March

Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, ẹi sẹ ima ọyẹnmwẹ vbe emwa ghaa khẹko ima, vbọ khian ghi ya ima gha ghọghọ? Gia ziro yan emwi eha. Okaro, ma gha sẹtin zin egbe vbe emwa ghaa khẹko ima, ma ghi gha mwẹ ilekẹtin wẹẹ, emwi ne ima ru ya ẹko rhiẹnrhiẹn Osanobua. (1 Pit 4:​13, 14) Nogieva, amuẹtinyan ọghomwa ghi do wegbe sayọ. (1 Pit 1:7) Nọ ghi wa sẹ ehia, e Jehova gha ya arrọọ ọghe etẹbitẹ san ima ẹse. (Rom 2:​6, 7) Vbe Jesu da rhiọ kpaegbe gha rrie ẹrinmwi, avbe ukọ ọghẹe kegha sọyẹnmwẹ zẹvbe ne Jesu tae yotọ. Vbe a ghi gbe iran asan nẹ, a na tama iran ne iran ghẹ ghi kporhu, sokpan iran na ye gha ghọghọ. Vbọzẹe? Rhunmwuda, “Osanobua vbe ka iran ye emwa ni sẹe ni gha rri oya efaa ba ẹmwẹ eni Jesu.” (Iwinna 5:​40-42) Iran ma gha mu ohan emwi ne eghian iran gha ru iran re, rhunmwuda ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ ne Jesu. Odẹ ne iran ya rhie ahoẹmwọmwa na ma, ọre ne iran na gha kporhu vbene egbe ma na wọọ iran. Erriọ etẹn ima nibun vbe ye vbe ẹdẹnẹrẹ. Te iran wa ye mudia ẹse, agharhemiẹn wẹẹ iran werriẹ aro daa edanmwẹ. Iran rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova i khian mianmian iwinna esi ọghe iran, kevbe ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ nẹẹn. w21.03 25 ¶18-19

A ma biẹ etẹn na hannọ zẹ biẹ ayayẹro ne iran mwẹ. Osanobua ẹre ọ rhie ẹre ye iran ekhọe. Iran keghi mu ayayẹro na roro, iran na erhunmwu vbekpae re, erriọ iran vbe ya yaro ye ẹghẹ nọ khian ya sẹ iran obọ. Sokpan iran ma rẹn vbene egbe orhiọn ọghe iran khian gha ye hẹ, vbe iran gha sẹ ẹrinmwi nẹ. (Fil 3:​20, 21; 1 Jọn 3:2) Ọrheyerriọ, iran rhie aro tua ẹghẹ ne iran khian ya gha rre ẹrinmwi. Avbe ohuan ọvbehe yaro yọ wẹẹ te iran khian gha rre agbọn na vbe etẹbitẹ. Vbene ẹmwata, ai miẹn ọmwa nẹi hoo nọ gha rrọọ vbe etẹbitẹ; evba biẹ ọmwa biẹ nọ. Iran yaro ye ẹghẹ ne Osanobua khian ya loo iran ya ya uhunmwu otagbọn na khian e paradais. Ẹghẹ nii, iran ghi gha mwẹ ugbo kevbe owa ọghe obọ iran, iran ghi vbe sẹtin koko ivbi iran vbe agbọn ne emianmwẹ i ye. (Aiz 65:​21-23) Iran ghi vbe gha mu okhian yo uhunmwu oke, ẹgbo, okun kevbe ehe ughughan vbe otagbọn hia, ne iran mieke na bẹghe emwi ughughan ne Jehova yi. Nọ ghi sẹ iran ọyẹnmwẹ sẹ, ọre ne iran na rẹn wẹẹ, ọ gha sẹ ẹghẹ nii, asikẹgbe ne iran gu e Jehova mwẹ ghi gha wegbe yọ vbe ẹdẹgbegbe. w21.01 18-19 ¶17-18

Vbe Ivbi e Babilọn ghi khọn ẹvbo nii mu tan nẹ, avbe ilavbodẹ kegha kha wẹẹ, ‘Te otọ na yevbe ato ne emwa nagbọn ra aranmwẹ oha i sẹtin dia, a vbe muẹn ne Ivbi e Babilọn nẹ.’ (Jer 32:43) Vbe ọ ghi rre odẹ ukpo 200 ne Joẹl ta ẹmwẹ akhasẹ na, e Jehova keghi loo e Jerimaia ya ta ẹmwẹ akhasẹ ọvbehe nọ dekaẹn okuo ne Ivbi e Babilọn khian mu la otọ Izrẹl. E Jehova keghi kha wẹẹ, te ivbiyokuo e Babilọn khian gbarokotọ gualọ Ivbi Izrẹl ni mwẹ obọ vbe uyinmwẹ dan, iran ghi vbe munọ iran. Ọ na vbe kha wẹẹ, “I ra gie ne a tie avbe ọgbehẹn nibun, ne iran do munọ avbe emwa na, vbe iyeke ọni, I ghi vbe gie ne a tie avbe ohuẹ nibun, ne iran do ru ọbafi iran vbe avbe uhunmwu oke nikhua kevbe negiẹrẹ hia kevbe vbe uwu uvun okuta nikhua. . . . I gha ye iran ha osa ukhukhu eva ye orukhọ kevbe uyinmwẹ dan iran.” Ọna rhiema wẹẹ ehe rhọkpa i rrọọ ne Ivbi Izrẹl ni yin ehọ khian lẹre yi, ne obọ ivbiyokuo Babilọn ghẹ vba iran.​—Jer 16:​16, 18. w20.04 5 ¶12-13

Vbe asẹ ọkpa, e Lọt ma rherhe lele adia nọ ke obọ e Jehova rre. Ma sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, ọmwa nẹi ka emwi yọ ra ọmwa nẹi họn ẹmwẹ ẹre Lọt ghaa khin. Sokpan, e Jehova ma gi egbe Lọt wọọ re. E Jehova keghi tohan rẹn, avbe odibosa nii “keghi rhie ẹre obọ kevbe amwẹ ọnrẹn kevbe ivbi ẹre nikhuo eva,” iran keghi viọ iran ladian hin ẹvbo nii rre. (Gẹn 19:​15, 16) Ọ gha kẹ, ọ mwẹ emwi eso nọ ya e Jehova tohan e Lọt. Egbọre te Lọt ghaa si egbe rhunmwuda ọ mu ohan wẹẹ, emwa ne irẹn khian dekun, vbe irẹn gha kpa hin e Sodọm rre sẹtin rhie ikuanegbe ne irẹn. Emwi ọvbehe vbe gha rrọọ nọ ya ohan gha mu e Lọt. Uvun ne ọdan vuọn wa gha bun vbe iya nọ rre ọkpẹn e Sodọm. Ọ gha kẹ, e Lọt họn vbekpae ọba eva ni dele ye egbe uvun vberriọ. (Gẹn 14:​8-12) Zẹvbe uhunmwuta ẹgbẹe, ẹi mwẹ e Lọt ma gha si osi vbekpa ọvbokhan rẹn kevbe ivbi ẹre. Deba ọni, okpia nọ fe ẹre Lọt wa gha khin, egbọre ọ ghaa mwẹ owa ne mose mose vbe Sodọm. (Gẹn 13:​5, 6) Ẹi re te ima ya ọna kha wẹẹ, emwi esi ẹre Lọt ru, nọ ma na rherhe họn ẹmwẹ ne Jehova. Sokpan, e Jehova ma rhie aro tua abakuru ọghe Lọt, nọghayayerriọ, ọ kegha ghee Lọt zẹvbe “ọmwata.”​—2 Pit 2:​7, 8. w20.04 18 ¶13-14

Avbe igbama ikpia, ọ sẹtin rhie ẹghẹ, iran ke suẹn gha ghee ruẹ, wẹẹ u i ghi re ọvbokhan. Gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ekhọe ẹre Jehova ghee. Ọ rẹn aro ọmwa ne u khin kevbe emwi ne u gha sẹtin ru. (1 Sam 16:7) Hia ne u sikẹ Osanobua sayọ. Odẹ ọkpa ne Devid ya ru ọna, ọre ne ọ na gha gbarokotọ ghee emwi ughughan ne Jehova yi. Ọ na vbe gha muẹn roro, emwi ne avbe evbayi na, maa irẹn re vbekpae Jehova. (Psm 8:​3, 4; 139:14; Rom 1:20) Emwi ọvbehe ne u gha sẹtin ru, ọre ne u rinmwian e Jehova ne ọ rhie ẹtin nuẹn ya ru emwi nọ khẹke. Vbe igiemwi emwa ne uwa gba yo esuku, ya ruẹ gbogiẹ rhunmwuda ne u na re Osẹe Jehova ra? Deghẹ erriọ nọ, rinmwian e Jehova ne ọ ru iyobọ nuẹn. U ghi vbe gha lele adia ni rre Baibol, avbe ebe ne otu gbẹnnẹ rre kevbe vidio ughughan ne iran ru ladian. Ẹghẹ ke ẹghẹ ne u ya bẹghe vbene Jehova ya ru iyobọ nuẹn ya la ọlọghọmwa ne u rhirhi gha ye gberra, amuẹtinyan ne u mwẹ daa re ghi gha wegbe yọ. Deba ọni, emwa ọvbehe gha bẹghe vbene u ya hẹnhẹn egbe yan e Jehova, iran ghi do gha ghee ruẹ zẹvbe ọmwa na gha sẹtin mu ẹtin yan. w21.03 4 ¶7

Ọse ni guobọ egbe keghi gu egbe guan vbe ẹghẹ hia, erriọ iran vbe ya mu iro ma egbe. Erriọ asikẹgbe ne ima gu e Jehova mwẹ vbe ye! E Baibol ẹre Jehova loo ya gu ima guan, ẹre ọ vbe ya mu iro ma ima. Erhunmwu ẹre ima ya gu e Jehova guan, ma ghaa na erhunmwu, ma gha sẹtin tama rẹn emwi nọ da ima vbe orhiọn. Zẹvbe Ọse nọ hoẹmwẹ ima, e Jehova i wa danmwehọ erhunmwu ọghe ima kẹkan, sokpan irẹn keghi zẹ emwi ru vbe ima gha na erhunmwu gie ẹre. Ugbẹnso, e Jehova ghi wa họn erhunmwu ima vbobọvbobọ. Sokpan ẹghẹ eso vbe rrọọ, nọ na khẹke ne ima zin egbe, ma ghi ye gha na erhunmwu vbekpa emwi nii a te miẹn wẹẹ, e Jehova họn erhunmwu ima. Vbọrhirhighayehẹ, ọ khẹke ne ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha họn erhunmwu ima vbe ẹghẹ nọ khẹke, kevbe vbe odẹ nọ ghi maan sẹ. A sẹtin miẹn wẹẹ, ẹi re emwi ne ima wa nọ vbe erhunmwu, ẹre Jehova khian wa ru ne ima. Vbe igiemwi, ma ghaa rre uwu ọlọghọmwa, ma sẹtin na erhunmwu ne Jehova sọfurre ye ọlọghọmwa nii, sokpan ne Jehova gha te ya ru vberriọ, ọ sẹtin rhie ẹwaẹn kevbe ẹtin ne ima ya “ya egbe miẹn ẹnrẹn.” (1 Kọr 10:13) De vbene ima khian ya rhiẹre ma wẹẹ, ma gbọyẹmwẹ ye ukpamuyọmọ ne Jehova mu ima yi, ne ima na sẹtin na erhunmwu gie ẹre? Odẹ ọkpa ọre wẹẹ, ma ghi “gha na erhunmwu vbe ẹghẹ hia” zẹvbe ne Jehova wẹẹ ne ima gha ru ẹre.​—1 Tẹs 5:17. w20.05 27-28 ¶7-8

Emwa ni rhie ulẹ ọghe osuan keghi gbarokotọ ghee eke ne iran rhulẹ la, ne iran ghẹ ya rhua owẹ. Sokpan, ọmwa ne iran gba rhulẹ sẹtin fi akpan ye iran owẹ, iran tobọ iran sẹtin rhie owẹ ye uvun zẹvbe ne iran ya rhulẹ khian. Vbe nọ rhirhi gha ye hẹ, iran gha de, iran ghi vbe kpaegbe, iran ghi dọlegbe suẹn gha rhulẹ. Ẹi re emwi nọ ya iran rhua owẹ ẹre iran rhie aro tua, sokpan ive nọ rre odaro khẹ iran ẹre iran rhie aro tua. Ma vbe zẹdia rhua owẹ vbe ulẹ ọghe arrọọ ne ima rhie. Ugbẹnso, ma keghi ta ẹmwẹ nọ ma khẹke ne ima ta, ma vbe ru emwi eso ne ima do gha gbe I ma rẹn yi vbe okiekie. Emwa ne ima gba rhie ulẹ ọghe arrọọ sẹtin vbe ru ima emwi eso nọ da ima sẹ ugboloko. Egbe emwi vbenian i kpa ima odin, rhunmwuda, emwa ni ma gba ẹre ima hia khin. Te ima hia piẹnpiẹn egbe la odẹ ne huẹnrẹn na khian, rhunmwuda ọni, ma keghi rhua egbe owẹ vbe ugbẹnso. Ẹi khabe ne Pọl na kha wẹẹ, ugbẹnso, ma vbe etẹn sẹtin “gba muan egbe ẹmwẹ.” (Kọl 3:13) Ne ima gha te ya rhie aro tua emwi nọ ya ima rhua owẹ, ọ khẹke ne ima rhie aro tua ive nọ khẹ ima vbe odaro. Adeghẹ ima ma ru vberriọ, ma sẹtin do sẹ e Jehova rae, ẹghẹ nii, ive ọghe arrọọ i khian sẹ ima obọ. Deba ọni, ma sẹtin vbe do ya egbe ima khian okuta irhuawẹ ne emwa ọvbehe. w20.04 26 ¶1; 27-28 ¶8-9

Akhasẹ ighẹ e Daniẹl keghi guan kaẹn amazẹ ne gẹdẹgbẹ ọkpa na ya emwi ughughan ru. Dọmwadẹ abọ ọghe amazẹ na keghi mudia ye ihe arriọba ughughan ni he kha yan otọ ẹvbo ne eguọmwadia Osanobua na bun. Ẹghẹ ughughan ẹre avbe arriọba na ya khaevbisẹ. Atata owẹ ọghe amazẹ na keghi re na ya obuẹ kevbe ematọn ma. Atata owẹ na keghi mudia ye ihe Anglo-American World Power nọ re arriọba ọghe Britain kevbe United States. Ọna ọre arriọba nokiekie nọ khian kha yan uhunmwu otagbọn. Ẹmwẹ akhasẹ na, ya ima rẹn wẹẹ, te arriọba ọghe Anglo-America khian ye gha khaevbisẹ vbe ẹghẹ ne Arriọba Osanobua khian ya do fuẹn arriọba emwa nagbọn rua. Ukọ e Jọn vbe guan kaẹn arriọba ughughan ni he khaevbisẹ yan emwa ọghe Jehova. E Jọn keghi ya avbe arriọba na gie aranmwẹ oha nọ mwẹ uhunmwu ihinrọn. Uhunmwu nogie ihinrọn ọghe aranmwẹ oha na keghi mudia ye ihe Anglo-American World Power. Emwi nọ khẹke ne ima yẹrẹro na khin, rhunmwuda, vbọ gberra uhunmwu ihinrọn nii ne aranmwẹ oha na mwẹ, uhunmwu ọvbehe ma werriegbe zọ ladian. Uhunmwu nogie ihinrọn na, gha ye gha khaevbisẹ vbe ẹghẹ ne Kristi kevbe ivbiyokuo ẹre khian ya do fuẹn aranmwẹ oha nii rua.​—Arhie 13:​1, 2; 17:​13, 14. w20.05 14 ¶11-12

Emwi nọ tae na keghi ya ima rẹn ẹmwata ne kpataki na: Osanobua nọ re Ẹzi ọghe arrọọ, ẹre ọ vbe re Ẹzi ọghe ahoẹmwọmwa. E Jehova hoẹmwẹ ima! Rhunmwuda nọ na hoẹmwẹ ima, ẹre ọ zẹe ne ima na mwẹ agbẹkunsotọ, oghọghọ kevbe isọkẹn. Nọ ne Ivbiotu e Kristi, emwi nẹi mwẹ a ma ru nọ, vbe ọ gha de ọghe na gha rhie ahoẹmwọmwa ma, rhunmwuda, iyi ne Jesu yi ẹre nọ. (Mat 22:​37-40) Ma gha rẹn e Jehova nẹ, na do hoẹmwẹ ọnrẹn i mobọ lọghọ. Rhunmwuda, ọmwa nọ gbae ẹre Jehova khin; obọ esi ẹre ọ ya mu ima, erriọ ẹre ọ vbe ya mwẹ itohan ghee ima. Sokpan ọ gha de ọghe na hoẹmwẹ ogieva ọmwa, evba nii ẹre ẹmwẹ ye. Vbọzẹe? Rhunmwuda, etẹn ne ima gba ga, ni vbe re ogieva ima keghi re emwa ni ma gba. Ugbẹnso, iran sẹtin ru emwi ra ta ẹmwẹ eso nọ gha da ima sẹ ugboloko. E Jehova rẹnrẹn wẹẹ, ẹi mwẹ ọna ma sunu; ọna ẹre ọ zẹe nọ na loo emwa eso ya gbẹn ọnrẹn ye uwu e Baibol, evbọzẹe nọ na khẹke ne ima gha hoẹmwẹ egbe, kevbe vbene ima khian ya rhie ẹre ma hẹ wẹẹ ima hoẹmwẹ egbe. Ọkpa vbe usun emwa nọ loo ro, ọre ukọ e Jọn.​—1 Jọn 3:​11, 12. w21.01 8 ¶1-2

Ọre te ima da suẹn gha ga e Jehova, ra ọ kpẹẹ re ne ima ke gae, ọ khẹke ne ima hia nọ egbe ima wẹẹ, ‘Mẹ hia vbe odẹ ke odẹ ne I ghẹ gi e Setan mu mwẹ ekhọe rhia ra?’ Vbe igiemwi, u gha bẹghe efoto vbe ẹkpẹti ughe ra vbe intanẹt nọ gha sẹtin ya iziro dan la ruẹ ekhọe, vbọ khẹke ne u ru? Ọmwa sẹtin do gha roro ẹre wẹẹ, ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, ẹi re efoto ra ughe ne ikpia vbe ikhuo na bannọ ruan ra ne iran na ru emwi ọdọ vbe amwẹ, ọ ma de emwi nọ rhiae. Sokpan a sẹtin miẹn wẹẹ, te Esu hoo nọ loo ughe vberriọ ya mu ruẹ ekhọe rhia. Ma gha sẹtin ya ughe ra efoto vbenian gie ughanmwa ne okpia ọkpa loo ya sọ erhan nọkhua. Ẹghẹ okaro nọ ya mu ughanmwa gbe erhan nii, erhan nii i khian wa va uhukpa, sokpan ama ọghe ughanmwa nii ghi gha rre erhan nii. Vbene ọ ya ru ẹre yan egbe yan egbe, erhan nii ghi do sọ ye ihe eva. Erriọ vbe ye, ọmwa ghaa ghee avbe efoto kevbe ughe nọ ma khẹke, ọ sẹtin gha mu ẹre ekhọe rhia kherhe kherhe. Vbene ẹghẹ ya khian, emwi ne ọmwa nii te ka gha kha wẹẹ, ọ ma de emwi nọ rhiae, sẹtin do yae ru orukhọ nọ wegbe, ẹghẹ nii, ọ ghi mu asikẹgbe nọ gu e Jehova mwẹ rhia. Nọnaghiyerriọ, ọ ma khẹke ne ima gha ghee avbe efoto ra ughe nọ gha sẹtin ya iziro dan la ima ekhọe! Ọ khẹke ne ima ya ekhọe hia gha mu ohan eni e Jehova! w20.06 11-12 ¶14-15

Emwa ni vburriẹ vbe odẹ ọghe orhiọn wa gualọ iyobọ ọghe ima vbe ẹghẹ hia. Vbe na ghee ọmọ nọ wiri ne Jesu ya zẹ erre, etẹn vbenian sẹtin gha rre uwu obalọ vbuwe egbe. (Luk 15:​17-24) A sẹtin vbe miẹn wẹẹ, asikẹgbe ne iran gu e Jehova mwẹ ma ghi wegbe, rhunmwuda emwi ne iran he miẹn vbe agbọn Esu na. Ọ khẹke ne ima ru iyobọ ne iran, ne iran mieke na werriegbe gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe dae Jehova. Vbe erre ne Jesu zẹ nọ dekaẹn ohuan nọ wiri, ọsuohuan nii keghi mu nene ohuan ye izabọ, ọ na werriegbe muẹn gha rrie eke ne oghẹn nikẹre ye. Ẹghẹ kevbe ẹrhiọn ne ọsuohuan nii loo ro ya gualọ ohuan ọghẹe nọ wiri i re nekherhe. Ọrheyerriọ, ọ na ye mu ohuan nii ye izabọ, rhunmwuda ọ rẹnrẹn wẹẹ, ẹi khian ghi sẹtin tobọre khian gha rrie eke ne ihua ẹre ye. (Luk 15:​4, 5) Ma ghaa hoo ne ima ru iyobọ ne etẹn ni wii oghẹn ne iran ya werriegbe bu e Jehova gha dee, te ima gha muegbe ne ima ya loo ẹrhiọn kevbe ẹghẹ ọghe ima. Rhunmwuda ne ima na mwẹ iyobọ ọghe orhiọn nọhuanrẹn, Evbagbẹn Nọhuanrẹn kevbe avbe ebe ne otu gbẹnnẹ ladian, ma gha sẹtin ru iyobọ ne iran ya werriegbe deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn. Nọnaghiyerriọ, deghẹ ediọn na tama ruẹ ne u gu ọtẹn nọ te wii oghẹn ruẹ emwi, te ọ khẹke ne u gha ghee ẹre zẹvbe ukpamuyọmọ nọkhua. w20.06 28 ¶14-15

Ọ khẹke ne ima hia gha mwẹ ahoẹmwọmwa, ne ima ya rhiẹre ma wẹẹ, Ivbiotu e Kristi ọghe ẹmwata ẹre ima khin. Sokpan, ọ vbe khẹke ne ima gha mwẹ “irẹnmwi ẹmwata kevbe iro nọ gbae.” (Fil 1:9) Vbe ẹi erriọ, ma sẹtin do yevbe emwa ne “ẹhoho ẹziza ọghe iruẹmwi emwa erẹrẹ, bi yo bi rre.” Usun emwa erẹrẹ na keghi re emwa ni defua vbe odẹ ọghe ẹmwata ni ghi do khian emwa okeke. (Ẹfis 4:14) Vbe ẹghẹ ne erhuanegbe Jesu nibun ya sẹ Jesu rae vbe orre nokaro, ukọ e Pita ma kpa, rhunmwuda, ọ ghaa mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, Jesu ẹre ọ mwẹ “ẹmwẹ nọ rhie arrọọ etẹbitẹ ne ọmwa.” (Jọn 6:​67, 68) Agharhemiẹn wẹẹ, e Pita ma wa rẹn otọ imamwaemwi ọghe Jesu hia vbe ẹghẹ nii, ọ na ye rhikhan mu e Jesu, rhunmwuda, ọ rẹnrẹn wẹẹ Jesu ọre Kristi. Ọ vbe khẹke ne u gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, imamwaemwi hia ni rre uwu e Baibol keghi re ẹmwata. Ẹghẹ nii, u ghi do gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe, ọ gha khọnrẹn ne u gha werriẹ aro daa ọlọghọmwa nọ wegbe, u ghi vbe sẹtin ru iyobọ ne emwa ọvbehe ya gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe.​—2 Jọn 1, 2. w20.07 8 ¶2; 13 ¶18

Ma ghaa hoo ne ima ru iyobọ ne etẹn ya mudia gbain vbe odẹ ọghe ẹmwata na, te ọ khẹke ne ima gha mwẹ ẹnina daa iran. (1 Jọn 3:​10, 11, 16, 17) Ọ khẹke ne ima gha rhie ahoẹmwọmwa ma iran vbe ẹghẹ hia, uhiẹn ya sẹ egbe ẹghẹ ne emwi ya lọghọ. Vbe igiemwi, uwẹ rẹn ọtẹn rhọkpa ne ọmwa rẹn wu nọ gualọ ifuẹko ra iyobọ ọvbehe ra? Ra uwẹ vbe họn wẹẹ, odekun ẹrhia ra oguomiẹrẹ sunu vbe ẹdogbo ọghe etẹn eso, kevbe wẹẹ, iran hoo ne iran dọlegbe bọ owa ọghe iran, ra Ọgua Arriọba ọghe iran? Ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne etẹn ima i re ọghe okpunu, rhunmwuda ọni, emwi nọ wegbe gha sunu daa iran, ma keghi zẹ emwi ru ne ima ya ru iyobọ ne iran. Ma ghaa rhiẹre ma wẹẹ, ma hoẹmwẹ etẹn ima, te ima ya egbe taa Erha mwa nọ rre ẹrinmwi ighẹ e Jehova. (1 Jọn 4:​7, 8) Odẹ ọkpa kpataki ne ima khian ya ru ọna ọre ne ima gha yabọ egbe. Vbe igiemwi, gia kha wẹẹ, ọmwa ru ima emwi nọ sọnnọ ima, ọ na vbe do rinmwian ima. Ma gha yabọe, ma na vbe rhie emwi nọ ru ima re hin ekhọe rre, te ima rhiẹre ma wẹẹ, ma mwẹ ahoẹmwọmwa.​—Kọl 3:13. w20.07 24 ¶14-15

Te dọmwadẹ emwa ni khian rhiọ kpaegbe khian gha mwẹ orhunmwu ọkpa ọkpa nọ maa iran emwi ra, vbe na vbe ru ẹre vbe ẹdẹnẹrẹ ra? Ra te a khian viọ iran ye dọmwadẹ iko na mieke na gha maa iran emwi, kevbe wẹẹ, iran gha ghi vbe ruẹ emwi nẹ, iran tobọ iran ghi vbe gha maa emwa ọvbehe ni khian vbe rhiọ kpaegbe emwi? Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, ma ma wa rẹn; ma gha zin egbe nọ sẹ ẹghẹ nii nẹ. Sokpan emwi ne ima rẹnrẹn ọre wẹẹ, vbe ufomwẹ ọghe Ukpo Arriaisẹn Ọkpa Ne Kristi Khian Ya Kha, te irẹnmwi ọghe Jehova khian gba ehe hia vbe uhunmwu otagbọn na. (Aiz 11:9) Ma wa rẹn wẹẹ, iwinna ọrhẹnrhẹn wa khẹ ima vbe ẹghẹ nii, sokpan ma gha wa sọyẹnmwẹ ọnrẹn! Vbuwe Ukpo Arriaisẹn Ọkpa Ne Kristi Khian Ya Kha, te eguọmwadia e Jehova hia khian ru afiwerriẹ nọkhua vbe arrọọ ọghe iran, ne iran mieke na sẹtin ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova. Nọnaghiyerriọ, te iran khian gha mwẹ amuroro daa emwa ni khian rhiọ kpaegbe, rhunmwuda ẹi khian gha khuẹrhẹ ne emwa vbenian ya gbukhuẹre rua, iziro kevbe uyinmwẹ dan ne iran te mwẹ. (1 Pit 3:8) Vbe nai na gbawawẹ, emwa ni khian rhiọ kpaegbe gha bẹghe vbene eguọmwadia e Jehova mu egbe rriotọ hẹ, kevbe vbene iran hia hẹ, ne iran ru afiwerriẹ vbe arrọọ ọghe iran, ne iran mieke na ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova, iran ghi vbe gha hoo ne iran ya egbe taa iran.​—Fil 2:12. w20.08 16 ¶6-7

Ma gha lele adia ọghe ukọ e Pọl, ma na gha rhie aro tua emwi ne Osanobua ya we ima, ma sẹtin do bẹghe ẹre wẹẹ, emwi eso rrọo ne ima sẹtin ru, ne emwa ọvbehe i sẹtin ru. Vbe igiemwi, ediọn eso rrọọ ne ọta ọghe iran i mobọ rhiẹnrhiẹn vberriọ, sokpan ọ gha de ọghe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan, evba nii ẹre iran na fi ọgọ. A sẹtin vbe miẹn wẹẹ, ọdiọn ọkpa vbuwe iko rrọọ, nẹi gua mobọ ru emwamwa ne emwi hia mieke na gha khian hẹnẹhẹnẹ, sokpan ọ gha de ọghe na ya Evbagbẹn Nọhuanrẹn rhie igiọdu ne ọmwa, ai gu ẹre sinmwi ọni. Erriọ ẹre a vbe ya miẹn ọdiọn ne ẹvbo hia wa rẹn wẹẹ, ọ gua wa mu ọghọ ye emwa egbe. (Hib 13:​2, 16) Ma gha bẹghe ẹre wẹẹ, ọ mwẹ eke ne ima na hia, ma ghi gha sọyẹnmwẹ, rhunmwuda ne ima na rẹn wẹẹ, ma mwẹ esa ne ima ye vbuwe iko. Ẹghẹ nii, ma i khian vbe gha gbọvo etẹn ni sẹtin ru emwi eso, ne ima i sẹtin ru. Ọ gha khọnrẹn wẹẹ ma mwẹ iyobọ ne ima ye vbuwe iko, ọ khẹke ne ima hia ye gha hia ne ima gha mwẹ alaghodaro, ne ima mieke na gha ru sayọ vbe ugamwẹ ọghe Jehova. w20.08 24 ¶16-18

Ọ mwẹ ọta ọkpa nai sẹtin mianmian ne Ọtẹn Nokpia J. F. Rutherford ya guan, nọ mwẹ uhunmwuta nọ khare wẹẹ, “Oghẹn Ne Gbii.” Asikoko nọkhua na do vbe Washington, D.C., U.S.A vbe ukpo 1935 ẹre a na ya ọta na guan. Vbe ọta ne Ọtẹn Nokpia Rutherford ya guan, ọ keghi gi emwa rẹn emwa ni gele re “agbọn ẹvbo ne ọmwa rhọkpa i sẹtin ka” ra oghẹn ne gbii ne ebe Arhie Maan 7:9 guan kaẹn. Vbene ọ te sẹ ẹghẹ nii, etẹn kegha roro ẹre wẹẹ, te oghẹn ne gbii vbe rrie ẹrinmwi, sokpan iran ma wa ya ẹkoata ga e Jehova vbene etẹn na hannọ zẹ ru ẹre. Ọtẹn Nokpia Rutherford keghi loo Evbagbẹn Nọhuanrẹn ya rhan otọre wẹẹ, oghẹn ne gbii i rrie ẹrinmwi, sokpan iran keghi re avbe ohuan ọvbehe ọghe Kristi ni khian miẹn uhunmwu vbe orueghe nọkhua la agbọn ọgbọn. (Arhie 7:14) Jesu khare wẹẹ: “I ye vbe mwẹ avbe ohuan ọvbehe ne ẹi re oghẹn na. I gha vbe viọ iran rre, iran gha họn urhu mwẹ, ẹghẹ nii, iran ghi do gha re oghẹn ohuan ọkpa, ọsuohuan ọkpa.” (Jọn 10:16) Avbe ohuan ọvbehe na, ọre eguọmwadia e Jehova ni khian gha rre agbọn na vbe etẹbitẹ.​—Mat 25:​31-33, 46. w21.01 14 ¶1-2

Adeghẹ ima hoo ne ima musọe vbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ọghe ima, ma i khian gha ya iwinna ọghe ima rhẹghẹrẹ. (Mat 28:​19, 20) Iwinna nọ khuẹrhẹ na ru, ẹre ọ mobọ yẹẹ ima ne emwa nagbọn, ai kẹ miẹn ọmwa nọ hoo ne irẹn gha ru iwinna nọ lọghọ. Sokpan iwinna ni ru ekpataki i mobọ khuẹrhẹ na ru. Rhunmwuda ọni, te ima gha hia ne ima gha dia egbe ima, ne ima mieke na sẹtin ru egbe iwinna vberriọ. Vbọrhirhighayehẹ, e Jehova rre ima iyeke, irẹn gha loo orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe ya ru iyobọ ne ima. (Gal 5:​22, 23, NW ) Ukọ e Pọl ma ya iwinna ọghẹe rhẹghẹrẹ, agharhemiẹn wẹẹ ọ ma gha khuẹrhẹ nẹẹn. E Pọl tobọre khare wẹẹ, te irẹn “liki egbe” irẹn ra te irẹn dia egbe irẹn, ne irẹn mieke na sẹtin gha ru emwi nọ khẹke. (1 Kọr 9:​25-27) Irẹn keghi rhie igiọdu ne emwa ọvbehe, ne iran gha dia egbe iran kevbe ne iran “gha ru emwi hia ururo kevbe uhẹn uhẹn.” (1 Kọr 14:40) Te ima gha hia vbe odẹ ke odẹ ne ima rhiegbe ye iwinna ugamwẹ ọghe Jehova. Ọkpa vbe iwinna ugamwẹ na, ọre iwinna ikporhu iyẹn nọ maan.​—Iwinna 2:46. w20.09 6-7 ¶15-17

Otọ nibun rrọọ vbe ẹdẹnẹrẹ ne arriọba ma na mu awua ye iwinna ọghe ima. Egbe otọ vberriọ ẹre uwẹ ye ra? Adeghẹ erriọ nọ, nọ egbuẹ: ‘De vbene imẹ ya loo ẹkpotọ na hẹ?’ Ẹghẹ okiekie ẹdẹ ne ima ye na, ẹre iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ọghe ima ghi ya mu otọ sẹ. Ẹkpotọ wa kie ne eguọmwadia e Jehova nibun ni rrọọ vbe ẹdẹnẹrẹ, ne iran ya rhiegbe ye iwinna na. De vbene u khian ya loo ẹre ẹse hẹ, ighẹ ẹghẹ ọfunmwegbe ne ima sọyẹnmwẹ ọnrẹn vbe ẹdẹnẹrẹ? (2 Tim 4:2) U sẹtin mu ukpa mu uwerhẹn ghee ẹre, deghẹ uwẹ ra ọmwa ọvbehe vbuwe ẹgbẹe ruẹ gha sẹtin rhiegbe ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan sayọ. Ọkpa vbuwe uwa gha sẹtin rhiegbe ye iwinna arọndẹ ra? Ọna i re ẹghẹ ne ima khian ya gha khu emwi ewe ọghe agbọn na khian, rhunmwuda emwi ewe ọghe agbọn na i khian gha mwẹ iyobọ nọ ye ne ima, vbe ẹghẹ orueghe nọkhua. (Itan 11:4; Mat 6:​31-33; 1 Jọn 2:​15-17) Etẹn eso vbe ẹdẹnẹrẹ keghi ruẹ urhuẹvbo ọvbehe, ne iran mieke na sẹtin yae gha kporhu ma emwa ọvbehe. Avbe ebe ne otu ọghe Jehova gbẹnnẹ ladian vbe urhuẹvbo ughughan kevbe vidio ughughan ne iran ru ladian keghi ru iyobọ ne etẹn vbenian. Vbe igiemwi, vbe ukpo 2010, urhuẹvbo ni rrie 500 ẹre otu ọghe Jehova ya gha gbẹnnẹ ebe ọghomwa ladian. Sokpan vbe ẹdẹnẹrẹ, urhuẹvbo na ghi ya gbẹnnẹ ebe ọghomwa ladian gberra 1,000! w20.09 16 ¶9-11

Ovbiyokuo nọ rẹn enegbe keghi ya ekhọe hia gbinna ne ọmwa nọ hoẹmwẹ ọnrẹn, erriọ ẹre ọ vbe ya ya ekhọe hia gbogba ga emwi nọ hiunsi nẹẹn. Ukọ e Pọl keghi tama e Timoti, nọ ya ekhọe hia hoẹmwẹ Osanobua, nọ vbe rhikhan muẹn. (1 Tim 4:7) Deghẹ ima na ya ekhọe hia hoẹmwẹ Osanobua, ma na vbe rhikhan muẹn, ma ghi gha hoo ne ima mudia gbain vbe odẹ ọghe ẹmwata. (1 Tim 4:​8-10; 6:6) Ovbiyokuo ghaa hoo nọ ye sẹtin gha winna iwinna ọghẹe, te ọ gha loo ẹrhiọn yọ. Ukọ e Pọl keghi tama e Timoti nọ gha lẹẹ ne iziro dan, nọ gha mwẹ avbe akpa ni yẹẹ Osanobua kevbe nọ gha gu etẹn muobọ. Ne Timoti na loo ẹrhiọn ya lele adia na, ẹre ọ zẹe nọ na sẹtin musọe. (2 Tim 2:22) Adeghẹ ima vbe hoo ne ima musọe vbe odẹ ọghe orhiọn, te ima gha vbe loo ẹrhiọn yọ. Vbe igiemwi, ma ghaa hoo ne ima gbe ukhu ẹre rua ighẹ iziro dan vbuwe ekhọe ọghe ima, ẹrhiọn ẹre ima khian loo yọ. (Rom 7:​21-25) Vbe deba ọni, ẹrhiọn ẹre ima khian vbe loo, ne ima mieke na sẹtin ban akpa nẹdẹ mu fua, ne ima mu ọghe ọgbọn yọ. (Ẹfis 4:​22, 24) Ma gha ke iwinna rre vbe ẹdẹ na ya yo iko, egbe sẹtin wọọ ima, sokpan te ima gha loo ẹrhiọn yọ, ne ima mieke na sẹtin yo iko vbe ẹdẹrriọ.​—Hib 10:​24, 25. w20.09 28 ¶10-11

Ẹi re emwi nọ khuẹrhẹ na ru iyobọ ne ọmwa ne ima gu ruẹ e Baibol, nọ do sẹtin gbegba nọ gha dinmwiamẹ. Rhunmwuda ọni, ọ khẹke ne ima gha mwẹ izinegbe. Ọrheyerriọ, ọ mwẹ eke ne ima gha gu ọmwa ruẹ emwi sẹ, ma ghi mu ukpa mu uwerhẹn ghee ẹre, ne ima mieke na rẹn deghẹ ọmwa nii gele mu egbe nọ ya ga e Jehova. Nọ egbuẹ wẹẹ: ‘Ọmwa ne I gu ruẹ e Baibol zẹdẹ rhiẹre ma wẹẹ, irẹn hoo ne irẹn gha họn ẹmwẹ ne Jesu ra? Ra rhunmwuda nọ wa gha mwẹ irẹnmwi ọghe Baibol ọkpa, ẹre ọ si ẹre nọ na ruẹ emwi?’ Gi aro ruẹ gha sotọ vbe egbe ẹre vbe ẹghẹ hia, ne u mieke na rẹn vbene ọ he mwẹ alaghodaro sẹ hẹ. Vbe igiemwi, ẹmwẹ nọ ke ọre unu ladian rhiẹre ma wẹẹ ọ hoẹmwẹ e Jehova ra? Ọ na erhunmwu gie Jehova ra? (Psm 116:​1, 2) E Baibol na tie gbe ẹre otiti ra? (Psm 119:97) Ọ yo iko vbe ẹghẹ hia ra? (Psm 22:22) Ọ he ru afiwerriẹ rhọkpa vbe arrọọ ọghẹe nọ rhiẹre ma wẹẹ, ọ rhie emwi nọ ruẹ ye uyinmwẹ ra? Ọ suẹn gha tama avbe ọsiọre nẹ kevbe emwa vbuwe ẹgbẹe ọre vbekpa emwi nọ ruẹ ra? (Psm 9:1) Sẹ ehia, ọ mu egbe nọ ya khian Osẹe Jehova ra? (Psm 40:8) U gha bẹghe ẹre wẹẹ, ọmwa ne u gu ruẹ e Baibol i zẹdẹ mwẹ alaghodaro, u ghi fẹko ya ẹwaẹn gualọ otọ emwi nọ si ẹre, iyeke ọni, uwẹ vbe ọre ghi fẹko tota guan vbekpa ẹre, u ghi wa vbe gi ẹre rẹn ako nọ khẹke nọ winna yan. w20.10 18 ¶14-15

Ẹghẹ hia ẹre Jehova nọ re Erha e Jesu ya ru azẹ nọ maan. E Josẹf vbe Meri ni ghaa re evbibiẹ Jesu vbe uhunmwu otagbọn na, vbe gha ru azẹ nọ maan. Ọrheyerriọ, vbe Jesu ghi waan nẹ, irẹn tobọre ẹre ọ ghi gha zẹ ne egbe ẹre. (Gal 6:5) Zẹvbe ne Jehova rhie asẹ ne ima hia, ne ima ya gha zẹ ne egbe ima, erriọ Jesu vbe gha mwẹ asẹ nọ ya gha zẹ ne egbe ẹre. Jesu gha te sẹtin mu ọghe enegbe ẹre ye okaro vbe arrọọ ọghẹe, sokpan ọ ma ru vberriọ. Nọghayayerriọ, ọ kegha ru emwi nọ gha yae sikẹ e Jehova ẹsẹsẹmwẹse. Vbe Jesu ghi rẹn emwi ne Jehova hoo ne irẹn ru, ọ na ta mu olọ yan rẹn wẹẹ, ọni ẹre irẹn khian gele gha ru. (Jọn 6:38) Ọ rẹnrẹn wẹẹ, irẹn gha rhiegbe ye iwinna ne Jehova waa irẹn re, te emwa nibun khian gha khẹko irẹn, ọrheyerriọ, ọ na ye mu egbe nọ ya ru iwinna ne Erhae mu nẹẹn. Vbe Jesu ghi dinmwiamẹ nẹ vbe ukpo 29 C.E., iwinna ne Erhae mu nẹẹn ẹre irẹn ghi mu aro yi. (Hib 10:​5-7) Te Jesu wa ru ahoo ọghe Erhae ya sẹ ẹdẹ nọ wu vbe erhan irrioya.​—Jọn 19:30. w20.10 29 ¶12; 30 ¶15

Uwẹ rẹn ọtẹn rhọkpa vbe iko ruẹ nọ rre uwu ibavbaro, rhunmwuda emianmwẹ ra rhunmwuda isievẹn ọvbehe nọ werriẹ aro daa ra? A sẹtin vbe miẹn wẹẹ ọmwa nọ hoẹmwẹ ọnrẹn wu. Adeghẹ u rẹn ọtẹn rhọkpa vbenian, rinmwian e Jehova nọ ru iyobọ nuẹn ya rẹn ẹmwẹ ne u gha ta, ra emwi ne u gha ru, nọ gha fu ẹre ẹko rre. Emwi ne etẹn ima mobọ gualọ vbe ẹghẹ vbenian, ọre ẹmwẹ igiọdu kevbe iyobọ ọghe ima. (1 Pit 4:10) Ma mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gu ima rrọọ. Ọ loo e Jesu kevbe avbe odibosa ya ru iyobọ ne ima. Ugbẹnso, ọ vbe loo emwa ni rre ukpo ọdakha ya ru iyobọ ne ima, deghẹ ọ na gua ahoo ọghẹe ro. E Jehova vbe loo etẹn ne ima gba ga ya ru iyobọ ne ima vbe ima ghaa rre uwu ọlọghọmwa; ẹi mwẹ ima tobọ ima ma he miẹn egbe iyobọ vbenian. Vbe na ghee uko e Pọl, ma gha sẹtin si agbada vbe unu kha wẹẹ: “Nọyaẹnmwa ọrọre nọ yọ mwẹ obọ, ohan i ghi mu mwẹ. De emwi ne ọmwa gha sẹtin ru mwẹ re?”​—Hib 13:6. w20.11 17 ¶19-20

Vbe nai na gbawawẹ, avbe ukọ wa rẹn wẹẹ e Jehova rre iran iyeke. Te Jehova rhie ẹtin ne iran ya gha ru emwi ọyunnuan. (Iwinna 5:​12-16; 6:8) Sokpan, ma i mwẹ ẹtin vberriọ vbe ẹdẹnẹrẹ. Ọrheyerriọ, e Baibol gi ima rẹn wẹẹ, deghẹ ima na gha rri oya rhunmwuda imudiase ọghe ima, ọ khẹke ne ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova hoẹmwẹ ima, ọ gha vbe ya orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe ru iyobọ ne ima. (1 Pit 3:14; 4:14) Nọnaghiyerriọ, ne ima gha te ya gha si osi ye emwi ne ima gha ru, vbe ima gha werriẹ aro daa ukpokpo vbe odaro, ọ khẹke ne ima rhie aro tua emwi ne ima gha sẹtin ru nia, nọ gha ya ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha ru iyobọ ne ima, kevbe wẹẹ, ọ gha sẹtin miẹn ima fan. Jesu tama erhuanegbe ẹre wẹẹ: “I gha rhie ẹmwẹ kevbe ẹwaẹn ne uwa, sẹrriọ wẹẹ, eghian uwa ọkpa nọ gha sẹtin mu aro daa uwa ne ọ muan ẹmwẹ ne uwa tae, ẹi rrọọ.” Te erhuanegbe Jesu wa mu ẹtin yan ẹmwẹ na, erriọ vbe khẹke ne ima ru ẹre zẹẹ. Jesu vbe kha wẹẹ: “Wa mu uhunmwu kọe, rhunmwuda evba ọre imiẹnfan uwa ye.” (Luk 21:​12-19) Yerre wẹẹ, e Jehova i mianmian emwi rhọkpa vbekpa eguọmwadia ọghẹe ni da imudiase ọghe iran yi ya sẹ ẹdẹ uwu, uhiẹn ya sẹ egbe emwi nọ ghi kanmwa sẹ. Nọnaghiyerriọ, ọ gha huẹn iran kpaegbe. w21.01 4 ¶12

A te miẹn wẹẹ e Pọl ta ẹmwẹ na, eguọmwadia e Jehova eso vbe na ghee Job ka vbe ta egbọre nẹ vbe ẹghẹ nọ gberra. E Job kegha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ e Jehova gha huẹn irẹn kpaegbe vbe irẹn gha wu nẹ. (Job 14:​7-10, 12-15) Ọmwa ghaa ruẹ e Baibol, imamwaemwi ọghe “arhiọkpaegbe” keghi rre usun emwi okaro nọ ka ruẹ. (Hib 6:​1, 2, NW ) Ẹmwẹ ne Pọl tae vbekpae arhiọkpaegbe rre ebe 1 Kọrinti 15. Ẹi mwẹ ẹmwẹ nọ rre ako nii ma rhie igiọdu ne Ivbiotu e Kristi ni ghaa rrọọ vbe orre nokaro. Ọ gha vbe rhie igiọdu ne ima ni rrọọ vbe ẹdẹnẹrẹ, ọ ghi vbe ya ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, arhiọkpaegbe ne ima yaro yi ke ẹghẹ gha dee gha gele sunu. Rhunmwuda ne Jesu na rhiọ kpaegbe, ma mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ emwa ima ni wulo gha rhiọ kpaegbe. Ọna rre usun “iyẹn nọ maan” ne Pọl ya wewe vbe Kọrinti. (1 Kọr 15:​1, 2) E Pọl khare wẹẹ, deghẹ Ovbiotu e Kristi ma na yayi wẹẹ Jesu rhiọ kpaegbe, amuẹtinyan ọghẹe i mwẹ esa.​—1 Kọr 15:17. w20.12 2 ¶2-4

Vbọ ru iyobọ ne ukọ Pita? Yerre wẹẹ, Jesu ka na erhunmwu ne Osanobua ghẹ gi amuẹtinyan ọghe Pita worua, ọ na vbe rhie igiọdu ne Pita nẹ ghẹ gi egbe wọọ re. E Jehova gele họn erhunmwu nii. Vbe Jesu ghi rhiọ kpaegbe nẹ, ọ na rhiegbe ma e Pita nọ mieke na rhie igiọdu nẹẹn. (Luk 22:32; 24:​33, 34; 1 Kọr 15:5) Ọ vbe gha mwẹ ẹghẹ ne Jesu ya rhiegbe ma avbe ukọ ọghẹe, vbe iyeke iran ghi ya asọn ohoho gualọ ehẹn ne iran khian gbe, sokpan iran ma miẹn. Ẹghẹ na ẹre Jesu ya kie ẹkpotọ ne Pita, nọ ta vbene ọ hoẹmwẹ irẹn sẹ hẹ. Jesu na gi ẹre rẹn wẹẹ, irẹn yabọe nẹ, ọ na vbe waa ẹre iwinna ọvbehe. (Jọn 21:​15-17) Obọ ne Jesu ya mu e Pita rhiẹre ma wẹẹ, ọmwa nọ mwẹ ekhọe itohan vbene Jehova vbe ye, ẹre Jesu khin. Rhunmwuda ọni, ma gha ru abakuru, ọ ma khẹke ne ima gha roro ẹre wẹẹ, e Jehova i khian sẹtin yabọ ima. Gi ima yerre wẹẹ, Esu ẹre ọ hoo ne ima gha mwẹ egbe iziro vbenian. Gi ima vbe kọe ye ekhọe wẹẹ, e Jehova rẹnrẹn wẹẹ, ọ ma gba ne ima fo. Rhunmwuda ọni, ọ mu egbe nọ ya yabọ ima vbe ima gha ru abakuru. Ọ vbe hoo ne ima vbe gha yabọ emwa ọvbehe ni ru ima khọọ.​—Psm 103:​13, 14. w20.12 20-21 ¶17-19

Ma ghaa tie okha ọghe emwa ni ma mu ẹtin yan e Jehova, ọ khẹke ne ima ya igiemwi ọghe iran waan ne egbe. Vbe igiemwi, vbe Asa da rri ọba, ọ na mu ẹtin yan e Jehova ne Osa ọghẹe. Sokpan vbe ẹdẹ ghi rrie ota, ọ na do gha ya ẹwaẹn obọ re ru emwi. (2 Krọ 16:​1-3, 12) Vbe okaro, ọ na yevbe na miẹn wẹẹ, emwi ẹwaẹn ẹre Asa ru, nọ na ya gualọ iyobọ vbe obọ Ivbi e Siria, rhunmwuda iran na do gha mwẹ ọfunmwegbe. Sokpan, ovbi ẹghẹ kherhe, ẹre ọfunmwegbe nii ya vbe otọ. E Jehova keghi loo akhasẹ ọghẹe ya tama rẹn wẹẹ: “Rhunmwuda ne u na mu ẹtin yan ọba ọghe Siria, ne u gha te ya mu ẹtin yan e Jehova ne Osa ruẹ, ivbiyokuo ọba ọghe Siria wio fua nẹ vbe obọ ruẹ.” (2 Krọ 16:​7, NW ) Ọ khẹke ne ima gha begbe, ne ima ghẹ do gha ya ẹwaẹn obọ ima ru emwi, ne ima gha te ya gha gualọ adia ọghe Jehova vbuwe Baibol. Ọ gha khọnrẹn wẹẹ, emwi eso de rre, nọ na khẹke ne ima zẹ emwi ru vbe ẹgiẹgiẹ, te ọ ye khẹke ne ima gualọ adia ọghe Jehova; ọ gha ru iyobọ ne ima ya musọe. w21.01 6 ¶13-15

Vbe ẹdẹnẹrẹ, obọ ohanmwẹ keghi da eguọmwadia Osanobua eso, rhunmwuda ne iran i na miẹn igho ya dẹ evbare, ra rhunmwuda ne okuo na rre ẹvbo ne iran ye. Eso rre eghan rhunmwuda amuẹtinyan ọghe iran. Vbọrhirhighayehẹ, iran ni re oghẹn ne gbii keghi sọyẹnmwẹ rhunmwuda iran rẹnrẹn wẹẹ, iran gha sẹtin miẹn uhunmwu vbe agbọn Esu na, te iran khian gha miẹn evbare ikpakpa kevbe ọghe orhiọn re wọrhọwọrhọ. Ọ gha sẹ ẹghẹ na khian ya guọghọ agbọn Esu na, oghẹn ne gbii gha miẹn uhunmwu vbe “owowo” ọghe izohu e Jehova na khian hihiẹ yan emwa agbẹnvbo. Vbe iyeke ọni, Jesu ghi su emwa ni miẹn uhunmwu gha rrie ehe ne “amẹ ẹfe” ra amẹ ọghe arrọọ etẹbitẹ ye. (Arhie 7:17) Muẹn roro, ayayẹro nọ hiunsi ne oghẹn ne gbii mwẹ. Ẹi re avbiẹ emwa ẹre ọ he wulo ke na ya bu agbọn tua agbọn gha dee; sokpan nọ ne oghẹn ne gbii, iran i khian wu hiehie deghẹ iran na da imudiase ọghe iran yi! (Jọn 11:26) Avbe ohuan ọvbehe wa mwẹ ayayẹro nọ hiunsi, ọni ẹre ọ si ẹre ne iran na kpọnmwẹ e Jehova kevbe Jesu! w21.01 16-17 ¶11-12

Vbe asọn nokiekie ne Jesu gbe vbe agbọn, ọ kegha muẹn roro, ọlọghọmwa ughughan ne erhuanegbe ẹre gha werriẹ aro daa. Rhunmwuda ne Jesu na hoẹmwẹ iran, ọ keghi rinmwian Erhae, “nọ viọ iran lẹre ne ọmwa dan nii.” (Jọn 17:​14, 15) Jesu rẹnrẹn wẹẹ, irẹn gha kpa gha rrie ẹrinmwi nẹ, te Esu ne ọka ẹrhia khian ye gha werriẹ aro nọ khọọ daa ọmwaikọmwa nọ hoo nọ ga e Jehova. Nọnaghiyerrio, ma hia wa gualọ igbaroghe ọghe Jehova. Ẹghẹ na, ẹre ima ya gualọ igbaroghe ọghe Jehova sẹ. Rhunmwuda a khu Esu hin ẹrinmwi rre nẹ, “ohu dan wa vbe muẹn.” (Arhie 12:12) Esu keghi ya emwa eso ni zẹ ima kpokpo roro ẹre wẹẹ, emwi ke emwi ne iran rhirhi ru ima re, “Osanobua ẹre [iran] ya ehia ga.” (Jọn 16:2) Emwa eso ni ma ya Osa yi, keghi zẹ ima kpokpo rhunmwuda, ma i gu agbọn ru agbọn. Vbene ọ rhirhi gha ye hẹ, ọ ma khẹke ne afianma gha fian ima. Vbọsiẹ? Rhunmwuda ẹmwẹ nọ rre ako Evbagbẹn Nọhuanrẹn ne ebe ẹdẹ ọghe ẹdẹnẹrẹ ke ladian. w21.03 26 ¶1, 3

Ahoẹmwọmwa ẹre ọ gua e Jehova kpa ya ru emwi hia nọ ru. Odẹ ọkpa nọ ya rhie ẹre ma wẹẹ irẹn hoẹmwẹ ima, ọre nọ na ya e Baibol kevbe otu ọghẹe koko ima vbe odẹ ọghe orhiọn. Ahoẹmwọmwa ne Jehova mwẹ ne ima, ẹre ọ yae gie Ovbi ẹre gha dee nọ do dẹ ima werriegbe. Te Jesu vbe hoẹmwẹ ima, ẹre ọ zẹe nọ na wu ne ima. (Jọn 3:16; 15:13) Nọ ne emwa ni da imudiase ọghe iran yi, emwi rhọkpa i rrọọ nọ gha sẹtin wannọ iran hin ahoẹmwọmwa ọghe Jehova kevbe Jesu rre. (Jọn 13:1; Rom 8:35) Te ọ vbe khẹke ne uhunmwuta ẹgbẹe gi ahoẹmwọmwa gha dia re vbe emwi hia nọ ru. Vbọzẹe ne ọna na ru ekpataki? Ukọ e Jọn khare wẹẹ: “Adeghẹ ọmwa . . . ma hoẹmwẹ ọtiọnrẹn [ra ẹgbẹe ọre] ne ọ dẹghe, ẹi ra sẹtin hoẹmwẹ Osanobua ne irẹn i dẹghe.” (1 Jọn 4:​11, 20) Te ọ khẹke ne okpia nọ gele hoẹmwẹ ẹgbẹe ọre, nọ vbe hoo nọ ya egbe tae Jehova kevbe Jesu gha kpemehe emwi orhiọn kevbe emwi ikpakpa ne ẹgbẹe ọre, ọ ghi vbe gha ru emwi nọ gha ya orhiọn iran sotọ. (1 Tim 5:8) Ọ ghi gha maa ivbi ẹre emwi, ọ ghi vbe gha rhie adia ne iran vbe ẹghẹ nọ khẹke. Ọ vbe khẹke nọ gha ru azẹ nọ gha rhie uyi gie Jehova kevbe nọ gha maan ne ẹgbẹe ọre. w21.02 5 ¶12-13

E Jehova rẹnrẹn wẹẹ, emwi eso ni sunu daa ima vbe ẹghẹ nọ gberra, sẹtin ya iro han ima. Deba ọni, akpa esi ne ima mwẹ, ẹre Jehova rhie aro tua, ọ gha khọnrẹn ne ima gha roro ẹre wẹẹ, ma ma sẹ ọmwa. (1 Jọn 3:​19, 20) Ọmwa sẹtin gha mwẹ uyinmwẹ dan eso nọ gua re obọ ro, nọ ma gi ẹre ban, agharhemiẹn wẹẹ, ọ te hia nọ ru vberriọ. Egbe emwi vbenian sẹtin ya iro han rẹn. Ẹmwata nọ wẹẹ, ekhọe ima sẹtin gha fi ima uwẹnrhiẹn vbe ima gha ru orukhọ. (2 Kọr 7:10) Sokpan, ọ ma khẹke ne ima gi ekhọe ima gha fi ima uwẹnrhiẹn gberra egbe, sẹrriọ wẹẹ, ma ghi do gha roro ẹre wẹẹ: ‘Ọghomwẹ wa fo nẹ. E Jehova i khian ghi sẹtin yabọ mwẹ.’ Iziro vbenian ma deyọ, deghẹ ima ma begbe, ọ sẹtin ya ima sẹ e Jehova rae. Ne ima gha te ya gha mwẹ iziro vberriọ, ọ khẹke ne ima tu tie Jehova nọ ya orukhọ ima bọ ima. (Aiz 1:18) E Jehova gha bẹghe ẹre wẹẹ, ma gele roro iro fi uyinmwẹ werriẹ, ọ ghi yabọ ima. Deba ọni, ma ghi bu ediọn ne iran ru iyobọ ne ima. Kherhe kherhe, iran ghi ru iyobọ ne ima ya dọlegbe deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn.​—Jems 5:​14, 15. w20.12 23 ¶5-6

Te Jesu wa gha rhie uyi kevbe ọghọ ne ikhuo. Ọ ma gha yevbe avbe Farisi ni ghaa ghee ikhuo sila sila, ni ma gha gu iran guan vbuwe ẹbu, amaiwẹ te iran khian gu iran gha ziro yan Evbagbẹn Nọhuanrẹn. Sokpan, ke ikpia ke ikhuo, ẹre Jesu gu gha ziro yan avbe ẹmwata ne kpataki ni rre Evbagbẹn Nọhuanrẹn. (Luk 10:​38, 39, 42) Uhiẹn, ikhuo vbe gha rre usun emwa ni ghaa lelẹe yo ehe ughughan nọ na gha kporhu. (Luk 8:​1-3) Ikhuo ẹre Jesu vbe gie nọ ya tama avbe ukọ ọghẹe wẹẹ irẹn rhiọ kpaegbe nẹ. Ukpamuyọmọ nọkhua ẹre ọna wa gha khin! (Jọn 20:​16-18) Ukọ e Pọl keghi tama e Timoti nọ gha rhie uyi nọ khẹke ne ikhuo. E Pọl keghi tian iye Timoti kevbe iyẹe nọkhua wẹẹ, iran ọre emwa okaro ni ru iyobọ ne Timoti ya rẹn Evbagbẹn Nọhuanrẹn. (2 Tim 1:5; 3:​14, 15) Vbe elẹta ne Pọl gbẹn gie etẹn ni rre Rom, ọ keghi giotuẹ etẹn nikhuo eso, ọ na wa sunu ye eni iran. Ẹi re te ọ wa bẹghe iwinna ne iran ghaa ru vbe ugamwẹ e Jehova kẹkan, sokpan ọ na vbe tian iran yọ.​—Rom 16:​1-4, 6, 12; Fil 4:3. w21.02 15 ¶5-6