe Jesu owẹ. (Jọn 14:9) Aro ne Jehova kevbe Jesu ya ghee na ta dee na, ẹre uwẹ ya ghee ẹre ra? Ọ rhiegbe ma vbe uyinmwẹ ruẹ ra? A sẹtin miẹn wẹẹ, ọ mwẹ aro ukpọn nọ yẹẹ ruẹ. Deghẹ ukpọn nii gha rhua ọmwa owẹ vbe iko, u gha ye yọe ra? Ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ daa etẹn ne ima gba ga gha ye ima sẹ ukpọn nii rae ne ima yọ ọvbehe ra? w18.11 25 ¶9-10

Vbọzẹe ne imudiase na re akpa nọ khẹke ne dọmwadẹ ima gha mwẹ? Rhunmwuda, te Esu si e Jehova evẹn, erriọ vbe ya si ima evẹn. Esu keghi mu eni Osanobua rhia. De odẹ nọ khin? Ọ wẹẹ ọmwa dan, nọ ya obọ atosi mu emwa nọ kha yan ẹre Osanobua khin. Ọ keghi re emwi da ọmwa ne Adam kevbe Ivi na deba Esu sọtẹ dae Jehova. (Gẹn 3:1-6) Obọ esi ne Jehova ya mu iran vbe ogba ọghe Idẹn te sẹ, nọ gha ya iran gha mwẹ ahoẹmwọmwa nọ wegbe daa re. Sokpan vbe Esu ghi do danmwẹ iran, owẹ ne iran zẹe keghi rhiẹre ma wẹẹ, ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ daa Osanobua ma sẹ otọ ẹko. Uyinmwẹ ne iran yinrin na, ẹre ọ ghi si inọta ne kpataki ọvbehe rre, ọni ọre wẹẹ: Emwa nagbọn gha gele sẹtin ya ẹkoata ga e Jehova rhunmwuda ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ daa re ra? Iran gha gele sẹtin da imudiase ọghe iran yi ra? Ọna ọre isievẹn nọ rhiegbe ma vbe egbe Job. (Job 1:8-11) Ọmwa nọ ma gba ẹre Job ghaa khin. Ọ vbe gha ba emwi ku ru, vbọrhirhighayehẹ, e Jehova wa hoẹmwẹ e Job rhunmwuda, ọ mwẹ imudiase. w19.02 3-4 ¶6-7

Jesu keghi ze erre ọkpa ọghe ọduẹki nọ ghaa gualọ okuta ẹrọnmwọ, ya rhiẹre ma vbene ẹmwata nọ rre Ẹmwẹ Osanobua hiunsi sẹ hẹ. Ọduẹki na ghi miẹn okuta ẹrọnmwọ nọ ma he miẹn egbọre ẹdẹ, ẹko keghi rhiẹnrhiẹn ọnrẹn sẹrriọ wẹẹ, ọ na khiẹnnẹ emwi hia nọ mwẹ ya dọe. (Mat 13:45, 46) Vbe na ghee okpia nii, ọ khẹke ne ima vbe gha ya aro nọ ghaan ghee ẹmwata nọ dekaẹn Arriọba Osanobua ni rre Evbagbẹn Nọhuanrẹn. Te ima gha sẹ emwi nibun rae ne ima mieke na gha rre odẹ ọghe ẹmwata. Deghẹ ima gele ya aro nọ ghaan ghee ẹmwata, ma i khian kpa hin odẹ ọghe ẹmwata rre. (Itan 23:23) Ọ keghi re emwi da ọmwa wẹẹ, emwa eso ni te gha rre odẹ ọghe ẹmwata, na vbe dọlegbe la uwu agbọn. Ma ghẹ gie emwi vbenian sunu daa ima! Ne ima mieke na mudia gbain vbe odẹ ọghe orhiọn, te ima gha lele adia nọ rre Baibol, nọ wẹẹ ne ima gha “rrọọ vbe uwu ẹmwata.” (3 Jọn 2-4) Ọna rhiema wẹẹ, ma ghi gha mu emwi orhiọn ye okaro vbe arrọọ ọghe ima, ma ghi vbe gha lele ilele ni rre Baibol. w18.11 9 ¶3

Odibosa keghi tama e Jọsua ne iran ghẹ gu Ivbi e Jẹriko khọn. Ọ na wẹẹ ne iran gbe igiawẹ lẹgae Jẹriko uhukpa vbe ẹdẹ vbe ikpẹdẹ ehan, sokpan, ọ ghaa rre ẹdẹ nogie ihinrọn, iran ghi gbe igiawẹ lẹga re igba ihinrọn. Ọ gha kẹ, eso vbuwe ivbiyokuo Izrẹl ghaa roro ẹre wẹẹ: ‘Ẹi re te a ya ena mu ẹghẹ rhia!’ Sokpan, e Jehova nọ gele re Ọkaolotu ọghe Ivbi Izrẹl wa rẹn emwi ne ọ ru. Adia na, ne Jehova rhie ne iran keghi ya amuẹtinyan ọghe iran wegbe sayọ, yevbesọni, iran ma ghi werriẹ aro daa ivbiyokuo e Jẹriko ni wẹro vbe okuo na khọn. (Jọs 6:2-5) Vbe ima miẹn ruẹ vbe okha na? Ẹi re afiwerriẹ hia ni rhiegbe ma vbe otu e Jehova ma wa rẹn otọ re. Vbe igiemwi, ughaghe eso vbuwe ima ma ka gbọyẹmwẹ ye efoni kevbe tablẹt na loo vbe iko, ikporhu kevbe ne a ya tie Baibol ne egbe ọmwa. Te ima nibun ghi do bẹghe iyobọ ne efoni ye vbe ugamwẹ ọghomwa. Ma gha bẹghe vbene afiwerriẹ ni rhiegbe ma vbe otu e Jehova ya biẹ ọmọ esi hẹ, ọ ghi ya akugbe kevbe amuẹtinyan ne ima mwẹ wegbe sayọ. w18.10 23 ¶8-9

Te Ivbi e Ju nibun ya sẹ egbe erhuanegbe Jesu gele wa yaro yọ wẹẹ, e Mẹzaia gha do sọfurre ye ọlọghọmwa hia ne iran werriẹ aro daa. Ọ gha kẹ, ọna ẹre ọ zẹe ne Ivbi e Galili na te gha hoo ne iran ma e Jesu ọba. Te iran wa gha mwẹ ọnrẹn vbe orhiọn wẹẹ Jesu ẹre ọ sekpe nọ gha kha yan iran. Ughaghe evbọzẹe ne iran na gha mwẹ iyayi vbenian ọre wẹẹ, Jesu kegha re ọmwa ne ẹmwẹ maan re unu, ọ mwẹ ẹtin ne a ya mu emwa egbe rran kevbe ne a ya kpemehe evbare ne emwa nibun vbe odẹ ọghe ọyunnuan. Asẹ ọkpa vbe Jesu rhie evbare ne emwa ni rrie odẹ 5,000, ọ keghi kpa emwa hia ni rre evba odin. E Jesu keghi rẹn emwi nọ rre iran ekhọe. E Baibol keghi kha wẹẹ: “Jesu rẹnrẹn wẹẹ iran ra do ya ẹtin vbe iwo vbe egbe mu irẹn ma irẹn ọba, ọ na vbe dọlegbe gha rrie uhunmwu oke, irẹn ọkpa kẹkan.” (Jọn 6:10-15) Ẹdẹ ghi gbe, izọghae ne iran te gha mwẹ ne iran ya ma e Jesu ọba keghi rrie otọ. Jesu na ghi loo ẹkpotọ nii ya gi iran rẹn emwi ne irẹn rrie agbọn do ru. Ọ keghi gi iran rẹn wẹẹ, te irẹn rrie agbọn do ru iyobọ ne emwa vbe odẹ ọghe orhiọn, ẹi re vbe odẹ ọghe ikpakpa. Ọ na ghi rhie ibude na ne iran: “Wa ghẹ miẹn ẹsọn ye evbare ne ọ sẹtin rhia, sokpan emwi ne ọ kere ne uwa miẹn ẹsọn yi ọre evbare ne ọ sẹtin gha rrọọ ya sẹ agbọn etẹbitẹ.”—Jọn 6:25-27. w18.06 4 ¶4-5

Jesu rẹn vbene emwi ghaa ye iran hẹ ighẹ emwa ne iro han rẹn kevbe emwa ne agbọn lọghọ, ọni ẹre ọ si ẹre ne ọ na gha mwẹ amuroro daa iran, ọ na vbe gha mwẹ izinegbe vbe egbe iran. (Mak 10:14) Agharhemiẹn wẹẹ, ima i mwẹ azamemwi kevbe ẹwaẹn ne a ya maa emwa emwi vbe na ghee Jesu, ma gha sẹtin gha mwẹ amuroro daa emwa ne ima kporhu ma. Ọni nọ wẹẹ, ma ghi gha kọn ẹmwẹ ta, ma ghi vbe rẹn ẹghẹ nọ khẹke ne ima gha ya kporhu ma iran kevbe vbene ima gha kpẹẹ sẹ hẹ. Vbe ẹdẹnẹrẹ, te ẹbo emwa nibun wa “khọn yo khọn rre,” iran rre uwu ọlọghọmwa rhunmwuda uyinmwẹ omuru ra ogberhu ọghe emwa ni do okpe ẹki, emwa ni rre otu azẹ kevbe ekaolotu ọghe ugamwẹ okeke. (Mat 9:36) Ọna ẹre ọ zẹe ne emwa nibun na rre uwu orriara rhunmwuda, iran i mwẹ ayayẹro. Nọnaghiyerriọ, ọ khẹke ne ima gha mwẹ ẹnina daa iran, ma ghi gha kọn ẹmwẹ ta, ma ghi vbe gha ya urhu ne khuẹrhẹ tae. Vbene ẹmwata, ẹi wa re odẹ nọ dagbẹn ne ima ya ye Baibol maa emwa emwi ẹre ọ ya iran gbọyẹmwẹ ye ikporhu iyẹn nọ maan, ọ keghi re ne iran na rẹn wẹẹ, ma gele mwẹ ẹmwẹ iran vbe orhiọn. w18.09 31 ¶13-14

Vbe ima ya rhiẹre ma hẹ wẹẹ, ivbiogue ẹre ima khin vbe odẹ ọghe orhiọn? Ọmwa ne ohanmwẹ gbe vbe odẹ ọghe orhiọn keghi hia vbe odẹ ke odẹ nọ gha rri evbare orhiọn, erriọ vbe ya mu ugamwẹ ọghe Osanobua ye okaro vbe arrọọ ọghẹe. Ena ẹre ọ ya ọmwa mwẹ ọyẹnmwẹ nọ sẹ otọ ẹko. Amuẹtinyan ne ima mwẹ nọ dekaẹn eyan ọghe Osanobua ghi vbe gha wegbe sayọ. (Taitọs 2:13) Ma gha gele hoo ne ima gha sọyẹnmwẹ, te ọ khẹke ne ima gu e Jehova gha mwẹ asikẹgbe ne khuankhuankhuan. Ukọ e Pọl keghi kha wẹẹ: “Wa gha ghọghọ vbuwe Nọyaẹnmwa [Jehova], I vbe dọlọ tae, wa gha ghọghọ.” (Fil 4:4) Ne ima mieke na sẹtin sikẹ Osanobua vberriọ, te ọ khẹke ne ima gha mwẹ ẹwaẹn nọ ke obọ ọre rre. (Itan 3:13, 18) Deghẹ ima hoo ne ima gha mwẹ oghọghọ nọ sẹ otọ ẹko, te ọ khẹke ne ima gha rhie emwi ne ima tie vbe Baibol ye uyinmwẹ. Ọna ẹre ọ si ẹre ne Jesu na kha wẹẹ: “Wa rẹn ẹmwata ne ọ rrọọ nẹ nian. U miẹn vbe agbọn uwa gha rhiẹnrhiẹn hẹ deghẹ uwa rhie obọ lelẹe ya gha yin.” (Jọn 13:17; Jems 1:25) Ọna wa gele ru ekpataki deghẹ ima hoo ne ima gha re emwa ni deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn kevbe emwa ni gele sọyẹnmwẹ. w18.09 18 ¶4-6

Ẹpafras rẹn etẹn ni rre Kọlose sẹ owa, erriọ wa vbe ya hoẹmwẹ iran. Ẹpafras kevbe Pọl ẹre ọ gba gha rre eghan, ọrheyerriọ, ọ na ye mu ọghe etẹn ye okaro. (Fai 23) Ọ na gha sunu ye eni iran vbe erhunmwu. Osanobua wa họn erhunmwu vbenian, katekate deghẹ ima sunu ye eni etẹn. (2 Kọr 1:11; Jems 5:16) Vbene u te suẹn gha na erhunmwu, ziro yan emwa ne u gha hoo ne u sunu ye eni iran vbe erhunmwu. Iran sẹtin gha re etẹn vbe iko ne iwinna nọkhua bi ye iran izabọ, iran ni khian ru azẹ ne kpataki ra iran ni werriẹ aro daa edanmwẹ nọ wegbe. Etẹn ọvbehe ni vbe khẹke ne ima gha na erhunmwu na, ọre etẹn ni khiẹ rhunmwuda emwa iran ni wulo, iran ni miẹn uhunmwu vbe odekun ẹrhia ra okuo kevbe etẹn ne obọ ma sẹ iran re. Etẹn wa bun nọ khẹke ne ima gha na erhunmwu na. w18.09 5-6 ¶12-13

Vbe Pọl ya unu kaẹn ẹmwẹ na, ọ keghi ya ima rẹn wẹẹ, ẹi re emwi ewe ọkpa ẹre a ya ru ẹse ne emwa ọvbehe. Igiọdu kevbe adia ne a rhie ne emwa ọvbehe keghi re odẹ ọvbehe ne a ya ru ẹse ne iran. (Iwinna 20:31-35) Ẹmwẹ ne ukọ e Pọl tae kevbe emwi ne ọ ru rhiẹre ma wẹẹ, ọmwa nọ zẹ emwi obọ ẹre ghaa nọ. Ọ khẹke ne ima ya egbe taa re vbe odẹ ne ima ya loo ẹtin, emwi ewe kevbe ẹghẹ ọghomwa ya ru iyobọ ne emwa ọvbehe. Emwa ni rri egie ebe gualọ otọ re miẹn wẹẹ, te ẹse ne a ru ya ọmwa ghọghọ. Ebe ọkpa keghi gi ima rẹn wẹẹ, te ọyẹnmwẹ wa sẹ emwa vbe iran gha ru ẹse ne emwa ọvbehe nẹ. Emwa ni rri egie ebe ye vbe kha wẹẹ, a ghaa ru iyobọ ne emwa ọvbehe, ọ keghi ya arrọọ ọghomwa mwẹ evbọ demu. Ọna ẹre ọ zẹe ne avbe umẹwaẹn na bu emwa ude ne iran gha rhiegbe ladian vbe iwinna ne a ya ru iyobọ ne emwa ọvbehe rhunmwuda, iyobọ vbenian keghi ya ọmwa mwẹ agbẹkunsotọ. Ẹmwẹ ne avbe umẹwaẹn tae na i kpa ima odin rhunmwuda, e Jehova ka gi ima rẹn nẹ wẹẹ, a ghaa zẹ emwi obọ ẹre a na gele sọyẹnmwẹ.—2 Tim 3:16, 17. w18.08 22 ¶17-18

Ẹmwẹ akhasẹ ne Aizaia tae vbekpae Jesu wa ya ima mwẹ ayayẹro ne ẹi beghe kevbe ilẹkẹtin nọ wegbe. Aizaia keghi tae yotọ wẹẹ Jesu i khian “ghee ikpanro ra erriọ I họẹn ya bu ohiẹn, ọ gha bu ohiẹn ẹmwata ne ivbiogue.” (Aiz 11:3, 4) Vbọzẹe ne ẹmwẹ akhasẹ na, na rhie igiọdu ne ima? Rhunmwuda agbọn ne a na buohiẹn eku kevbe ne emwa ne a ya aro gbe emwa ọvbehe re ẹre ima ye. Ọni ẹre ọ si ẹre ne ima na ya aro ye ẹghẹ ne Jesu ne ọbuohiẹn ata, khian ya do buohiẹn emwa nagbọn. Ẹdẹgbegbe ẹre ima ya na iyẹn emwa ọvbehe. Ma ghaa na iyẹn iran, ẹre ima na ta ẹmwẹ nọ maan kevbe ne ẹi maan vbekpa iran. Emwi ne ima rhirhi ta vbekpa iran keghi hẹnhẹn egbe yan emwi ne ima bẹghe. Rhunmwuda ima ma gba, iziro ne ima mwẹ vbekpae emwa ọvbehe i khian vbe gba. Ọna ẹre ọ zẹe ne Jesu na kha wẹẹ: “Wa ghẹ gha lele erriọ I họn bu ohiẹn, wa gha lele odẹ ẹmwata bu ohiẹn.” Vbene ẹmwata, Jesu hoo ne ima gha ya egbe taa irẹn, ọ ma hoo ne ima gha ghee ikpanro buohiẹn emwa. w18.08 8 ¶1-2

E Jehova wa ye gu ima guan vbe ẹdẹnẹrẹ. Sokpan, ẹi ghi ke ẹrinmwi guan rre. E Baibol ẹre Jehova ghi ya rhie adia ne ima. Yevbesọni, e Jehova keghi ya orhiọn nọhuanrẹn dia “ọguọmwadia ne ekhọe esi” ya kpemehe evbare orhiọn ne ima vbe ẹghẹ nọ khẹke. (Luk 12:42) U miẹn evbare orhiọn ne wọrhọ wọrhọ ne ima miẹn vbe ebe ne otu gbẹnnẹ ladian, emwi ne ima miẹn tie vbe wẹbsait ọghomwa, e vidio kevbe e rrẹkọdi na ya ehọ viọ! Gi ima hia kọe ye orhiọn, ẹmwẹ ne Jehova tae vbe Jesu ye rre agbọn. Gi ẹmwẹ Osanobua nọ rre Baibol gha rhie ilẹkẹtin ne ima wẹẹ, e Jehova mwẹ ẹtin nọ khian ya sọfurre ye ọlọghọmwa hia ne Esu kevbe ekpayẹ ọre he si ye ima egbe. Gi ẹre vbe gha re atamuolọyan ọghe ima wẹẹ, te ima khian gha họn ẹmwẹ ne Jehova. Ma ghaa ru vberriọ, ma gha sẹtin zinegbe ọlọghọmwa ne ima rhirhi gha ye nia kevbe ne ima gha werriẹ aro daa vbe odaro. E Baibol khare wẹẹ: “Te uwa gha mwẹ izinegbe, erriọ ọre uwa gha na sẹtin winna iwinna Osanobua, ne emwi nọ ve gha na sẹ uwa obọ.”—Hib 10:36. w19.03 13 ¶17-18

Rhunmwuda ne Mosis na su Ivbi Izrẹl la ẹghẹ nọ taẹn kevbe ne Ivbi Izrẹl na wa kakabọ guobọ re, ughaghe Jọsua ghaa muẹn roro wẹẹ, Ivbi Izrẹl i khian ku obọ gbe ba irẹn. (Diut 34:8, 10-12) Vbe orhunmwu ọkpa nọ ruẹ e Baibol dinmwi vbe owebe guan kaẹn ebe Jọsua 1:1, 2, ọ keghi kha wẹẹ: “Ke ẹghẹ gha dee, ẹghẹ ne ọmwa ọvbehe ya rhihe ọmwa nọ ka rre ukpo ọdakha keghi wa lọghọ rhunmwuda, ẹghẹ nii, ẹre emwi ọhanabe ya mobọ sunu vbe ẹvbo.” Ohan nọ ka gha mu e Jọsua ma rhiema wẹẹ ọmwa avbiẹrẹ nọ. Ohan nii ma vbe yae si ghee iyeke. Vbe nọ ma na si obọ ẹgogo ghee iyeke, ọ keghi lele adia ọghe Osanobua. (Jọs 1:9-11) Osanobua keghi fiangbe ẹre ye amuẹtinyan nọ rhiema. E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, e Jehova keghi ya odibo ọghẹe gbogba ga e Jọsua kevbe Ivbi Izrẹl. Ughaghe odibo nii, ọre Ọmọdiọn ọghe Osanobua, nọ re nene “Ẹmwẹ.” (Ẹks 23:20-23; Jọn 1:1) E Jehova keghi ru iyobọ ne Ivbi Izrẹl ya ru afiwerriẹ nọ khẹke vbe Jọsua ghi khian ọkaolotu ọghe iran nẹ. w18.10 22-23 ¶1-4

E Jehova tobọre i vbe mianmian emwa ni ya ẹkoata gae, ọ gha gbẹnnẹ eni iran ye ebe ayere ọghẹe. Deghẹ ima ma hoo ne Jehova khiẹn eni ima hin ebe ayere ọghẹe rre, ọ mwẹ iwinna eso nọ bi ye ima izabọ. Akhasẹ ighẹ Malakai keghi kha wẹẹ, te ọ khẹke ne ima gha mwẹ imuohan ọghe Jehova, ma ghi vbe gha “ya ọghọ nẹẹn.” Ma gha rhie ugamwẹ ne ọmwa ọvbehe ra emwi ọvbehe vbọ gberra e Jehova, ọ ghi khiẹn eni ima hin ebe arrọọ ọghẹe rre. (Ẹks 32:33; Psm 69:28) Agharhemiẹn wẹẹ ne a ya egbe fiohan kevbe ne a dinmwiamẹ wa ru ekpataki, ọ ma wa fo ye evba. Uhukpa kẹkan ẹre a ya arrọọ ọghomwa fiohan ne Jehova, uhukpa ẹre a vbe dinmwiamẹ. Sokpan ugamwẹ ne ima rhie ne Jehova keghi re emwi ne ima khian gha ru khian ya fi etẹbitẹ.—1 Pit 4:1, 2. w18.07 23-24 ¶7-9

Ọna i re iwinna ẹdẹ ọkpa sokpan, ma i khian gi egbe wọọ ima. Ne ima do gha re emwa ni wẹro vbe odẹ ọghe orhiọn, te ọ khẹke ne ima gha mwẹ irẹnmwi sayọ kevbe azamemwi. Ona ẹre ọ zẹe, ne otu na yae ha ima ehọ vbe ẹghẹ hia ne ima gha tie Baibol ẹdẹgbegbe. (Psm 1:1-3) Uwẹ tie Baibol vbe ẹdẹgbegbe ra? U ghaa ru vberriọ, u ghi do gha mwẹ irẹnmwi nọ dinmwi vbekpae uhi kevbe ilele ni rre Ẹmwẹ Osanobua. Uhi ọghe ahoẹmwọmwa ẹre ọ ghi ru ekpataki sẹ uhi hia ne a yi ne Ivbiotu e Kristi. Jesu keghi tama erhuanegbe ẹre wẹẹ: “Adeghẹ uwa hoẹmwẹ egbe, ẹre emwa hia gha na rẹn wẹẹ erhuanegbe mwẹ ẹre uwa khin.” (Jọn 13:35) E Jems ne ọtien Jesu keghi tie ahoẹmwọmwa, uhi nọ ghi hiunsi sẹ uhi hia. (Jems 2:8) Ukọ e Pọl na vbe kha wẹẹ: “Deghẹ a mwẹ ahoẹmwọmwa nẹ, ọni ọre wẹẹ, a mu Uhi hia sẹ nẹ.” (Rom 13:10) E Baibol ye vbe kha wẹẹ, “ahoẹmwọmwa ẹre Osanobua khin.”—1 Jọn 4:8. w18.06 19 ¶14-15

Agharhemiẹn wẹẹ, e Jehova ẹre Ivbi Izrẹl sọtẹ daa, ohu keghi kakabọ mu e Mosis sẹrriọ wẹẹ, ọ na ta ẹmwẹ eso nọ ma te khẹke ne ọ ta. E Mosis keghi gi uyinmwẹ emwa ọvbehe yae sọtẹ dae Jehova. Ẹghẹ okaro ne Ivbi Izrẹl ya gha vian rhunmwuda amẹ, e Mosis wa lele adia ne Osanobua rhie nẹẹn. (Ẹks 7:6) Ọ gha kẹ, te egbe Ivbi Izrẹl ghi wọọ e Mosis rhunmwuda, te Ivbi Izrẹl wa gha sọtẹ dae Jehova vbe ẹghẹ hia. Ọ khọ wẹẹ, emwi ne Ivbi Izrẹl ru wa kakabọ da e Mosis sẹrriọ wẹẹ, ọ ma ghi rhie uyi nọ khẹke ne Jehova. Deghẹ emwi vberriọ sẹtin sunu dae Mosis nọ ya ẹkoata gha ga e Jehova, ọ sẹtin vbe sunu daa ima. Kherhe ẹre ọ ghi kẹ ne Mosis la Otọ Na Ru Eyan Rẹn vbe ọ sọtẹ dae Jehova. Kherhe ẹre ọ ghi vbe kẹ ne ima la agbọn ọgbọn. (2 Pit 3:13) Ma rhọkpa i hoo ne agbọn nii la ima ban. Nọnaghiyerriọ, te ọ khẹke ne ima ya egbe kọ e Jehova, ma ghi vbe gha họn ẹmwẹ nẹẹn vbe ẹghẹ hia.—1 Jọn 2:17. w18.07 15 ¶14-16

E Setan i sẹtin kpikpi ọmwa nọ ru emwi nọ ma hoo nọ ru. (Jems 1:14) Emwa nibun ma rẹn wẹẹ obọ ọghe Esu ẹre iran ye sokpan, iran gha ghi do rẹn odẹ ọghe ẹmwata nẹ, iran ghi tobọ iran ru azẹ deghẹ Osanobua ẹre iran gha ga ra Esu. (Iwinna 3:17; 17:30) Ma gha ru atamuolọyan wẹẹ Osanobua ẹre ima khian ga, Esu i miẹn emwi ru. (Job 2:3; 27:5) Ọ vbe mwẹ emwi ọvbehe ne Esu kevbe avbe ugbogiorinmwi i sẹtin ru. Ako rhọkpa i rre Baibol nọ khare wẹẹ Esu kevbe ekpayẹ ọre rẹn emwi nọ rre ọmwa ekhọe. Iran i sẹtin rẹn emwi nọ rre ekhọe emwa nagbọn. E Jehova ọkpa kevbe Jesu ẹre ọ rẹn emwi nọ rre emwa nagbọn ekhọe. (1 Sam 16:7; Mak 2:8) Uyinmwẹ ima kevbe ẹmwẹ ne ima ta gha gu ahoo ọghe Jehova ro, e Jehova gha gbogba ga ima. Ma ghi vbe gha mwẹ ọnrẹn vbe orhiọn wẹẹ, ai miẹn ọlọghọmwa ne Esu si ye ima egbe ne Jehova i sẹtin sọfurre yi. (Psm 34:7) Ọ gele khẹke ne ima rẹn oghian ima sokpan ọ ma khẹke ne ima gha mu ohan rẹn. Vbe ẹtin e Jehova, agharhemiẹn wẹẹ emwa ni ma gba ma khin, ma gha sẹtin khọnmiotọ yan Esu. Ma gha ‘mu aro igbinna daa Esu, ọ gha lẹẹ hin ehe ne ima ye rre.’—Jems 4:7; 1 Pit 5:9. w18.05 26 ¶15-17

Gia kha wẹẹ u mu okhian rrie ehe nọ rree rhunmwuda ugie kpataki. Urriẹdẹ ohoho ẹre u khian ya ye okotọ sẹ evba rhunmwuda, ehe ne u rrie rree. U ghi sẹ eke ne u khian na la imọto vbe ehe ne okotọ na kun sie, egbe na ka wọọ ruẹ, rhunmwuda ọkhọngborrie emwa kevbe imọto ni rre evba. Nọ ya maan ọre wẹẹ, u rẹn eke ne u rrie, u vbe rẹn imọto nọ khẹke ne u la sẹ evba! U gha la imọto ne u rhirhi miẹn, u ghi bibi odẹ, u i sẹ eke ne u rrie ẹdẹ. Te ehọnrre ye vbe ekhẹn ne a guan kaẹn ban. Te iran vbe mu okhian rrie ehe nọ rree sokpan ẹi re imọto kẹkan ẹre iran khian loo rhunmwuda, okhian arrọọ nọ. Egbe sẹtin wọọ iran rhunmwuda azẹ nibun nọ khẹke ne iran ru vbe arrọọ ọghe iran kevbe ẹkpotọ nibun nọ kie ne iran. Igbama, uwa gha rẹn emwi ne uwa khian ya arrọọ ọghe uwa ru, azẹ vberriọ i lọghọ uwa na ru. Vbua khian ya loo arrọọ ruẹ hẹ? U ghi gha mu ugamwẹ e Jehova ye okaro vbe u gha khian ru azẹ nọ dekaẹn owebe ne a yo, iwinna ne u gha ru, orọnmwẹ, emọ ne a biẹle kevbe emwi ọvbehe. Ọ ma fo ye evba. U ghi vbe gha hia ne u muẹn sẹ ighẹ okhuo ne u fian ne egbuẹ vbe odẹ ọghe orhiọn. E Jehava gha fiangbe igbama ni rhiegba ye ugamwẹ ọghẹe, ọ ghi ya emwamwa ọghe iran hia dinnodẹ. w18.04 25 ¶1-3

Jẹfta ru eyan nẹ, te ọ gha ghi muẹn sẹ, ọ na ghi gie ovbi ẹre nokhuo nọ ma he rẹn okpia gha rrie owa ugamwẹ ọghe Osanobua vbe Siailo. (Giọg 11:30-35) Ọ ghaa lọghọ ne Jẹfta mu eyan na sẹ. Muẹn roro vbene ọ ghaa ye hẹ ne ovbi ẹre nokhuo. Ọ ma zẹdẹ gha khuẹrhẹ nẹẹn. Ọrheyerriọ, ọ na ku obọ gbe ba eyan ne erhae ru. (Giọg 11:36, 37) Rhunmwuda ọni, ọ ma ghi rọnmwẹ ọdọ amaiwẹ te ọ khian biẹ. Erriọ uniẹn Jẹfta ya sẹ ufomwẹ. Vbene ẹmwata, te ọmọ okhuo na wa gele gha gualọ igiọdu kevbe ifuẹko! E Baibol keghi kha wẹẹ: “Erriọ ẹre ọ ya suẹn vbe Izrẹl ne a na miẹn wẹẹ, ikpẹdẹ enẹ vbe ukpo, ẹre avbe uvbi vbe Izrẹl ya gha mu otuẹ gie ovbi e Jẹfta nọ ke Giliad rre, iran ghi vbe rhie igiọdu nẹẹn.” (Giọg 11:39, 40, NW) Vbe ẹdẹnẹrẹ, ọ wa vbe khẹke ne ima gha rhie igiọdu ne etẹn ni ma ru orọnmwẹ rhunmwuda, iran hoo ne iran ru sayọ vbe ugamwẹ Jehova.—1 Kọr 7:32-35. w18.04 17 ¶10-11

Odibo nibun keghi deba e Setan sọtẹ daa Osanobua. E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, ọ te sẹ ẹghẹ okpamẹ nọ rhọọ re vbe ẹghẹ e Noa, e Setan keghi rẹrẹ eso vbuwe avbe odibo na, fi uyinmwẹ alama oghẹ. Iran na gha die agbọn do gha gu ikhuo ru emwi ọdọ vbe amwẹ. E Baibol keghi loo ẹmwẹ nọ mu ukhọmwẹ emwi ya gie emwi nọ sunu. Ọ keghi kha wẹẹ: “Ugbogiorinmwi . . . ọkpa . . . keghi . . . kpolo obọ ọkpa vbe a gha wa avbe orhọnmwẹ ni rre iso ye eha, . . . ku otọ agbọn.” (Gẹn 6:1-4; Arhie 12:3, 4) Ke obọ ne avbe odibo na ya deba Esu gha sọtẹ, iran keghi ya egbe iran khian eghian eguọmwadia Osanobua kevbe Osanobua tobọre. Ẹi re te avbe odibo na wa zẹ emwa Osanobua kpokpo kẹkan. Esu keghi mu arriọba obọ re gbọọ, zẹvbe ne Osanobua vbe ya mu ọghẹe gbọọ vbe ẹrinmwi. Ọ ma fo ye evba. Ọ na mwamwa ekpayẹ ọre ye dọmwadẹ arriọba vbe uhunmwu otagbọn, ne iran gha kha yan emwa nagbọn, vbene irẹn na re ọkaolotu ọghe iran hia. (Ẹfis 6:12) Erriọ Esu ya kha yan arriọba emwa nagbọn. w18.05 23 ¶5-6

Ugbẹnso, odẹ ne Jehova ya rhiẹre ma wẹẹ, irẹn hoẹmwẹ ima, ọre nọ na gbe ima hin ọkhọ rre. Erriọ erha nọ hoẹmwẹ ivbi ẹre wa vbe ru ẹre zẹẹ. E Devid wa gbọyẹmwẹ ye odẹ ne Jehova ya dia re. E Devid keghi ru erria yan vbene Osanobua ru emwi hẹ, ọni ẹre ọ yae do gha ghee emwi vbene Jehova ghee ẹre. U gha ru vberriọ, ahoẹmwọmwa ne u mwẹ dae Jehova ghi do wegbe sayọ, u vbe gha họn ẹmwẹ nẹẹn, u ghi vbe do gha re ọmwa nọ deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn. Ọtẹn nokhuo na tie ẹre Christin keghi kha wẹẹ, “Ẹghẹ ke ẹghẹ ne I ya ru ezanzan, I na vbe ru erria yan emwi ne I tie re, ọ ghi ye vbe na miẹn wẹẹ rhunmwuda mwẹ, ẹre Jehova na wẹẹ na gbẹnnẹ ọnrẹn yotọ!” Vbene ẹmwata, u ghaa mu emwi orhiọn ye okaro vbe arrọọ ruẹ, u ghi do gha mwẹ azamemwi kevbe irẹnmwi nọ dinmwi. Avbe akpa na ẹre ọ khian ghi ya ruẹ gha ghee agbọn na vbene Jehova ghee ẹre. U ghi vbe gha mwẹ ọnrẹn vbe orhiọn wẹẹ, ovbi ẹghẹ kherhe ẹre ọ ghi kẹ ne agbọn Esu sẹ ufomwẹ. Vbọzẹe ne Jehova na rhie irẹnmwi kevbe azamemwi nuẹn? Ọ hoo ne u rẹn emwi ni ru ekpataki sẹ vbe arrọọ, ne u gha ru azẹ nọ maan kevbe ne u gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, emwi gha dunna vbe odaro.—Aiz 26:3. w18.12 26 ¶9-10