November

Adeghẹ evbibiẹ emọ ẹre u khin, ru iyobọ ne ivbuẹ ne iran sẹtin gha zẹ ewanniẹn nọ khẹke iran. Ugbẹnso, ẹmwẹ orọnmwẹ ra uhunmwuta eso ne kpataki ẹre a guan kaẹn vbe ebe Owa Ọkhẹ. Ọrheyerriọ, ẹ i mwẹ a ma miẹn okhuẹn ọkpa ra eva ne ọvbokhan gha na sẹtin zẹ ewanniẹn. U ghi vbe gi ivbuẹ rẹn evbọzẹe na i khian na tie iran vbe ẹghẹ ke ẹghẹ ne iran ya niẹn obọ. Ivbi uwa gha rẹn ọna, iran i khian gha mu ohu adeghẹ a na tie emwa ọvbehe vbene a ma na tie iran. (1 Tim 6:18) Adeghẹ ima na gha mu egbe yotọ, ma hia gha sẹtin zẹ ewanniẹn nọ gha rhie uyi gie Jehova kevbe nọ gha vbe rhie igiọdu ne etẹn ima. (Itan 25:11) Ọ ma de emwi nọ rhia adeghẹ ima na ta okha ọghe emwi eso ne ima he miẹn vbe agbọn vbe ima ghaa zẹ ewanniẹn, sokpan ọ ma khẹke ne ima wa gha guan kaẹn egbe ima vbe ẹghẹ hia. (Itan 27:2; 2 Kọr 10:18) Nọghayayerriọ, e Jehova, Ẹmwẹ ọnrẹn, kevbe etẹn ne ima gba ga, ẹre ọ khẹke ne ima gha mu ye okaro.​—Arhie 4:11. w23.04 24-25 ¶17-18

Ọ khẹke ne ima vbe gha mwẹ ahoẹmwọmwa deghẹ ima hoo ne ima sẹtin gha ba odẹ, kevbe ne ima vbe gha roro emwi ẹse. (Mat 22:​37-39) Ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne Osanobua ẹre ọ zẹe ne ima na ye kporhu, ọ gha khọnrẹn na gha zẹ ima kpokpo. (2 Tim 1:​7, 8) Rhunmwuda ne ima na hoẹmwẹ emwa nẹi ga e Jehova, ẹghẹ hia ẹre ima ya kporhu, uhiẹn te ima kue loo elẹta kevbe etẹlifon. Ma ya aro yọ wẹẹ, ẹdẹ ọkpa khẹ ẹdẹ ọkpa, iran gha fi werriẹ, iran ghi vbe do gha ru emwi nọ yẹẹ e Jehova. (Ẹzik 18:​27, 28) Ọ khẹke ne ima hoẹmwẹ etẹn ima, rhunmwuda ogieva ima ẹre iran vbe khin. Te ima rhie ẹre ma wẹẹ, ima hoẹmwẹ egbe, adeghẹ ima na gha ‘rhie ẹtin ye egbe iwu, ima na vbe gha ya egbe obọ.’ (1 Tẹs 5:11) Zẹvbe ne ivbiyokuo ya ru iyobọ ne egbe vbe okuo, erriọ ima vbe ya rhie igiọdu ne egbe. Ma i khian wa mema ru emwi nọ gha daa etẹn ima sẹ ugboloko, ra ne ima ya orukhọ ha osa orukhọ. (1 Tẹs 5:​13, 15) Adeghẹ ima na vbe gha rhie ọghọ ne etẹn ni su vbe uwu iko, te ima rhie ẹre ma wẹẹ, ima mwẹ ahoẹmwọmwa.​—1 Tẹs 5:12. w23.06 10 ¶6; 11 ¶10-11

Ma ghaa muẹn roro uwu ne Jesu wu ne ima, ọ gha ru iyobọ ne ima ya gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe. Uwu ọghe Jesu ẹre ọ ya ima mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, Osanobua gha mu eyan rẹn sẹ. Ma ghaa muẹn roro evbọzẹe ne Jesu na wu kevbe emwi ne uwu ọghẹe demu, ọ gha ya ima gha mwẹ amuẹtinyan wẹẹ, ma gha sẹtin gha rrọọ vbe etẹbitẹ zẹvbe ne Osanobua yan rẹn. Vbe ima gu kha vberriọ? De emwi ne uwu ọghe Jesu gele demu? E Jehova keghi gie ọmọdiọn ọghẹe, nọ re ọmwa nọ ghi sikẹ ọre sẹ gha die agbọn na, na biẹ ọre zẹvbe ọmwa nọ gbae. Vbe Jesu rre agbọn na, ọ wa rri oya ne udẹn rri oya ne ẹvbi. Ọ ghi sẹ ẹghẹ, ọ na vbe wu uwu obalọ. Ẹ i re emwi kherhe ẹre Jehova ru ne ima! Osanobua i ghẹ te kue ne ovbi ẹre rri oya, nọ vbe wu adeghẹ ọ rẹnrẹn wẹẹ, ovbi ẹghẹ kherhe ẹre ima khian ya rri orhiẹnrhiẹn agbọn. (Jọn 3:16; 1 Pit 1:​18, 19) Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, e Jehova kue ne ovbi ẹre wu, ọ gha vbe ru ẹre ne ima sẹtin gha rrọọ vbe etẹbitẹ vbe agbọn ọgbọn nọ dee. w23.04 27 ¶8-9

E Jehova hoo nọ huẹn emwa ni wulo kpaegbe ra? Ọghe ne ẹmwata, ọ wa gele hoo nọ ru vberriọ. E Jehova keghi loo orhiọn nọhuanrẹn ya dia emwa eso ni gbẹn e Baibol ya gbẹn ọnrẹn yotọ wẹẹ, irẹn gha huẹn emwa ni wulo kpaegbe. (Aiz 26:19; Arhie 20:​11-13) E Jehova gha ta ẹmwẹ, te ọ muẹn sẹ. (Jọs 23:14) Vbene ẹmwata, e Jehova wa gele hoo nọ huẹn emwa ni wulo kpaegbe. Vbe ima gu kha vberriọ? Muẹn roro emwi ne Job tae. Te ọ wa gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ọ gha khọnrẹn wẹẹ irẹn wu, e Jehova wa hoo nọ huẹn irẹn kpaegbe. (Job 14:​14, 15) E Jehova wa vbe hoo nọ huẹn eguọmwadia ẹre hia ni he wulo kpaegbe. Ẹghẹ nii egbe ghi rran iran, iran ghi vbe gha ghọghọ. Ẹbo emwa ni he wulo, ne ẹkpotọ ma kie na ya rẹn e Jehova ghi vbo? Osa nọ mwẹ ahoẹmwọmwa ne ima ga, wa vbe hoo nọ huẹn iran kpaegbe. (Iwinna 24:15) Ọ hoo ne ẹkpotọ kie ne iran ya do khian ọse irẹn kevbe ne iran gha rre uhunmwu otagbọn na vbe etẹbitẹ.​—Jọn 3:16. w23.04 9 ¶5-6

Vbọ khẹke ne u ru, ne u mieke na gele yayi wẹẹ avbe emwi ne u ya aro yi gha sunu? Vbe igiemwi, adeghẹ u ya aro yọ wẹẹ, uhunmwu otagbọn na ẹre u khian gha ye vbe etẹbitẹ, ya tie vbekpa vbene Baibol ya gie Paradais hẹ, u vbe mu emwi ne u tiere roro. (Aiz 25:8; 32:​16-18) Muẹn roro vbene agbọn ọgbọn khian gha ye hẹ, vbe na miẹn wẹẹ, u rre evba. Adeghẹ ima na gha muẹn roro avbe afiangbe ne ima khian sọyẹnmwẹ ọnrẹn vbe agbọn ọgbọn, avbe ọlọghọmwa ọghe ima ghi gha re ne “kherhe nẹi khian kpẹẹ vbe otọ.” (2 Kọr 4:17) Deghẹ u na gha muẹn roro, emwi hia ne Jehova we irẹn khian ru, ọ gha ya ruẹ wegbe. Ọ gha kpemehe emwi ughughan ne ima, ni gha sẹtin rhie ẹrhiọn ye ima iwu. Rhunmwuda ọni, adeghẹ ọ mwẹ iwinna eso ne u khian ru vbe otu e Jehova ra u werriẹ aro daa ọlọghọmwa eso, ra u i ghi ghọghọ vberriọ, fannọ otọ ẹko ruẹ ma e Jehova vbe erhunmwu, u ghi vbe gualọ adia vbe obọ ọre zẹvbe ne u ya tie Baibol kevbe avbe ebe ọghomwa. Etẹn gha rhie igiọdu nuẹn, u ghi vbe miẹn ọnrẹn yi. Gha mu avbe emwi ne u ya aro yi roro vbe ẹghẹ hia. Ẹghẹ nii, ‘ẹtin Osanobua nọ vuọn ne uyi gha ya ruẹ wegbe, ne u mieke na sẹtin ya izinegbe ya egbe miẹn emwi hia, u ghi vbe gha sọyẹnmwẹ.’​—Kọl 1:11. w23.10 17 ¶19-20

Emwi wa bun nọ gha ya ima gha kpọnmwẹ e Jehova vbe erhunmwu. Ma gha sẹtin kpọnmwẹ ọnrẹn ye emwi nọ maan hia ne ima mwẹ, rhunmwuda, a gha gele wẹẹ na ghee ẹre, obọ ọre ẹre emwi nọ maan hia ke rre. (Jems 1:17) Vbe igiemwi, ma sẹtin kpọnmwẹ ọnrẹn ye odẹ ne mose mose nọ ya yi uhunmwu otagbọn kevbe emwi ughughan nọ yi. Ma gha vbe sẹtin kpọnmwẹ ọnrẹn ye arrọọ ọghe ima, ẹgbẹe ọghe ima, avbe ọse ne ima mwẹ kevbe nọ na gi ima rẹn wẹẹ emwi gha maan vbe odaro. Vbe deba ọni, ọ wa vbe khẹke ne ima kpọnmwẹ e Jehova ye ẹkpotọ nọ kie ne ima, ne ima ya gha re ọsiọre. Te ima gha hia ne ima tobọ ima mieke na sẹtin rẹn emwi eso nọ khẹke ne ima kpọnmwẹ e Jehova yi. Agbọn ne emwa i na kpọnmwẹ ẹse ẹre ima sẹ fi. Vbene iran khian ya miẹn emwi ne iran gualọ, ẹre iran wa rẹn, iran i vbe roro vbene iran khian ya rhie ẹre ma wẹẹ, iran gbọyẹmwẹ ye emwi ne iran mwẹ. Deghẹ ima tobọ ima na gha yin vberriọ, emwi emwi ẹre ima khian gha nọ vbe erhunmwu. Ne ọna ghẹ mieke na sunu, ọ khẹke ne ima gha mwẹ ekhọe ọkpọnmwẹ ẹse, ma ghi hia ne ima gha kpọnmwẹ e Jehova ye emwi hia nọ ru ne ima.​—Luk 6:45. w23.05 4 ¶8-9

Zẹvbe erha nọ mwẹ ahoẹmwọmwa, ọ wa da e Jehova vbe ọ gha bẹghe ẹre we ima susẹ. (Aiz 63:9) Ọrheyerriọ, e Jehova i khian ru ẹre ne ima ghẹ zẹdẹ werriẹ aro daa ọlọghọmwa rhọkpa. A gha sẹtin ya ọlọghọmwa ne ima werriẹ aro daa gie ẹzẹ kevbe erhẹn. (Aiz 43:2) Vbọrhirhighayehẹ, e Jehova yan rẹn wẹẹ irẹn “gha mudia” ke ima. Ẹ i khian kue ne ọlọghọmwa ne ima ye si ima hin odẹ ẹmwata rre. E Jehova vbe loo orhiọn nọhuanrẹn ọghẹe ya ru iyobọ ne ima, ne ima mieke na sẹtin zin egbe. (Luk 11:13; Fil 4:13) Nọnaghiyerriọ, ma rẹnrẹn wẹẹ, emwi ke emwi nọ gha ru iyobọ ne ima ya sẹtin zin egbe kevbe nọ gha ru iyobọ ne ima ya ga e Jehova sẹ ufomwẹ, e Jehova gha ru ẹre ne ima. E Jehova hoo ne ima mu ẹtin yan irẹn. (Hib 11:6) Ugbẹnso, ma sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, ọlọghọmwa ne ima ye sẹ ima. Ma sẹtin kue gha gbawawẹ deghẹ e Jehova gha ru iyobọ ne ima. Sokpan e Baibol gi ima rẹn wẹẹ, vbe ẹtin e Jehova ma gha sẹtin “san egbekẹn.” (Psm 18:29) Ne ima gha te ya gha gbawawẹ, ọ khẹke ne ima ya ekhọe hia na erhunmwu gie Jehova, ma ghi vbe gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ọ gha họn erhunmwu ima.​—Jems 1:​6, 7. w23.11 22 ¶8-9

Te odẹ ne Baibol wa ya gie ahoẹmwọmwa ọghe ẹmwata wa deyọ! Ẹmwẹ igiọdu ẹre ọna wa khin ne emwa ni ru orọnmwẹ nẹ, uwa gha sẹtin gha mwẹ ahoẹmwọmwa nẹi fafaa. Deghẹ ọdọ vbe amwẹ gha hoẹmwẹ egbe sẹ ota, obọ iran ẹre ọ ye. Vbe igiemwi, a gha si erhẹn koko, erhẹn nii sẹtin wa gha giẹn khian vbe nẹi na dọyọ, sokpan ọni ọre deghẹ a na gha si yọ, deghẹ a ma si yọ, erhẹn nii ghi dọyọ. Erriọ ahoẹmwọmwa ne ọdọ vbe amwẹ mwẹ ne egbe vbe ye, ahoẹmwọmwa na sẹtin wegbe sẹ ota, deghẹ iran na gha ru emwi nọ gha yae wegbe sayọ. Ugbẹnso, ọ mwẹ emwi eso nọ gha sẹtin ya ọdọ vbe amwẹ gha roro wẹẹ, ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ ne egbe ma ghi wegbe vbe nọ ka ye, vbe na ghee ẹmwẹ igho, emianmwẹ kevbe ẹmwẹ emọ na koko. Ne “erhẹn ọghe Jah” ghẹ mieke na dọyọ, te ọ khẹke ne ọdọ vbe amwẹ gha hia vbe odẹ ke odẹ, ne iran gha ru emwi nọ gha ya iran sikẹ e Jehova sayọ. w23.05 20-21 ¶1-3

Vbọ khẹke ne ima ru, deghẹ ima hoo ne ima gha mwẹ udinmwẹ? Evbibiẹ ima sẹtin gha rhie igiọdu ne ima, ne ima gha mwẹ udinmwẹ, sokpan ma i khian sẹtin rri ọre vbe ukhu vbe obọ iran. A gha sẹtin ya ọmwa nọ hia nọ gha mwẹ udinmwẹ, gie ọmwa nọ ruẹ iwinna obọ. Odẹ ọkpa ne u gha ya sẹtin guẹ iwinna sayọ ọre deghẹ u na gha ghee ọga ruẹ vbe ọ ghaa winna, u ghi vbe hia ne u ru emwi nii vbene ọga ruẹ ya ru ẹre. Erriọ vbe ye, ma gha vbe sẹtin gha mwẹ udinmwẹ deghẹ ima na gi aro ima gha sotọ vbe egbe emwa ni mwẹ udinmwẹ, ma na vbe hia ne ima gha ya egbe taa iran. Vbe na ghee Daniẹl, ọ khẹke ne ima gele rẹn Ẹmwẹ Osanobua. Ọ khẹke ne ima kakabọ sikẹ Osanobua, ma ghi gha gu ẹre guan vbe ẹghẹ hia, ma ghi vbe gha fannọ otọ ẹko ima ma rẹn. Ọ khẹke ne ima mu ẹtin yan e Jehova, ma ghi vbe gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ọ rre ima iyeke. Ẹghẹ nii, ma ghi sẹtin gha mwẹ udinmwẹ vbe ima gha miẹn edanmwẹ. Emwa wa mobọ rhie ọghọ ne emwa ni mwẹ udinmwẹ. Emwa ni mwẹ udinmwẹ sẹtin vbe ru iyobọ ne emwa ni mwẹ ekhọe ata ya do ga e Jehova. Ọghe ne ẹmwata, ọ keghi biẹ ọmọ esi deghẹ ima na gha mwẹ udinmwẹ. w23.08 2 ¶2; 4 ¶8-9

Ẹmwẹ e Grik na ke zedu ẹmwẹ na ighẹ “danmwẹ emwi,” ẹre a ghaa loo vba ghaa guan kaẹn vbe na ya danmwẹ igoru ra esiliva ghee, na ya rẹn deghẹ nọ maan nọ. Rhunmwuda ọni, ọ khẹke ne ima gha mu ukpa mu uwerhẹn ghee emwi ne ima danmwehọ ẹre ra ne ima tie, ne ima mieke na rẹn deghẹ ẹmwata ẹre nọ. Erriọ vbe khẹke ne ima gha ru ẹre vbe ẹdẹnẹrẹ, katekate zẹvbe ne ima ya sikẹ orueghe nọkhua. Ọ ma khẹke ne ima wa gha yaeyi emwi hia ne emwa ta, sokpan, ọ khẹke ne ima yae taa emwi nọ rre Baibol kevbe emwi ne otu e Jehova tae, adeghẹ ẹmwata nọ. Ma ghaa ru vberriọ, avbe orhiọn dan i khian sẹtin mu ima rẹrẹ. (Itan 14:15; 1 Tim 4:1) Ma rẹnrẹn wẹẹ, emwa ọghe Jehova gha miẹn uhunmwu vbe ẹghẹ orueghe nọkhua. Sokpan, edọmwadẹ ima ma rẹn vbene ẹdẹ nakhuẹ khian gha ye hẹ. (Jems 4:14) Ọrheyerriọ, ọre te ima la orueghe nọkhua nii gberra, ra te ima ghi wu vbe nọ te sẹ ẹghẹ nii, ma rẹnrẹn wẹẹ, arrọọ ọghe etẹbitẹ gha sẹ ima obọ, adeghẹ ima ma na sẹ e Jehova rae. Uwa gi ima rhie aro tua emwi ne ima ya aro yi, ne ima vbe gha mu egbe yotọ khẹ ẹdẹ ọghe Jehova! w23.06 13 ¶15-16

Ma ma rẹn vbene ẹmwẹ akhasẹ eso ni rre Baibol khian ya sẹ hẹ. (Dan 12:​8, 9) Sokpan rhunmwuda wẹẹ ima ma wa rẹn vbene ẹmwẹ akhasẹ khian ya sẹ hẹ, ma rhie ma wẹẹ, ẹ i khian sẹ. Ma wa mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha gi ima rẹn emwi hia nọ khẹke ne ima rẹn vbe ẹghẹ nọ khẹke zẹẹ, zẹvbe nọ ru ẹre vbe ẹghẹ nọ gberra. A gha yae wewe wẹẹ, “Ọfunmwegbe kevbe agbẹkunsotọ” rre ehe hia. (1 Tẹs 5:3) Ẹghẹ nii, arriọba emwa nagbọn gha werriẹ aro nọ khọọ daa ugamwẹ ohoghe, iran ghi vbe wabọ ẹre rua. (Arhie 17:​16, 17) Iyeke ọni, iran ghi werriẹ aro daa emwa ọghe Osanobua. (Ẹzik 38:​18, 19) Avbe emwi na gha sunu nẹ, Amagẹdọn ghi wa suẹn. (Arhie 16:​14, 16) Ma wa mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ ena hia gha sunu vbe nẹi khian ghi kpẹẹ gbe. Vbe nọ ghi te sẹ ẹghẹ nii, uwa gi ima hia ne ima rẹn otọ ẹmwẹ akhasẹ, ma ghi vbe ru iyobọ ne emwa ọvbehe ya ru vberriọ. Ma ghaa ru ọnọna te ima kpọnmwẹ e Jehova ye ẹmwẹ akhasẹ ni rre uwu e Baibol. w23.08 13 ¶19-20

Vbe ukọ e Pọl ghi guan kaẹn amuẹtinyan, emwi ne ima ya aro yi kevbe ahoẹmwọmwa, ọ na wẹẹ “nọ ghi wa sẹ vbe uwu eha na, ọre ahoẹmwọmwa.” (1 Kọr 13:13) Vbọ ya e Pọl kha vberriọ? Vbe odaro, esa i khian ghi gha rrọọ ne ima gha mwẹ amuẹtinyan wẹẹ, Osanobua gha mu agbọn ọgbọn rre, ra ne ima ya aro ye avbe afiangbe ne ima khian miẹn vbe agbọn ọgbọn nii, rhunmwuda vbe ẹghẹ nii, Osanobua gha ru ena hia nẹ. Sokpan, esa gha ye gha rrọọ ne ima ya hoẹmwẹ e Jehova kevbe emwa ọvbehe. Vbene ẹmwata, te ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne Jehova kevbe emwa ọvbehe khian ye gha wegbe sayọ vbe etẹbitẹ. Ahoẹmwọmwa ẹre a vbe ya rẹn Ivbi Otu e Kristi ọghe ẹmwata. E Jesu keghi tama avbe ukọ ọghẹe wẹẹ: “Adeghẹ uwa hoẹmwẹ egbe ọre emwa hia gha na rẹn wẹẹ erhuanegbe mwẹ ọre uwa khin.” (Jọn 13:35) Deba ọni, ma gha hoẹmwẹ egbe, ọ ghi ya ima gha mwẹ akugbe. Ukọ e Pọl keghi gie ahoẹmwọmwa zẹvbe emwi nọ “gba emwi hia kugbe gbain.” (Kọl 3:14) Ukọ e Jọn keghi gbẹn gie etẹn wẹẹ: “Ọmwaikọmwa nọ hoẹmwẹ Osanobua gha vbe hoẹmwẹ ọtiọnrẹn.” (1 Jọn 4:21) Ma ghaa rhie ẹre ma wẹẹ, ma hoẹmwẹ emwa ọvbehe, te ima vbe rhie ẹre ma wẹẹ, ima hoẹmwẹ Osanobua. w23.11 8 ¶1, 3

E Baibol ya ẹdagbọn ọghe ima ne Ivbi Otu e Kristi gie ulẹ. Emwa ni sẹtin rhie ulẹ na sẹ ufomwẹ, a ghi ya arrọọ ọghe etẹbitẹ san iran ẹse. (2 Tim 4:​7, 8) Ọ khẹke ne ima hia vbe odẹ ke odẹ ne ima ye gha rhie ulẹ na, katekate na na miẹn wẹẹ, kherhe ẹre ọ ghi kẹ ne ima rhie ulẹ na sẹ ufomwẹ. Ukọ e Pọl gi ima rẹn emwi ne ima gha ru, ne ima mieke na sẹtin vbe ru vberriọ. Ọ tama ima wẹẹ: “uwa gi ima filo ihẹ hia kua . . . uwa gi ima ya izinegbe rhie ulẹ nọ khẹke ne ima lẹẹ.” Te Pọl ghi ya ọni kha wẹẹ, ọ ma zẹdẹ khẹke ne Ivbi Otu e Kristi mu ihẹ rhọkpa ra? Ẹo, ẹ i re ọni ẹre Pọl yae kha. Emwi nọ yae kha ọre wẹẹ, ne ima filo ihẹ hia nọ ma khianrẹn kua. Ihẹ vbenian sẹtin mu idobo ye ima egbe, ẹghẹ nii egbe ghi do wọọ ima. Ne ima mieke na sẹtin zin egbe, ọ khẹke ne ima hia ne ima rẹn emwi ni ma khianrẹn ni gha sẹtin mu idobo ye ima egbe, ma ghi vbe filo ehia kua. Vbọrhirhighayehẹ, ọ ma khẹke ne ima filo ihẹ nọ khẹke ne ima mu kua. Rhunmwuda ma gha ru vberriọ, ma i khian ghi sẹtin rhie ulẹ ọghe arrọọ.​—2 Tim 2:5. w23.08 26 ¶1-2

Ma ghaa mwẹ amuroro, ma i khian gha hoo ne emwa gha ru emwi vbene ima gualọ ọre yi. Vbe igiemwi, ọ wa yẹẹ etẹn nikhuo eso ne iran gha gbe makeup ye aro, sokpan ẹ i vbe yẹẹ eso. Ivbi Otu e Kristi eso da ayọn ye oreghe, sokpan eso i zẹdẹ ya ayọn kaan unu hiehie. Ivbi Otu e Kristi hia wa gualọ egberranmwẹ, sokpan odẹ ughughan ẹre iran ya gbaroghe egbe iran. Ma ghaa roro ẹre wẹẹ iziro ọghe ima ẹre ọ gbae, ma na vbe gha hoo ne etẹn ima gha ghee ẹre vberriọ, ma sẹtin do mu idobo ye etẹn egbe, ọ sẹtin vbe si ighaegbe ye uwu iko. (1 Kọr 8:9; 10:​23, 24) Vbe igiemwi, e Jehova ma tama ima wẹẹ, yọ ọna ra ghẹ yọ ọna, sokpan ọ keghi ya ilele eso ru iyobọ ne ima, ne ima mieke na rẹn emwi nọ khẹke ya ru. Ọ khẹke ne ima gha mu egbe vbe odẹ nọ gha rhie uyi gie Osanobua. Odẹ ne ima ya mu egbe ghi rhie ẹre ma wẹẹ, ma mwẹ amuroro, ma ru emwi ye oreghe kevbe wẹẹ, ma “roro emwi ẹse.” (1 Tim 2:​9, 10) Nọnaghiyerriọ, ọ ma khẹke ne ima mu egbe vbe odẹ ne emwa gha ya rhie aro ye ima egbe. Avbe ilele na gha vbe ru iyobọ ne ediọn ne iran ghẹ gha tobọ iran yi uhi ne etẹn vbe nọ dekaẹn egbe na mu kevbe eto na ru. w23.07 23 ¶13-14

E Jehova keghi gi ima rẹn emwi ne ima gha ru ne agbọn mieke na maan ima vbe odaro. Emwa ni khuẹnniẹn “okhuo nọ kọẹn” nii nọ talọ, keghi gualọ orhiẹnrhiẹn ọghe uyinmwẹ alama oghẹ na do ru. Ọghe ne ẹmwata, orhiẹnrhiẹn ọghe ovbi ẹghẹ kherhe, ẹre iran sọyẹnmwẹ ọnrẹn. Vbe okiekie “ehe ni dinmwi . . . vbe Idin” ẹre iran rrie. (Itan 9:​13, 17, 18) Sokpan ẹ i re erriọ ye ne emwa ni la owa ọghe “ẹwaẹn ọghe ẹmwata”! (Itan 9:1) Ma wa hia vbe odẹ ke odẹ ne emwi nọ yẹẹ e Jehova gha yẹẹ ima kevbe ne emwi nọ sọnnọ ọnrẹn vbe gha sọnnọ ima. (Psm 97:10) Te ọ wa vbe ya ima ghọghọ vbe ima ghaa tie emwa ọvbehe ne iran do ruẹ emwi vbe obọ “ẹwaẹn ọghe ẹmwata.” Te ọ yevbe na miẹn wẹẹ, te ima “tie ẹvbo ke ehe nọ ghi rree sẹ vbe ẹvbo nii rre: ‘Uwa larre vbe uwu owa, wa ni ma rẹn na ye!’” Afiangbe nibun wa rrọọ, ne ima kevbe emwa ni miẹn itie ọghe ima yi sọyẹnmwẹ ọnrẹn vbe ẹghẹ na. Te avbe afiangbe na khian wa vbe gha rrọọ vbe etẹbitẹ, ọ ghi vbe ya ima “gha rre agbọn” vbe etẹbitẹ, zẹvbe ne ima ya “lele odẹ irẹnmwi” khian.​—Itan 9:​3, 4, 6. w23.06 24 ¶17-18

Vbọ ye ruẹ hẹ vbe ọmwa ne uwa gba winna ra ọmwa ne uwa gba rre klasi gha nọ ruẹ ọta vbekpa emwi ne u yayi? Ohan mu ruẹ ra? Ohan wa mu ima nibun. Sokpan ọta vbenian sẹtin ya ima rẹn emwi nọ rre ọmwa nii ekhọe kevbe emwi nọ yayi, ẹghẹ nii ẹkpotọ ghi kie ne ima ya kporhu ma rẹn. Ugbẹnso, emwa eso sẹtin wa nọ ima ọta rhunmwuda wẹẹ, iran hoo ne iran gu ima muan ẹmwẹ. Ọ ma khẹke ne ọna kpa ima odin, rhunmwuda, emwa ta ohoghe ma eso nẹ vbekpa emwi ne ima yayi. (Iwinna 28:22) Yevbesọni, “ẹdẹ okiekie” ẹre ima ye na, ẹghẹ ne emwa i na “hoo ne iran ru adọlọ,” uhiẹn te aro emwa ghi wa “kpannọ ugiọnmwẹ erhẹn.” (2 Tim 3:​1, 3) U sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, ‘Vbia khian ya sẹtin gha re ọmwa nọ fu, ne I vbe sẹtin ya ẹwaẹn guan vbe ọmwa ghaa hoo nọ gu mwẹ muan ẹmwẹ vbekpa emwi ne I yayi?’ Vbọ khian ru iyobọ nuẹn? Ufumwẹ wa nọ. Ọmwa nọ fu i rherhe mu ohu vbe ọmwa gha ru emwi nọ sọnnọ rẹn, ra adeghẹ ọ ma rẹn vbene ọ khian ya zẹ ẹmwẹ wanniẹn ọmwa hẹ. w23.09 14 ¶1-2

Ugbẹnso, ma wa vbe miẹn adia nọ gbogba ga ima, ne ima ghẹ gha khu emwi ewe khian kevbe nọ ru iyobọ ne ima ya gban egbe ne emwi ni gha sẹtin ya ima rra uhi ọghe Osanobua. Ma wa miẹn afiangbe nibun vbe ima ghaa lele avbe adia na. (Aiz 48:​17, 18; 1 Tim 6:​9, 10) Ọghe ne ẹmwata, te Jehova khian ye gha loo emwa nagbọn ya su emwa rẹn vbe ẹghẹ orueghe nọkhua, uhiẹn ya sẹ Ukpo Arriaisẹn Ọkpa Ne Jesu Khian Ya Kha. Ma gha ye gha lele avbe adia na ra? Ma gha sẹtin ru ọna, deghẹ ima na gha lele adia ọghe Jehova nian. Nọnaghiyerriọ, wa gi ima hia gha lele adia ọghe Jehova vbe ẹghẹ hia, ya sẹ egbe adia ne avbe ikpia na zẹ nọ gha gbaroghe ima, rhie ne ima. (Aiz 32:​1, 2; Hib 13:17) Zẹvbe ne ima ya ru vberriọ, wa gi ima mu ẹtin yan e Jehova nọ re ọmwa nọ su ima, nọ vbe dia ima la odẹ ne ẹbe i ye, ọni ọre odẹ nọ rrie arrọọ ọghe etẹbitẹ vbe agbọn ọgbọn. w24.02 25 ¶17-18

Ukọ e Pọl wa gha mwẹ isọkẹn vbe ugamwẹ e Jehova, sokpan ọ vbe miẹn ọlọghọmwa nibun. E Pọl wa gha mu okhian yo ihe ni rree, sokpan na kha na, ọ ma zẹdẹ gha khuẹrhẹ na gha mu okhian yo ihe vbe ẹghẹ nii. Ọ mwẹ ẹghẹ eso ne Pọl ya rhie “uhunmwu mwẹ atatobọ vbe ẹzẹ” kevbe “vbe obọ avbe izigan” vbe ọ mu okhian rrie ehe. Ọ mwẹ ẹghẹ eso ne avbe eghian vbe ya gbe ẹre. (2 Kọr 11:​23-27) Etẹn ne Pọl ru iyobọ na, ma vbe mobọ gha gbọyẹmwẹ ye iyobọ ne Pọl ru ne iran. (2 Kọr 10:10; Fil 4:15) De emwi nọ ru iyobọ ne Pọl nọ na ye gha ga e Jehova? Emwi ne Pọl ruẹ re vbe Baibol kevbe emwi nọ miẹn vbe agbọn, ya ẹre rẹn aro ọmwa ne Jehova khin. E Pọl na gele do yayi wẹẹ, e Jehova hoẹmwẹ irẹn. (Rom 8:​38, 39; Ẹfis 2:​4, 5) Irẹn na vbe do hoẹmwẹ e Jehova ẹsẹsẹmwẹse. E Pọl keghi rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn hoẹmwẹ e Jehova ‘lekpa nọ na gha ru iyobọ ne avbe etẹn ne iran gba ga, kevbe nọ ma na dobọyi.’​—Hib 6:10. w23.07 9 ¶5-6

Emwa nibun kue yọ wẹẹ, arriọba emwa nagbọn mwẹ iyobọ ne iran ye ne ima, kevbe wẹẹ, ọ khẹke ne ima gha lele iyi eso ne “emwa ni rre ukpo ọdakha” yi yotọ. Ọrheyerriọ, emwa vbenian i hoo ne iran gha lele iyi arriọba, katekate vbe iran gha ghee ẹre wẹẹ, iyi nii ma deyọ. E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, arriọba emwa nagbọn keghi si usẹ ye emwa egbe, kevbe wẹẹ Esu ẹre ọ loo iran, ọ vbe ya ima rẹn wẹẹ, vbe nẹi khian ghi kpẹẹ gbe, a gha guọghọ iran rua. (Psm 110:​5, 6; Asan 8:9; Luk 4:​5, 6) E Baibol vbe gi ima rẹn wẹẹ, “ọmwaikọmwa nọ gbodan ghee iran ni rre ukpo ọdakha, te ọ gbodan ghee emwi ne Osanobua mwamwaẹn.” E Jehova kue yọ ne avbe arriọba emwa nagbọn gha rrọọ ne emwi mieke na gha khian hẹnẹhẹnẹ, ọ vbe hoo ne ima gha họn ẹmwẹ ne iran. Rhunmwuda ọni, ọ khẹke ne ima “rhie emwi nọ khẹke” iran ne iran, vbe na ghee igho uhunmwu, a ghi gha rhie ọghọ ne iran, a ghi vbe gha họn ẹmwẹ ne iran. (Rom 13:​1-7) A sẹtin miẹn wẹẹ, iyi ne iran yi i yẹẹ ima, ra ọ ma deyọ kevbe wẹẹ, ọ gha lọghọ na lele. Ọrheyerriọ, adeghẹ iyi ne iran yi ma gbodan ghee ilele ọghe Jehova, te ọ ye khẹke ne ima họn ẹmwẹ ne iran, rhunmwuda e Jehova hoo ne ima gha ru vberriọ.​—Iwinna 5:29. w23.10 8 ¶9-10

Vbe ẹghẹ na ya biẹ e Samsin, Ivbi e Filistia ẹre ọ ghaa kha yan agbẹnvbo ọghe Izrẹl, iran na vbe gha ya obọ yẹnyẹn iran mu otọ. (Giọg 13:1) Obọ atosi ne iran ya gha mu Ivbi Izrẹl wa ya agbọn lọghọ Ivbi Izrẹl ẹ i re nekherhe. E Jehova keghi zẹ e Samsin nọ “suẹn gha ru iwinna ọghe na miẹn Ivbi Izrẹl fan vbe obọ emwa Filistia.” (Giọg 13:5) Ne Samsin mieke na sẹtin ru iwinna na, te ọ khẹke nọ mu ẹtin yan e Jehova. Ọ mwẹ asẹ ọkpa ne ivbiyokuo e Filistia do mu e Samsin vbe Lẹhi, ọ gha kẹ, e Juda ẹre Lẹhi ye. Ohan na wa gha mu ikpia ọghe Juda, iran na ghi mu e Samsin ye eghian iran obọ. Emwa ọghe Samsin ẹre ọ tobọ iran ya irri eva ọghe ọgbọn gbalọ e Samsin, iran na muẹn ne Ivbi e Filistia. (Giọg 15:​9-13) Vbọrhirhighayehẹ, “orhiọn e Jehova keghi rhie ẹtin” ne Samsin, ọ na fian irri ne iran ya gbalọ ẹre. Ọ keghi miẹn “ugboloko agbanmwẹ ekẹtẹkẹtẹ,” ọ na rhie ẹre, ọ na yae gbele Ivbi e Filistia 1,000!​—Giọg 15:​14-16. w23.09 2, 3 ¶3-4

Ma ghọghọ wẹẹ, kherhe kherhe ẹre Jehova ya gi ima rẹn vbe uwu e Baibol, emwi ne irẹn hoo ne irẹn ru ne emwa nagbọn vbe “etẹbitẹ.” E Jehova gha sẹtin loo odẹ ughughan ya ru emwi nọ hoo nọ ru, rhunmwuda te ọ “ru ẹre ne emwi hia gha rrọọ zẹvbe ne irẹn gualọe yi.” (Itan 16:4) E Jehova gha ru emwi nọ hoo nọ ru nẹ, emwi hia ghi gha ye vbe nọ gualọe yi vbe etẹbitẹ. De emwi ne Jehova hoo nọ ru ne ima, de afiwerriẹ eso nọ he ru nọ mieke na muẹn sẹ? Osanobua keghi tama Adam vbe Ivi emwi ne irẹn hoo ne irẹn ru ne iran. Ọ keghi kha wẹẹ, “Wa gha biẹlẹ ne uwa gha muan yọ, ne uwa gba ehe hia vbe agbọn, ne uwa gha khaevbisẹ yan . . . avbe aranmwẹ hia ni rre uhunmwu otagbọn.” (Gẹn 1:28) Vbe Adam vbe Ivi ghi sọtẹ daa Osanobua, emwa nagbọn hia na ghi do khian emwa orukhọ, sokpan ọna ma sẹtin mu idobo ye emwi ne Osanobua ghaa hoo nọ ru ne emwa nagbọn. Ọ keghi fi ẹre werriẹ odẹ nọ khian ya mu emwi nọ rre ọre ekhọe sẹ. Vbobọvbobọ nii, Osanobua keghi tae wẹẹ, irẹn gha mu Arriọba gbọọ ye ẹrinmwi, Arriọba na ẹre ọ khian muẹn sẹ emwi ne irẹn hoo ne irẹn ru ne emwa nagbọn kevbe agbọn na.​—Mat 25:34. w23.10 19, 20 ¶6-7

E Jehova gha sẹtin ru iyobọ ne ima ne egbe ghẹ wọọ ima. Sokpan, ọ sẹtin ye gha lọghọ, katekate deghẹ emwi ne ima gu suan gu ima obọ ro nẹ. Ugbẹnso, ọ sẹtin yevbe na miẹn wẹẹ, emwi ne ima gu suan wegbe sẹ ọghe ukọ Pita. Sokpan, e Jehova gha sẹtin rhie ẹtin ne ima, ne egbe ghẹ mieke na wọọ ima. (Psm 94:​18-19) Vbe igiemwi, ọ ghaa mwẹ ọtẹn nokpia ọkpa nọ ghaa lovbiẹ ke ikpia ne ihua ẹre vbe ukpo nibun a te miẹn wẹẹ, ọ do la odẹ ẹmwata na. Sokpan, ọ keghi fi werriẹ, ọ na do gha ya ilele ni rre Baibol ru emwi. Ọrheyerriọ, ọ ghaa mwẹ ẹghẹ eso ne iziro dan nii ya gha la ẹre ekhọe. Vbọ ghi ru iyobọ nẹẹn? Ọ khare wẹẹ: “E Jehova ẹre ọ ru iyobọ ne ọmwa. I na do bẹghe ẹre wẹẹ, orhiọn nọhuanrẹn ọghe Jehova gha ru iyobọ mẹ . . . , ya gha ru emwi ne Jehova gualọ . . . Te Jehova ye loo mwẹ vbe ugamwẹ ọghẹe, deba ọni, agharhemiẹn wẹẹ, ọmwa nọ ma gba ẹre I khin, te Jehova ye ru iyobọ mẹ.” w23.09 23 ¶12

Etẹn nikpia ni re igbama, adeghẹ uwa hoo ne uwa gha re Ovbi Otu e Kristi nọ deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn, te uwa gha winna yọ. Gualọ etẹn ni rẹn enegbe, ne u gha ya egbe taa, u ghi vbe gha roro emwi ẹse, gha re ọmwa na gha sẹtin mu ẹtin yan, hia ne u ruẹ emwi eso ni gha ru iyobọ nuẹn vbe ẹdagbọn ruẹ, u ghi vbe mu egbe yotọ khẹ emwi ne u khian ya ẹdagbọn ruẹ ru vbe odaro. Ugbẹnso, egbe sẹtin wa wọọ ruẹ, vbe u gha muẹn roro iwinna nọ khẹ ruẹ vbe odaro. Sokpan, u gha sẹtin musọe. Ghẹ mianmian wẹẹ, e Jehova mu egbe nọ khian ya ru iyobọ nuẹn. (Aiz 41:​10, 13) Etẹn ni rre uwu iko gha vbe ru iyobọ nuẹn. U gha ghi gele do khian Ovbi Otu e Kristi nọ deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn, ẹre u khian na gha sọyẹnmwẹ, ẹkun ghi vbe sẹ ruẹ otọ. Etẹn nikpia ni re igbama, ma hoẹmwẹ uwa ẹsẹsẹmwẹse! Erhunmwu ne ima na, ọre ne Jehova fiangbe uwa, zẹvbe ne uwa ya hia ne uwa gha re Ivbi Otu e Kristi nọ deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn. w23.12 29 ¶19-20

Gia kha wẹẹ, uwẹ vbe etẹn eso gba ya sọyẹnmwẹ egbe, uwa hia na gba mu efoto. U keghi mu efoto nii sẹ igbaha, a i rẹn deghẹ ọkpa ma na gha maan vbọ. Nian, efoto eha ẹre u ghi mwẹ nian. Sokpan, u na bẹghe ẹre wẹẹ, ọtẹn nokpia ọkpa wa suku aro ye uhunmwu vbe ọkpa vbe efoto ne u mu. Te u khian delete ẹre, rhunmwuda u ye mwẹ efoto eva ọvbehe ne emwa hia na gha mumu ogiẹ, uhiẹn ya sẹ egbe ọtẹn nokpia na. Vbe ẹghẹ nibun, ma vbe etẹn vbe gba sọyẹnmwẹ egbe, egbe ẹghẹ vberriọ wa vbe ya ima ghọghọ. Sokpan gia kha wẹẹ, vbe uwu ẹghẹ na, ọtẹn ọkpa na ta ẹmwẹ eso ra ọ na ru emwi nọ sọnnọ ruẹ. Vbọ khẹke ne u ru? Ẹ i re te ọ vbe khẹke ne u rhie ẹre hin ekhọe rre, zẹvbe ne u vbe ya delete efoto nii ra? (Ẹfis 4:32) Ma gha sẹtin mianmian emwi nọ ma sẹ emwi ne ọtẹn ima ru ima re, rhunmwuda ọtẹn nii vbe ru emwi esi nọ ya ima gha ghọghọ. Ọni ẹre ọ khẹke ne ima gha yerre, ẹre ọ vbe khẹke ne ima gha rhie aro tua. w23.11 12-13 ¶16-17

Emwi ne ẹmwẹ e Grik na looro mwa demu, ọre ne ọtẹn nokhuo gha mu egbe vbe odẹ nọ gha rhie ẹre ma wẹẹ, ọ rhie ọghọ ne emwa ọvbehe kevbe wẹẹ, ọ mu ọghe emwa ọvbehe roro. Te ima wa ya etẹn ima nikhuo ni mu egbe ẹse hio! Ne ima mieke na gha re Ovbi Otu e Kristi nọ deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn, ọ vbe khẹke ne ima gha mwẹ ẹwaẹn. Vbọ re ẹwaẹn? Ẹwaẹn ẹre ọ ru iyobọ ne ọmwa ya rẹn emwi nọ maan kevbe nẹi maan, ọ ghi vbe rẹn emwi nọ khẹke ya ru. Gia guan kaẹn igiemwi ọghe Abigẹl. Ọdafẹn ọnrẹn keghi ru emwi nọ mu ẹgbẹe ọre hia fi ẹmwẹ. Abigẹl na ghi zẹ emwi ru vbobọvbobọ. Rhunmwuda ne Abigẹl na loo ẹwaẹn, ọ keghi miẹn emwa nibun fan. (1 Sam 25:​14-23, 32-35) Ẹwaẹn ẹre ọ khian vbe ru iyobọ ne ima ya rẹn ẹghẹ nọ khẹke ne ima ya guan kevbe ẹghẹ nọ khẹke ne ima ya hunwan. Ọ gha ru iyobọ ne ima ya gha rhie ẹre ma wẹẹ, ma mwẹ ẹmwẹ emwa ọvbehe vbe orhiọn, vbene ima i na ru emwi ra ta ẹmwẹ nọ gha ya ekhue mu iran.​—1 Tẹs 4:11. w23.12 20 ¶8-9

Etẹn ni rre iko nọ rre Rom ẹre ukọ ighẹ Pọl gbẹn ẹmwẹ na gie. Etẹn na rẹn e Jehova vbe Jesu nẹ, iran rhie ẹre ma nẹ wẹẹ, iran mwẹ amuẹtinyan, iran vbe khian Ivbi Otu e Kristi nẹ. Rhunmwuda ọni, Osanobua “ka [iran] ye emwa ata nẹ rhunmwuda amuẹtinyan ọghe [iran],” ọ na vbe ya orhiọn nọhuanrẹn hannọ iran zẹ. (Rom 5:1) Gele gele iran wa gha mwẹ emwi kpataki ne iran ya aro yi, nọ gha sẹ iran obọ vbe odaro. Vbene ẹghẹ ya khian, e Pọl keghi vbe gbẹn gie etẹn na hannọ zẹ ni rre Ẹfisọs vbekpa emwi ne iran ya aro yi. Usun emwi ne iran ya aro yi na ọre “afiangbe ne [Osanobua] mwamwa khẹ emwa ni huanrẹn vbe odaro.” (Ẹfis 1:18) E Pọl keghi vbe gie etẹn ni rre Kọlose rẹn eke ne emwi ne iran ya aro yi khian na sẹ iran obọ. Ọ na kha wẹẹ, ọna ọre “afiangbe ne uwa ya aro yi, nọ khẹ uwa vbe ẹrinmwi.” (Kọl 1:​4, 5) Ọna rhie ma wẹẹ, emwi ne Ivbi Otu e Kristi na ya aro yi ọre wẹẹ, a gha huẹn iran kpaegbe ne iran gha mwẹ arrọọ ọghe etẹbitẹ vbe ẹrinmwi, ne iran ya deba Jesu Kristi kha.​—1 Tẹs 4:​13-17; Arhie 20:6. w23.12 9 ¶4-5

Ẹmwẹ na ke zedu “gbogba ga” keghi re ẹmwẹ na ya gie ivbiyokuo ni gbogba ga ẹvbo, ne avbe eghian ghẹ mieke na sẹtin laọ. Te emwa ni rre ẹvbo na gbogba ga vbiẹ faan, rhunmwuda iran rẹnrẹn wẹẹ avbe ivbiyokuo rre onurhu ẹvbo. Erriọ vbe ye, ọfunmwegbe Osanobua gha gbogba ga ẹkokoudu kevbe ekhọe ọghe ima, orhiọn ima ghi sotọ, rhunmwuda ma rẹnrẹn wẹẹ e Jehova gbogba ga ima. (Psm 4:8) Vbe na ghee Hanna, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, ọlọghọmwa ne ima ye ma wa fo vbobọvbobọ ma gha ye sẹtin gha mwẹ ọfunmwegbe. (1 Sam 1:​16-18) Orhiọn ima gha sotọ, ẹre ima khian na sẹtin gha roro emwi ẹse, ma ghi vbe sẹtin rẹn emwi nọ khẹke ya ru. De emwi ne ima gha sẹtin ru? U ghaa rre uwu ọlọghọmwa, rinmwian e Jehova nọ gbogba ga ruẹ. Vbua khian ya ru ọna hẹ? Rhiegba ye erhunmwu na na, a te miẹn wẹẹ, Osanobua rhie ọfunmwegbe ọghẹe nuẹn. (Luk 11:9; 1 Tẹs 5:17) Adeghẹ u na gha werriẹ aro daa ọlọghọmwa nọ wegbe, rhiegba ye erhunmwu na na, u gha bẹghe vbene ọfunmwegbe ọghe Jehova khian ya gbogba ga ẹkokoudu ruẹ kevbe ekhọe ruẹ hẹ.​—Rom 12:12. w24.01 21 ¶5, 22 ¶6

A gbe Jesu, a tie ihẹn nẹẹn, a na vbe ba ẹre ifiẹzọ, sokpan Jesu keghi zin egbe ena hia, rhunmwuda, ọ hoo nọ kpe eni Erhae huan. Jesu rẹnrẹn wẹẹ emwi hia ne Erha irẹn ta ẹre irẹn ru, rhunmwuda ọni, de emwi ne ekhue khian ghi gha mu irẹn ba? (Hib 12:2) Ọ vbe rẹn wẹẹ, Esu ẹre ọ si ọlọghọmwa hia ne irẹn ghaa werriẹ aro daa. (Luk 22:​2-4; 23:​33, 34) Te Setan wa gha hia vbe odẹ ke odẹ nọ ya Jesu sẹ e Jehova rae; sokpan, ọ ma gba ẹre nẹẹn! Te Jesu wa gele rhie ẹre ma wẹẹ, ọmwa ohoghe ẹre Esu khin, kevbe wẹẹ e Jehova wa mwẹ eguọmwadia nibun ni mwẹ ẹkoata daa ẹre, kevbe ni gha sẹtin rhikhan muẹn, ọ gha khọnrẹn we iran rre uwu edanmwẹ nọ wegbe! U hoo ne u gha ru emwi nọ ya ẹko rhiẹnrhiẹn Jesu ne Ọba mwa ra? Ye gha rho eni e Jehova, u ghi vbe ru iyobọ ne emwa ọvbehe, ne iran do rẹn aro ọmwa ne Osa ne ima ga gele khin. U ghaa ru vberriọ, te u ya egbe taa Jesu. (1 Pit 2:21) Vbe na ghee Jesu, te ima ya e Jehova ghọghọ, te ima vbe rhie ẹre ma wẹẹ, ọmwa ohoghe ne ekhue i mu ẹre Esu khin! w24.02 11-12 ¶11-13

Ke ukpo isẹn nọ gberra gha dee, emwa ni he dinmwiamẹ zẹvbe Osẹe Jehova gberra ẹbo ọkpa. U gha ya egbuẹ fiohan ne Jehova, ọrhuanegbe Jesu ẹre u khian ghi gha khin kevbe wẹẹ, ahoo ọghe Jehova ẹre u khian ghi mu karo vbe ẹdagbọn ruẹ. De emwi ne ọna demu? Jesu khare wẹẹ: “Adeghẹ ọmwaikọmwa hoo nọ lele mwẹ, wẹẹ nọ mianmian enegbe ẹre.” (Mat 16:24) Emwi ọvbehe na vbe yae kha ighẹ ẹmwẹ e Grik na ke zedu “nọ mianmian enegbe ẹre” ọre “ẹ i khian ghi gha ru ọghe enegbe ẹre.” U gha ya egbe fiohan ne Jehova nẹ, u i khian ghi gha ru emwi ke emwi nọ gbodan ghee ahoo ọghẹe. (2 Kọr 5:​14, 15) Ọna rhie ma wẹẹ, u i khian ghi gha ru “emwi ne egbe hoo,” vbe na ghee uyinmwẹ alama oghẹ. (Gal 5:​19-21; 1 Kọr 6:18) Te agbọn khian ghi gha lọghọ ruẹ, rhunmwuda we u gban egbe ne avbe emwi na ra? Ẹo, ẹ i khian lọghọ ruẹ, adeghẹ u na gele hoẹmwẹ e Jehova, u na vbe yayi wẹẹ, avbe ilele ọghẹe gha ya agbọn maan ruẹ.​—Psm 119:97; Aiz 48:​17, 18. w24.03 2 ¶1; 3 ¶4

Emwa ne Jehova miẹn yi ẹre ọ rhie orhiọn nọhuanrẹn na. (Mat 12:18) Ma sẹtin nọ egbe ima wẹẹ, ‘Mẹ rhie ẹre ma ighẹ avbe uyinmwẹ ne orhiọn nọhuanrẹn ya ọmwa mwẹ ra?’ U bẹghe ẹre nẹ wẹẹ, eban ẹre u ghi mwẹ izinegbe sẹ vbe nọ ka gha ye, u ke do rẹn e Jehova ra? Ọghe ne ẹmwata, zẹvbe ne u ya rhie ẹre ma wẹẹ, u mwẹ avbe uyinmwẹ ne orhiọn nọhuanrẹn ya ọmwa mwẹ, ọ ghi gele do dewarorua wẹẹ, e Jehova miẹn ruẹ yi! Emwa ne Jehova miẹn yi, ẹre ọ miẹn ere vbe izọese adẹwerriegbe ọghe Ovbi ẹre. (1 Tim 2:​5, 6) Sokpan, deghẹ ekhọe ima na gha tama ima we Jehova ma miẹn ima yi ghi vbo, agharhemiẹn wẹẹ, ma mu ẹtin yan izọese adẹwerriegbe kevbe wẹẹ, ma dinmwiamẹ nẹ? Yerre wẹẹ, ma i khian sẹtin wa mu ẹtin yan emwi ne ekhọe ima tama ima, sokpan ma gha sẹtin mu ẹtin yan e Jehova. Emwa ni mu ẹtin yan e Jehova ẹre Jehova ghee ẹre emwa esi, ọ vbe yan wẹẹ, irẹn gha fiangbe iran.​—Psm 5:12; Rom 3:26. w24.03 30 ¶15; 31 ¶17