December

E Jehova mwẹ ẹtin nọ khian ya huẹn emwa ni wulo nẹ kpaegbe ra? Ẹn, ọ wa mwẹ! Irẹn ọre Osa ne “Oghodua.” (Arhie 1:8) A i miẹn eghian nẹi khian sẹtin khọnmiotọ yan, uhiẹn ya sẹ egbe uwu. (1 Kọr 15:26) Emwi ọvbehe nọ vbe ya ima rẹn wẹẹ, e Jehova gha sẹtin huẹn emwa ni wulo kpaegbe ọre wẹẹ, e Jehova i mianmian emwi. Ọ rẹn eni edọmwadẹ orhọnmwẹ ni rre orere iso. (Aiz 40:26) Ẹ i vbe mianmian emwa ni wulo nẹ. (Job 14:13; Luk 20:​37, 38) A i miẹn emwi nẹi khian sẹtin yerre vbekpa emwa ni wulo nẹ, ya sẹ egbe vbene iran ghaa ye hẹ vbe iran rre agbọn, vbene iran ya gha yin, emwi ne iran miẹn vbe agbon, kevbe emwi ne iran rẹnrẹn. Vbene ẹmwata, ma gha sẹtin yayi wẹẹ, e Jehova gha huẹn emwa ni wulo kpaegbe zẹvbe nọ tae yotọ, rhunmwuda ọ wa hoo nọ ru vberriọ kevbe wẹẹ, ọ vbe mwẹ ẹtin nọ khian ya ru ẹre. Emwi ọvbehe nọ vbe ya ima yayi wẹẹ e Jehova gha sẹtin huẹn emwa ni wulo kpaegbe ọre wẹẹ, ọ ka ru ẹre nẹ vbe ẹghẹ nọ gberra. Vbe ẹghẹ nẹdẹ, ọ keghi rhie ẹtin ne eguọmwadia ẹre eso ya huẹn emwa ni wulo kpaegbe, e Jesu vbe gha rre usun emwa nọ rhie ẹtin na. w23.04 9-10 ¶7-9

Ma gha hia ne ima gha ya ẹwaẹn kevbe ọghọ vbe ute gu emwa guan, iran ghi sẹtin danmwehọ ima, iran ghi vbe kie ẹkpotọ yọ ne ima gu iran zẹ iro. Sokpan ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, deghẹ ima na bẹghe ẹre wẹẹ, ọmwa hoo nọ gu ima muan ẹmwẹ, esa i rrọọ ne ima khian ya gha gu ẹre gbe agbanmwẹ. (Itan 26:4) Sokpan ọ khẹke ne ima rẹn wẹẹ, emwa eso i khian yin vbenian; emwa nibun gha rhie ehọ ne ima ta yi. Ma bẹghe ẹre nẹ wẹẹ, ọ wa kakabọ ru ekpataki ne ima gha re ọmwa nọ fu. Na erhunmwu ne Jehova ru iyobọ nuẹn ya sẹtin ya ọghọ vbe ute zẹ ẹmwẹ wanniẹn emwa vbe iran gha nọ ruẹ ọta ra vbe iran gha ta emwi nọ ma gba vbekpa emwi ne ima yayi. Yerre wẹẹ, u ghaa re ọmwa nọ fu, ọ gha ru iyobọ nuẹn ne u ghẹ ya emwi nọ ma sẹ emwi khian imuanẹmwẹ. Adeghẹ u na ya ọghọ vbe ute zẹ ẹmwẹ wanniẹn emwa, ọ sẹtin ya iran fi iziro nọ ma gba ne iran te mwẹ vbekpa ima kevbe Baibol werriẹ. Ọ khẹke ne ima ‘mu egbe vbe ẹghẹ hia, ne ima ya rhie ewanniẹn ne ọmwa nọ rhirhi nọ ima ọta’ vbekpa emwi ne ima yayi, sokpan ma “ghi gha ya ekhọe ọmẹhẹ kevbe ọghọ vbe ute ru ọna.” (1 Pit 3:15) Uwa gi ima gha re emwa ni fu! w23.09 19 ¶18-19

Gi ima guan kaẹn odẹ enẹ ne ima gha ya sẹtin rhie ẹre ma wẹẹ, ima mwẹ izinegbe. Nokaro, ọmwa nọ mwẹ izinegbe i rherhe mu ohu. Ọ ghi hia nọ gbe ibiẹ rrie, vbe ọmwa gha ru emwi nọ sọnnọ ọnrẹn, ẹ i vbe ru ọmwa nii re werriegbe. (Ẹks 34:6) Nogieva, ọmwa nọ mwẹ izinegbe gha sẹtin zin egbe vbe nẹi na kpokpo egbe. Deghẹ emwi ma rherhe sẹ ọre obọ vbe nọ te ya aro yi, ẹ i kpokpo egbe, ẹ i vbe balọ egbe. (Mat 18:​26, 27) Nogieha, ọmwa nọ mwẹ izinegbe i dekun emwi ru. Ọmwa nọ gele mwẹ izinegbe ghaa mwẹ emwi ne kpataki nọ khian ru, ẹ i ya okhirhikhirhi suẹn ọnrẹn; ẹ i vbe ya okhirhikhirhi ru ẹre. Nọghayayerriọ, ọ ghi hia nọ mwamwa ẹghẹ nọ gha sẹ ọre ya ru emwi nii. Iyeke ọni, ọ ghi ya ẹghẹ nọ mwamwa yọ, ya ru emwi nọ khian ru. Nogienẹ, ọmwa nọ mwẹ izinegbe keghi hia nọ zin egbe edanmwẹ vbe nẹi na vian. Ọmwa nọ mwẹ izinegbe ghaa rre uwu ọlọghọmwa, ọ ghi gha muẹn roro emwi nọ maan nọ sọyẹnmwẹ ọnrẹn, ọ ghi vbe hia nọ ya oghọghọ gha ga e Jehova. (Kọl 1:11) Zẹvbe Ivbi Otu e Kristi, ọ khẹke ne ima gha rhie ẹre ma wẹẹ ma mwẹ izinegbe vbe odẹ hia ne ima he guan kaẹn sin. w23.08 20-21 ¶3-6

Ọ wa kakabọ ru ekpataki ne ima gha gbogba ga ẹkokoudu ọghe ima, rhunmwuda ekhọe ẹre Jehova ghee. E Jehova rẹn aro ọmwa ne ima gele khin, rhunmwuda ekhọe ẹre ọ ghee, ẹ i re ikpakpa. E Jehova gha hoẹmwẹ ima deghẹ ima na gha mu avbe ibude ọghẹe roro, avbe ibude na gha sẹtin ya ima gha mwẹ arrọọ ọghe etẹbitẹ. (Jọn 4:14) Ẹghẹ nii uyinmwẹ alama kevbe ohoghe ne Esu kevbe emwa dan ni rre agbọn na ta vbe ẹdẹnẹrẹ, i sẹtin mu ima ekhọe rhia. (1 Jọn 5:​18, 19) Zẹvbe ne ima ya sikẹ e Jehova, ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ nẹẹn ghi gha wegbe sayọ, erriọ ima khian vbe ya gha rhie ọghọ nẹẹn. Rhunmwuda ne ima i na hoo ne ima ru emwi nọ gha sọnnọ e Jehova, emwi dan na mu roro kẹkan ghi gha sọnnọ ima. Ọ mwẹ ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Marta, nọ rre Croatia. Edanmwẹ ne ọtẹn na miẹn ọre nọ gha mwẹ obọ vbe uyinmwẹ alama, ọ khare wẹẹ: “Ọ na wa gha lọghọ mwẹ ne I sẹtin rhie ekhọe mwẹ hin orhiẹnrhiẹn ọghe ovbi ẹghẹ kherhe na miẹn vbe orukhọ rre. Sokpan imuohan ọghe Jehova ne I ghaa mwẹ, ẹre ọ ru iyobọ mẹ.” De vbene imuohan ọghe Jehova ya ru iyobọ nẹẹn hẹ? E Marta khare wẹẹ, irẹn keghi muẹn roro ẹbe nọ khian lae rre, deghẹ irẹn na gha mwẹ obọ vbe egbe uyinmwẹ vberriọ. Ma gha vbe sẹtin ru vberriọ. w23.06 20-21 ¶3-4

Jesu rẹnrẹn wẹẹ, emwi ne Jehova gualọ ọre na kpe eni ẹnrẹn huan, rhunmwuda odẹ ughughan ne emwa he ya mu eni ẹnrẹn rhia. Ọni ẹre ọ si ẹre ne Jesu na ma erhuanegbe ẹre ne iran gha na erhunmwu vbenian: “Erha mwa nọ rre ẹrinmwi, gi eni ruẹ gha re na kpe huan.” (Mat 6:9) Jesu rẹnrẹn wẹẹ, ọna ọre ẹmwẹ nọ ghi ru ekpataki sẹ nọ dekaẹn emwa hia. A ghaa guan kaẹn ọmwa nọ gele ru emwi hia nọ gha sẹtin ru nọ mieke na kpe eni e Jehova huan, Jesu ọre ọmwa okaro. Ọrheyerriọ, avbe ivbiyokuo na ye do mu Jesu, de orukhọ ne avbe eghian rẹn we ọ ru na? Iran we te Jesu rhoo ro! Nọ ne Jesu, na ru emwi nọ gha sa ọrho ye eni Osanobua ọre orukhọ nọ ghi wegbe sẹ ne ọmwa gha sẹtin ru. Te ọ wa gha kpokpo Jesu vbe orhiọn vba ba ẹre ifiẹzọ na, a na vbe wẹẹ ọ rri abe. Ọ gha kẹ, ọna ẹre ọ si ẹre ne Jesu na gha rre “obalọ” vbe na te miẹn wẹẹ, ivbiyokuo do muẹn.​—Luk 22:​41-44. w24.02 11 ¶11

Vbe ulẹ ọghe arrọọ ne ima ye na, ọ khẹke ne ima hoẹmwẹ e Jehova vbe Jesu sẹ vbene ima hoẹmwẹ emwa ima vbe uwu ẹgbẹe. (Mat 10:37) Ọna ma rhie ma wẹẹ, te ima khian ghi yangbe iwinna nọ bi ye ima egbe vbe uwu ẹgbẹe, vbe na miẹn wẹẹ, te avbe iwinna na mu idobo ye ima egbe ne ima ghẹ sẹtin gha ru emwi nọ yẹẹ Osanobua vbe Jesu Kristi. Nọghayayerriọ, deghẹ ima hoo ne ima ya ẹko rhiẹnrhiẹn Osanobua vbe Jesu, te ọ khẹke ne ima ru iwinna nọ bi ye ima egbe vbe uwu ẹgbẹe. (1 Tim 5:​4, 8) Ma gha ru vberriọ, ọyẹnmwẹ ọyẹnmwẹ ẹre ọ khian gha sẹ ima. Ọni ọre emwi ne Jehova gualọ amaiwẹ, e Jehova hoo ne ọdọ vbe amwẹ gha ya obọ esi mu egbe, ne iran hoẹmwẹ egbe kevbe ne iran vbe gha rhie ọghọ ne egbe, ọ hoo ne evbibiẹ emọ hoẹmwẹ ivbi iran, ne iran vbe koko iran ẹse, ọ vbe hoo ne emọ gha họn ẹmwẹ ne evbibiẹ iran. E Jehova rẹnrẹn wẹẹ, iran gha ru ena hia, iran ghi gha ghọghọ. (Ẹfis 5:33; 6:​1, 4) Ọre ọdọ ẹre u khin, amwẹ ra ọmọ, emwi ne Baibol tae ẹre ọ khẹke ne u ya gha ru emwi, ẹ i re ẹwaẹn ọghe obọ ruẹ, ra vbene emwa ya ru emwi vbe eke ne u ke rre, ra emwi ne avbe umẹwaẹn ta. Gha tie avbe ebe ọghomwa ni rhan otọ e Baibol. Avbe ebe na guan kaẹn odẹ ughughan ne ima gha ya sẹtin zẹ owẹ lele avbe ilele ni rre Baibol. w23.08 28 ¶6-7

Te ọ khẹke ne ọtẹn nokhuo ruẹ emwi eso nọ gha ru iyobọ nẹẹn vbe ẹdagbọn ọnrẹn. Emwi eso ne emọ ikhuo ruẹ re vbe iran ye kherhe, gha sẹtin ru iyobọ ne iran vbe ẹdagbọn iran hia. Vbe igiemwi, ruẹ vbe na ya tie ebe kevbe vbe na ya gbẹn hẹ. Vbe otọ ẹvbo eso, iran i ghee ẹre zẹvbe emwi nọ ru ekpataki ne emọ ikhuo ruẹ vbe na ya tie ebe hẹ kevbe vbe na ya gbẹn hẹ. Sokpan, emwi nọ wa khẹke ne Ivbi Otu e Kristi hia ruẹ ẹre nọ. (1 Tim 4:13) Nọnaghiyerriọ, ghẹ gi emwi rhọkpa da ruẹ obọ yi ne u ghẹ ruẹ vbe na ya tie ebe hẹ kevbe vbe na ya gbẹn hẹ. De ere ne u khian lae miẹn? Ọ sẹtin ru iyobọ nuẹn ya miẹn iwinna ne u khian na gha miẹn igho ya gha gaga egbe. U ghi vbe sẹtin gha ruẹ Ẹmwẹ Ọghe Osanobua ne egbuẹ, u sẹtin vbe gha ma emwa ọvbehe re. Nọ ghi wa sẹ ehia ọre wẹẹ, u ghi do sikẹ e Jehova sayọ, zẹvbe ne u ya tie Ẹmwẹ ọghẹe kevbe zẹvbe ne u ya mu emwi ne u tie roro.​—1 Tim 4:15. w23.12 20-21 ¶10-11

Rinmwian e Jehova nọ ru iyobọ nuẹn ne u ghẹ de ye edanmwẹ. Rhunmwuda ne ima na re emwa ni ma gba, ọ keghi lọghọ ima vbe ẹghẹ hia ne ima sẹtin lẹẹ ne emwi dan. E Setan wa hia vbe odẹ ke odẹ nọ gha ru emwi nọ gha yae gha lọghọ ima sayọ. Odẹ ọkpa nọ ya hia nọ mu ima ekhọe rhia, ọre emwi eso nẹi maan, na ya sọyẹnmwẹ egbe. Avbe emwi na sẹtin ya ima gha mwẹ iziro nọ ma gba, vbene ima te rẹn, ọ mu ekhọe ima rhia nẹ, ọ ghi ya ima ya ru orukhọ nọ wegbe. (Mak 7:​21-23; Jems 1:​14, 15) Ma wa gualọ iyobọ e Jehova ne ima mieke na sẹtin lẹẹ ne emwi dan. Ọ mwẹ emwi ne Jesu tae vbe erhunmwu nọ ma erhuanegbe ẹre re. Ọ khare wẹẹ: “Ghẹ gi ima de ye edanmwẹ, sokpan miẹn ima fan vbe obọ ọmwa dan nii.” (Mat 6:13) Ẹmwata nọ wẹẹ, e Jehova hoo ne irẹn ru iyobọ ne ima, sokpan ọ khẹke ne ima gha nọ rẹn nọ ru iyobọ ne ima. Ma gha vbe na erhunmwu, ọ khẹke ne ima zẹ owẹ lele erhunmwu ne ima na. w23.05 6-7 ¶15-17

Ọdọ vbe amwẹ gha gele hoẹmwẹ e Jehova, ẹre iran khian na gha lele ibude nọ rhirhi ke obọ ọre rre, ibude na ẹre ọ khian ghi ru iyobọ ne iran ya sẹtin gban egbe ne ọlọghọmwa ke ọlọghọmwa nọ gha sẹtin ya ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ ne egbe fafaa. Emwa ni hoẹmwẹ e Jehova vbe hia ne iran gha ya egbe taa ẹre, kevbe ne iran gha mwẹ ekhọe itohan, izinegbe kevbe ekhọe ayabọ vbene Jehova vbe ye. (Ẹfis 4:32–5:1) Ọdọ vbe amwẹ ghaa mwẹ avbe uyinmwẹ esi na, ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ ne egbe ghi gha wegbe yọ. Ọ mwẹ ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Lena, ọ gberra ukpo 25 nẹ nọ he ru orọnmwẹ. Ọtẹn na khare wẹẹ, “Ọmwa nọ hoẹmwẹ e Jehova i lọghọ na hoẹmwẹ ọnrẹn.” Gi ima guan kaẹn okha ọkpa vbe Baibol. Vbe Jehova khian zẹ evbibiẹ e Mẹzaia, vbene uniẹn e Devid bun sẹ, e Josẹf vbe Meri, ẹre Jehova zẹ. Vbọzẹ? Rhunmwuda, e Meri vbe Josẹf kakabọ sikẹ e Jehova, e Jehova vbe rẹn wẹẹ, iran gha mu irẹn karo vbe orọnmwẹ ọghe iran. w23.05 21 ¶3-4

Agharhemiẹn wẹẹ, ọmwa nọ gbae ẹre Jesu ne Ọkaolotu ima khin, emwa ni ma gba ẹre ọ loo ya su ima vbe uhunmwu otagbọn na. Ọ sẹtin gha lọghọ ne ima họn ẹmwẹ ne iran, katekate vbe iran gha wẹẹ ne ima ru emwi nẹi te rre ima ekhọe. Ọ ghaa mwẹ asẹ ọkpa nọ ya gha lọghọ e Pita nọ ru emwi na wẹẹ nọ ru. Odibosa ọkpa keghi tama e Pita nọ rri aranmwẹ nọ ma huan ne uhi e Mozis mu awua yi. Igbaha ẹre Pita tae wẹẹ, irẹn i danmwẹ ọnrẹn! (Iwinna 10:​9-16) Vbọzẹ? Vbe aro e Pita, emwi vberriọ ma zẹdẹ deyọ. Sokpan ukọ e Pọl họn ẹmwẹ, vbe avbe eniwanrẹn ni ghaa rre Jerusalẹm we nọ viọ ikpia enẹ lele egbe gha rrie ọgua Osa, nọ ya kpe egbe ẹre huan zẹvbe nọ gu Uhi e Mozis ro, nọ mieke na rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn lele Uhi. E Pọl rẹnrẹn wẹẹ, Ivbi Otu e Kristi i ghi rre ototọ Uhi e Mozis. Levba sevba, ọ ma rhia abe, te a ba ẹre ohoghe. Ọrheyerriọ, vbobọvbobọ nii, ọ na “viọ ikpia nii lele egbe, irẹn vbe iran na ya kpe egbe iran huan, zẹvbe nọ gua Uhi ro.” (Iwinna 21:​23, 24, 26) Rhunmwuda ne Pọl na lele adia na, etẹn hia kegha mwẹ akugbe.​—Rom 14:​19, 21. w23.10 10 ¶15-16

U i khian kha wẹẹ, ohanmumwẹ rre usun emwi nọ gha ya ọse eva sikẹ egbe sayọ. Vbọrhirhighayehẹ, ọ khẹke ne emwa ni hoo ne iran gha re ọsie Jehova gha “mu ohan rẹn.” Ọ gha khọnrẹn wẹẹ, ọ kpẹẹ re ne ima ke ga e Jehova, ọ khẹke ne ima hia gha mwẹ imuohan ọghe Jehova. Sokpan vba yae kha na gha mwẹ imuohan ọghe Osanobua? Ọmwa nọ gele ya ekhọe hia rhie ọghọ ne Osanobua ẹre ọ hoẹmwẹ Osanobua, ẹ i vbe hoo nọ ru emwi ke emwi nọ gha sẹtin yae khian rree ne Osanobua. E Jesu ghaa mwẹ “imuohan Osanobua” na guan kaẹn na. (Hib 5:7) E Jesu ma gha mu ohan e Jehova sẹrriọ wẹẹ, ọ gha họn ẹmwẹ e Jehova, ọ gha guọ zẹzẹzẹ. (Aiz 11:​2, 3) Nọghayayerriọ, te ọ ya ekhọe hia hoẹmwẹ e Jehova, ọ na vbe gha hoo nọ gha họn ẹmwẹ nẹẹn. (Jọn 14:​21, 31) Vbe na ghee Jesu, ma vbe ya ekhọe hia rhie ọghọ ne Jehova, rhunmwuda ọ mwẹ ahoẹmwọmwa kevbe ẹwaẹn, ọ bu ohiẹn ata, ọ vbe mwẹ ẹtin. Ma rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova hoẹmwẹ ima kevbe wẹẹ, emwi ne ima ru vbe ọ gha rhie adia ne ima wa ru ekpataki vbe aro ọre, rhunmwuda, ọ wa da e Jehova vbe ima gha he ẹmwẹ ye ọre obọ, sokpan ma gha họn ẹmwẹ nẹẹn, ẹko ghi gha rhiẹnrhiẹn ọnrẹn.​—Psm 78:41; Itan 27:11. w23.06 14 ¶1-2; 15 ¶5

Vbe Ọba ighẹ Uzaia ghi khian okpọmwa, ọ keghi mianmian wẹẹ e Jehova ẹre ọ rhie ẹtin ne irẹn, kevbe wẹẹ ẹre ọ zẹe ighẹ irẹn ru nagban. Vbe ima miẹn ruẹ vbe ọna? Ọ khẹke ne ima yerre wẹẹ, obọ e Jehova ẹre emwi hia ne ima mwẹ ke rre, ya sẹ egbe iwinna ne ima ru vbe uwu iko. Ne ima gha te ya gha rhuọ rhunmwuda emwi ne ima sẹtin ru, ọ khẹke ne ima rhie uyi gie Jehova. (1 Kọr 4:7) Ọ khẹke ne ima rẹn wẹẹ, ọ ma gba ne ima fo kevbe wẹẹ, ma wa gualọ adia. Ọtẹn nokpia ọkpa nọ rre odẹ ukpo 60 khare wẹẹ: “I keghi hia ne I ghẹ gha mu ohu ra ne I do gha gbe ọsumẹ segbe vbe emwa gha tama mwẹ wẹẹ, I ru abakuru. Ugbẹnso I gha ru emwi ọvbokhan, a na rhie adia mẹ, I ghi hia ne I gha mwẹ alaghodaro, I vbe rhiegba ye ugamwẹ e Jehova vbene ẹtin mwẹ sẹ.” Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, ma ghaa mwẹ imuohan ọghe Jehova, ma na vbe gha mu egbe rriotọ, emwi gha dunna ne ima.​—Itan 22:4. w23.09 10 ¶10-11

Te ọ gele wa khẹke ne Ivbi Otu e Kristi ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nẹdẹ gha mwẹ izinegbe. Vbọzẹ? Rhunmwuda agharhemiẹn wẹẹ, iran miẹn ọlọghọmwa ne emwa hia vbe gha miẹn, iran vbe miẹn ọlọghọmwa ọvbehe rhunmwuda ne iran na re Ivbi Otu e Kristi. Te avbe ọkaolotu Ivbi e Ju kevbe arriọba e Rom wa gha zẹ enibun vbe uwu iran kpokpo, uhiẹn te ẹgbẹe ọghe iran wa vbe gha zẹ iran kpokpo. (Mat 10:21) Vbe deba ọni, emwa okeke ni ghaa hia ne iran ya ẹmwẹ ohoghe mu iran rẹrẹ, vbe gha rre uwu iko. (Iwinna 20:​29, 30) Ọrheyerriọ, etẹn na keghi zin egbe. (Arhie 2:3) Vbe iran ya ru ọna hẹ? Iran keghi muẹn roro vbene emwa eso ne okha ọghe iran rre Baibol, vbe na ghee Job ya zin egbe. (Jems 5:​10, 11) Iran na erhunmwu ne Osanobua rhie ẹtin ne iran. (Iwinna 4:​29-31) Iran na vbe rhie aro ye afiangbe ne iran khian miẹn deghẹ iran na zin egbe. (Iwinna 5:41) Deghẹ ima na gha tie okha ọghe emwa ni ghaa mwẹ izinegbe vbe Baibol kevbe ebe ọghomwa, ma na vbe gha muẹn roro, ma gha vbe sẹtin gha mwẹ izinegbe. w23.07 3 ¶5-6

E Jehova kevbe Jesu i khian gi egbe ima wọọ iran. Vbe ukọ ighẹ Pita ghi siẹn Jesu nẹ, te ọ khian ghi gha muẹn roro emwi ne irẹn khian ru. Ọni ọre deghẹ irẹn gha ye gha lele Jesu ra ọ gha sẹ ẹre rae? Jesu keghi rinmwian e Jehova vbe erhunmwu nọ ru iyobọ ne Pita ya rhikhan muẹn. Jesu tama e Pita vbekpa erhunmwu nii, ọ na vbe tama rẹn wẹẹ, irẹn ya aro yọ wẹẹ, vbe ẹdẹ ọkpa e Pita gha vbe sẹtin gha rhie igiọdu ne etẹn. (Luk 22:​31, 32) Ẹ i mwẹ ẹmwẹ na ma gha rhie igiọdu ne Pita ẹghẹ ke ẹghẹ nọ ya muẹn roro! E Jehova gha sẹtin loo ediọn ya ru iyobọ ne ima vbe ima gha khian ru azẹ ne kpataki, ne ima mieke na sẹtin ru azẹ nọ gha ru iyobọ ne ima ya ye gha ga e Jehova. (Ẹfis 4:​8, 11) Zẹvbe ne Jehova ya kpemehe ne Pita kevbe avbe ukọ nikẹre, ọ gha vbe kpemehe emwi ne ima gualọ deghẹ ima na mu ẹmwẹ Arriọba karo vbe ẹdagbọn ima. w23.09 24-25 ¶14-15

Ọ gha khọnrẹn wẹẹ, emwi kherhe ma ya ru iyobọ ne emwa ọvbehe, e Jehova i rhie aro gberra ẹre. Aro nọ ghaan ẹre Jehova ya ghee ẹre, ọ vbe ghee ẹre zẹvbe emwi na rhie ne irẹn mọmọ, nọ khian ha werriegbe. Adeghẹ a na miẹn wẹẹ, u ka gha re ọguọmwadia iwinna ra ọdiọn, e Jehova ma mianmian iwinna ne u ru vbe ẹghẹ nọ gberra, ọ vbe rẹn wẹẹ ahoẹmwọmwa ne u mwẹ, ẹre ọ ya ruẹ ru emwi hia ne u ru. (1 Kọr 15:58) Ọ wa bẹghe vbene u ye ya rhie ahoẹmwọmwa ma. E Jehova hoo ne ahoẹmwọmwa ne ima hia mwẹ ne irẹn kevbe ne ima mwẹ ne emwa ọvbehe gha wegbe yọ. Adeghẹ ima na gha tie Baibol, ma na gha mu emwi ne ima tie roro, ma na vbe gha na erhunmwu gie Jehova vbe ẹghẹ hia, ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ nẹẹn ghi gha wegbe sayọ. Adeghẹ ima na gha ru iyobọ ne etẹn ima, ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne iran ghi gha wegbe yọ. Zẹvbe ne ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ya wegbe yọ, ma ghi do kakabọ gha sikẹ e Jehova kevbe etẹn ima. Ọse iran ẹre ima khian gha khin vbe etẹbitẹ! w23.07 10 ¶11; 11 ¶13; 13 ¶18

Dọmwadẹ Ovbi Otu e Kristi ẹre ọ khian zẹ ne egbe ẹre, vbe nọ dekaẹn vbe nọ khian ya gbaroghe egbe ẹre hẹ. Uhi eso rre Baibol, nọ guan kaẹn odẹ eso nọ ma khẹke ne Ovbi Otu e Kristi ya gha gbaroghe egbe ẹre, vbe na ghee, nọ dekaẹn esagiẹn na mu ye egbe kevbe orhiọn dan na gu mu obọ. (Iwinna 15:20; Gal 5:​19, 20) Vbọ gberra emwi eva na, dọmwadẹ ọghẹe ẹre ọ khian ghi zẹ ne egbe ẹre vbe nọ khian ya gbaroghe egbe ẹre hẹ. Ọ gha khọnrẹn ne ima wa yayi wẹẹ, odẹ eso ne ima ya gbaroghe egbe ima wa maan, ọ ma khẹke ne ima gbagba ẹre ye etẹn ima egbe, sokpan ma ghi gi iran tobọ iran zẹ odẹ ne iran khian ya gbaroghe egbe iran. Emwi nọ khẹke ne ima kọ ye orhiọn ọre wẹẹ: (1) Arriọba Osanobua ọkpa ẹre ọ khian sẹtin mu emwa nagbọn egbe rran, vbene iran i khian na ghi gha khuọnmwi. (Aiz 33:24) (2) Ọ khẹke ne dọmwadẹ Ovbi Otu e Kristi “rẹn nọ mu ẹre ekhọe” vbọ gha de ọghe vbe nọ khian ya gbaroghe egbe ẹre hẹ. (Rom 14:5) (3) Ma i bu ohiẹn emwa ọvbehe, ma i vbe ru emwi nọ gha mu idobo ye iran egbe. (Rom 14:13) (4) Ivbi Otu e Kristi keghi rhie ẹre ma wẹẹ iran mwẹ ahoẹmwọmwa, iran vbe rẹn wẹẹ, ne akugbe gha rre uwu iko, ẹre ọ ru ekpataki sẹ emwi ne iran hoo ne iran ru.​—Rom 14:​15, 19, 20. w23.07 24 ¶15

Uwẹ kakabọ hoẹmwẹ e Jehova ra? Ma rẹnrẹn wẹẹ, u hoẹmwẹ ọnrẹn! Ẹ i vbe re uwẹ ọkpa. Ẹ i re eban emwa nibun ke rhie ẹre ma wẹẹ, iran hoẹmwẹ Osanobua. (Psm 104:​33, 34) Nibun sẹ emwi eso rae ne iran mieke na sẹtin ga e Jehova. Erriọ avbe Nazarait na vbe rẹn zẹvbe emwa na ya fiohan wa gha ye zẹẹ, vbe ẹghẹ ọghe Ivbi Izrẹl nẹdẹ. Avbe Nazarait keghi re Ivbi Izrẹl ni sẹ emwi eso rae ne iran mieke na sẹtin ga e Jehova vbe odẹ ne kpataki. Vbe Uhi ọghe Mozis, okpia ra okhuo sẹtin ru eyan wẹẹ, e Nazarait ẹre irẹn khian gha khin vbe ẹghẹ eso. (Nọm 6:​1, 2) Ọ mwẹ ilele eso ne emwa ni ru egbe eyan vbenian lele ne Ivbi Izrẹl nikẹre i lele. Vbọ khian ghi ya Ovbi Izrẹl kha wẹẹ, irẹn hoo ne irẹn gha re Nazarait? A sẹtin miẹn wẹẹ, ahoẹmwọmwa nọ mwẹ ne Jehova kevbe nọ na hoo nọ gbọyẹmwẹ ye emwi hia ne Jehova ru nẹẹn, ẹre ọ si ẹre nọ na hoo nọ gha re Nazarait.​—Diut 6:5; 16:17. w24.02 14 ¶1-2

Emwi na ya ẹmwẹ e Hibru na ke zedu “ẹkoata,” ra “ahoẹmwọmwa nẹi beghe,” kha dekaẹn vbene Osanobua ya rhikhan mu eguọmwadia ẹre kevbe ahoẹmwọmwa nọ mwẹ ne iran. Ẹmwẹ na ẹre a vbe loo ya gie ahoẹmwọmwa ne eguọmwadia e Jehova mwẹ ne egbe. (2 Sam 9:​6, 7) Ẹkoata ne ima mwẹ gha sẹtin gha wegbe yọ. Gi ima ghee vbene ọna ya sunu hẹ vbe egbe Daniẹl. Emwi bun nọ sunu vbe ẹdagbọn e Daniẹl nọ rhie ẹre ma deghẹ ọ gele mwẹ ẹkoata daa e Jehova. Ọ mwẹ edanmwẹ ọkpa nọ wa kakabọ wegbe nọ miẹn vbe ọ gberra ukpo 90 nẹ. Ẹmwẹ e Daniẹl ma gha yẹẹ emwa ni ghaa winna vbe ẹguae ọghe Dariọs, iran ma vbe mobọ gha rhie ọghọ ne Osa ne Daniẹl ga. Rhunmwuda ọni, iran keghi si uma ne iran khian ya gbe Daniẹl rua. Iran keghi ru ẹre ne ọba yi uhi, nọ gha rhie ẹre ma deghẹ Osanobua ẹre Daniẹl gele mwẹ ẹkoata daa ra Ọba e Dariọs. Emwi ọkpa kẹkan ne Daniẹl gha ru, nọ ya rhie ẹre ma wẹẹ, ọba ẹre irẹn mwẹ ẹkoata daa, ọre nẹ ghẹ na erhunmwu gie Jehova vbe ọwara ikpẹdẹ 30. Sokpan e Daniẹl ma dobọ erhunmwu na na yi.​—Dan 6:​12-15, 20-22. w23.08 5 ¶10-12

E Jehova hoo ne ima gha rhie ẹre ma wẹẹ, ma hoẹmwẹ etẹn ima. Adeghẹ etẹn ima na ru emwi nọ ma khẹke, ọ khẹke ne ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ọ te rre iran ekhọe ne iran ru emwi ne Baibol khare kevbe wẹẹ, ẹ i re te iran mẹma ru emwi nọ sọnnọ ima. (Itan 12:18) Osanobua wa hoẹmwẹ emwa ni ya ẹkoata gae, agharhemiẹn wẹẹ, iran ru abakuru. Ẹ i yangbe ima vbe ima gha ru abakuru; ẹ i vbe rhie ẹmwẹ ima ye ẹko. (Psm 103:9) Te ọ wa kakabọ ru ekpataki ne ima gha ya egbe taa Erha ima nọ ya ekhọe hia yabọ! (Ẹfis 4:32–5:1) Vbe yerre wẹẹ, zẹvbe ne agbọn Esu na ya sikẹ ufomwẹ, te ọ wa khẹke ne ima rhikhan mu etẹn ne ima gba ga. Ọ khẹke ne ima kọe ye orhiọn wẹẹ ukpokpo ne ima gha miẹn sẹtin tua sayọ. A sẹtin kue mu ima ye eghan rhunmwuda ne ima na ga e Jehova. Ọ gha sunu vberriọ, ma wa gualọ iyobọ etẹn ima.​—Itan 17:17. w24.03 15-16 ¶6-7

Evbagbẹn Nọhuanrẹn vbe guan kaẹn avbe igbama ni gu e Jehova ru ọse, e Jehova fiangbe iran, agbọn na gele maan iran. Ọkpa vbe usun avbe igbama na, ẹre Devid ghaa khin. Te ọ ye kherhe vbe ọ rhikhan mu e Jehova, ọ na vbe do gha re ọba nọ ya ẹkoata ga e Jehova. (1 Ọba 3:6; 9:​4, 5; 14:8) U ghaa tie okha ọghe Devid, ọ gha rhie igiọdu nuẹn, ọ ghi vbe ru iyobọ nuẹn ya rhiegba ye ugamwẹ e Jehova. U sẹtin ru emwamwa ne u tie okha ọghe Mak kevbe Timoti. U gha bẹghe ẹre wẹẹ, ke egbe ọvbokhan kpa ẹre iran ya suẹn gha ga e Jehova, e Jehova na wa vbe rhan obọ miẹn iran yi. Vbene ima ya loo agbọn ima vbe ẹghẹ owiẹ, ẹre ọ khian ta vbene ota khian gha ye hẹ. U na gha gualọ adia vbe obọ e Jehova, u ma na gha ya emwi nọ rrọọ ruẹ ekhọe ru emwi, e Jehova gha ru iyobọ nuẹn ne u sẹtin ru azẹ nọ maan. U gha sẹtin gha mwẹ oghọghọ kevbe isọkẹn vbe ẹdagbọn ruẹ. Ghẹ mianmian wẹẹ, aro nọ ghaan ẹre Jehova ya ghee emwi ne u ru vbe ugamwẹ ọghẹe. Emwi ọvbehe i rrọọ nọ maan sẹ na ya ẹdagbọn ọmwa ga e Jehova. w23.09 13 ¶18-19

Ukọ e Pọl wa rẹn wẹẹ, emwa ni ma gba ẹre etẹn ne iran gba ga ghaa khin. Vbe igiemwi, vbọ ghi khian Ovbi Otu e Kristi nẹ, emwa eso kegha roro ẹre wẹẹ, ọ ma he fi werriẹ. (Iwinna 9:26) Ọ ghi zẹ kpẹ, emwa eso na vbe gha ta ẹre ọtakhọ vbe iyeke, ne iran ya mu eni ẹnrẹn rhia. (2 Kọr 10:10) E Pọl vbe miẹn ọtẹn nokpia ọkpa nọ mu asanikaro, nọ ru abakuru nọ gha te ya emwa ọvbehe sẹ e Jehova rae. (Gal 2:​11, 12) E Mak ne ọsie Pọl ne kankankan keghi ru emwi nọ kakabọ da e Pọl. (Iwinna 15:​37, 38) E Pọl gha te sẹtin rhunmwuda avbe emwi nọ sunu na kha wẹẹ, irẹn i ghi gu etẹn ni ru emwi nọ sọnnọ irẹn mu obọ. Ọrheyerriọ, e Pọl na ye gha ya aro nọ maan ghee etiọnrẹn, ọ na vbe rhiegba ye ugamwẹ e Jehova. De emwi nọ ru iyobọ ne Pọl ya sẹtin ru vberriọ? E Pọl hoẹmwẹ etẹn nikpia kevbe etẹn nikhuo. Ahoẹmwọmwa ne Pọl ghaa mwẹ ne emwa ọvbehe ẹre ọ ru iyobọ nẹẹn, nọ ma na rhie aro tua ako ne iran i na hia, sokpan ọ na rhie aro tua uyinmwẹ esi ne iran mwẹ. Ahoẹmwọmwa ẹre ọ vbe ru iyobọ ne Pọl ya lele ibude nọ rre ebe ẹdẹ ọghe ẹdẹnẹrẹ. w24.03 15 ¶4-5

Okha nibun wa rre Baibol nọ rhie ẹre ma, vbene ọ ru ekpataki sẹ hẹ ne ima gha re ọmwa nọ fu. Gi ima guan kaẹn Aizik. Vbe ẹghẹ nọ ya gha rre ẹvbo ọkpa na tie ẹre Gẹra vbe Filistia, emwa ni rre ẹdogbo nii, ni ghaa gbọvo Aizik, na ya ya ekẹn ran uhae ne eguọmwadia erhae tọnnọ rẹn. Nọ gha te ya gha gbinna ye emwi ẹnrẹn, irẹn vbe ẹgbẹe ọre na fẹko kpa gha rrie ehe nọ rree, ọ na ya tọnnọ uhae ọvbehe ye odọ. (Gẹn 26:​12-18) Sokpan Ivbi e Filistia na vbe kha wẹẹ, iran ẹre ọ vbe yan amẹ nọ rre evba. Vbe uwu ena hia, Aizik na ye gbe ibiẹ rrie. (Gẹn 26:​19-25) Vbọ ru iyobọ ne Aizik nọ na gbe ibiẹ rrie agharhemiẹn wẹẹ, emwa wa gha hoo ne iran ru emwi nọ gha ya ohu muẹn? Ẹ i mwẹ Aizik ma miẹn emwi ruẹ vbe obọ evbibiẹ ọre, rhunmwuda, ọmwa ọfunmwegbe ẹre Ebraham ghaa khin, e Sera na vbe gha re ọmwa nọ mwẹ “ufumwẹ kevbe ekhọe ọmẹhẹ.”​—1 Pit 3:​4-6; Gẹn 21:​22-34. w23.09 15 ¶4

E Jehova keghi gie Ukpọmọkpa nọ mwẹ gha die agbọn na, nọ do ma emwa emwi vbekpa enene Arriọba kevbe nọ vbe ya arrọọ ọghẹe miẹn ima fan vbe obọ orukhọ kevbe uwu. Iyeke ọni, e Jehova na huẹn Jesu kpaegbe gha rrie ẹrinmwi, ọ na vbe ma ẹre Ọba ọghe Arriọba Osanobua. Emwi ne Baibol wa mobọ guan kaẹn ọre wẹẹ, eni e Jehova ghi gha re na kpee huan, vbe Arriọba Osanobua gha muẹn sẹ nẹ, emwi ne Osanobua hoo nọ ru vbe agbọn na. Emwi rhọkpa i khian sẹtin fi emwi ne Jehova hoo nọ ru werriẹ. E Jehova yan rẹn wẹẹ, emwi hia fẹẹrẹ ne irẹn tae, irẹn gha muẹn sẹ. (Aiz 46:10; Hib 6:​17, 18) Vbe odaro, ọ gha ya uhunmwu otagbọn na hia khian paradais; ivbi Adam hia ni gbae, ni vbe ru emwi esi ghi gha “sọyẹnmwẹ arrọọ vbe etẹbitẹ.” (Psm 22:26) Sokpan, ẹ i re ọna ọkpa ẹre Jehova hoo nọ ru. Emwi nọ ghi hin usi sẹ ne Jehova hoo nọ ru ọre, ne eguọmwadia ẹre hia ni rre ẹrinmwi kevbe agbọn na gha mwẹ akugbe. Ẹghẹ nii, emwa hia fẹẹrẹ ghi gha họn ẹmwẹ ne Jehova zẹvbe Osa Ne Udazi. (Ẹfis 1:​8-11) Odẹ ọghe ọyunnuan ne Jehova ya ru emwi nọ hoo nọ ru i kpa ruẹ odin ra? w23.10 20 ¶7-8

Vbe Ivbi e Ju ni kpa hin e Babilọn rre ghi sẹ Jerusalẹm, vbọ ma he kpẹẹ gbe vba, iran ma ghi sẹtin gha kpemehe ne ẹgbẹe ọghe iran, agbọn na vbe gha lọghọ iran rhunmwuda avbe arriọba, erriọ emwa vbe ya gha zẹ iran kpokpo. Rhunmwuda ọni, ọ kegha lọghọ eso vbe uwu iran ne iran sẹtin mu aro ye iwinna ọgua Osa ne iran ghaa bọ. Ọna ẹre ọ si ẹre ne Jehova na zẹ Hagai kevbe Zẹkaraia zẹvbe akhasẹ, ne iran mieke na ru iyobọ ne Ivbi Izrẹl ya dọlegbe rhiegba ye ugamwẹ e Jehova, ọna wa gele biẹ ọmọ esi. (Hag 1:1; Zẹk 1:1) Vbọrhirhighayehẹ, vbọ ghi rrie odẹ ukpo 50 nọ ghi lelẹe, iro keghi dọlegbe han Ivbi e Ju. Ẹzra ne ọgbenbe nọ kakabọ rẹn Uhi e Mosis, keghi ke Babilọn gha die Jerusalẹm nọ do rhie igiọdu ne emwa ọghe Osanobua, ne iran rhiegba ye ugamwẹ ẹmwata. (Ẹzra 7:​1, 6) Zẹvbe ne ẹmwẹ akhasẹ ọghe Hagai kevbe Zẹkaraia ya ru iyobọ ne emwa Jehova ya mu ẹtin yan e Jehova, vbe emwa ghaa zẹ iran kpokpo vbe ẹghẹ nọ gberra, ọ gha vbe ru iyobọ ne ima vbe ẹdẹnẹrẹ ya gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha ru iyobọ ne ima vbe ima ghaa rre uwu ọlọghọmwa.​—Itan 22:19. w23.11 14-15 ¶2-3

Vbe ima khian ya rhie ẹre ma hẹ wẹẹ, ma hoẹmwẹ etẹn ima? Odẹ ọkpa ne ima gha ya sẹtin ru ọna, ọre ne ima gha rhie ifuẹko ne iran. Ma gha sẹtin “gha . . . fu egbe ẹko rre” adeghẹ ima na gha mwẹ ẹnina. (1 Tẹs 4:18) Vbọ khian ru iyobọ ne ima, ne ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne egbe gha wegbe sayọ? Ma ghi gha hia vbe odẹ ke odẹ ne ima gha yabọ emwa ọvbehe. Vbọzẹ nọ na kakabọ ru ekpataki vbe ẹdẹnẹrẹ, ne ima gha rhie ẹre ma wẹẹ, ima hoẹmwẹ egbe? Ukọ e Pita gi ima rẹn evbọzẹe, ọ khare wẹẹ: “Ufomwẹ ọghe emwi hia sotọ fo nẹ. Nọnaghiyerriọ . . . wa ya ekhọe hia hoẹmwẹ egbe.” (1 Pit 4:​7, 8) De emwi ne ima ya aro yi we ọ gha sunu, zẹvbe ne ufomwẹ agbọn dan na ya sikẹ otọ? E Jesu keghi tae yotọ emwi nọ khian sunu daa erhuanegbe ẹre, ọ khare wẹẹ: “Agbẹnvbo hia ghi vbe gha khẹko uwa rhunmwuda mwẹ.” (Mat 24:9) Ne ima mieke na sẹtin miẹn uhunmwu, ọ khẹke ne ima gha mwẹ akugbe. Ma ghaa mwẹ akugbe, Esu i khian sẹtin wannọ ima, rhunmwuda ma mwẹ ahoẹmwọmwa nọ re ọza nọ “gba emwi hia kugbe gbain.”​—Fil 2:​1, 2. w23.11 13 ¶18-19

Ẹmwata ni rre Ẹmwẹ ọghe Osanobua keghi kakabọ mwẹ ẹtin. Ọ mwẹ emwi ọyunnuan nọ wa sunu vbe ima ghaa ma emwa emwi vbekpa e Jehova kevbe aro ọmwa nọ khin. Kherhe kherhe aro ghi do gha gbannọ iran ne Esu gue ẹre ekhọe, iran ghi gele do rẹn aro ọmwa ne Jehova khin. Te ọ wa kpa iran odin vbe iran gha do rẹn wẹẹ, Osa ne olẹtin ẹre Jehova khin. (Aiz 40:26) Iran keghi mu ẹtin yan e Jehova vbe iran gha ghi do rẹn wẹẹ, Osa nọ bu ohiẹn ata ẹre nọ. (Diut 32:4) Iran wa miẹn emwi ruẹ vbe ẹwaẹn nẹi gia gie ne Jehova mwẹ. (Aiz 55:9; Rom 11:33) Ọ wa vbe mu iran orhiọn sotọ vbe iran gha ghi do rẹn wẹẹ, Osanobua tobọre ọre ahoẹmwọmwa. (1 Jọn 4:8) Zẹvbe ne iran ya sikẹ e Jehova, erriọ ilẹkẹtin ne iran mwẹ wẹẹ, iran gha sẹtin gha rrọọ vbe etẹbitẹ khian ya gha wegbe sayọ. Uyi nọkhua ẹre a mu ye ima egbe, ne ẹkpotọ na kie ne ima ya ru iyobọ ne emwa, ne iran mieke na sikẹ e Jehova! Ma gha ru vberriọ, e Jehova ghi gha ghee ima zẹvbe ‘emwa ni gu irẹn winna.’​—1 Kọr 3:5. w24.02 12 ¶15

Deghẹ ọmwa na gu ruẹ e Baibol ẹre u khin ra te a biẹ ruẹ ye otu na, u suẹn gha mu egbe nẹ ne u khian ya dinmwiamẹ ra? Emwi esi ẹre u hoo ne u ru! Vbọrhirhighayehẹ, vbene u te dinmwiamẹ, ọ khẹke ne u ka ya egbuẹ fiohan ne Jehova nẹ. Vbua khian ya ya egbuẹ fiohan ne Jehova hẹ? U ghi tama rẹn vbe erhunmwu wẹẹ, irẹn ọkpa ẹre u khian gha ga kevbe wẹẹ, ahoo ọghẹe ẹre u khian mu karo vbe ẹdagbọn ruẹ. U gha ru vberriọ, te u tama e Jehova wẹẹ, “otọ ẹko ruẹ hia, arrọọ ruẹ hia, ekhọe ruẹ hia kevbe ẹtin ruẹ hia” ẹre u khian ya hoẹmwẹ ọnrẹn. (Mak 12:30) Uwẹ ẹre ọ khian tobọ ruẹ na erhunmwu na gie Jehova, ẹ i re emwi na gu ọmwa ru. Sokpan, idagbo ẹre a na dinmwiamẹ; ọna ẹre ọ khian ghi ya emwa rẹn wẹẹ, u ya egbuẹ fiohan ne Jehova nẹ. Eyan ne u ru na, i re na ya ku, rhunmwuda ọni, te ọ khẹke ne u muẹn sẹ; ọna ọre emwi ne Jehova wa gualọ vbe obọ ruẹ.​—Asan 5:4. w24.03 2 ¶2; 3 ¶5

A i miẹn owa ne ẹzọ i ye. E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, “emwa ni ru orọnmwẹ gha họẹn vbe egbe.” (1 Kọr 7:28) Vbọzẹ? Orhunmwu eva ni ma gba ẹre ọ rọnmwẹ egbe, odẹ ughughan ẹre iran ya ru emwi, ugbẹnso ẹ i re emwi nọ yẹẹ ọna ẹre ọ yẹẹ nọkẹre. A sẹtin miẹn wẹẹ, ehe ughughan ẹre ọdọ vbe amwẹ ke rre, odẹ ughughan ẹre a vbe ya koko iran. Dọmwadẹ iran sẹtin gha mwẹ uyinmwẹ eso ne iran i khian bẹghe vbene iran te ru orọnmwẹ. Avbe emwi vbenian sẹtin si ẹzọ. Ne iran gha te ya ku uhunmwu kugbe dọlọ owa iran yi, iran sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, ogieva iran ẹre ọ wa ru emwi nọ si ẹzọ vbe ẹghẹ hia, vbene iran na mianmian wẹẹ, iran tobọ iran vbe mwẹ abakuru. Rhunmwuda ọni, iran sẹtin do gha roro ẹre wẹẹ, iran gha wa sẹ egbe rae ra iran na sọ ebe orọnmwẹ ẹre ọ khian maan sẹ. Sokpan, ọna gha gele sọfurre ye ẹmwẹ nọ rre otọ ra? Ẹn o. E Jehova hoo ne emwa ni ru orọnmwẹ nẹ rọnmwẹ egbe sẹ ota, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, ọmwa ne iran rọnmwẹ i yin ẹse. w24.03 16 ¶8; 17 ¶11

Uhiẹn vbe u dinmwiamẹ nẹ, zẹvbe ne u ya ruẹ emwi sayọ kevbe zẹvbe ne u ya mwẹ alaghodaro vbe odẹ ọghe orhiọn, ayayẹro ọghe arrọọ ọghe etẹbitẹ vbe paradais ne u mwẹ ghi do gha wegbe sayọ. (Hib 5:13–6:1) Ọ gha kẹ, emwi nọ rre ebe Rom 5:​2-4 vbe sunu vbe ẹdagbọn ruẹ nẹ. U werriẹ aro daa ọlọghọmwa ughughan, sokpan u na zin egbe ẹre, e Jehova na vbe rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn miẹn ruẹ yi. Rhunmwuda ne u na rẹn wẹẹ, e Jehova miẹn ruẹ yi, u na ghi do ya ekhọe hia yayi wẹẹ, ọ gha mu eyan rẹn hia sẹ. Te ayayẹro ne u ghi mwẹ nian ghi wegbe sẹ vbe nọ ka gha ye. U i ghi zẹdẹ gbawawẹ hiehie vbekpa emwi ne u ya aro yi. Rhunmwuda ọni, u keghi ru afiwerriẹ eso ye odẹ ne u ya loo ẹdagbọn ruẹ, obọ ne u ya mu emwa ruẹ vbe uwu ẹgbẹe, azẹ ne u ru kevbe vbene u ya loo ẹghẹ ruẹ hẹ. Ọ mwẹ emwi ọvbehe ne kpataki ne ukọ ighẹ Pọl ta vbekpa ayayẹro ne ima khian ghi gha mwẹ vbe Jehova gha miẹn ima yi nẹ. Ọ gi ima rẹn wẹẹ, ẹ i mwẹ emwi ne ima ya aro yi ma sẹ ima obọ.​—Rom 15:13. w23.12 12-13 ¶16-19

Ma ghaa werriẹ aro daa ọlọghọmwa nọ wegbe, a sẹtin miẹn wẹẹ iziro ọghe ima kevbe vbene ima ya ru emwi hẹ i khian ghi gha yevbe nọ ka ye. Ọ sẹtin yevbe na miẹn wẹẹ, obalọ ne ima ye i fo vbe otọ, ẹrẹna iro sẹtin han ima, akhuẹ ohu ohu ghi wa gha mu ima. De vbene Jehova ya ru iyobọ ne ima hẹ, vbe ọlọghọmwa gha lẹ rhu ima vbe na ghee amẹ nọ rre okun? E Jehova gi ima rẹn wẹẹ irẹn gha ya ima deziẹn. Okpe ẹhoho ghaa hoho vbe okun, ọ sẹtin gha bi okọ yo bi ẹre rre. Sokpan, okọ nibun mwẹ emwi nọ ladian vbe ototọ ọre vbe obọ eveva, nọ ya okọ nii deziẹn. Avbe emadogua na ẹre ọ khian da okọ na yi, nẹi ghẹ mieke na gha bi yo bi rre, ẹghẹ nii emwa ni rre uwu ẹre i khian miẹn ikuanegbe, orhiọn iran ghi vbe sotọ. Sokpan, a gha ye gha gua okọ nii khian ẹre avbe emadogua na khian na sẹtin winna ẹse. Erriọ vbe ye, e Jehova gha ya ima deziẹn deghẹ ima na ye gha ya ẹkoata gae vbe ima ghaa rre uwu edanmwẹ. w24.01 22 ¶7-8

Ohan ghaa mu ruẹ, u sẹtin nọ egbuẹ wẹẹ, ‘De emwi ne Jehova he ru mẹ?’ Gha muẹn roro emwi ughughan nọ yi. Vbe igiemwi, e Jehova ma yi avbe ahianmwẹ kevbe avbe obobo ne iran gha yevbe irẹn, iran i vbe sẹtin gae, sokpan ma gha “gbarokotọ ghee” vbene Jehova ya gbaroghe iran, ọ gha ya ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ e Jehova gha vbe gbaroghe ima. (Mat 6:​25-32) Vbe muẹn roro emwi ne Jehova he ru ne eguọmwadia ẹre. U sẹtin ya tie okha ọghe eguọmwadia e Jehova vbe Baibol, nọ ghaa mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe, ra u sẹtin vbe tie okha ọghe eguọmwadia e Jehova ni rrọọ vbe ẹdẹnẹrẹ. Vbe deba ọni, gha muẹn roro vbene Jehova he ya gbaroghe ruẹ. De vbene Jehova ya si ruẹ la odẹ ẹmwata na hẹ? (Jọn 6:44) De vbene ọ he ya họn erhunmwu ruẹ hẹ? (1 Jọn 5:14) De vbene u ya miẹn ere vbe izọese adẹwerriegbe ọghe Ovbi ẹre vbe ẹdẹgbegbe?​—Ẹfis 1:7; Hib 4:​14-16. w24.01 4 ¶6; 7 ¶17