February

Vba ya ẹmwẹ nọ rre evbagbẹn nọhuanrẹn, ne ebe ẹdẹ ọghe ẹdẹnẹrẹ ke ladian kha? Ọni nọ wẹẹ, te Ovbiotu e Kristi gha hoẹmwẹ ọtiọnrẹn sẹrriọ wẹẹ, ọ gha de ọghe uwu, ọ ghi mu egbe nọ ya wu nẹẹn. E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, ahoẹmwọmwa wa kakabọ hin usi. Usun ako ọghe Baibol nọ ghi yẹẹ emwa nibun sẹ ọre: “Ahoẹmwọmwa ẹre Osanobua khin.” (1 Jọn 4:8) “Hoẹmwẹ ogieva ruẹ zẹvbe ne u hoẹmwẹ egbuẹ.” (Mat 22:39) “Ahoẹmwọmwa gbe ebe gue orukhọ nibun.” (1 Pit 4:8) “Ahoẹmwọmwa, etẹbitẹghori nọ.” (1 Kọr 13:8) Avbe ako ọghe Baibol na, kevbe nibun ọvbehe wa yae dewarorua wẹẹ, te ọ khẹke ne ima gha mwẹ ahoẹmwọmwa kevbe ne ima gha rhie ẹre ma. E Jehova ọre ẹzi ọghe ahoẹmwọmwa, emwa ni mwẹ orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe kevbe ne irẹn fiangbe ẹre ọ khian gele sẹtin hoẹmwẹ egbe. (1 Jọn 4:7) Ẹi khabe ne Jesu na kha wẹẹ, ahoẹmwọmwa ẹre a khian ya rẹn Ivbiotu e Kristi ọghe ẹmwata. Zẹvbe ne Jesu ta ẹre yotọ, te emwa nibun ghi do rẹn Ivbiotu e Kristi ọghe ẹmwata, rhunmwuda ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ ne egbe. w23.03 27-28 ¶5-8

U gha hoo ne u gha yabọ emwa ọvbehe sayọ ra? U sẹtin ya tie okha eso ọghe emwa ni rre Baibol, ni ya ekhọe hia yabọ emwa ọvbehe kevbe ni ma ru vberriọ; u ghi vbe ru erria yan okha ne u tiere. Muẹn roro, igiemwi ọghe Jesu. Te ọ wa gha ya ekhọe hia yabọ emwa ọvbehe. (Luk 7:47) Ako ne emwa na gha hia, ẹre Jesu wa gha rhie aro tua. Sokpan te Ivbi e Farisi ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nii wa gha “zan emwa ọvbehe.” (Luk 18:9) U gha ghi mu avbe igiemwi na roro nẹ, u ghi nọ egbuẹ wẹẹ: ‘De aro ne imẹ ya ghee emwa ọvbehe? Ako ne emwa na hia mẹ rhie aro tua ra?’ Deghẹ ọ na gha lọghọ ruẹ ne u yabọ ọmwa, u sẹtin gbẹnnẹ ọnrẹn ye otọ uyinmwẹ esi ne ọmwa nii mwẹ. Vbe iyeke ọni, u ghi nọ egbuẹ wẹẹ: ‘De aro ne Jesu ya ghee ọmwa na? Deghẹ Jesu nọ, ọ gha yabọ ẹre ra?’ Ma gha ru ena hia, ọ gha ya ima fi iziro ọghe ima werriẹ. Vbe okaro, ọ sẹtin gha lọghọ ima, ne ima yabọ ọmwa nọ ru emwi nọ sọnnọ ima, sokpan deghẹ ima na gha hia ne ima ru vberriọ, vbene ima te rẹn, ma ghi do gha ya ekhọe hia yabọ. w22.04 23 ¶6

Avbe aranmwẹ oha, ẹre a ya gie avbe eghian Osanobua vbe ebe Arhie Maan. Vbe igiemwi, ọ mwẹ “aranmwẹ oha” ọkpa nọ “ke uwu okun” ladian, nọ mwẹ “igho igbe kevbe uhunmwu ihinrọn.” (Arhie 13:1) Iyeke ọni, “aranmwẹ oha ọvbehe” na “vbe ke uwu otọ ladian.” Aranmwẹ oha na kegha guan vbe na ghee ugbogiorinmwi, ọ na vbe “tie erhẹn nọ ke iso gha dele ye otagbọn.” (Arhie 13:​11-13) Iyeke ọni, “aranmwẹ oha nọ baa” ọkpa keghi ladian, igbiragia ọkpa keghi tota yan rẹn, ọ na gha hin ẹnrẹn khian. Aranmwẹ oha eha na, keghi mudia ye eghian ni wa gbodan ghee Jehova kevbe Arriọba ọghẹe ke otọ gha dee. Nọnaghiyerriọ, ọ wa gele khẹke ne ima rẹn avbe eghian na. (Arhie 17:​1, 3) Ọ khẹke ne ima rẹn emwi ne avbe aranmwẹ oha na kevbe igbiragia na mudia ye ihe ẹre. E Baibol gha wa ru iyobọ ne ima ya rẹn ọna. Ako ọvbehe vbe Baibol ka rhan otọ ẹre nẹ, ama nibun na ya gie emwi vbe ebe Arhie Maan. w22.05 8-9 ¶3-4

Etẹn eso i ghi sẹtin ru emwi ne iran ka ru vbe ugamwẹ e Jehova, rhunmwuda iran khian ọmaẹn nẹ kevbe wẹẹ egbe i ghi re egbe, ọna sẹtin wa ya egbe wọọ iran. Deghẹ egbe zẹdia wọọ ruẹ rhunmwuda wẹẹ ui ghi sẹtin ru emwi ne u ka ru vbe ugamwẹ e Jehova, nọ egbuẹ wẹẹ, ‘De emwi ne Jehova hoo ne I ru?’ E Jehova hoo ne u gha ru vbene ẹtin ruẹ sẹ. Gia kha wẹẹ ọtẹn nokhuo ọkpa nọ rre ukpo 80 i ghi sọyẹnmwẹ, rhunmwuda ẹi ghi sẹtin kporhu vbene ọ ka gha ru ẹre vbe ọ rre odẹ ukpo 40. Agharhemiẹn wẹẹ ọtẹn nokhuo na hia vbene ẹtin ẹnrẹn sẹ, te ọ ye roro ẹre wẹẹ e Jehova i gbọyẹmwẹ ye ugamwẹ ne irẹn rhie nẹẹn. Sokpan ẹmwata gele nọ ra? Muẹn roro. Deghẹ ọtẹn na hia re vbene ẹtin ẹnrẹn sẹ vbe ọ rre odẹ ukpo 40 kevbe wẹẹ, ọ ye vbe ru vberriọ vbe ọ rre odẹ ukpo 80, ọni rhie ma wẹẹ ọ ye ya ekhọe hia ga e Jehova. Ma ghaa hia vbene ẹtin ima sẹ vbe ugamwẹ e Jehova, ọ gha wẹẹ ima ọbevbaru! (Yae taa Matiu 25:​20-23.) Ma gha sẹtin gha sọyẹnmwẹ vbe ugamwẹ e Jehova deghẹ ima na gha rhie aro tua emwi ne ima sẹtin ru, ẹi emwi ne ima i sẹtin ru. w22.04 10 ¶2; 11 ¶4-6

Ebe Arhie Maan uhunmwu ẹnrẹn 21, keghi gie orhunmwu 144,000 zẹvbe ẹvbo nọ kakabọ mose, na tie ẹre “Jerusalẹm ọghe ọgbọn.” Okuta 12 na gbẹnnẹ “eni avbe ukọ iweva ọghe nene Oteghe Ohuan yi,” ẹre a gbe ẹyotọ ọghe ẹvbo nii yan. (Arhie 21:​10-14; Ẹfis 2:20) A i sẹtin ya ẹvbo na gie ọvbehe. Igoru na ma gua, ẹre a ya so ukpo nọ rre ẹvbo na, a na ya okuta ẹrọnmwọ ru onurho iweva ni rrọọ, a na vbe ya okuta ẹrọnmwọ ya gbe ẹyotọ ekẹn na gbe lẹga ẹvbo na, erriọ a vbe ya mwa emwi hia vbene ọ khẹke. (Arhie 21:​15-21) Sokpan ọ mwẹ emwi ọkpa ne Jọn ma bẹghe! Ọ khare wẹẹ: “I ma bẹghe ọgua Osa vbe ẹvbo nii, rhunmwuda e Jehova ne Osanobua ne Oghodua kevbe Oteghe Ohuan, ọre ọgua Osa nọ rrọọ. Ẹvbo nii i mwẹ emwi nọ ya owẹn ra uki ru, rhunmwuda, uyi ọghe Osanobua ọre ukpa nọ ba yan ẹvbo nii. Oteghe Ohuan nii ẹre ọ vbe re ukpa nọ rrọọ.” (Arhie 21:​22, 23) Te iran na ni khian gha re Jerusalẹm ọghe ọgbọn, khian gha bẹghe Jehova ghee mwẹ ghee ruẹ.—Hib 7:27; Arhie 22:​3, 4. w22.05 17-18 ¶14-15

E Jehova ẹre ọ yi ima, irẹn ẹre ọ yi uhi ne ima, irẹn ọre Ọbuohiẹn ọghe ima, ọ vbe hoẹmwẹ ima zẹvbe ne erha hoẹmwẹ ivbi ẹre. (Psm 100:3; Aiz 33:22) E Jehova mwẹ asẹ nọ khian ya yabọ ima vbe ima gha gele ro iro fi uyinmwẹ werriẹ, ọ wa vbe mu egbe nọ khian ya ru vberriọ. (Psm 86:5) E Jehova keghi loo akhasẹ ighẹ Aizaia ya ta ẹmwẹ na nọ rhie igiọdu ne ọmwa. Ọ wẹẹ: “Orukhọ ruẹ gha ya ruẹ gbiruẹn sẹrriọ wẹẹ, te u ghi baa, I gha khuọ ruẹ ne u gha fua vbe isonorhọ.” (Aiz 1:18) Ẹghẹ nibun ẹre ẹmwẹ ne ima ta kevbe emwi ne ima ru ya sọnnọ emwa ọvbehe, rhunmwuda emwa ni ma gba ẹre ima khin. (Jems 3:2) Sokpan, ọni ma rhie ma wẹẹ, ima i khian sẹtin gu emwa ọvbehe ru ọse. Ma gha sẹtin, deghẹ ima na gha yabọ emwa vbe iran gha ru ima khọọ. (Itan 17:9; 19:11; Mat 18:​21, 22) E Jehova hoo ne ima gha yabọ emwa ọvbehe, ọ gha khọnrẹn wẹẹ emwi kherhe ẹre iran ru ima re. Evbọzẹe ne ima gha na ru vberriọ ọre wẹẹ, e Jehova vbe “ya ekhọe hia yabọ” ima.—Aiz 55:7. w22.06 8 ¶1-2

Agharhemiẹn wẹẹ, ọ ma khẹke ne ima gha ya egbe ima gie emwa ọvbehe, ma gha wa miẹn emwi nibun ruẹ, vbe igiemwi ọghe emwa ni ya ekhọe hia ga e Jehova. Vbe igiemwi, gi ima guan kaẹn Jesu. Ọmwa nọ gbae ẹre Jesu khin, ọrheyerriọ, ma gha sẹtin ya egbe taa uyinmwẹ esi ọghẹe kevbe odẹ nọ ya gha ru emwi. (1 Pit 2:21) Ma ghaa hia vbene ẹtin ima sẹ, ne ima gha ya egbe taa e Jesu, ọ gha ru iyobọ ne ima ya gu obọ e Jehova sayọ. E Baibol guan kaẹn igiemwi ọghe ikpia kevbe ikhuo ni ya ekhọe hia ga e Jehova, agharhemiẹn wẹẹ emwa ni ma gba ẹre iran ghaa khin, ma gha sẹtin ya egbe taa iran. Gia guan kaẹn Ọba e Devid. E Jehova ghi guan kaẹn Ọba e Devid, ọ na wẹẹ, “ọmwa ekhọe” irẹn ẹre Devid khin. (Iwinna 13:22) Sokpan e Devid ye ru orukhọ eso ni wegbe. Ọrheyerriọ, ọmwa ne ima gha sẹtin ya egbe taa ẹre nọ. Vbọzẹ? Rhunmwuda ọ ma gha gualọ emwi nọ gha mu na. Nọghayayerriọ, ọ keghi miẹn ọnrẹn yi, ọ na vbe gbe I ma rẹn ye orukhọ nọ ru. Rhunmwuda ọni, e Jehova keghi yabọe.—Psm 51:​3, 4, 10-12. w22.04 13 ¶11-12

E Baibol gi ima rẹn wẹẹ eghian ẹre uwu khin. (1 Kọr 15:​25, 26) Ma i zẹdẹ hoo ne ima ya ehọ họn ẹmwẹ uwu, ọna ẹre ọ si ẹre ne ohan na mu ima vbe ima ra emwa ne ima hoẹmwẹ ọnrẹn ghaa khuọnmwi. Vbọzẹ ne ohan uwu na mu ima? Rhunmwuda e Jehova ma te yi ima ne ima gha wu, ọna ẹre ọ si ẹre ne ima na hoo ne ima gha rrọọ vbe etẹbitẹ. (Asan 3:11) Ẹi re emwi dan deghẹ ima na gha mu ohan uwu, rhunmwuda ọ gha sẹtin ru iyobọ ne ima, ne ima ghẹ ru emwi nọ gha mu arrọọ ọghe ima ye ikpadede. Ọna sẹtin ru iyobọ ne ima ya gha rri evbare vbe nọ khẹke, ma ghi vbe gha ku iku isasegbe. Ma ghaa khuọnmwi, ọ sẹtin vbe ya ima bu ọbo ebo, ma ghi vbe rri ukhunmwu nọ khẹke. Ọ ghi vbe ya ima gban egbe ne emwi ke emwi nọ gha mu arrọọ ọghe ima ye ikpadede. E Setan rẹnrẹn wẹẹ, ima i ya arrọọ ọghe ima ku. Ọ khare wẹẹ, ima mu egbe ne ima ya ru emwi ke emwi ne ima mieke na gha rre agbọn, uhiẹn ya sẹ egbe emwi nọ gha ya ima khian oghian e Jehova. (Job 2:5) Ohoghe ẹre ọna wa khin! Sokpan, rhunmwuda ne Setan na re ọmwa “nọ khaemwisẹ yan uwu,” ọ keghi ya ẹmwẹ uwu kpe ohan ye ima egbe, ne ima mieke na sẹ e Jehova rae.—Hib 2:​14, 15. w22.06 18 ¶15-16

A gha mu awua ye iwinna ima, a ghi wẹẹ ne etẹn ni ma bun gbe gha si egbe koko vbe ehe ughughan. Rhunmwuda ọni, te ọ wa ru ekpataki ne ima hia gha rrọọ vbe ọfunmwegbe. Esu ẹre ọ khẹke ne ima gu khọn, ẹi re etẹn ima. Gha rhie aro gberra abakuru ọghe etẹn, uwa vbe ọtẹn ghaa mwẹ egbe ẹzọ, hia ne u ru adọlọ vbobọvbobọ. (Itan 19:11) Ghẹ gha khẹ ne ọtẹn ka do tama ruẹ nẹ wẹẹ, irẹn gualọ iyobọ u ke ru ẹre nẹẹn. (Taitọs 3:14) Iyobọ ne etẹn eso ni koko yo ikporhu (field service group) ru ne ọtẹn nokhuo ọkpa, keghi ya etẹn nikẹre sikẹ egbe sayọ. Iran na do yevbe ẹgbẹe ọkpa. (Psm 133:1) Etẹn arriaisẹn nibun ẹre ọ wa ye ga e Jehova, agharhemiẹn wẹẹ avbe arriọba mu awua ye iwinna ima vbe ẹvbo iran. A mu eso ye eghan rhunmwuda ne iran na re Osẹe Jehova. Ọ khẹke ne ima gha mu ẹmwẹ iran kevbe ẹgbẹe ọghe iran ye erhunmwu. Ọ vbe khẹke ne ima gha na erhunmwu ne avbe etẹn ni mu arrọọ ọghe iran ye ikpadede, ne iran mieke na sẹtin ru iyobọ ne iran. Avbe etẹn na keghi rhie igiọdu ne etẹn na mu ye eghan, ne iran mu ẹtin yan e Jehova, iran kpemehe emwi ne iran gualọ, iran vbe sinmwi oseghe ne iran vbe ekọtu. (Kọl 4:​3, 18) Ghẹ mianmian wẹẹ erhunmwu ne u na, wa mwẹ iyobọ nọkhua nọ ye!—2 Tẹs 3:​1, 2; 1Tim 2:​1, 2. w22.12 26-27 ¶15-16

Emwi ne emọ bẹghe ighẹ evbibiẹ iran ru, ẹre iran mobọ ru. Sokpan, ai miẹn evbibiẹ emọ nọ fo na. (Rom 3:23) Ọrheyerriọ, te evbibiẹ emọ gha hia vbe odẹ ke odẹ, ne iran rhie igiemwi esi yotọ ne ivbi iran. Erha ọmọ ọkpa keghi kha wẹẹ: “Te emọ yevbe na ghee ihiọn nọ rhọọ amẹ.” Emwi ne emọ bẹghe ighẹ emwa ru, ẹre iran vbe ru. Ọ na vbe rhie tẹ wẹẹ: “Te iran wa tama ima vbe uyinmwẹ ima gha lughaẹn ne emwi ne ima maa iran re.” Nọnaghiyerriọ, deghẹ ima hoo ne ivbi ima hoẹmwẹ e Jehova, ọ khẹke ne iran gha bẹghe ẹre wẹẹ ima gele hoẹmwẹ e Jehova. Odẹ bun ne evbibiẹ emọ gha ya sẹtin ma ivbi iran emwi vbekpa e Jehova. Ọmokpia ọkpa nọ rre ukpo 17, na tie ẹre Andrew keghi kha wẹẹ: “Evbibiẹ mwẹ wa maa mwẹ re wẹẹ, erhunmwu na na, wa ru ekpataki. Te erha mwẹ wa gu mwẹ na erhunmwu vbe asọn I ke lovbiẹ, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, I ka tobọ mwẹ na erhunmwu nẹ. I ghaa na erhunmwu gie Jehova nian, orhiọn mwẹ ghi wa sotọ, rhunmwuda, te I ghi ghee ẹre, zẹvbe Erha nọ hoẹmwẹ mwẹ.” Evbibiẹ emọ, wa ghẹ mianmian wẹẹ, ivbi uwa gha bẹghe ẹre wẹẹ, uwa gele hoẹmwẹ e Jehova, iran tobọ iran ghi vbe hoẹmwẹ e Jehova. w22.05 28 ¶7-8

Ọkpa vbe usun emwi nọ khẹke ne u ru, ọre ne u roro iro fi uyinmwẹ werriẹ. (Iwinna 2:​37, 38) Ma gha gele fi werriẹ, ọ ghi rhie egbe ma vbe uyinmwẹ ima. Uwẹ sẹ avbe uyinmwẹ ni sọnnọ e Jehova rae nẹ ra, vbe na ghee uyinmwẹ alama oghẹ, itaba na si, ẹmwẹ ekpọ na ta, kevbe ihẹn na tie? (1 Kọr 6:​9, 10; 2 Kọr 7:1; Ẹfis 4:29) Hia ne u mu avbe uyinmwẹ vberriọ fua. Tama ọmwa nọ ma ruẹ emwi, ra ọkpa vbe ediọn ni rre iko ne u ye ne iran ru iyobọ nuẹn. Adeghẹ ọvbokhan ẹre u khin, kevbe wẹẹ, u ye rre owa evbibiẹ ruẹ, tama iran ne iran ru iyobọ nuẹn ne u sẹtin ban uyinmwẹ dan, ne u mieke na sẹtin gbegba nọ gha dinmwiamẹ. Ọ wa vbe khẹke ne u rhie egbe ye ugamwẹ e Jehova. Ọni nọ wẹẹ, u ghi gha yo iko vbe ẹghẹ hia, u vbe gha zẹ ewanniẹn. (Hib 10:​24, 25) Adeghẹ a kpasẹ yọ ne u gha ladian vbe ikporhu, ghẹ yae rhẹghẹrẹ hiehie. w23.03 10-11 ¶14-16

Ẹmwẹ akhasẹ nọ rre ebe Gẹnẹsis 3:​14, 15 guan kaẹn “ẹyẹn,” kevbe “ovbi” ẹre. Ẹyẹn na i re ẹyẹn kẹkan, rhunmwuda akpawẹ ẹyẹn kẹkan nọ, ẹ i ghẹ te rẹn otọ emwi ne Jehova tae vbe ogba ọghe Idẹni. Deghẹ ẹ i re ẹyẹn kẹkan e Jehova bu ohiẹn gbe vbe ogba ọghe Idẹni, de ọmwa nọ ghi khin? Ebe Arhie Maan 12:9 gi ima rẹn ọmwa nọ khin. Ako nii wẹẹ “ẹyẹn nẹdẹ nii,” ọre Setan. E Baibol gha gie ọmwa zẹvbe ọmọ, ọni rhie ma wẹẹ, te ọmwa nii ru emwi vbe na ghee ọmwa na giere zẹvbe erhae. Nọnaghiyerriọ, ivbi ẹyẹn nii ọre avbe odibosa ni sọtẹ kevbe emwa nagbọn ni ru khọọ ghee Jehova vbene Setan vbe ru ẹre. Usun avbe odibosa na guan kaẹn na, ọre ni sẹ iwinna iran rae vbe ẹrinmwi gha die uhunmwu otagbọn vbe ẹghẹ e Noa, kevbe emwa dan ni yin vbe na ghee Setan ne erha iran, ọre ivbi ẹyẹn nii.—Gẹn 6:​1, 2; Jọn 8:44; 1 Jọn 5:19; Jud 6. w22.07 14-15 ¶4-5

Ukọ ighẹ Pọl wa hoẹmwẹ etẹn ẹ i re nekherhe. E Pọl miẹn emwi nibun vbe agbọn; ọni ẹre ọ si ẹre nọ na sẹtin gha mwẹ ẹnina kevbe agiẹngiẹn daa etẹn vbe iran ghaa rre uwu ọlọghọmwa. Ọ ghaa mwẹ asẹ ọkpa ne Pọl ma ya gha mwẹ igho, ọ na gualọ iwinna nọ khian gha ru, nọ ya gha gbaroghe egbe ẹre kevbe emwa ne iran gba winna. (Iwinna 20:34) Iwinna owa ukpọn na bọ ẹre Pọl ghaa ru. Vbe ọ sẹ e Kọrinti, ọ na deba Akuila kevbe Prisila ni vbe ru iwinna owa ukpọn na bọ gha winna. Sokpan, ọ ghaa rre “Ẹdẹ Ikẹtin” ọ ya kporhu ma Ivbi e Ju kevbe Ivbi e Grik. E Sailas vbe Timoti ghi rre, e “Pọl keghi wa ya ẹghẹ ọre hia gha kporhu iyẹn nọ maan.” (Iwinna 18:​2-5) E Pọl ma mianmian emwi nọ ru ekpataki sẹ vbe ẹdagbọn rẹn, ọni ọre ugamwẹ e Jehova. Rhunmwuda ne Pọl na mu ugamwẹ e Jehova karo, ọ na vbe gha gbaroghe egbe ẹre, ẹre ọ si ẹre nọ na sẹtin gha rhie igiọdu ne etẹn. Ọ keghi gi iran rẹn wẹẹ, ọ ma khẹke ne iran gi osi ọghe ẹmwẹ agbọn na kevbe vbene iran khian ya sẹtin gbaroghe ẹgbẹe iran hẹ, ya iran mianmian “emwi ni maan sẹ.” Ọni ọre odẹ ughughan ne ima ya rhie ugamwẹ ne Jehova. w22.08 20 ¶3

Emwi ne Osanobua gualọ, ọre na kporhu iyẹn nọ maan la ehe hia vbe uhunmwu otagbọn na vbe ẹdẹnẹrẹ. (1Tim 2:​3, 4) Iwinna e Jehova na khin, te iwinna na wa kakabọ ru ekpataki, ọni ẹre ọ si ẹre nọ na muẹn ye obọ Ovbi ẹre. Ma mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jesu gha sẹtin dia iwinna na vbene Jehova gualọ ọre yi, vbene agbọn na te sẹ ufomwẹ. (Mat 24:14) Vbe ima ya rẹn ọna hẹ? Vbene Jesu te kpa gha rrie ẹrinmwi, ọ keghi gu erhuanegbe ẹre eso guan vbe uhunmwu oke Galili. Ọ na tama iran wẹẹ: “A rhie asẹ hia ni rre ẹrinmwi kevbe agbọn na mẹ nẹ.” Ọ na vbe kha wẹẹ: “Uwa gha khian, ne uwa ya ya emwa ni rre agbẹnvbo hia khian erhuanegbe mwẹ.” (Mat 28:​18, 19) Nọnaghiyerriọ, ọkpa vbe usun iwinna ne Jehova mu ne Jesu, ọre nọ gha dia iwinna ikporhu iyẹn nọ maan. Te Jesu khian ye gha dia iwinna ikporhu iyẹn nọ maan na, do sẹ ẹghẹ ọghe ima. w22.07 8 ¶1, 3; 4

Emwa ni ru emwi esi iran ke wu, ẹre ọ khian miẹn “arhiọkpaegbe ọghe arrọọ,” rhunmwuda, a ka gbẹn eni iran ye ebe arrọọ nẹ. Ọna rhie ma wẹẹ, emwa “ni ru emwi esi” ne ebe Jọn 5:29 wẹẹ ọ khian rhiọ kpaegbe, ẹre ọ vbe re “emwa ni ru emwi esi” ne ebe Iwinna 24:15 guan kaẹn. Odẹ ne ima ghi ya rẹn otọ ako na, wa gua emwi nọ rre ebe Rom 6:7 ro. Ọ khare wẹẹ: “Rhunmwuda, ọmwa gha wu nẹ, a faẹn yotọ hin obọ ẹtin orukhọ rre.” Emwa ni ru emwi esi gha wu, e Jehova ghi mianmian orukhọ ọghe iran, sokpan ẹi re mianmian emwi esi ne iran ru vbe iran rre agbọn. (Hib 6:10) Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, te iran khian hia ne iran ye gha ya ẹkoata ga e Jehova, deghẹ iran hoo ne eni iran ye gha rre ebe arrọọ. w22.09 17-18 ¶13, 15

Te akhasẹ ighẹ e Daniẹl wa rhie ẹre ma wẹẹ, ọmwa na gha sẹtin mu ẹtin yan ẹre irẹn khin. Agharhemiẹn wẹẹ, ọ ghaa rre imu vbe Babilọn, uyinmwẹ ọnrẹn keghi rhie ẹre ma wẹẹ, ọmwa na gha sẹtin mu ẹtin yan ẹre nọ. Emwa keghi do kakabọ gba ẹko ẹre, katekate vbe ẹghẹ ne Jehova ya ru iyobọ nẹẹn ya ta emwi ne imina ọghe Ọba e Nebukadneza demu. (Dan 4:​20-22, 25) Ukpo nibun ghi gberra nẹ, e Daniẹl keghi dọlegbe rhie ẹre ma wẹẹ, ọmwa na gha sẹtin mu ẹtin yan ẹre irẹn khin, vbe ẹghẹ nọ ya rhan otọ emwi ne odibosa gbẹnnẹ ye egbekẹn ọghe ẹguae ọba vbe Babilọn. (Dan 5:​5, 25-29) Vbe ẹghẹ eso ghi gberra nẹ, e Dariọs ne Ovbi e Mede kevbe avbe ekhaẹmwẹ ọnrẹn keghi bẹghe ẹre wẹẹ, orhiọn Osanobua loo e Daniẹl. Iran vbe rẹn wẹẹ, “ọmwa nọ gia mu ẹtin yan ẹre Daniẹl khin, ọ ma vbe ru emwi nọ ma gba ọghe ogberhu.” (Dan 6:​3, 4) Ma sẹtin nọ egbe ima wẹẹ: ‘Emwa rẹn mwẹ ye ọmwa na gha sẹtin mu ẹtin yan ra?’ Ma ghaa re emwa na sẹtin mu ẹtin yan, te ima rhie urhomwẹ gie Jehova. w22.09 8-9 ¶2-4

Ma ghaa ya ilele ọghe Jehova ru emwi, ma wa miẹn afiangbe nibun. Vbe ima gu kha vberriọ? Vbọ khian gha ye hẹ, deghẹ avbe draiva i lele uhi ọghe traffic light? Ọ gha wa zẹ ẹbe. Erriọ vbe ye, deghẹ avbe ọbo ebo kevbe nọsi i lele ilele nọ rre otọ vbe owa isinmwiegbe, emwa sẹtin wulo. Vbene ẹmwata, deghẹ ilele na gha rre otọ ọghe vbene ọ khẹke na ya gha ru emwi, ọ keghi gbogba ga emwa. Erriọ avbe ilele ọghe Osanobua, wa vbe gbogba ga ima. E Jehova keghi fiangbe ima deghẹ ima na gha ru emwi ne irẹn gualọ. Ọ yan rẹn wẹẹ: “Emwa esi ẹre ọ ra yin uhunmwu otagbọn na, iran ghi vbe gha rrọọ vbe etẹbitẹ.” (Psm 37:29) Muẹn roro vbene akugbe, ọfunmwegbe kevbe oghọghọ khian ya gha rre ehe hia hẹ, deghẹ ima na gha ya ilele ọghe Jehova ru emwi. E Jehova hoo ne ima gha rri orhiẹnrhiẹn agbọn. Vbene ẹmwata, emwi nibun rrọọ, nọ gha ya ima gha ru emwi esi! w22.08 27-28 ¶6-8

Ma ghaa werriẹ aro daa ọlọghọmwa eso, ọ sẹtin gha lọghọ ne ima rhikhan mu e Jehova kevbe otu ọghẹe. Vbọ khian ru iyobọ ne ima, ne ma mieke na sẹtin la avbe edanmwẹ na gberra? Ọ khẹke ne ima gha loo ẹwaẹn, ma ghi khẹ yegbe, ma ghi vbe mudia gbain. Adeghẹ ima na gha gbe ibiẹ rrie vbe emwa gha ru emwi nọ da ima sẹ ugboloko, ma na gha roro emwi ẹse, ma na vbe gha hia ne ima gha ghee emwi vbene Jehova ya ghee emwi, ọ rhie ma wẹẹ ma mwẹ ẹwaẹn. Ma gha ru vberriọ, ma i khian gha tọlọ egbe vbene ọ wa ya tọlọ ima. Ọtẹn vbe uwu iko, ra ọdiọn sẹtin ru emwi nọ da ruẹ sẹ ugboloko. Ọ gha kẹ, ẹi re te ọtẹn na te hoo nọ ru emwi nọ gha sọnnọ ruẹ. (Rom 3:23; Jems 3:2) Sokpan emwi nọ ru wa gele da ruẹ sẹ ugboloko. U sẹtin do gha nọ egbuẹ wẹẹ, ‘Ọtẹn ẹre ọ wa sẹtin ru imẹ ọnọna ra? Otu e Jehova gele na khin ra?’ Ọna ọre emwi ne Esu wa gualọ zẹẹ. (2 Kọr 2:11) Egbe iziro vbenian sẹtin ya ima sẹ e Jehova kevbe otu ọghẹe rae. Rhunmwuda ọni, hia ne u ghẹ rhie ẹmwẹ nii ye ẹko. w22.11 20 ¶1, 3; 21 ¶4

E Jehova yan rẹn wẹẹ, irẹn gha ya arrọọ ọghe etẹbitẹ ru ima ẹse. Emwa eso ya aro yọ wẹẹ, ẹrinmwi ẹre iran khian gha ye vbe etẹbitẹ, zẹvbe emwa nẹi sẹtin wu. (1 Kọr 15:​50, 53) Sokpan emwa nibun sẹ ya aro yọ wẹẹ, iran gha yin uhunmwu otagbọn na vbe etẹbitẹ, egbe ghi rran iran, iran ghi vbe gha sọyẹnmwẹ. (Arhie 21:​3, 4) Deghẹ ẹrinmwi ma rrie ra uhunmwu otagbọn na ma khian gha ye, aro nọ ghaan ma wa ya ghee afiangbe ni khian sẹ ima obọ vbe odaro. Vbe nai na gbawawẹ, te emwi hia ne ima ya aro yi khian wa sunu, rhunmwuda e Jehova ẹre ọ tae. (Rom 15:13) Ma wa mwẹ ilẹkẹtin nọ wegbe wẹẹ, e Jehova mwẹ ẹtin nọ khian ya ru emwi nọ wẹẹ irẹn khian ru. (Nọm 23:19) Ẹi vbe ọni ọkpa, ọ wa vbe rrọọ ẹre ekhọe nọ ru vberriọ. Erha ima nọ rre ẹrinmwi hoẹmwẹ ima, ọ hoo ne ima mu ẹtin yan irẹn. Ma gha gele ya ekhọe hia mu ẹtin yan e Jehova, ẹre ima khian na sẹtin zin egbe ọlọghọmwa nọ rhirhi gha khin; ma ghi gha mwẹ udinmwẹ, ma ghi vbe gha sọyẹnmwẹ, ọ baa ra ọ khọọ. w22.10 24 ¶1-3

Rhunmwuda ne iran ma na gha họn ẹmwẹ ne Jehova, Aizaia keghi kha wẹẹ, e Jehova gha kue ne iran rri oya ne udẹn oya ne ẹvbi. (Aiz 30:​5, 17; Jer 25:​8-11) Erriọ gele wa gha ye zẹẹ, a na viọ iran gha rri imu vbe Babilọn. Vbọrhirhighayehẹ, ọ mwẹ eso vbe uwu iran ni ya ẹkoata gha ga e Jehova, ọ mwẹ ẹmwẹ ne Aizaia tama iran, ọ wẹẹ, e Jehova gha werriegbe viọ iran gha rrie Jerusalẹm vbe ẹdẹ ọkpa. (Aiz 30:​18, 19) Erriọ wa gele gha ye zẹẹ, e Jehova keghi fan iran vbe imu, sokpan ukpo nibun gberra nẹ, e Jehova ke do fan iran. Ẹmwẹ ne Aizaia tae nọ na wẹẹ, “E Jehova zin egbe khẹ ẹghẹ nọ khian ya tohan uwa,” rhie ẹre ma wẹẹ, ẹghẹ eso gha gberra, a ke do fan Ivbi e Ju ni ya ẹkoata ga e Jehova. Uhiẹn, ukpo 70 gbalaka ẹre iran gbe vbe imu vbe Babilọn, a te miẹn wẹẹ, a kue ne eso vbọ werriegbe gha rrie Jerusalẹm. (Aiz 10:21; Jer 29:10) Iran ghi sẹ ẹvbo iran, eve orriara ne iran te gha viẹ vbe iran rre imu, keghi khian eve oghọghọ. w22.11 9 ¶4

Egbe ọlọghọmwa ne avbe ukọ ọghe Jesu zin egbe ẹre vbe ẹghẹ nẹdẹ, vbe iran kporhu vbekpa e Jesu, ẹre etẹn ima wa vbe zin egbe ẹre vbe otọ ẹvbo nibun vbe ẹdẹnẹrẹ. Ẹi re avbiẹ inugba ẹre avbe ọbuohiẹn ọghe ekọtu ọghe Ivbi e Ju “gbe uhi ne iran, ne iran ghẹ ghi ya eni Jesu kporhu.” (Iwinna 4:​18-20; 5:​27, 28, 40) Sokpan Iran rẹnrẹn wẹẹ, ọmwa rrọọ nọ sẹ avbe ọbuohiẹn ọghe Ivbi e Ju, nọ ‘tama iran, ne iran ya kporhu ma emwa’ vbekpa e Jesu, ‘iran ghi vbe sosẹ yọ ẹsẹsẹmwẹse.’ (Iwinna 10:42) Rhunmwuda ọni, e Pita vbe Jọn ni ghaa guan ne etẹn keghi kha wẹẹ, Osanobua ẹre iran khian họn ẹmwẹ na, ẹi re avbe ọbuohiẹn nii, iran na vbe gi iran rẹn wẹẹ, te iran khian ye gha kporhu vbekpa e Jesu Kristi. (Iwinna 5:29) Iran keghi gbe avbe ukọ ẹsẹse, rhunmwuda ne iran na rhikhan mu e Jehova, iran ghi ladian vbe ekọtu ọghe Ivbi e Ju, “iran na gha ghọghọ wẹẹ, Osanobua vbe ka iran ye emwa ni sẹ na gha ru ẹre emwi oya, rhunmwuda eni Jesu.” Nọnaghiyerriọ, iran na ye gha kporhu!—Iwinna 5:​41, 42. w22.10 12-13 ¶2-4

Ne ọmwa do sẹtin rẹn e Jehova, avbe imamwaemwi ni khuẹrhẹ, ẹre ọ khian ka rẹn. Vbe elẹta ne ukọ e Pọl gbẹn gie etẹn ni re Ivbi e Hibru, ọ na gie avbe imamwaemwi na zẹvbe “imamwaemwi nokaro.” Ẹi re te Pọl ghaa hoo nọ kha wẹẹ, avbe “imamwaemwi” na ma ru ekpataki; te ọ yae gie ewẹn ne ọmobọ wẹn, nọ yae waan. (Hib 5:12; 6:1) Sokpan, te ọ vbe gha hoo nọ rhie igiọdu ne Ivbiotu e Kristi, ne iran gha mwẹ alaghodaro, ne iran mieke na rẹn avbe imamwaemwi ni dinmwi ni rre Ẹmwẹ Osanobua. Uwẹ gele hoo ne u rẹn avbe imamwaemwi ni dinmwi ni rre Baibol ra? U vbe hoo ne u gha mwẹ alaghodaro ra, ne u mieke na gha ruẹ emwi sayọ vbekpa e Jehova kevbe emwamwa ọghẹe ra? Nọ ne ima nibun, te ebe na tie yevbe ẹsọn. Erriọ vbe ye ne uwẹ ra? A ma ruẹ re vbe owebe odẹ nọ khẹke na ya gha tie ebe ra? Ebe na tie yẹẹ ruẹ ra, u vbe miẹn ere vbọ ra? Ra, te uwẹ ghee ẹre wẹẹ, ẹrherhe ruẹ i sẹtin mu ebe? Ọ ghaa yerriọ, yerre wẹẹ, ẹi uwẹ ọkpa. E Jehova gha sẹtin ru iyobọ nuẹn. Ọmwa nọ gbae nọ, irẹn ẹre ọ vbe re Ọmamwaemwi nọ sẹre. w23.03 9-10 ¶8-10

Ma ghaa mu egbe rriotọ, ẹre Ẹmwẹ Osanobua khian na sẹtin gbọzinian vbe ekhọe ima. Adeghẹ ima hoo ne Baibol ru iyobọ ne ima ya gha mwẹ ekhọe esi, ẹnina kevbe ahoẹmwọmwa, ọ ma khẹke ne ima gha tie Baibol ne ima mieke na yae gha bẹghe abakuru ọghe emwa ra ne emwa mieke na gha ghee ima gidi. Obọ ne ima ya mu emwa ọvbehe, gha rhie ẹre ma deghẹ emwi ne ima tie vbe Baibol gele sẹ ima ekhọe. Avbe Farisi ma kue ne Ẹmwẹ Osanobua gha dia iran, ọna ẹre ọ si ẹre ne iran na gha “bu abe gbe ọmwa nọ ma rra uhi.” (Mat 12:7) Aro ne ima ya ghee emwa kevbe obọ ne ima ya mu iran, ẹre ọ khian tae deghẹ ima gi emwi ne ima tie vbe Baibol gha dia uyinmwẹ ima. Vbe igiemwi, ma rherhe bẹghe uyinmwẹ esi ne emwa mwẹ ra, ra ako ne iran ne iran i na hia ẹre ima wa rhie aro tua? Ma tohan emwa ra, ma vbe ya ekhọe hia yabọ ra? Ma ya unu zan emwa ọvbehe ra, ma vbe rhie ẹmwẹ ye ẹko ra? Ma ghaa nọ egbe ima ọta vbenian, ọ gha ru iyobọ ne ima ya rẹn deghẹ emwi ne ima tie vbe Baibol dia iziro kevbe uyinmwẹ ima.—1Tim 4:​12, 15; Hib 4:12. w23.02 12 ¶13-14

Gia guan kaẹn e Josẹf ne Ovbi Arimatia. Ovbi e Ju na wa gha rhie ọghọ na, ẹre ghaa nọ. Ọkpa vbe usun emwa nọ rre ekọtu ọghe Ivbi e Ju na tie Sanhẹdrin ẹre ghaa nọ. Sokpan, ẹghẹ ne Jesu na gha rre agbọn na, e Josẹf ma zẹdẹ gha mwẹ udinmwẹ. E Jọn khare wẹẹ, “ọrhuanegbe Jesu vbe nọ, sokpan ọ ma rhie egbe ladian, rhunmwuda ohan avbe Ju muẹn.” (Jọn 19:38) Agharhemiẹn wẹẹ, ẹmwẹ Arriọba Osanobua ghaa yẹẹ e Josẹf, ọ ma gi emwa rẹn wẹẹ irẹn mu ẹtin yan e Jesu. Ọ gha kẹ, te ọ ghaa mu ohan wẹẹ, emwa gha rẹn wẹẹ ọrhuanegbe Jesu ẹre irẹn khin, iran i khian ghi gha rhie ọghọ ne irẹn. Sokpan, e Baibol tama ima wẹẹ, e Jesu ghi wu nẹ, e Josẹf “na bu e Pailet, vbene ọ ma na gi ohan muẹn, ọ na wẹẹ nọ mu ikun e Jesu ne irẹn.” (Mak 15:​42, 43) E Josẹf ma ghi gha muẹn lẹre wẹẹ, ọrhuanegbe Jesu ẹre irẹn khin. Uwẹ vbe mu ohan emwa nagbọn, vbene Josẹf ghaa ye ra? w23.01 30 ¶13-14

Ọba okhuo ọghe Siẹba keghi họn okhekhe ọghe ọfunmwegbe nọ rre otọ Izrẹl, vbe ẹghẹ ne Solomọn ya gha re ọba. Rhunmwuda ọni, ọ keghi ke ehe nọ rree nọ ghaa ye gha dee, nọ do ya aro ọre bẹghe ẹre. (1 Ọba 10:1) Vbe ọ ghi bẹghe vbene emwi ye hẹ vbe Arriọba e Solomọn, ọ keghi ta ẹmwẹ nọ rre evbagbẹn nọhuanrẹn ne ebe ẹdẹ ọghe ẹdẹnẹrẹ ke ladian. Sokpan avbe emwi ni sunu vbe ẹghẹ ne Ọba e Solomọn ya gha kha, ya ima rẹn wẹẹ, e Jehova gha ru enọ sẹ ọni, vbe Ovbi ẹre ighẹ Jesu gha suẹn gha kha yan emwa nagbọn nẹ. Emwi hia ẹre Jesu ya sẹ e Solomọn. Ọmwa nọ ma gba ẹre Solomọn ghaa khin, te ọ wa ru abakuru nibun nọ si Ivbi Izrẹl fi ẹti. Sokpan Ọba nọ gbae nẹi sẹtin ru abakuru ẹre Jesu khin. (Luk 1:32; Hib 4:​14, 15) Te Jesu wa vbe rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn i sẹtin ru emwi nọ gha ya agbọn lọghọ emwa nọ kha yan. Egie nọkhua ma wa ye ne Jesu na re Ọba ọghe ima. w22.12 10-11 ¶9-10

De emwi nọ khẹke ne ima ru, vbe emianmwẹ ghaa vẹwae vbe ẹdogbo ne ima ye? Ọ khẹke ne ima rhie owẹ lele adia nọ ke obọ arriọba rre. Vbe Igiemwi, iran sẹtin tama ima ne ima gha kpe obọ, ne ima ghẹ gha sikẹ emwa ọvbehe gbe, ne ima gha yọ e mask, kevbe ne ima dia efọnkpa ya vbe ẹghẹ eso. Ma gha zẹ owẹ lele avbe adia na vbobọvbobọ, te ima rhie ẹre ma wẹẹ, ma gbọyẹmwẹ ye arrọọ ne Osanobua ya ru ima ẹse. Emwi nọ wegbe gha sunu vbe udemwurri, avbe ọse, emwa ni rre ẹdogbo ne ima ye kevbe ugha iyẹn, sẹtin wa gha ta emwi eso nọ ma gba. Ne ima gha te ya gha ya “ẹmwẹ” hia ne ima họn yi, iyẹn nọ ke obọ avbe arriọba kevbe avbe ọbo ebo rre, ne ima rẹnrẹn wẹẹ, ima gha sẹtin ya ẹmwẹ ne iran ta yi, ẹre ọ khẹke ne ima gha danmwehọ ẹre. (Itan 14:15) Ẹbu Nọ Su kevbe avbe abotu i wa gheghe rhie adia ne ima, sokpan iran keghi kakabọ ru ezanzan, na mieke na miẹn wẹẹ, adia nọ khẹke ẹre iran khian rhie ne ima, vbe nọ dekaẹn iko kevbe iwinna ikporhu. Ma ghaa zẹ owẹ lele avbe adia na, te ima gbogba ga egbe ima kevbe emwa ọvbehe. Ẹi re ọni ọkpa, emwa sẹtin rhunmwuda ọni gha rhie ọghọ ne Avbe Osẹe Jehova vbe ẹdogbo ne ima ye.—1 Pit 2:12. w23.02 23 ¶11-12

Vbe Ivbi Izrẹl ghi sẹ Otọ Na Ru Eyan Rẹn, iran keghi dia ehe ughughan ya vbe otọ nii. Vbene emwi ghi ye na, Ivbi Izrẹl eso gha te sẹtin mianmian etẹn iran ni rre ehe nọ rree. Sokpan, e Jehova keghi ru emwamwa ne Ivbi Izrẹl gha si egbe koko ke ẹghẹ ya fi ẹghẹ, ne iran vbe gha danmwehọ vba ghaa tie Ẹmwẹ ọnrẹn, kevbe vba ghaa rhan otọ re ma iran. (Diut 31:​10-12; Neh 8:​2, 8, 18) Muẹn roro, vbene Ivbi Izrẹl ni hoẹmwẹ e Jehova khian gha ghọghọ hẹ, vbe iran gha sẹ e Jerusalẹm! Te ọyẹnmwẹ khian wa gha sẹ iran, vbe iran gha bẹghe Ivbi Izrẹl ne ihua iran ne iran gba ga e Jehova, ni ke ehe ughughan rre vbe otọ Izrẹl. Erriọ e Jehova ya ru iyobọ ne iran ya gha mwẹ akugbe. Ọ ghi zẹ kpẹẹ, a na mu iko ọghe Ivbiotu e Kristi gbọọ. Ikpia vbe ikhuo ni zẹ urhuẹvbo ughughan ẹre ọ ghaa rre avbe iko na. Eso wa fe, vbene eso na gha re ivbiogue. Sokpan te iran hia wa gha ya akugbe ga e Jehova. Iran ni da khian Ivbiotu e Kristi rẹnrẹn wẹẹ, etẹn nikẹre ẹre ọ khian sẹtin ru iyobọ ne iran ya rẹn otọ Ẹmwẹ Osanobua, kevbe wẹẹ, ọ khẹke ne iran gha deba iran do iko.—Iwinna 2:42; 8:​30, 31. w23.02 3 ¶7

E Jehova khare wẹẹ, irẹn gha ya “arrọọ etẹbitẹ” ru ima ẹse. (Rom 6:23) Ma ghaa mu ọna roro, ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne Jehova ghi gha wegbe sayọ. Gele muẹn roro: Erha ima nọ rre ẹrinmwi hoẹmwẹ ima sẹrriọ wẹẹ, ọ hoo ne ima gha gu irẹn mu obọ vbe etẹbitẹ. Arrọọ ọghe etẹbitẹ ne Osanobua yan rẹn wẹẹ, ọ gha sẹ ima obọ vbe odaro, keghi ru iyobọ ne ima ya zin egbe edanmwẹ ne ima werriẹ aro daa nian. Ọ gha khọnrẹn ne avbe eghian gha ya ẹmwẹ uwu kpe ohan ye ima egbe, ma i khian sẹ e Jehova rae. Vbọzẹ? Ọkpa vbe usun emwi nọ si ẹre ọre wẹẹ, ma rẹnrẹn wẹẹ ima gha ga e Jehova sẹ ufomwẹ, ọ gha khọnrẹn wẹẹ ima wu, ọ gha huẹn ima kpaegbe. Ẹghẹ nii ma ghi sẹtin ya aro yọ wẹẹ, ma a gha rrọọ vbe etẹbitẹ. (Jọn 5:​28, 29; 1 Kọr 15:​55-58; Hib 2:15) Ma rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova gha sẹtin ru ẹre ne ima gha rrọọ vbe etẹbitẹ, rhunmwuda Irẹn Ẹre Ọ Yi Arrọọ kevbe wẹẹ, irẹn tobọ irẹn vbe rrọọ vbe etẹbitẹ. (Psm 36:9) E Baibol ya ima rẹn wẹẹ, e Jehova i mwẹ omuhẹn kevbe wẹẹ, te ọ khian gha rrọọ vbe ẹdẹdẹmwẹdẹ.—Psm 90:2; 102:​12, 24, 27. w22.12 2 ¶1-3

Zẹvbe emwa ọghe Jehova, ẹi kpa ima odin vbe ima ghaa miẹn ọlọghọmwa. Rhunmwuda, e Baibol tama ima wẹẹ, “a te miẹn wẹẹ ima la Arriọba Osanobua, ẹ i mwẹ ima ma ya egbe miẹn ọlọghọmwa nibun.” (Iwinna 14:22) Ma rẹnrẹn wẹẹ, vbe ẹ i re te Arriọba Osanobua rre nẹ, ọlọghọmwa eso ne ima ye nian i khian sẹtin fo. Sokpan vbe agbọn ọgbọn nọ dee “uwu i khian ghi gha rrọọ, ra akhiẹ ra obalọ.” (Arhie 21:4) E Jehova i khian wa degue ima, ne ima ghẹ miẹn ọlọghọmwa. Sokpan, ọ gha ru iyobọ ne ima ya zin egbe ẹre. Vbe ebe ne Pọl gbẹn gie etẹn ni ghaa rre Rom, ọ na ka ya unu kaẹn ọlọghọmwa ughughan ne irẹn vbe etẹn nikẹre werriẹ aro daa. Iyeke ọni, ọ na ghi kha wẹẹ: “Vbe uwu ena hia, te ima khian khọnmiotọ fẹfẹfẹ, vbe ẹtin ọmwa nii nọ hoẹmwẹ ima.” (Rom 8:​36, 37) Ọna rhie ma wẹẹ, e Jehova keghi ru iyobọ ne ima, vbe ima ghaa rre uwu ọlọghọmwa. w23.01 14 ¶1-2