February

Hia ne u rẹn etẹn sayọ. Odẹ ne u khian ya ru ọna ọre ne u gha gu iran guan vbene iko te suẹn kevbe a gha zobọ nẹ, u ghi vbe gha lele iran winna vbe ikporhu. U sẹtin vbe tie iran ne iran do deba ruẹ rri evbare vbe owa. Ẹghẹ nii, u ghi do rẹn iran sayọ. Vbe igiemwi, u sẹtin do bẹghe ẹre wẹẹ, ọtẹn ne u te roro wẹẹ ẹi gbegbe ọmwa, ekhue ẹre ọ muẹn, ọtẹn ne u te kha wẹẹ, ọ mu ẹfe agbọn na yan uhunmwu, ọmwa ne obọ ẹse tọlọ ẹre nọ, ẹgbẹe ne u te vbe kha wẹẹ, iran i rherhe sẹ iko, ọ mwẹ emwi eso ne iran la gberra. (Job 6:29) Ẹmwata nọ wẹẹ, ọ ma khẹke ne ima gha fi “ukpẹ ye ẹmwẹ nọ ma khẹke” ima. (1 Tim 5:13) Sokpan, ọ khẹke ne ima hia, ne ima rẹn etẹn ima sayọ, ma ghi hia ne ima rẹn emwi ne iran la gberra kevbe emwi ne iran he vbe miẹn vbe agbọn. Ọna gha ru iyobọ ne ima ya rẹn evbọsiẹ ne iran na ru emwi eso ne iran ru. Adeghẹ ọ mwẹ ọtẹn ne ẹmwẹ ọnrẹn sọnnọ ruẹ, rhunmwuda vbene ọ ya ru emwi, hia ne u sikẹ ọre sayọ. Ẹghẹ nii, ẹi ghi lọghọ ruẹ ne u ya gha mwẹ amuroro daa re. Na do rẹn etẹn sẹ owa i re emwi nọ khuẹrhẹ. Ọrheyerriọ, ma ghaa rhan obọ miẹn etẹn yi, te ima ya egbe tae Jehova nọ re Osa nọ hoẹmwẹ “emwa hia.”​—1 Tim 2:​3, 4; 2 Kọr 6:​11-13. w20.04 16-17 ¶10-12

Vbe asọn nọ gbe fi ẹdẹ ne Jesu wu, ọ keghi ye erhuangbe ẹre rre wẹẹ, ne iran gha hoẹmwẹ egbe. Ọ rẹnrẹn wẹẹ, deghẹ iran na ya ekhọe hia hoẹmwẹ egbe, ọ gha ya iran gha mwẹ akugbe, iran ghi vbe sẹtin zin egbe vbe emwa ghaa zẹ iran kpokpo. Gia ziro yan igiemwi ọghe iko nọ ghaa rre Tẹsalonaika. Ke ẹghẹ na wa ya mu iko nii gbọọ, ẹre avbe eghian kegha zẹ iran kpokpo. Ọrheyerriọ, etẹn ni rre iko nii keghi mudia gbain, iran na ye gha hoẹmwẹ egbe. Igiemwi esi ẹre ọna khin ne ima. (1 Tẹs 1:​3, 6, 7) E Pọl na ye rhie igiọdu ne iran wẹẹ, ne iran ye gha rhie ahoẹmwọmwa “nọ sẹ ọni” ma. (1 Tẹs 4:​9, 10) E Pọl vbe gi iran rẹn wẹẹ, ahoẹmwọmwa na ẹre ọ khian gu iran kpa ya rhie ifuẹko ne emwa ne iro han rẹn, iran ghi vbe gha ru iyobọ ne emwa ni vburriẹ. (1 Tẹs 5:14) Te iran wa gele lele adia ne Pọl rhie ne iran. Vbe ima ya rẹn hẹ? Vbe elẹta nogieva ne Pọl gbẹn gie iran vbe ukpo ọkpa ghi gberra nẹ, ọ na khama iran wẹẹ: “Ahoẹmwọmwa ne uwa mwẹ ghee egbe, wa vbe mu otọ yọ.” (2 Tẹs 1:​3-5) Ahoẹmwọmwa ne iran ghaa mwẹ ne egbe, ẹre ọ ru iyobọ ne iran ya zin egbe ọlọghọmwa kevbe ukpokpo ne iran ghaa werriẹ aro daa. w21.03 22 ¶11

Ma ghaa hoo ne arrọọ etẹbitẹ sẹ ima obọ, ọ khẹke ne ima ye gha lele odẹ nọ su rrie arrọọ. (Iwinna 20:24; 1 Pit 2:21) Sokpan, e Setan vbe ikpayẹ ọre keghi hoo ne iran mu idobo ye ima egbe ne iran mieke na si ima ba egbe. (1 Pit 4:4) Iran keghi zaan ima, rhunmwuda ne ima na rre odẹ ọghe arrọọ, iran hoo ne ima gha roro ẹre wẹẹ, ma gha ya egbe ba iran, ẹre ima khian na gha mwẹ afanvbimu. Sokpan, ọni i zẹdẹ re ẹmwata. (2 Pit 2:19) Ọ wa khẹke ne ima gha lele odẹ ne huẹnrẹn “nọ su rrie arrọọ.” Sokpan, Esu hoo ne ima kpa hin odẹ na rre, ne ima gberra ghee odẹ ne gbodoo. Te emwa nibun wa bii la odẹ ne gbodoo na khian, rhunmwuda, iran gha sẹtin ru emwi nọ rhirhi khọn iran vbọ. Sokpan, odẹ na keghi “su rrie ọfuan.” (Mat 7:​13, 14, NW ) Ma ghaa hoo ne ima ye gha lele odẹ ne huẹnrẹn nọ su rrie arrọọ ọghe etẹbitẹ khian, ọ khẹke ne ima gha họn ẹmwẹ ne Jehova kevbe ne ima mu ẹtin yan rẹn. w20.04 26 ¶1; 27 ¶5, 7

Vbe okiekie na, e Russia kevbe ẹvbo ni ye ẹre ike vbe mu okuo la “otọ ne mose mose” nii. (Dan 11:41) Odẹ vbo? Vbe ukpo 2017, arriọba e Russia keghi mu awua ye iwinna ọghe eguọmwadia e Jehova, iran na vbe mu etẹn ima eso ye eghan. Deba ọni, iran keghi mu awua ye avbe ebe ọghomwa, ya sẹ egbe New World Translation. Ọ ma fo ye evba, iran keghi vbe ya ẹtin vbe iwegbe miẹn ima abotu ọghomwa nọ rre Russia, avbe Ọgua Arriọba kevbe avbe Ọgua Asikoko ọghomwa. Vbe iran ghi do ozere na nẹ, Ẹbu Nọ Su keghi gi ima rẹn vbe ukpo 2018 wẹẹ, arriọba e Russia kevbe avbe ẹvbo ni ye ẹre ike ọre ọba ọghe okuọ vbe ẹdẹnẹrẹ. Vbọrhirhighayehẹ, agharhemiẹn wẹẹ, avbe arriọba zẹ ima kpokpo, ma i khian gu iran khọn, ma i khian vbe gha gbe olighi vbe ẹvbo ne iran mieke na fi ekhọe werriẹ. Nọghayayerriọ, ma keghi lele adia nọ rre Baibol nọ khare wẹẹ, ne ima gha na erhunmwu ne “emwa hia ni rre ọdakha,” katekate deghẹ a na miẹn wẹẹ, emwa vbenian khian ru atamuolọyan nọ dekaan asẹ ne ima mwẹ, ne ima ya ru iwinna ugamwẹ ọghe ima. w20.05 14 ¶9

Vbe nai na gbe awawẹ, uwa ne evbibiẹ emọ hoo ne ivbi uwa gha rre odẹ ọghe ẹmwata na. Ọ khẹke ne iran tobọ iran gu e Jehova gha mwẹ asikẹgbe ne khuankhuankhuan. Iran ghi vbe gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, imamwaemwi ni rre uwu e Baibol keghi re ẹmwata. U ghaa hoo ne u sẹtin maa ivbuẹ avbe ẹmwata ni rre uwu e Baibol, ọ khẹke ne u rhie igiemwi esi yotọ ne iran. U ghi gha tie Baibol ne egbe ruẹ, u ghi vbe gha ru erria yan rẹn. Ẹghẹ nii, u ghi sẹtin ru iyobọ ne ivbuẹ ya gha ru vberriọ. Ọ khẹke ne u ru iyobọ ne ivbuẹ, ya rẹn vbene a ya loo avbe emadogua na ya ru ezanzan, zẹvbe ne u vbe ya ru iyobọ ne emwa ne u gu ruẹ e Baibol vbe orere. U ghaa ru vberriọ, u ghi sẹtin ru iyobọ ne ivbuẹ ya hoẹmwẹ e Jehova kevbe ne iran ya rẹn wẹẹ, ọviẹn nọ gia mu ẹtin yan kevbe nọ fuẹro, ẹre Jehova loo ya kpemehe evbare orhiọn ne ima. (Mat 24:​45-47) Ẹi wa re avbe imamwaemwi ni khuẹrhẹ ni rre uwu e Baibol ọkpa ẹre u khian gha maa ivbuẹ re. Adeghẹ u hoo ne iran gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe, ọ khẹke ne u ru iyobọ ne iran ya gha mwẹ irẹnmwi nọ dinmwi ni rre uwu e Baibol. Sokpan, vbe u ghaa ru ọna, ọ khẹke ne u kọe ye orhiọn wẹẹ, emọ hia i re ọkpa, emwi ne ẹrherhe ọghe iran gha vbe sẹtin mu vbe lughaẹn.​—1 Kọr 2:10. w20.07 11 ¶10, 12-13

Ẹbo emwa nibun ẹre ọ gu e Jehova mwẹ asikẹgbe ne khuankhuankhuan vbe ẹdẹnẹrẹ, agharhemiẹn wẹẹ emwa ni ma gba ẹre iran khin. Izọese adẹwerriegbe ọghe Jesu, ẹre ọ zẹe ne ima na sẹtin gu e Jehova gha mwẹ asikẹgbe vbenian. Ẹre ọ vbe zẹe ne Jehova na kie ẹkpotọ yọ, ne ima sẹtin gha ya egbe fiohan nẹẹn kevbe ne ima dinmwiamẹ. Ma gha zẹ owẹ ne kpataki na vbe arrọọ ọghe ima, ma ghi do gha re ọkpa vbe ẹbu emwa ni ya egbe fiohan ne Ọmwa nọ ghi hiunsi sẹ vbe agbọn vbe ẹrinmwi, ma ghi vbe do gu ẹre gha mwẹ asikẹgbe ne khuankhuankhuan! De vbene ima khian ya rhiẹre ma wẹẹ, ma ya aro nọ ghaan ghee asikẹgbe ne ima gu Osanobua mwẹ? Vbene Ebraham vbe Job ya da imudiase ọghe iran yi vbe ọwara ukpo nibun, te ọ vbe khẹke ne ima da imudiase ọghe ima yi ya sẹ ufomwẹ, ọ gha khọnrẹn wẹẹ ọ kpẹẹ re ne ima ke ga e Jehova. Vbe na ghee Daniẹl, ọ khẹke ne ima gha ghee ẹre wẹẹ, asikẹgbe ne ima gu Osanobua mwẹ ẹre ọ ru ekpataki sẹ arrọọ ọghe ima. (Dan 6:​7, 10, 16, 22) E Jehova gha ru iyobọ ne ima ya sẹtin zin egbe edanmwẹ ne ima rhirhi werriẹ aro daa, ne ima mieke na sẹtin ye gha re ọsiọre ne kankankan.​—Fil 4:13. w20.05 27 ¶5-6

Ọba ighẹ Devid ghi rre uhunmwu egedege, ọ na ke evba bẹghe amwẹ ẹrrẹe vbe ọ khuẹ. Vbe ẹghẹ na nia, de emwi ne Devid ghaa mu roro? E Devid rẹn uhi ne Jehova yi ne Ivbi Izrẹl nọ khare wẹẹ: “Ghẹ ya aro ye amwẹ ẹrrẹe.” (Ẹks 20:17) Ọrheyerriọ, e Devid na ye gha ghee okhuo nii. Eni okhuo nii ọre Batsiẹba. Ekhọe Devid na suẹn gha bi iro eveva, ọ na gha roro ẹre deghẹ ne irẹn họn ẹmwẹ ne Jehova, ra ne irẹn gu e Batsiẹba ru emwi ọdọ vbe amwẹ. Ke otọ gha dee, ẹre Devid ke mu ohan e Jehova, sokpan vbe ẹghẹ na nia, ọ keghi rhie owẹ gberra uhi ọghe Jehova. E Devid keghi kue ne ahoo ọghe ikpakpa nọ mwẹ degue ahoẹmwọmwa nọ mwẹ dae Jehova. Emwi ne Devid ru na, keghi rhie ozan gie eni e Jehova. Emwa ni ma rẹn ọkpa rẹn eva na vbe rri oya yọ, uhiẹn ya sẹ egbe ẹgbẹe ọre. (2 Sam 11:​1-5, 14-17; 12:​7-12) E Jehova ghi gbe Devid hin ọkhọ rre, e Devid na wa ya ekhọe hia miẹn ọnrẹn yi, rhunmwuda ọni, ọ na dọlegbe khian ọse ọghe Jehova. (2 Sam 12:13; Psm 51:​2-4, 17) E Devid ma mianmian ọlọghọmwa ughughan nọ rhiegbe ma, rhunmwuda ne irẹn ma na ya ekhọe hia mu ohan e Jehova vbe asẹ ọkpa. Ẹi khabe nọ na rinmwian e Jehova vbe ebe Psalm 86:​11, NW wẹẹ: “Gu mwẹ sẹtin gha ya ekhọe hia mu ohan eni ruẹ.” E Jehova gele ru iyobọ ne Devid ra? Ẹẹn. Vbe ima ya rẹn hẹ? E Baibol ghi guan kaẹn e Devid, vbe ukpo nibun ghi gberra nẹ, ọ na tie ẹre okpia nọ “ya ekhọe [hia] lele Nọyaẹnmwa Osanobua.”​—1 Ọba 11:4; 15:3. w20.06 11 ¶12-13

E Baibol keghi ya ahoẹmwọmwa ne Jehova mwẹ ne emwa rẹn gie irri. Vbọzẹe? Mu igiemwi na roro: Gia kha wẹẹ, ọmwa de ye uwu uhae nọ kakabọ dinmwi. Ọmwa nii i khian sẹtin tobọre ladian, vbe ẹi re te ọmwa ọvbehe ya irri si ẹre ladian. Zẹvbe nọ rre ako evbagbẹn nọhuanrẹn ne ebe ẹdẹ ọghe ẹdẹnẹrẹ ke ladian, e Jehova ghi guan kaẹn Ivbi Izrẹl ni wii oghẹn, ọ na kha wẹẹ: “Ahoẹmwọmwa kevbe ẹnina, ẹre I ya si iran kẹ egbe.” Aro vbenian ẹre Jehova vbe ya ghee emwa ni wii oghẹn kevbe ne iro han rẹn, rhunmwuda ọlọghọmwa nọ wegbe ne iran werriẹ aro daa. Ọ hoo ne iran rẹn wẹẹ, irẹn hoẹmwẹ iran kevbe wẹẹ, irẹn muegbe ne irẹn ya si iran kẹ egbe. E Jehova gha vbe sẹtin loo ruẹ ya ru iyobọ ne emwa ni wii oghẹn ya rẹn wẹẹ, irẹn gele hoẹmwẹ iran. Ọ khẹke ne ima gi etẹn ni wii oghẹn rẹn wẹẹ, e Jehova hoẹmwẹ iran kevbe wẹẹ, ma tobọ ima vbe hoẹmwẹ iran. w20.06 27 ¶12-13

Vbe a ghi gbe Stivin rua, Ivbiotu e Kristi nibun na lẹẹ hin e Jerusalẹm rre, iran “keghi zagha lele iwewe Judia kevbe Sameria hia,” eso na kue lẹẹ gha rrie Saiprọs kevbe Antiọk, agharhemiẹn wẹẹ ẹvbo eva na, kakabọ rree ne Jerusalẹm. (Iwinna 7:58–8:1; 11:19) Ọ ma gha khuẹrhẹ ne iran vbe ẹghẹ nii. Ọrheyerriọ, iran na ye gha kporhu vbe ehe ne iran rhirhi sẹ, iko nibun na do gha rre ikinkin ne arriọba e Rom kha yan. (1 Pit 1:1) Sokpan isievẹn ọvbehe ni wegbe ye gha rrọọ ne iran werriẹ aro daa. Vbe igiemwi, vbe odẹ ukpo 50 C.E., Ọgbaisi ọghe Rom na tie ẹre Klọdiọs na wẹẹ ne Ivbi e Ju hia kpa hin e Rom rre. Rhunmwuda ọni, Ivbi e Ju ni re Ivbiotu e Kristi na ghi kpa sẹ owa iran rae gha rrie ehe ọvbehe. (Iwinna 18:​1-3) Vbe ukọ e Pọl ghi guan kaẹn isievẹn ne etẹn werriẹ aro daa vbe elẹta nọ gbẹn vbe odẹ ukpo 61 C.E., ọ na wẹẹ, a zan iran vbe idagbo, a mu iran ye eghan, a vbe fu iran emwi viọ. (Hib 10:​32-34) Etẹn vbe werriẹ aro daa isievẹn ne emwa ọvbehe vbe gha werriẹ aro daa, vbe na ghee emianmwẹ kevbe ogue.​—Rom 15:26; Fil 2:​25-27. w21.02 26-27 ¶2-4

Adeghẹ ọmwa na ya amuẹtinyan ọghẹe khian nọ wegbe, Esu kevbe ikpayẹ ọre i khian sẹtin si ẹre hin odẹ ọghe ẹmwata na rre. (2 Jọn 8, 9) Ọ khẹke ne ima kọe ye orhiọn wẹẹ, te agbọn na khian gha khẹko ima. (1 Jọn 3:13) Ukọ e Jọn keghi ye ima ẹre rre wẹẹ, “ọmwa dan nii ẹre ọ kha yan agbọn na hia.” (1 Jọn 5:19) Zẹvbe ne ima ya sikẹ ufomwẹ ọghe agbọn dan na, erriọ ohu nọ mu e Setan ya tua sayọ. Ọ keghi hoo nọ loo uyinmwẹ esakan kevbe imamwaemwi ọghe emwa okeke, nọ mieke na si ima hin odẹ ọghe ẹmwata na rre. Sokpan, ẹi re ọni ọkpa, ọ vbe hia nọ loo ukpokpo nọ wegbe. Esu rẹnrẹn wẹẹ ovbiẹghẹ kherhe ẹre irẹn ghi mwẹ, rhunmwuda ọni, ọ keghi hia vbe odẹ ke odẹ nọ mu idobo ye iwinna ikporhu ọghe ima kevbe nọ gbe amuẹtinyan ọghe ima mu otọ. Ẹi khabe ne a na mu awua ye iwinna ugamwẹ ọghe ima vbe ẹvbo eso. Ọrheyerriọ, te etẹn ima ni rre ẹvbo vbenian wa ye da imudiase ọghe iran yi. Igiemwi ọghe iran rhiẹre ma wẹẹ, emwi rhọkpa i rrọọ ne Esu gha ru ima re, nọ gha ya ima mu imudiase ọghe ima fua! w20.07 24 ¶12-13

Vbe Jehova yi emwa nagbọn, ọ kegha hoo ne iran sọyẹnmwẹ arrọọ etẹbitẹ vbe agbọn ne mose mose ne irẹn yi. Sokpan vbe Adam vbe Ivi ghi sọtẹ daa Osanobua, ke iran kevbe ivbi iran keghi khian eviẹn ọghe orukhọ kevbe uwu. (Rom 5:12) De emwi ne Jehova ghi ru? Vbobọvbobọ nii, ọ keghi ta vbene irẹn khian ya miẹn emwa nagbọn fan hẹ. (Gẹn 3:15) E Jehova keghi ru emwamwa ọghe izọese adẹwerriegbe ọghe Ovbi ẹre, nọ ya fan ivbi Adam kevbe Ivi hin obọ ẹtin orukhọ kevbe uwu rre. Ẹre ọ na ghi kie ẹkpotọ yọ, ne emwa ya zẹ ne egbe iran, deghẹ iran gha ga irẹn, ne iran mieke na gha rrọọ vbe etẹbitẹ. (Jọn 3:16; 1 Kọr 15:​21, 22) Ọ gha sẹ ẹghẹ ne Jehova khian ya loo Ovbi ẹre ya huẹn ọkhọngborrie emwa nibun ni wulo kpaegbe, ma gha sẹtin kha wẹẹ, ẹi re uhukpa ẹre iran hia fẹẹrẹ khian ya rhiọ kpaegbe. Vbe ima gu kha vberriọ? Rhunmwuda, ọkhọngborrie emwa ni wulo gha wa ya uhukpa rhiọ kpaegbe, te ehe hia khian wa ye lighi lighi. Sokpan Osanobua ne ima ga i re ọmwa nọ ru emwi lighi lighi, nọghayayerriọ, ọ keghi ru emwi hia ye uhẹn uhẹn, ne ọfunmwegbe mieke na gha rrọọ.​—1 Kọr 14:33. w20.08 14 ¶3; 15 ¶5

Ọ khẹke ne u gha tama ọmwa ne u gu ruẹ e Baibol vbe ẹghẹ hia, vbene ọ ru ekpataki sẹ hẹ, ne ọmwa ya egbe ẹre fiohan ne Osanobua kevbe nọ dinmwiamẹ. Emwi bun ne ọmwa ne ima gu ruẹ e Baibol gha sẹtin ru, nọ mieke na gbegba nọ gha dinmwiamẹ. Vbe okaro, ọ khẹke nọ do rẹn e Jehova, ọ ghi vbe gha mwẹ ahoẹmwọmwa kevbe amuẹtinyan daa re. (Jọn 3:16; 17:3) Vbe iyeke ọni, ọ ghi hia ne irẹn tobọ irẹn guobọ e Jehova, ọ ghi vbe gha gu etẹn ni rre uwu iko muobọ. (Hib 10:​24, 25; Jems 4:8) Vbene ẹghẹ ya khian, ọ ghi hia nọ rhie obọ hin avbe uyinmwẹ dan rre, ọ ghi vbe roro iro fi uyinmwẹ werriẹ. (Iwinna 3:19) Deba ọni, ọ ghi gha tama emwa ọvbehe vbekpa emwi nọ yayi. (2 Kọr 4:13) Vbe okiekie, ọ ghi ya egbe ẹre fiohan ne Jehova, ọ ghi vbe dinmwiamẹ. (1 Pit 3:21; 4:2) U miẹn ọyẹnmwẹ nọ khian gha sẹ emwa hia, vbe ọmwa vbenian gha dinmwiamẹ! U gha bẹghe vbene ọmwa ne u gu ruẹ e Baibol ya mwẹ alaghodaro hẹ, u ghi gha tian rẹn yọ vbe ẹghẹ hia, u ghi vbe gha rhie igiọdu nẹẹn, nẹ ghẹ gi egbe wọọ ẹre. w20.10 18 ¶12-13

Adeghẹ u na gha ya egbuẹ gie etẹn ọvbehe vbuwe iko, u sẹtin do gha roro ẹre wẹẹ, u i mwẹ esa ne u ye. Etẹn eso rrọọ vbuwe iko ni gua wa maa emwa emwi, eso rrọọ ni gua wa ru emwamwa ne emwi hia mieke na gha khian hẹnẹhẹnẹ, eso vbe rrọọ ni gua wa rhie igiọdu ne emwa. U gha miẹn egbe etẹn vbenian, u sẹtin do gha roro ẹre wẹẹ, iran hia sẹ ruẹ. U ghaa mwẹ iziro vbenian, ẹi re emwi dan, rhunmwuda ọ rhiema wẹẹ ọmwa nọ mu egbe rriotọ ẹre u khin. (Fil 2:3) Sokpan ọ khẹke ne u gha begbe. Rhunmwuda, deghẹ u na gha ya egbuẹ gie egbe emwa vbenian vbe ẹghẹ hia, orhiọn sẹtin gbe yọ ruẹ iwu. U sẹtin do gha roro ẹre wẹẹ, u i zẹdẹ mwẹ esa ne u ye vbe iko ọghe Jehova. Vbe orre nokaro, e Jehova keghi ya orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe rhie ẹtin ne Ivbiotu e Kristi ne iran ya gha winna iwinna ọyunnuan nibun. Sokpan emwi ughughan ẹre Jehova ya we dọmwadẹ iran. (1 Kọr 12:​4-11) Agharhemiẹn wẹẹ, emwi ughughan ẹre Osanobua ya we iran, te iran hia wa gha mwẹ esa ne iran ye nẹẹn. Vbe ẹdẹnẹrẹ, e Jehova ma rhie ẹtin ne ima, ne ima ya gha winna iwinna ọyunnuan. Sokpan, uta nọ mu Ivbiotu e Kristi ni ghaa rrọọ vbe orre nokaro, ẹre ọ vbe mu ima. Emwi ughughan ẹre Osanobua ya we dọmwadẹ etẹn, sokpan aro nọ ghaan ẹre ọ ya ghee ima hia. w20.08 23 ¶13-15

U ghaa na erhunmwu ne Osanobua rhie udinmwẹ nuẹn, e Jehova gha họn erhunmwu ruẹ, ẹi khian fi iyeke gbuẹ hiehie. (Iwinna 4:​29, 31) Ẹghẹ hia ẹre ọ khian ya gha ru iyobọ nuẹn. Muẹn roro, vbene ọ he ya ru iyobọ nuẹn ya la isievẹn ughughan gberra, ọ na vbe rhie ẹtin nuẹn ya ru afiwerriẹ nọ khẹke vbe arrọọ ruẹ. Vbene ẹmwata, Osa nọ ru iyobọ ne emwa rẹn ya fian Okun Nọ Baa gberra, gha vbe sẹtin ru iyobọ nuẹn ya khian ọrhuanegbe Kristi. (Ẹks 14:13) Zẹvbe nọ ghaa ye ne ọsian nọ ta ẹmwẹ nọ rre ako Evbagbẹn Nọhuanrẹn ne ebe ẹdẹ ọghe ẹdẹnẹrẹ, vbe gha mwẹ egbe ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha ru iyobọ nuẹn. E Jehova gha vbe sẹtin ru iyobọ ne emwa ni da suẹn gha kporhu, ne iran gha mwẹ udinmwẹ. Gia ziro yan emwi ẹwaẹn ọghe ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Tomoyo. Ẹghẹ okaro nọ ya ladian vbe ikporhu, ọmwa nokaro nọ dekun ma danmwehọ, ọ na gha vannọ muẹn, ọ na khama rẹn wẹẹ: “Uwa ne Avbe Osẹe Jehova, I i mwẹ emwi ne I ya uwa ru.” Ọ na wa guọnmwẹ egbe la uwu owa, ọ na bi ẹkhu gbe. Ẹre Tomoyo na ghi tama ọmwa ne iran gba kporhu wẹẹ: “Uwẹ kue họn emwi ne okhuo nii tae? Ọ ma he kẹ mwẹ ya guan, ọ rẹn nẹ wẹẹ Osẹe Jehova ẹre I khin. Osa ru ẹse oo!” Nia, arọndẹ ọghe ẹghẹ hia ẹre Tomoyo ghi khin. w20.09 6 ¶13-14

Asa keghi tama Ivbi e Juda wẹẹ, e Jehova ẹre ọ zẹe ighẹ “ẹkun [iran] sẹ otọ vbe odẹ hia.” (2 Krọ 14:​6, 7) Asa ma gha roro ẹre wẹẹ, ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, iran rrọọ vbe ọfunmwegbe, ne irẹn wa tota viọ obọ ku akharha. Nọghayayerriọ, ọ keghi suẹn gha gbe ekẹn lẹga otọ e Juda, ọ na bọlọ avbe owa ọkhẹ yọ, ọ na vbe mu ẹkhu yọ. Ọ na gi Ivbi e Juda rẹn wẹẹ, ẹkpotọ kie ne iran nia, ne iran ya zẹ emwi ru kevbe ne iran gbe ekẹn ga ẹvbo nii, ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, eghian ma he mu okuo rre. Ọ keghi rhie igiọdu ne iran, ne iran loo ẹre ẹse ighẹ ẹghẹ ne iran ya gha rrọọ vbe ọfunmwegbe. Asa vbe loo ẹghẹ ọfunmwegbe na, ya si ivbiyokuo ọghẹe koko. (2 Krọ 14:8) Te ọna ghi rhiema wẹẹ, ọ ma mu ẹtin yan e Jehova ra? Ẹn o. Asa rẹnrẹn wẹẹ zẹvbe ọba, ọ khẹke ne irẹn mu emwa irẹn egbe yotọ khẹ emwi nọ gha sẹtin sunu vbe odaro. Asa vbe rẹn wẹẹ, agharhemiẹn wẹẹ iran ghaa rrọọ vbuwe ọfunmwegbe vbe ẹghẹ nii, egbọre ẹi re erriọ ẹre ọ khian wa gha ye khian. Gele gele, vbọ ma he kpẹẹ vba, emwi hia keghi fi werriẹ. w20.09 15 ¶4-5

Rhunmwuda ne ọdiọn na hoẹmwẹ etẹn ni rre uwu iko, ọ sẹtin do gha hoo ne ọ gha gbe uhi ne etẹn ni rre uwu iko ne irẹn ya gbogba ga iran. Vbọrhirhighayehẹ, alughaẹn nọkhua rre asẹ ne ediọn mwẹ kevbe ne uhunmwuta ẹgbẹe mwẹ. Vbe igiemwi, ediọn ẹre Jehova rhie asẹ na nọ gha ru iwinna ọbuohiẹn vbuwe iko; deghẹ ọmwa orukhọ ma fi uyinmwẹ werriẹ, e Jehova rhie asẹ ne ediọn, ne iran ya kaẹn fua vbuwe iko. (1 Kọr 5:​11-13) Sokpan, ọ vbe mwẹ asẹ ne Jehova rhie ne avbe uhunmwuta ẹgbẹe nọ ma rhie ne ediọn. Vbe igiemwi, e Jehova rhie asẹ ne uhunmwuta ẹgbẹe, nọ gha yi uhi ne ẹgbẹe ọre, ọ vbe rhie asẹ nẹẹn ya gha gu iran gui deghẹ iran ma lele uhi nii. (Rom 7:2) Vbene ọta ye, uhunmwuta ẹgbẹe, ẹre ọ mwẹ asẹ na ya ta ẹghẹ na ya khui urho vbe owa. Deghẹ ivbi ẹre ma na ghi la owa vbene ọ ke sẹ ẹghẹ nii, ọ mwẹ asẹ nọ khian ya rri iran oya. (Ẹfis 6:1) Vbọrhirhighayehẹ, uhunmwuta ẹgbẹe nọ hoẹmwẹ ẹgbẹe ọre ke yi uhi rhọkpa vbe owa, te ọ ka nọ ọvbokhan rẹn nẹ vbene ọ ghee ẹre hẹ, rhunmwuda “ọkpa” ẹre iran eva khin.​—Mat 19:6. w21.02 16-18 ¶10-13

Ma vbe ya aro nọ ghaan ghee avbe ẹmwata ni rre uwu e Baibol rhunmwuda, emwa ni mu egbe rriotọ kevbe “ni mwẹ ekhọe ata,” ẹre Jehova ru iyobọ na ya rẹn avbe ẹmwata na. (Iwinna 13:​48, NW ) Emwa vbenian ẹre ọ vbe yayi wẹẹ, ọviẹn nọ gia mu ẹtin yan kevbe nọ fuẹro, ẹre Jehova loo ya ru iyobọ ne ima vbe ẹdẹnẹrẹ ya rẹn avbe ẹmwata na. (Mat 11:25; 24:45) Vbe ẹi re erriọ, ma i ghẹ te sẹtin tobọ ima rẹn ọnrẹn. Gele gele, aro nọ ghaan ẹre ima ya ghee avbe ẹmwata na. (Itan 3:​13, 15) Emwi ewe ọvbehe ne Jehova mu ne ima, ọre nọ na kie ẹkpotọ ne ima, ne ima sẹtin gha tama emwa ọvbehe ẹmwata vbekpa irẹn kevbe emwamwa ne irẹn mwẹ ne emwa nagbọn. (Mat 24:14) Aro nọ ghaan ẹre ima ya ghee emwi ewe na rhunmwuda, ọ kie ẹkpotọ ne emwa ya do deba ima gha ga e Jehova, ne iran mieke na gha mwẹ arrọọ ọghe etẹbitẹ. (1 Tim 4:16) Ọre te ima rhiegbe ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ọghe ẹghẹ hia, ra ekherhe ẹre ima sẹtin ru, ọ khẹke ne ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ma hia mwẹ esa ne ima ye vbe iwinna ne kpataki na. (1 Tim 2:​3, 4) Vbene ẹmwata, ukpamuyọmọ nọkhua nọ, ne ima na rre usun emwa ni lele Osanobua winna!​—1 Kọr 3:9. w20.09 26-27 ¶4-5

Vbe Pọl ghi rrie Rom, ẹi re avbiẹ inugba ẹre Jehova loo etẹn ni rre uwu iko ya ru iyobọ nẹẹn. Vbe igiemwi ọsie Pọl eva keghi lele Pọl gha rrie Rom, eni iran ọre Aristakọs kevbe Luk. Ako ọkpa i rre Baibol nọ tama ima wẹẹ, Jesu rhiegbe ma iran zẹvbe nọ rhiegbe ma e Pọl, nọ ya gi iran rẹn wẹẹ, iran gha ya egbe hẹnẹdẹn sẹ e Rom. Ọrheyerriọ, iran na mu arrọọ ọghe iran ye ikpadede rhunmwuda e Pọl. Vbe iran ghi sẹ e Saidọn, e Juliọs na gi e Pọl “ya miẹn avbe esiọre,” ne iran mieke na gbaroghe ẹre, ne iran vbe rhie emwi nọ gualọ nẹẹn. (Iwinna 27:​1, 2) Vbe iran ghi vbe sẹ e Puteoli, e Pọl vbe avbe ọsiọre “keghi miẹn ivbi iyayi eso vbe evba, iran na wẹẹ, ne [Pọl vbe avbe ọsiọre] gu iran gbe uzọla ọkpa.” Etẹn na keghi gbaroghe iran. Ẹi mwẹ e Pọl ma vbe loo ẹkpotọ na ya ta emwi ẹwaẹn nibun nọ gha rhie igiọdu ne etẹn na.​—Yae taa Iwinna 15:​2, 3, NW. w20.11 15-16 ¶15-17

Ọ wa kakabọ ru ekpataki, ne ẹmwẹ ne u ta kevbe uyinmwẹ ruẹ, ya ivbuẹ rẹn wẹẹ, u ya ekhọe hia hoẹmwẹ e Jehova. Gha mwẹ ọnrẹn vbe ekhọe wẹẹ, emwi nọ ghi maan sẹ ne u gha sẹtin ru ne ivbuẹ, ọre ne u ru iyobọ ne iran ya hoẹmwẹ e Jehova. Ọ khẹke ne u maa iran re, ne iran gha ruẹ e Baibol ne egbe iran vbe ẹghẹ hia, ne iran gha na erhunmwu vbe ẹghẹ hia, ne iran gha yo iko kevbe ne iran gha mwẹ obọ vbe iwinna ikporhu iyẹn nọ maan. (1 Tim 6:6) Ẹmwata nọ wẹẹ, te ọ khẹke ne u gha kpemehe emwi na ya yin agbọn ne ivbuẹ. (1 Tim 5:8) Sokpan u ghi yerre wẹẹ, ẹi re ẹfe ọghe agbọn na, ra emwi ewe ni rrọọ, ẹre ọ khian ya ivbuẹ miẹn fan vbe ẹghẹ ne agbọn Esu na khian ya sẹ ufomwẹ, sokpan emwi nọ khian ya iran miẹn fan ọre deghẹ iran na sikẹ e Jehova ẹsẹsẹmwẹse. (Ẹzik 7:19) U miẹn vbene ẹko rhiẹnrhiẹn ima hẹ, vbe ima gha bẹghe evbibiẹ emọ ni rre uwu iko, ni ru iyobọ ne ivbi iran ya deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn! Emọ nibun na koko vbe ẹgbẹe vbenian, keghi rhiegbe ye ugamwẹ ọghe Jehova vbe iran gha waan nẹ. Emọ vbenian i khian vbe gbe I ma rẹn hiehie!​—Itan 10:22. w20.10 28-29 ¶10-11

Ẹghẹ eso ghaa rrọọ ne ukọ e Pita ya ru emwi eso ra nọ ya ta ẹmwẹ eso vbene ọ ma na ka roro ẹre nẹ, sokpan vbe okiekie, ọ na do gha gbe I ma rẹn. Vbe igiemwi, vbe Jesu tama avbe ukọ ọghẹe wẹẹ, irẹn gha rri oya, vbe iyeke ọni, a ghi vbe gbe irẹn rua, e Pita na gha gu ẹre gui, ọ na ta ẹmwẹ nọ rre ako Evbagbẹn Nọhuanrẹn ne ebe ẹdẹ ọghe ẹdẹnẹrẹ ke ladian. (Mat 16:​21-23) Ẹre Jesu na ghi rhie adia nọ khẹke nẹẹn. Vbe eghian ghi vbe rre do mu e Jesu, e Pita na wa yuo umozo ẹre ladian, ọ na fian ehọ ọghe ọguọmwadia ogie ohẹn ọkpa. (Jọn 18:​10, 11) Jesu na werriegbe rhie adia nẹẹn. Ọ vbe gha mwẹ ẹghẹ ne Pita ya gha rhuọ wẹẹ, deghẹ ukọ nikẹre na sẹ Jesu rae, irẹn i khian sẹrae! (Mat 26:33) Sokpan ọ ma ghi de vbene Pita te roro ẹre yi; rhunmwuda ohanmumwẹ, ọ keghi siẹn Jesu igba eha. Iro keghi han e Pita sẹrriọ wẹẹ, ọ na ladian, “ọ na ya viẹ eve orriara.” (Mat 26:​69-75) Egbọre Pita ghaa roro ẹre wẹẹ, Jesu i khian ghi yabọ irẹn ẹdẹ. Agharhemiẹn wẹẹ, abakuru ne Pita ru ya iro han rẹn, ọ ma gi ọni mu idobo ye ọre egbe nẹ ghẹ ghi deba ukọ nikẹre gha ga e Jehova.​—Jọn 21:​1-3; Iwinna 1:​15, 16. w20.12 20 ¶17-18

Uhunmwuta ẹgbẹe gha sẹtin rhie ẹre ma vbe odẹ ughughan wẹẹ, irẹn mu egbe rriotọ. Vbe igiemwi, ẹi khian wa yaro yọ wẹẹ, te ọvbokhan rẹn kevbe ivbi ẹre khian gha ru emwi nọ gbae vbe ẹghẹ hia. Ọ keghi rhie ẹghẹ ne ẹgbẹe ọre ya ta emwi nọ rre iran ekhọe, ọ gha khọnrẹn wẹẹ emwi ne iran ta ma gua ọghẹe ro. Iran gha vbe tae nẹ, ẹi vbe tilae rua. Deba ọni, ọdọ nọ mu egbe rriotọ wa mu egbe nọ ya gha ru iwinna owa, ọ gha khọnrẹn ne emwa ni rre ẹdogbo ọghẹe gha roro ẹre wẹẹ, ikhuo ẹre ọ khẹke nọ gha ru iwinna vberriọ. Ọna i mobọ khuẹrhẹ. Vbọzẹe? Ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Rachel khare wẹẹ: “Vbe eke ne I ke rre, deghẹ okpia na gha gu ọvbokhan rẹn kpe ọkpan ra ọ na gha gu ẹre dọlọ owa yi, emwa ni rre ẹdogbo nii kevbe emwa rẹn vbuwe ẹgbẹe ghi gha kha wẹẹ ‘ọviẹn okhuo’ nọ. Iran ghi gha roro ẹre wẹẹ, ọvbokhan rẹn ẹre ọ ta ẹmwẹ nọ sẹ vbe owa.” Adeghẹ iziro vbenian ẹre emwa mwẹ vbe ẹdogbo ne u ye, yerre wẹẹ, Jesu kpe owẹ ọghe erhuanegbe ẹre agharhemiẹn wẹẹ, emwa ghaa ghee emwi nọ ru nii zẹvbe iwinna ọviẹn. Uhunmwuta ẹgbẹe nọ maan i danmwehọ eghanghanghan, sokpan emwi nọ ru ekpataki nẹẹn, ọre nọ gha ru emwi nọ gha ya ọvbokhan rẹn vbe ivbi ẹre gha ghọghọ. w21.02 2 ¶3; 4 ¶11

E Jehova ẹre ọ yi ima, ne ima sẹtin gha ye emwi rre; sokpan ọ gha khọnrẹn wẹẹ, emwi wa gha maan ne ima vbe ẹghẹ nọ gberra, gi ima kọe ye ekhọe wẹẹ, afiangbe ne ima khian miẹn vbe agbọn ọgbọn nọ dee ẹre ọ sẹre. Emwa sẹtin ru ima emwi eso nọ da ima sẹ ugboloko, sokpan ma gha yabọ iran, ẹre ima khian na sẹtin mu aro ye ugamwẹ e Jehova. Ma gha gi ekhọe ima gha fi ima uwẹnrhiẹn gberra egbe, ọ sẹtin gbe orhiọn ye ima iwu, ẹghẹ nii, ma i ghi sẹtin ya ekhọe ọyẹnmwẹ gha ga e Jehova. Rhunmwuda ọni, gi ima ya egbe tae Pọl, ne ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova yabọ ima nẹ. (1 Tim 1:​12-15) Ma yaro yọ wẹẹ, te ima khian gha rrọọ vbe etẹbitẹ. Ma gha sẹ agbọn ọgbọn nẹ, ma i khian ghi gha ye emwi rhọkpa rre nọ gha mu ekhọe ima rhia. Vbe Baibol ghi guan kaẹn ẹghẹ nii, ọ na kha wẹẹ: “A gha mianmian emwi ni sunu vbe ẹghẹ nọ gberra hia fẹfẹẹfẹ.” (Aiz 65:17) Ọ kpẹẹ re ne ima nibun ke ga e Jehova, eso vbuwe ima khian ọmaẹn nẹ. Sokpan muẹn roro, vbene ọ khian gha ye hẹ, vbe emwa ni khian ọmaẹn nẹ gha werriegbe khian ọvbokhan! (Job 33:25) Nọnaghiyerriọ, ne ima gha te ya rhie aro tua emwi nọ gberra, gi ima gha ghee odaro, ne ima hia vbene ẹtin ima sẹ, ne agbọn ọgbọn nii mieke na sẹ ima obọ! w20.11 24 ¶4; 29 ¶18-19

De emwi nọ khian sunu vbe odaro? Vbe ẹghẹ orueghe nọkhua, e Jehova gha miẹn ima fan vbe odẹ ọghe ọyunnuan; odẹ eva ẹre ọ khian ya ru ọna. Vbe okaro, e Jehova gha rhie ẹre ye ekhọe ọghe emwa ni khaevbisẹ, ne iran guọghọ e Babilọn Nọkhua nọ re ọkulugbe ọghe ugamwẹ ohoghe hia rua; vbe ẹghẹ nii, e Jehova gha miẹn eguọmwadia ẹre ni mwẹ ẹkoata fan. (Arhie 17:​16-18; 18:​2, 4) Iyeke ọni, ọ ghi miẹn emwa rẹn fan, vbe ẹghẹ nọ khian ya fuẹn abọ ni ghi dekẹ vbe agbọn Esu rua, vbe okuo Amagẹdọn. (Arhie 16:​14, 16) Adeghẹ ima ma sẹ e Jehova rae, Esu i khian sẹtin ru ima emwi rhọkpa nọ gha rhie ikuanegbe ọghe etẹbitẹ ne ima. Irẹn ẹre ọ khian gbẹro vbe etẹbitẹ. (Rom 16:20) Nọnaghiyerriọ, viọ emwi igbinna okuo hia ne Jehova viọ nuẹn yọ, ghẹ kie ẹre hiehie! Ghẹ roro ẹre wẹẹ, uwẹ ọkpa gha sẹtin khọn okuo na. Gha ru iyobọ ne etẹn ne uwa gba ga. U ghi vbe gha lele adia ọghe Jehova. U gha ru vberriọ, u gha sẹtin gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova ne Erha mwa nọ rre ẹrinmwi, gha ya ruẹ wegbe, ọ ghi vbe gbogba ga ruẹ.​—Aiz 41:10. w21.03 30 ¶16-17

Vbe ima khian ya rhie ẹre ma wẹẹ, ma mu ẹtin yan e Jehova? Ma ghi gha lele adia ne ọ rhie ne ima. E Baibol guan kaẹn okha ọghe emwa nibun ni mu ẹtin yan e Jehova, kevbe ere ne iran miẹn vbọ. Zẹvbe ne u ya tie avbe okha na, gha muẹn roro, emwi nọ ru iyobọ ne iran ya ko udu rre vbuwe ibavbaro. Vbe igiemwi, vbe ẹghẹ ne ekọtu ọghe Ivbi e Ju ya tama avbe ukọ ne iran ghẹ ghi kporhu, iran ma gi ohan mu iran. Nọghayayerriọ, iran keghi ya udinmwẹ tama iran wẹẹ: “Ne Osa khare ọre ima ra ya ru emwi ighẹ ẹi re ne emwa ne agbọn khare.” (Iwinna 5:29) Uhiẹn vbe iran gbe avbe ukọ asan nẹ, ohan ma ye mu iran. Vbọzẹe? Rhunmwuda, iran rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova rre iran iyeke kevbe wẹẹ, iran ya ẹko rhiẹnrhiẹn ọnrẹn. Rhunmwuda ọni, iran na ye gha kporhu iyẹn nọ maan. (Iwinna 5:​40-42) Vbe ẹghẹ na khian vbe ya gbe Stivin rua, afianma ma gha fiaẹn, ọ na fẹko ko udu rre, sẹrriọ wẹẹ, “ugbaro ẹre [na] wa yevbe ugbaro odibosa.” (Iwinna 6:​12-15) Vbọzẹe? Rhunmwuda, ọ rẹnrẹn wẹẹ, irẹn ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova nẹ. w21.01 4 ¶10-11

Ọna rhie ma wẹẹ, ekhọe ọguọmwaziro nọ hianrẹn ẹre iran mwẹ, te iran wa vbe da imudiase ọghe iran yi. (Aiz 1:18) Iran ya egbe fiohan ne Jehova, iran vbe dinmwiamẹ, iran mu ẹtin yan izọese adẹwerriegbe ọghe Jesu, erriọ iran vbe ya gu e Jehova mwẹ asikẹgbe ne khuankhuankhuan. (Jọn 3:36; 1 Pit 3:​21, NW ) Ọni ẹre ọ si ẹre ne iran na sẹtin mudia ye odaro ẹkete Osanobua gha “gae asọn kevbe avan” vbe uhunmwu otagbọn na. (Arhie 7:15) Rhunmwuda ne iran na bun, iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ne iran ru nia, ẹre ọ sẹ ọghe etẹn na hannọ zẹ; te iran wa rhiegbe ye iwinna na, rhunmwuda, Arriọba Osanobua ẹre ọ ru ekpataki sẹ vbe arrọọ ọghe iran. (Mat 6:33; 24:14; 28:​19, 20, NW ) Oghẹn ne gbii ni khian miẹn uhunmwu vbe orueghe nọkhua mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, Osanobua gha ye gha gbaroghe iran rhunmwuda, “Ọmwa ne ọ tota ye ẹkete, gha lekpa ne irẹn na rre evba, degue iran.” Ẹghẹ nii, eyan ne iran yaro yi ke ẹghẹ gha dee, na guan kaẹn vbe ebe Arhie Maan 21:​3, 4 ghi do mwẹ amusẹ. Ako nii khare wẹẹ: “[Osanobua] gha khiẹn ameve hia hin aro iran rre.” w21.01 16 ¶9-10

Ọ keghi sẹ ima ọyẹnmwẹ ne ima na re ọkpa vbe ẹgbẹe ọghe Jehova. Ma hia fẹẹrẹ keghi hia ne ima miẹn ọnrẹn yi, emwamwa ọghe uhunmwuta ne Jehova ru. E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, aro ọkpa ẹre Jehova ya ghee ikpia vbe ikhuo. Vbe igiemwi, e Baibol gi ima rẹn wẹẹ vbe orre nokaro, ikpia kevbe ikhuo ẹre Jehova rhie orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe na, ne iran ya gha ru emwi ọyunnuan; ọkpa vbe emwi ọyunnuan na, ọre ne iran na sẹtin gha zẹ urhuẹvbo ughughan. (Iwinna 2:​1-4, 15-18) Ikpia vbe ikhuo, ẹre Jehova vbe ya orhiọn nọhuanrẹn hannọ zẹ nọ ya deba e Kristi kha. (Gal 3:​26-29) Ikpia vbe ikhuo, ẹre ọ khian vbe sọyẹnmwẹ arrọọ etẹbitẹ vbe agbọn na. (Arhie 7:​9, 10, 13-15) Ikpia vbe ikhuo, ẹre Jesu vbe wẹẹ nọ gha kporhu iyẹn nọ maan kevbe nọ gha maa emwa emwi. (Mat 28:​19, 20, NW ) Uhiẹn, ebe Iwinna guan kaẹn ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Prisila, ne irẹn vbe ọdọ re ighẹ Akuila gba ru iyobọ ne okpia ọkpa na tie ẹre Apọlọs nọ kakabọ yo owebe, ya rẹn ototọ ẹmwata ni rre Evbagbẹn Nọhuanrẹn sayọ.​—Iwinna 18:​24-26. w21.02 14 ¶1; 15 ¶4

Ediọn, iwinna nọ bi ye uwa egbe nọ, ne uwa gha ru iyobọ ne etẹn ni rre iko, ne iran gha guẹ sayọ, vbe odẹ ne iran ya kporhu kevbe odẹ ne iran ya maa emwa emwi. Adeghẹ ekhue ma gi ọmwa ne uwa gba winna, maa ọmwa ne ọ gu ruẹ e Baibol emwi, rhunmwuda u rre evba, u ghi ru iyobọ nẹẹn. Ediọn gha sẹtin rhie igiọdu ne etẹn ni ya e Baibol maa emwa emwi, ne egbe ghẹ wọọ iran. (1 Tẹs 5:11) Ọ gha khọnrẹn wẹẹ, ima i mwẹ ọmwa ne ima gu ruẹ e Biabol, ma gha ye sẹtin ru iyobọ ne ọmwa ọvbehe, ne ọ gha mwẹ alaghodaro vbe odẹ ọghe orhiọn. Gha mu egbe iruẹmwi yotọ vbe u gha khian deba ọtẹn ya gu ọmwa ruẹ emwi, ne u mieke na vbe miẹn ẹmwẹ ta yọ, sokpan ghẹ ta ẹmwẹ nọ bun gbe. Emwa na gu ruẹ e Baibol gha rrie iko, hia ne u si iran kẹ egbe, u ghi vbe gha rhie igiemwi esi yotọ ne iran. Ediọn ghaa mwẹ ẹghẹ ne emwa na ya e Baibol maa re emwi, ọ gha rhie igiọdu ne iran. Ọ vbe khẹke ne ediọn gha ru iyobọ ne etẹn ni maa iran emwi, ne iran ya guẹ sayọ, vbe odẹ ne iran ya maa emwa emwi, iran ghi vbe gha tian iran. Ọyẹnmwẹ nọ khian gha sẹ ima i gia gie, deghẹ ima na rẹn wẹẹ, ọ mwẹ odẹ eso ne ima vbe ya ru iyobọ ne ọmwa na gu ruẹ e Baibol, ya do khian ọguọmwadia e Jehova! w21.03 13 ¶18-19

Ẹghẹ hia ẹre Devid ya gha rhie ẹre ma wẹẹ, ọmwa nẹi ya iwinna rhẹghẹrẹ kevbe na gha sẹtin mu ẹtin yan ẹre irẹn khin. Vbe igiemwi, vbe Devid rre igbama, ekhọe hia ẹre ọ ya gha gbaroghe avbe ohuan ọghe erhae. Sokpan te iwinna na wa gha mu arrọọ ọghẹe ye ikpadede. Vbe Devid ghi gu Ọba e Sọl guan, ọ na tama rẹn wẹẹ: “Mẹ ẹre ọ gbaroghe avbe ohuan erha mwẹ. Ẹghẹ ke ẹghẹ ne oduma ra akpakomiza a rhirhi ya mu ohuan, I ghi lelẹe, I ghi dekun ẹnrẹn, I ghi wọlọ ovbi ohuan hin ẹre unu rre.” (1 Sam 17:​34, 35) E Devid wa rẹn wẹẹ, iwinna nọ bi ye irẹn egbe nọ, ne irẹn gbogba gae avbe ohuan nii. Igbama ikpia gha vbe sẹtin ya egbe tae Devid, deghẹ iran na gha ya ekhọe hia ru iwinna na rhirhi waa iran re vbe uwu iko. Vbe Devid waan dee, te ọ wa gu e Jehova gha mwẹ asikẹgbe ne khuankhuankhuan. Ẹmwata nọ wẹẹ, ọmwa nọ gua kpe akpata kevbe nọ mwẹ udinmwẹ ẹre Devid ghaa khin, sokpan asikẹgbe nọ ghaa gu e Jehova mwẹ ẹre ọ ru ekpataki sẹ. E Devid wa gha ga e Jehova, sokpan ẹi re ọni ọkpa, ọse kankankan ẹre irẹn vbe ọre ghaa khin. Uwa ne igbama, emwi nọ ghi ru ekpataki sẹ ne uwa gha ru, ọre ne uwa sikẹ e Jehova sayọ. w21.03 3 ¶4-5