Avbe Ako Na Sunu Yi Vbe Ebe Iwinna Na Loo Vbe Ne Iko Uyinmwẹ Kevbe Iwinna Ọghe Ima
MARCH 2-8
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | GẸNẸSIS 22-23
“Osanobua Keghi Danmwẹ Ebraham Ghee”
(Gẹnẹsis 22:1, 2) Ọ ghi kpẹẹ fua kherhe, Osanobua keghi danmwẹ Ebraham ghee; ọ tama rẹn wẹẹ, “Ebraham!” Ebraham keghi wanniẹn wẹẹ, “Ghe mwẹ, I danmwehọ!” 2 Osanobua keghi kha wẹẹ, “Rhie ovbuẹ, ovbuẹ ne ukpọmọ ọkpa ighẹ Aizik ne u hoẹmwẹ ọnrẹn, ne u gha rrie otọ Moriaa. U ghi ya yae zọ ese na giuan, vbe uhunmwu oke ne I gha rhie ma ruẹn.”
w12 1/1 23 ¶4-6
Vbọzẹe Ne Osanobua Na Wẹẹ Ne Ebraham Ya Ovbi Ẹre Zọ Ese?
E Jehova keghi tama Ebraham wẹẹ: “Rhie ovbuẹ, ovbuẹ ne ukpọmọ ọkpa ighẹ Aizik ne u hoẹmwẹ ọnrẹn . . . yae zọ ese na giuan.” (Gẹnẹsis 22:2) Yẹrẹro wẹẹ, e Jehova tie Aizik “ọmọ ne [Ebraham] hoẹmwẹ ọnrẹn.” E Jehova rẹn vbene Ebraham hoẹmwẹ Aizik hẹ. Erriọ Osanobua vbe hoẹmwẹ ovbi ẹre ighẹ Jesu. E Jehova hoẹmwẹ Jesu sẹrriọ wẹe, ọ na ke ẹrinmwi gu ẹre guan, ọ keghi tiẹre “ovbi mwẹ ne I hoẹmwẹ ọnrẹn.”—Mak 1:11; 9:7.
Yẹrẹro wẹẹ, vbe New Word Translation, ẹghẹ ne Jehova na wẹẹ ne Ebraham ya ovbi ẹre zọ ese, ọ keghi tama rẹn wẹẹ, “lahọ”. Okpia ọkpa nọ rri egie ebe keghi kha wẹẹ, ẹmwẹ ne Osanobua loo ro vbe emwa rhiẹre ma wẹẹ, “ENỌYAẸNMWA rẹnrẹn wẹẹ, ẹi khuẹrhẹ na do ru egbe emwi vberriọ.” Ma rẹnrẹn wẹẹ, ẹi mwẹ ọ ma da Ebraham sẹ ugboloko vbe Jehova tama rẹn nọ ya ovbi ẹre zọ ese; erriọ vbe nọ, ma i khian sẹtin vbe rẹn vbene ọ da e Jehova sẹ hẹ, vbe ẹghẹ na ya gha rri ovbi ẹre oya kevbe ẹghẹ na ya gbe ẹre rua. Vbe nai na gbawawẹ, ọna keghi re obalọ nọ sẹre ne Jehova he miẹn.
Emwi ne Jehova wẹẹ ne Ebraham ru sẹtin gbe orhirhi ku ima, sokpan ọ khẹke ne ima yerre wẹẹ, e Jehova ma kue ne Ebraham ya ovbi ẹre zọ ese. E Jehova ma hoo ne Ebraham miẹn obalọ ne uwu ọmọ si ya ọmwa egbe, ọni ẹre ọ si ẹre nọ ma na kue ne Aizik wu. Ọrheyerriọ, e Jehova ma rhie “ovbi ẹre fi ghe iyeke sokpan, ọ keghi yae fi ohan ne ima hia.” (Rom 8:32) Vbọzẹe ne Jehova na yegbe miẹn egbe obalọ vberriọ? Rhunmwuda, ọ hoo ne ima gha “mwẹ arrọọ.” (1 Jọn 4:9) Emwi ne Jehova ru na ya ima rẹn wẹẹ, ọ gele hoẹmwẹ ima. Nọnaghiyerriọ, ọ khẹke ne ima tobọ ima vbe hoẹmwẹ e Jehova.
(Gẹnẹsis 22:9-12) Ugbẹn vbe iran ghi sẹ ehe ne Osanobua tama rẹn, Ebraham keghi gbe aka, ọ na mwamwa erhan yọ, ọ keghi gba ovbi ẹre, ọ na muẹn yan aka nii vbe uhunmwu avbe erhan nii. 10 Ọ keghi gu agbada rhie ne ọ gbẹe rua. 11 Sokpan, odibo Nọyaẹnmwa keghi datie ẹre ke ẹrinmwi rre, “Ebraham, Ebraham!” Irẹn keghi wanniẹn wẹẹ, “Ee, ghee mwẹ mwa.” 12 Irẹn tama rẹn wẹẹ, “Ghẹ kuan ọmọ ni egbe, ghẹ vbe ru ẹre emwi rhọkpa.” I rẹnrẹn nian wẹẹ, u muegbe ne u ya gha họn ẹmwẹ ne Osanobua, rhunmwuda, u ma gu mwẹ sinmwi ovbuẹ ne ukpọmọkpa.”
(Gẹnẹsis 22:15-18) Odibo Nọyaẹnmwa nii keghi tie Ebraham ukpogieva ke ẹrinmwi rre, 16 “I ye eni mwẹ yan, Nọyaẹnmwa ọre ọ guan na, wẹẹ I gha fiangbuẹ ẹsẹse rhunmwuda emwi ne u ru na, ne u ma na gu mwẹ sinmwi ovbuẹ, 17 I yanrẹn wẹẹ, I gha viọ uniẹn nibun zẹ vbe orhọnmwẹ ne aro iso ra ikpekhae ni rre ọkpẹn olokun nuẹn. Uniẹn ruẹn gha khọn eghian iran muotọ. 18 Iyaẹvbo agbọn hia ghi wẹẹ ne I fiangbe iran zẹ vbene I fiangbe uniẹn ruẹn, rhunmwuda ne u na họn ẹmwẹ ne I tama ruẹn na.’”
w12 10/15 23 ¶6
Họn Ẹmwẹ Ne Osanobua Ne U Mieke Na Miẹn Ere Vbe Eyan Nọ Yan Rẹn
6 Ẹghẹ nibun, e Jehova keghi vẹn ihẹn ya suigiẹ ye eyan nọ yan rẹn, ne emwa nagbọn mieke na yayi wẹẹ, ọ gha gele sunu. Usun ẹmwẹ ne Jehova loo ro vbọ ru eyan ọre, “‘Vbene a na miẹn wẹẹ, mẹ ọrọre Osanobua ne ọ rrọọ,’ erriọ e Nọyaẹnmwa ne Udazi khare.” (Ẹzik 17:16) Ọ gberra igba 40 vbuwe Baibol ne Jehova vẹn ihẹn vbe ọ ru eyan ma eguọmwadia ẹre. Igiemwi ọkpa ne emwa mobọ wa rẹn ọre eyan ne Jehova yan ma Ebraham. Ukpo nibun ẹre Jehova ya gha ru eyan ughughan ma Ebraham, avbe eyan na keghi rhiẹre ma wẹẹ, uniẹn ọghe Aizik ne ovbi ẹre, ẹre Ọmọ nii na ru eyan rẹn khian la rre. (Gẹn 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12) Zẹvbe ne ẹghẹ ya khian, e Jehova keghi danmwẹ Ebraham ghee, ọ na wẹẹ nọ ya ovbi ẹre nọ hoẹmwẹ ọnrẹn zọ ese, ọna i re emwi nọ khuẹrhẹ hiehie. Sokpan, Ebraham ma zẹdẹ si egbe ghee iyeke, ọ keghi họn ẹmwẹ ne Osanobua, vbọrhirhighayehẹ, vbene ọ te gbe Aizik rua, odibosa ọkpa keghi tama rẹn nọ dobọ yi. Osanobua keghi vẹn ihẹn wẹẹ: “I ya eni mwẹ yan . . . rhunmwuda emwi ne u ru na, ne u ma na gu mwẹ sinmwi ovbuẹ, I yan rẹn wẹẹ I gha viọ uniẹn nibun zẹ vbe orhọnmwẹ ne aro iso ra ikpekhae ni rre ọkpẹn olokun nuẹn. Uniẹn ruẹn gha khọn eghian iran muotọ. Iyaẹvbo agbọn hia ghi wẹẹ ne I fiangbe iran zẹ vbene I fiangbe uniẹn ruẹn, rhunmwuda ne u na họn ẹmwẹ ne I tama ruẹn na.”—Gẹn 22:1-3, 9-12, 15-18.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Gẹnẹsis 22:5) Ọ keghi tama avbe eguọmwadia ẹre wẹẹ, “Wa mudia ke ekẹtẹkẹtẹ vbe emwa; mẹ vbe ọmọ okpia na gha ye sikẹ odọ ne ima ya ga, ne ima vbe dọlegbe bu uwa gha dee.”
w16.02 11 ¶13
E Jehova Keghi Tiẹre “Ọse Mwẹ”
13 Vbene Ebraham te sẹ avbe eguọmwadia ẹre rae, ọ na tama iran wẹẹ: “Wa mudia ke ekẹtẹkẹtẹ vbe emwa; mẹ vbe ọmọ okpia na gha ye sikẹ odọ ne ima ya ga, ne ima vbe dọlegbe bu uwa gha dee.” (Gẹn 22:5) De emwi ne Ebraham ya ẹmwẹ nii kha? De emwi nọ ya Ebraham tama eguọmwadia re wẹẹ, irẹn vbe Aizik gha werriegbe rre, agharhemiẹn wẹẹ, te ọ khian te ya Aizik ru izọese? Ohoghe ẹre Ebraham ghaa ta ra? Ẹo. E Baibol ru iyobọ ne ima ya rẹn emwi ne Ebraham ghaa mwẹ vbe ekhọe. (Tie Hibru 11:19.) “Te Ebraham wa rhie aro yọ wẹẹ, Osanobua gha sẹtin dọlegbe huẹn Aizik kpaegbe vbe idin.” Vbene ẹmwata, Ebraham gele yayi wẹẹ Aizik gha rhiọkpaegbe. Ebraham yerre wẹẹ, e Jehova ye sẹtin ru ẹre ne irẹn vbe Sera miẹn ọmọ biẹ agharhemiẹn wẹẹ, iran khian ọmaẹn nẹ. (Hib 11:11, 12, 18) Ebraham rẹnrẹn wẹẹ, ai miẹn emwi ne Jehova i sẹtin ru. Te irẹn wa gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ọ gha khọn rẹn ne Aizik wu, e Jehova gha ye huẹn ọnrẹn kpaegbe, ne eyan rẹn hia mieke na mwẹ amusẹ. Ẹi khabe ne a na tie Ebraham ‘erha ọghe emwa hia ni mwẹ amuẹtinyan’!
(Gẹnẹsis 22:12) Irẹn tama rẹn wẹẹ, “Ghẹ kuan ọmọ nii egbe, ghẹ vbe ru ẹre emwi rhọkpa.” I rẹnrẹn nian wẹẹ, “U mu egbe ne u ya gha hẹnmwẹ ne Osanobua, rhunmwuda, u ma gu mwẹ sinmwi ovbuẹ ne ukpọmọkpa.”
it-1 853 ¶5-6
Irẹnmwi Ọghe Emwi Nọ Khian Sunu Vbe Odaro
Ẹi re ẹghẹ hia e Jehova ya loo ẹtin ọghẹe nọ ya bẹghe odaro. Osanobua mwẹ ẹtin na ya rẹn emwi nọ gha sunu vbe odaro, sokpan irẹn keghi ya ifuẹro loo ẹtin na, ẹi loo ẹre vbene ọ rhirhi miẹn. Ọna keghi lughaẹn ne iyayi ọghe evbaguẹhita, ọni ọre ne emwa na yayi wẹẹ, Osanobua rẹn emwi hia nọ khian sunu vbe odaro. Odẹ ọghe ifuẹro ne Osanobua ya loo ẹtin ne a ya rẹn emwi nọ gha sunu vbe odaro keghi guaero ilele ọghẹe nọ gbae kevbe aro ọmwa ne irẹn khin zẹvbe ne Baibol ya gie ẹre. Okha eso vbe Baibol rhiẹre ma wẹẹ, te Osanobua ka ghee emwi eso nẹ, ọ gha ghi ghee ẹre nẹ, ọ ghi do ru atamuolọyan nọ khẹke.
Ebe Gẹnẹsis 11:5-8 gie ẹre wẹẹ, Osanobua keghi rhie ekhọe re daa emwi nọ sunu vbe uhunmwu otagbọn na, ọ na gbarokotọ ghee emwi nọ ghaa sunu vbe Babẹl, nọ mieke na rẹn emwi nọ gha ru, ne owa ne iran hoo ne iran bọ vbe evba ghẹ mieke na mwẹ uhunmwu. Emwa ni rre Sodọm kevbe Gomorra ghi zẹ ru emwi dan, e Jehova keghi tama Ebraham wẹẹ irẹn hoo ne irẹn rẹn emwi nọ sunu—ọ keghi gie odibosa eso gha khian. Osanobua na wẹẹ, “I ra do ya ghee deghẹ ẹmwẹ ne iran ta yọ mwẹ ehọ vbekpa ẹre, deghẹ ẹmwata nọ. I ra ya gualọ otọ ẹre.” (Gẹn 18:20-22; 19:1) Osanobua keghi tae wẹẹ, irẹn rẹn Ebraham ẹsẹse. Osanobua ghi bẹghe ẹre wẹẹ, Ebraham gele muegbe nọ ya ya Aizik ru izọese, ọ na ghi kha wẹẹ, “I rẹnrẹn nian wẹẹ, u mu egbe ne u ya gha họn ẹmwẹ ne Osanobua, rhunmwuda, u ma gu mwẹ sinmwi ovbuẹ ne ukpọmọkpa.”—Gẹn 18:19; 22:11, 12; yae tae Neh 9:7, 8; Gal 4:9.
E Baibol Na Tie
(Gẹnẹsis 22:1-18) Ọ ghi kpẹẹ fua kherhẹ, Osanobua keghi danmwẹ Ebraham ghee; ọ tama rẹn wẹẹ, “Ebraham!” Ebraham keghi wanniẹn wẹẹ, “Ghe mwẹ, I danmwehọ!” 2 Osanobua keghi kha wẹẹ, “Rhie ovbuẹ, ovbuẹ ne ukpọmọ ọkpa ighẹ Aizik ne u hoẹmwẹ ọnrẹn, ne u gha rrie otọ Moriaa. U ghi ya yae zọ ese na giuan, vbe uhunmwu oke ne I gha rhie ma ruẹn.” 3 Vbe owiẹ vbe ẹdẹ ne ọ lelẹe, Ebraham keghi mu ekẹtẹkẹtẹ ọre, ọ na yọ emwi yọ ọre egbe, ọ na rhie Aizik kevbe eva vbe uwu eguọmwadia ẹre ba egbe. Ọ na giagia erhan eso ne a ra ya zọ ese, ọ na mu uhunmwu da ehe ne Nọyaẹnmwa tama rẹn. 4 Vbe ikpẹdẹ ne ogieha, Ebraham keghi ya bẹghe ehe ne a kha na vbe urria. 5 Ọ keghi tama avbe eguọmwadia ẹre wẹẹ, “Wa mudia ke ekẹtẹkẹtẹ vbe emwa; mẹ vbe ọmọ okpia na gha ye sikẹ odọ ne ima ya ga, ne ima vbe dọlegbe bu uwa gha dee.” 6 Ebraham keghi mu erhan ne a ra ya zọ ese yan Aizik uhunmwu, sokpan irẹn keghi tobọ ẹre mu erhẹn ẹyin kevbe ọpia. Iran eveva na deyan okhian. 7 Ọ ma ghi kpẹẹ, Aizik keghi guan wẹẹ, “Ebaba o!” Irẹn wanniẹn wẹẹ, “Ghee mwẹ ovbi mwẹ.” Aizik na kha wẹẹ, “I miẹn nian wẹẹ erhan kevbe erhen guẹ, sokpan, oteghe ohuan ne a ra ya zọ ese vboo?” 8 Ebraham wanniẹn wẹẹ, “Osanobua tobọ ẹre gha kpemehe, ovbi mwẹ.” Iran eveva na gba gha khian. 9 Ugbẹn vbe iran ghi sẹ ehe ne Osanobua tama rẹn, Ebraham keghi gbaa aka, ọ na mwamwa erhan yọ, ọ keghi gbaa ovbi ẹre, ọ na muẹn yan aka nii vbe uhunmwu avbe erhan nii. 10 Ọ keghi gu agbada rhie ne ọ gbẹe rua. 11 Sokpan, odibo Nọyaẹnmwa keghi datie ẹre ke ẹrinmwi rre, “Ebraham, Ebraham!” Irẹn keghi wanniẹn wẹẹ, “Ee, ghe mwẹ mwa.” 12 Irẹn tama rẹn wẹẹ, “Ghẹ kuan ọmọ ni egbe, ghẹ vbe ru ẹre emwi rhọkpa.” I rẹnrẹn nian wẹẹ, “U mu egbe ne u ya gha hẹnmwẹ ne Osanobua, rhunmwuda, u ma gu mwẹ sinmwi ovbuẹ ne ukpọmọkpa.” 13 Ebraham ghi tọn aro mu, ọ ke bẹghe ogho ọkpa ne ẹti gbalọ ẹre igho. Ọ na ya muẹn, ọ na ya zọ ese na giẹn uan ye ihe ovbi ẹre nokpia. 14 Ebraham kegha tie evba nii, “Nọyaẹnmwa Kpemehe.” U hin ye do sẹ ẹdẹ nẹrẹ na, te emwa ye tae wẹẹ, “Uhunmwu oke Nọyaẹnmwa ọre ọ na kpemehe ẹre.” 15 Odibo Nọyaẹnmwa nii keghi tie Ebraham ukpogieva ke ẹrinmwi rre, 16 “I ye eni mwẹ yan, Nọyaẹnmwa ọre ọ guan na, wẹẹ I gha fiangbuẹ ẹsẹse rhunmwuda emwi ne u ru na ne u ma na gu mwẹ sinmwi ovbuẹ, 17 I yanrẹn wẹẹ I gha viọ uniẹn nibun zẹ vbe orhọnmwẹ ne aro iso ra ikpekhae ni rre ọkpẹn olokun nuẹn. Uniẹn ruẹn gha khọn eghian iran muotọ. 18 Iyaẹvbo agbọn hia ghi wẹẹ ne I fiangbe iran zẹ vbene I fiangbe uniẹn ruẹn, rhunmwuda ne u na họn ẹmwẹ ne I tama ruẹn na.”
MARCH 9-15
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | GẸNẸSIS 24
“Gualọ Okhuo Rhie Gie Aizik”
(Gẹnẹsis 24:2-4) Ọ keghi tama ne ọ ghi re ọdiọn vbe avbe eguọmwadia ẹre hia, ne ọ vbe gbaroghe emwi ne ọ mwẹ hia wẹẹ, “Do viọ obọ yọ mwẹ akharha ne u vẹn ihẹn. 3 I hoo ne u vẹn ihẹn ya yan ma mwẹ vbe odaro Nọyaẹnmwa ne ọre Osanobua ọghe ẹrinmwi kevbe agbọn wẹẹ, u i ra rhie okhuo ne ovbi mwẹ vbe Kenan ẹvbo ne I ye na. 4 U ghi gha rrie ẹvbo mwẹ ne u ya rhie okhuo gie Aizik ne ovbi mwẹ vbe usun ivbi etẹn mwẹ.”
wp16.3 14 ¶3
“I Gha Yo”
Ebraham keghi tama Ẹlieza nọ vẹn ihẹn wẹẹ, irẹn i khian rhie okhuo ne Aizik vbuwe ẹbu Ivbi e Kenan. Vbọzẹe nọ na kha vberriọ? Rhunmwuda, Ivbi e Kenan i rhie ọghọ ne Jehova, amaiwẹ te iran khian gae. Ebraham rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova gha rherhe rri Ivbi e Kenan oya, rhunmwuda uyinmwẹ dan nọ gua iran obọ ro. Ebraham ma hoo ne Aizik gha gu egbe emwa vberriọ mu obọ ra nọ gha yin vbene iran vbe yin. Ebraham vbe rẹn wẹẹ e Jehova mwẹ emwamwa ne kpataki ne Aizik, ọ rẹnrẹn wẹẹ, eyan ọghe Osanobua nibun gha mwẹ amusẹ vbe egbe Aizik.—Gẹnẹsis 15:16; 17:19; 24:2-4.
(Gẹnẹsis 24:11-15) Ọ ghi sẹ evba, ọ viọ avbe ekẹtẹkẹtẹ nii ye iguẹ vbe ọkpẹn uhae nọ rre vbe a ra ladian vbe ẹvbo nii, ọ keghi re ẹdogbota, ẹghẹ ne ikhuo do ya gha sa amẹ. 12 Irẹn ka na erhunmwu wẹẹ, “Nọyaẹnmwa, Osanobua ọghe Ebraham ne arowa mwẹ, rhie arudinodẹ mẹ ẹrẹna, ne u mu eyan ne u yan ma arowa mwẹ sẹ. 13 I mudia ye ọkpẹn uhae na ẹghẹ ne emọ ikhuo ni rre ẹvbo na gha na do sa amẹ. 14 I gha khama ọmọ okhuo ọkpa wẹẹ, ‘Ya uru ruẹ sa amẹ mẹ wọn.’ Adeghẹ ọ khare wẹẹ, ‘Miẹn ne u wọn, I gha vbe sa ne avbe ekẹtẹkẹtẹ ruẹ.’ Gie ẹre gha re okhuo ne u zẹẹ ne Aizik ne ọguọmwadia ruẹ. Ọ gha sunu vbenian, I ghi rẹn wẹẹ u mu eyan ne u yan ma arowa mwẹ sẹ.” 15 Vbe ọ ghi te na erhunmwu foo, Ribẹka keghi rre kẹe kevbe esago ẹre vbe izabọ, ovbi e Bẹtuẹl nokhuo nọ ne ovbi ọtẹn Ebraham nokpia ighẹ Nahọ kevbe amwẹ ọnrẹn Milka.
wp16.3 14 ¶4
“I Gha Yo”
Ẹlieza keghi tama ẹgbẹe ọghe Rebeka wẹẹ, vbe irẹn rre uhae nọ rre ọkpẹn e Haran, irẹn keghi na erhunmwu gie Jehova. Ọ na wẹẹ ne Jehova gu irẹn hannọ okhuo ne Aizik gha rọnmwẹ. De vbene ọna khian ya sunu? Ẹlieza keghi rinmwian Osanobua nọ gi okhuo ne Aizik gha rrie gha die ọkpẹn uhae. Ọ na wẹẹ irẹn gha tama rẹn nọ sa amẹ ne irẹn wọn, nene okhuo ghi vbe ya ekhọe obọ re sa amẹ ne avbe ekẹtẹkẹtẹ ọghe irẹn. (Gẹnẹsis 24:12-14) E Rebeka keghi ru vberriọ zẹẹ! Ẹlieza keghi tama ẹgbẹe ọghe Rebeka wẹẹ, ovbi iran wa mwẹ uyinmwẹ esi. Adeghẹ e Rebeka họn vbe Ẹlieza ta ẹmwẹ na, ẹi mwẹ ọyẹnmwẹ ma gha sọe!
(Gẹnẹsis 24:58) Rhunmwuda ọni, iran keghi tie Ribẹka, iran nọ rẹn wẹẹ, “U hoo ne u lele okpia na gha khian ra?” Irẹn wanniẹn wẹẹ, “I gha yo.”
(Gẹnẹsis 24:67) Aizik keghi rhie Ribẹka la uwu owa ukpọn, ọ na rhie ẹre rọnmwẹ. Aizik hoẹmwẹ Ribẹka, ọni ẹre ọ ghi fu ẹre ẹko rre vbe iyẹ ghi wu nẹ.
wp16.3 14 ¶6-7
“I Gha Yo”
Vbe uzọla eso nọ gberra, Ẹlieza kegha gu Ebraham guan vbekpae ẹmwẹ na, ọ na nọ Ebraham wẹẹ: “Adeghẹ nene okhuo ma lele mwẹ kpa vbo?” Ebraham na wanniẹn wẹẹ, ọ ghaa yerriọ, “u gha . . . miẹn uhunmwu vbe obọ ihẹn mwẹ.” (Gẹnẹsis 24:39, 41) E Rebeka mwẹ asẹ nọ khian ya tae wẹẹ, irẹn hoo ne irẹn lele Ẹlieza ra irẹn ma hoo ne irẹn lelẹe. Te Ẹlieza wa gha ghọghọ wẹẹ, emwi hia ne irẹn mwamwaẹn mwẹ uhunmwu, sẹrriọ wẹẹ, ẹdẹ ghi gbe, ọ na nọ ẹgbẹe ọghe Rebeka deghẹ iran gha kue ne Rebeka wa lele irẹn kpa vbobọvbobọ. Vbọrhirhighayehẹ, ẹgbẹe ọghe Rebeka kegha hoo ne ovbi iran ye gbe ikpẹdẹ igbe vbe owa. Vbe okiekie, iran na ghi kha wẹẹ: “Wa gia tie ọmọ na ne a nọ rẹn vbe nọ kha hẹ.”—Gẹnẹsis 24:57.
Nia, ada khian eva nẹ. De emwi ne Rebeka khian ghi ta? Te irẹn khian ghi kha wẹẹ, irẹn i sẹtin lele okpia na gha rhie ẹvbo ne irẹn ma rẹn ra? Ra te irẹn khian ghee ẹre zẹvbe ẹkpotọ ne irẹn khian ya gha mwẹ ọghae vbe emwamwa ọghe Jehova? Vbe ne ẹmwata, te emwi hia khian ghi fiwerriẹ vbe arrọọ ọghe Rebeka vbe udemwurri. Sokpan, ẹmwẹ nọ tae keghi ya ima rẹn emwi nọ gele gha rre ọre ekhọe. Irẹn keghi wanniẹn wẹẹ: “I gha yo.”—Gẹnẹsis 24:58.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Gẹnẹsis 24:19, 20) “I gha vbe sa gie avbe ekẹtẹkẹtẹ ruẹ ne iran wọn vbene iran hoo.” 20 Ẹre ọ na tue esago ẹre ye ọkpan ne avbe aranmwẹ, iran na wọn amẹ, ọ na dọlegbe gha rrie uhae ya sa ọvbehe ọ te do sa gbaa avbe ekẹtẹkẹtẹ nii obọ.
wp16.3 12-13
“I Gha Yo”
Vbe akota ọkpa, iyeke vbe Rebeka ghi sa amẹ vuọn akhe ọghẹe nẹ, okpia ọkpa nọ khian enọwanrẹn nẹ keghi rhulẹ bu ẹre rre, ọ na khama rẹn wẹẹ: “Lahọ sa amẹ mẹ wọn vbe esago [akhe, NW ] ruẹ na.” Te okpia na fẹko rinmwian e Rebeka, ọghọ ẹre ọ vbe ya tae. E Rebeka bẹghe ẹre wẹẹ, ehe nọ rree ẹre okpia na ke dee. Ẹgiẹgiẹ, e Rebeka keghi mu akhe ni tuorre vbe izabọ re, ẹre ọ na wẹẹ ne okpia nii wọn vbe amẹ nọ furre nọ rre nene akhe. E Rebeka keghi bẹghe ẹre wẹẹ, okpia na vbe mwẹ ekẹtẹkẹtẹ igbe sokpan, amẹ i rre eke ne avbe aranmwẹ na wọn amẹ. E Rebeka rẹnrẹn wẹẹ okpia na fẹko ghee irẹn, ọ na vbe gha hoo nọ ru iyobọ ne nene okpia vbene ẹtin ẹnrẹn sẹ. Ẹre Rebeka na ghi kha wẹẹ: “I gha vbe sa gie avbe ekẹtẹkẹtẹ ruẹ ne iran wọn vbene iran hoo.”—Gẹnẹsis 24:17-19.
Yẹrẹro wẹẹ, ẹi amẹ kherhe ẹre Rebeka wẹẹ irẹn khian sa ne ekẹtẹkẹtẹ igbe na, amẹ nọ gha vuọn iran ẹko ẹre ọ wẹẹ irẹn khian sa ne iran. Deghẹ amẹ na gele gha khọn avbe ekẹtẹkẹtẹ, iran sẹtin wọn amẹ nọ gha gberra e galọn 25, ọni ọre 95 liters! Deghẹ ohanmwẹ amẹ gele gha gbe avbe ekẹtẹkẹtẹ nii, ọ rhiema wẹẹ ughaẹdẹ nibun ẹre Rebeka ya gha sa amẹ ne iran, ọna i re iwinna nekherhe. Sokpan emwi hia nọ ghi sunu rhiẹre ma wẹẹ, ọ gha kẹ, ohanmwẹ amẹ ma kakabọ gha gbe avbe ekẹtẹkẹtẹ nii. Sokpan ẹghẹ ne Rebeka ya wẹẹ irẹn gha sa amẹ ne avbe ekẹtẹkẹtẹ nii, ọ ma rẹn wẹẹ, ohanmwẹ amẹ i kakabọ gbe iran. Te irẹn gele mu egbe ne irẹn ya mu ọghọ ye enọwanrẹn na egbe, ọ gha khọn rẹn wẹẹ irẹn gha miẹn ẹsọn vbọ. Okpia na keghi kue yọ ne Rebeka sa amẹ ne avbe ekẹtẹkẹtẹtẹ ọghẹe. Ọ na vbe gha ghee Rebeka zẹ vbene ọ ya gha lẹ yo lẹ rre, ọ gha ya akhe ọghẹe sa amẹ vbe uhae, ọ ghi ya tue ẹre ye eke ne avbe ekẹtẹkẹtẹ na wọn amẹ, erriọ ẹre ọ wa gha ru ẹre yan egbe yan egbe.—Gẹnẹsis 24:20, 21.
wp16.3 13, ftn.
“I Gha Yo”
Ẹghẹ ota ẹre a ghi ye na. Okha na ma rhiẹre ma wẹẹ, ughaẹdẹ nibun ẹre Rebeka gbe vbe uhae na. Osẹ i vbe rrọọ nọ rhiẹre ma wẹẹ, vbene ọ te sa amẹ ne avbe ekẹtẹkẹtẹ na fo, ẹgbẹe ọre na gha vbiẹ, ra te iran ghi gha dee do ghee evbọzẹe nọ ma na he ye rre.
(Gẹnẹsis 24:65) Ọ na nọ ọguọmwadia nii wẹẹ, “Gha ọna khin ne ọ rre ore ne ọ bu ima de na?” Ọguọmwadia nii keghi wanniẹn wẹẹ, “Arowa mwẹ nọ.” Irẹn keghi rhie ugbaleto, ọna rhie gue aro ẹre.
wp16.3 15 ¶3
“I Gha Yo”
Vbe okiekie, ẹdẹ ne ima ka guan kaẹn vbe omuhẹn keghi sẹ. Zẹ vbene iran ya gha mu okhian la ẹdogbo ọghe Negeb, ẹdẹ na suẹn gha mu, e Rebeka keghi bẹghe okpia ọkpa. Te okpia na wa gha roro iro. E Baibol khare wẹẹ, e Rebeka keghi “tuorre vbe ekẹtẹkẹtẹ,” ọ gha kẹ, ọ ma kẹ ekẹtẹkẹtẹ nii ya ghughẹ rre, ẹre ọ na ghi nọ ọmwa nọ rhiẹre khian wẹẹ: “Gha ọna khin ne ọ rre ore ne ọ bu ima dee na?” A ghi tama rẹn wẹẹ Aizik nọ, ọ na ya ugbaleto ra ukhiọnfo ọghẹe gue aro. (Gẹnẹsis 24:62-65) Vbọzẹe nọ na ru vberriọ? Egbọre, te ọ yae rhie ọghọ ne Aizik nọ re okpia ne irẹn khian rọnmwẹ. Emwa eso keghi ghee imuegberriotọ ne Rebeka ghaa mwẹ zẹvbe emwi nẹdẹ, iran wẹẹ ai ghi do eni vbe ẹghẹ na. Vbene ẹmwata, ọ khẹke ne emwa hia, ke ikpia ke ikhuo, gha mu egbe rriotọ vbe na ghee Rebeka. Gha nọ vbuwe ima nẹi hoo nọ gha mwẹ egbe akpa vberriọ?
E Baibol Na Tie
(Gẹnẹsis 24:1-21) Te Ebraham ghi wa khian ọmaẹn ẹsẹse, Osanobua keghi wa vbe fiangbẹ vbe emwi ne ọ ru hia. 2 Ọ keghi tama ne ọ ghi re ọdiọn vbe avbe eguọmwadia ẹre hia, ne ọ vbe gbaroghe emwi ne ọ mwẹ hia wẹẹ, “Do viọ obọ yọ mwẹ akharha ne u vẹn ihẹn. 3 I hoo ne u vẹn ihẹn ya yan ma mwẹ vbe odaro Nọyaẹnmwa ne ọre Osanobua ọghe ẹrinmwi kevbe agbọn wẹẹ, u i ra rhie okhuo ne ovbi mwẹ vbe Kenan ẹvbo ne I ye na. 4 U ghi gha rrie ẹvbo mwẹ ne u ya rhie okhuo gie Aizik ne ovbi mwẹ vbe usun ivbi etẹn mwẹ.” 5 Sokpan ọguọmwadia nii wanniẹn wẹẹ, “Adeghẹ okhuo nii ma ghi kpaọ vbe owa, ne ọ lele mwẹ gha die ẹvbo na vbo? Te I gha ghi rhie ovbuẹ werriegbe gha rrie ẹvbo ne u ke rre ra?” 6 Ebraham keghi wanniẹn wẹẹ, “Ghẹ gia miẹn wẹẹ u dọlegbe rhie ovbi mwẹ gha rrie odọ! 7 Nọyaẹnmwa, Osanobua ẹrinmwi kevbe agbọn ẹre ọ rhie mwẹ ke owa erha mwẹ ladian otọ avbe etẹn mwẹ rre, ọ na vbe yan ma mwẹ ighẹ irẹn gha mu otọ na ne imẹ kevbe uniẹn mwẹ, ọ gha gie odibo ẹre ke odaro nuẹn ne u miẹn ehe na miẹn okhuo rhie ne ovbi mwẹ vbe evba. 8 Sokpan deghẹ nene okhuo ghi wẹẹ irẹn i leluẹ dee, ihẹn ne u vẹn mẹ na lahin ruẹn uhunmwu rrẹ, sokpan, vbene ọ rhirhi a gha ye hẹ, ghẹ dọlegbe rhie ovbi mwẹ gha rrie odọ.” 9 Ẹre ọguọmwadia nii na viọ obọ ẹre ye akharha Ebraham ne arowa ẹre, ọ na yan wẹẹ irẹn gha ru zẹ vbene Ebraham nọ rẹn. 10 Ọguọmwadia nii ne ọ gbaroghe emwi Ebraham hia keghi viọ igbe vbe uwu ekẹtẹkẹtẹ arowa ẹre, ọ na gha rrie ẹvbo ne Nahọ ye vbe Mẹsopotamia. 11 Ọ ghi sẹ evba, ọ viọ avbe ekẹtẹkẹtẹ nii ye iguẹ vbe ọkpẹn uhae ne ọ rre vbe a ra ladian vbe ẹvbo nii, ọ keghi re ẹdogbota, ẹghẹ ne ikhuo do ya gha sa amẹ. 12 Irẹn ka na erhunmwu wẹẹ, “Nọyaẹnmwa, Osanobua ọghe Ebraham ne arowa mwẹ, rhie arudinodẹ mẹ ẹrẹna ne u mu eyan ne u yan ma arowa mwẹ sẹ. 13 I mudia ye ọkpẹn uhae na ẹghẹ ne emọ ikhuo ni rre ẹvbo na gha na do sa amẹ. 14 I gha khama ọmọ okhuo ọkpa wẹẹ, ‘Ya uru ruẹ sa amẹ mẹ wọn.’ Adeghẹ ọ kharẹ wẹẹ, ‘Miẹn ne u wọn, I gha vbe sa ne avbe ekẹtẹkẹtẹ ruẹ.’ Gie ẹre gha re okhuo ne u zẹẹ ne Aizik ne ọguọmwadia ruẹ. Ọ gha sunu vbenian, I ghi rẹn wẹẹ u mu eyan, ne u yan ma arowa mwẹ sẹ.” 15 Vbe ọ ghi te na erhunmwu foo, Ribẹka keghi rre kẹẹ kevbe esago ẹre vbe izabọ, ovbi e Bẹtuẹl nokhuo nọ ne ovbi ọtẹn e Ebraham nokpia ighẹ Nahọ kevbe amwẹ ọnrẹn Milka. 16 Uvbi ẹre nọ, ọ keghi mose ẹsẹse, ọ ma he rẹn okpia. Ọ keghi la uhae, ọ ke ya sa amẹ, vuọn esago ẹre, ọ na dọlegbe gha dee. 17Ọguọmwadia nii keghi rhulẹ bu ẹre, ọ tama rẹn wẹẹ, “Lahọ sa amẹ mẹ wọn vbe esago ruẹ na.” 18 Irẹn wanniẹn, “Miẹn ne u wọn enọwanrẹn,” ọ na sie esago ni vbe izabọ ẹre, ọ na daeyi nẹẹn wọn. Ọ ghi wọn nẹ, ọ tama rẹn wẹẹ, 19 “I gha vbe sa gie avbe ekẹtẹkẹtẹ ruẹ ne iran wọn vbene iran hoo.” 20 Ẹre ọ na tue esago ẹre ye ọkpan ne avbe aranmwẹ, iran na wọn amẹ, ọ na dọlegbe gha rrie uhae ya sa ọvbehe ọ te do sa gbaa avbe ekẹtẹkẹtẹ nii obọ. 21 Okpia nii keghi hẹko mudia gha ghee ẹre, ne ọ miẹn ehe na rẹn a deghẹ te Nọyaẹnmwa rhie arudinodẹ ne irẹn vberriọ.
MARCH 16-22
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | GẸNẸSIS 25-26
“Isọ Keghi Khiẹn Ukpo Ọmọdiọn Ọghẹe”
(Gẹnẹsis 25:27, 28) Emọ ikpia na keghi do waan, Isọ kegha re ohuẹ ẹmwata, ne ọ la ehe hia khian, sokpan e Jekọb kegha re ọmwa ne ọ hunwan, ne ọ vbe di uwowa ya. 28 Aizik keghi hoẹmwẹ Isọ sẹ, rhunmwuda emiowo ne ọ gbe giẹe gha re rhiẹnrhiẹn ọnrẹn, sokpan Ribẹka keghi hoẹmwẹ Jekọb sẹ.
it-1 1242
E Jekọb
Te uyinmwẹ Isọ kevbe Jekọb wa lughaẹn ne egbe, Isọ ẹre Aizik hoẹmwẹ ọnrẹn sẹ, ohuẹ ẹre Isọ ghaa khin, te irẹn wa gha ru emwi nọ rhirhi khọn rẹn, ẹi vbe dia ihe ọkpa ya. Sokpan e Jekọb i ye vberriọ, e Baibol wẹẹ “e Jekọb kegha re ọmwa ne ọ hunwan [nẹi mwẹ abakuru, NW ] ne ọ vbe di uwowa ya,” te irẹn wa fẹko gha ru ọghẹe khian, avbe aranmwẹ ẹre irẹn ghaa gbaroghe, irẹn ẹre iyẹe vbe hoẹmwẹ ọnrẹn sẹ. Emwi na ya ẹmwẹ e Hibru nọ re tam kha, ọre ọmwa “nẹi mwẹ abakuru.” (Gẹn 25:27, 28) Vbe ako nibun vbe Baibol, a vbe loo ẹmwẹ e Hibru na nọ re tam, ya gie emwa ni mwẹ akueyi ọghe Osanobua. Vbe igiemwi, “emwa ne okuo ọpia yẹẹ, te iran ra khuiwu ọmwa ne ọ ta ẹmwata” ra emwa nẹi mwẹ abakuru. Ọrheyerriọ, e Jehova keghi tae yotọ wẹẹ te emwa nẹi mwẹ abakuru khian gha rrọọ vbuwe ọfunmwegbe vbe odaro. (Itan 29:10; Psm 37:37) Ọmwa “nẹi mwẹ abakuru [tam vbe urhuẹvbo e Hibru] kevbe nọ mudia ẹse” ẹre Job vbe gha khin.—Job 1:1, 8, NW; 2:3.
(Gẹnẹsis 25:29, 30) Ẹdẹ ọkpa, e Jekọb ghi le ọpẹkhẹrhẹ, Isọ keghi ke ehe ne ọ na ya ru ọbafi rre. Ohanmwẹ kegha gbẹe, 30 ọ keghi khama Jekọb wẹẹ, “Ohanmwẹ gbe mwẹ, fian mẹ kherhe vbe ọpẹkhẹrhẹ ne yẹn ẹn na.” (Ọni ọ siẹe ne a na tiẹre Idọm)
(Gẹnẹsis 25:31-34) Sokpan Jekọb keghi wanniẹn wẹẹ, “I gha fian nuẹn adeghẹ u mu ukpo ọmọdiọn ruẹn mẹ.” 32 Isọ keghi wanniẹn wẹẹ, “Ọ maan! Te I ra wu na, de emwi ne ọdiọn ra khian mẹ?” 33 Jekọb keghi wanniẹn wẹẹ, “Ka yan ma mwẹ wẹẹ u gha mu emwi ne ọ khẹ kuẹ mẹ.” Isọ keghi vẹn ihẹn ya khiẹn emwi ni khẹ kẹẹ zẹ vbe ọmọdiọn ne Jekọb. 34 Ẹre Jekọb ghi na rhie ebrẹd eso kevbe ikpowo nẹẹn. Irẹn keghi re, ọ na da, ọ na guakpao, ọ na gha rrie. Vbene ẹmwẹ ne ọ khẹ kẹe zẹ vbe ọmọdiọn wa sẹ vbe aro Isọ, ẹre ọni khin.
Vbọzẹe Nọ Na Khẹke Na Gha Gbọyẹmwẹ Ye Emwi Esi Ne Emwa Ru?
11 Eguọmwadia e Jehova eso nẹdẹ kegha re emwa ne ẹi gbọyẹmwẹ ye emwi. Vbe igiemwi, evbibiẹ Isọ kegha re emwa ni gele hoẹmwẹ e Jehova sokpan Isọ ma gbọyẹmwẹ ye emwi orhiọn. (Tie Hibru 12:16.) De vbene Isọ ya rhie uyinmwẹ na ma hẹ? Vbene Isọ ma na ka roro ẹre nẹ, ọ na khiẹn ukpo ọmọdiọn ọghẹe ne Jekọb rhunmwuda ọpẹkhẹrhẹ kẹkan. (Gẹn 25:30-34) Isọ na ghi do gha gbe ima rẹn vbe okiekie, ọ na gha vian wẹẹ afiangbe ma ghi sẹ irẹn obọ. Ọ ma gbọyẹmwẹ ye ukpamuyọmọ nọ te gha mwẹ zẹvbe ọmọdiọn, rhunmwuda ọni, esa i rrọọ nọ gha te ya gha vian.
it-1 835
Ọmọdiọn, Emwi Okọ Ra Emwi Irri Nokaro
Ke ẹghẹ gha dee, te a wa rhie ọghọ ne ọmọdiọn, rhunmwuda ukpo ne kpataki ne iran ye vbuwe ẹgbẹe, ọmọdiọn ẹre ọ ghi khian uhunmwuta ẹgbẹe vbe erhae gha wu. Ukhukhu eva ọghe ukhu erhae, ẹre ọ vbe sẹ ọre obọ. (Diut 21:17) Asẹ ne Riubẹn mwẹ zẹ vbe ọmọdiọn, ẹre ọ si ẹre nọ na tota ke Josẹf vbe ẹghẹ ne iran na gha rri evbare. (Gẹn 43:33) Sokpan vbe Baibol, a ghaa sunu yi eni emọ vbuwe ẹgbẹe, ai mobọ ya eni ọmọdiọn suẹn rhunmwuda wẹẹ a hoo na mu ọghọ ye ọre egbe. Vbe ẹghẹ nibun, eni ọmọ ne a mobọ họn usi ẹre rre ra nọ ya ekhọe hia ga Osanobua ẹre a ka sunu yi, ẹi re eni ọmọdiọn.—Gẹn 6:10; 1 Krọ 1:28; yae taa Gẹn 11:26, 32; 12:4; ya ghee uhunmwuta nọ khare wẹẹ, BIRTHRIGHT; INHERITANCE.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Gẹnẹsis 25:31-34) Sokpan Jekọb keghi wanniẹn wẹẹ, “I gha fian nuẹn adeghẹ u mu ukpo ọmọdiọn ruẹn mẹ.” 32 Isọ keghi wanniẹn wẹẹ, “Ọ maan! Te I ra wu na, de emwi ne ọdiọn ra khian mẹ?” 33 Jekọb keghi wanniẹn wẹẹ, “Ka yan ma mwẹ wẹẹ u gha mu emwi ne ọ khẹ kuẹ mẹ.” Isọ keghi vẹn ihẹn ya khiẹn emwi ni khẹ kẹẹ zẹ vbe ọmọdiọn ne Jekọb. 34 Ẹre Jekọb ghi na rhie ebrẹd eso kevbe ikpowo nẹẹn. Irẹn keghi re, ọ na da, ọ na guakpao, ọ na gha rrie. Vbene ẹmwẹ ne ọ khẹ kẹe zẹ vbe ọmọdiọn wa sẹ vbe aro Isọ, ẹre ọni khin.
(Hibru 12:16) Wa mwẹ ẹwaẹn, ne ọmwakọmwa ghẹ ya khian ne ọ gbe alama ra ne ẹi zẹ ye ẹmwẹ orhiọn, zẹ vbe ne Isọ ghaa ye, ne ọ na rhunmwuda ekan unu ọkpa mu ukpo ọmọ ọdiọn ne ọ ye khiẹn.
Inọta Ne Emwa Nọ
Nia, gia dọlegbe gha rrie ebe Hibru 12:16, nọ khare wẹẹ: “Wa mwẹ ẹwaẹn, ne ọmwakọmwa ghẹ ya khian ne ọ gbe alama ra ne ẹi zẹ ye ẹmwẹ orhiọn, zẹ vbe ne Isọ ghaa ye, ne ọ na rhunmwuda ekan unu ọkpa mu ukpo ọmọ ọdiọn ne ọ ye khiẹn.” De olika ẹmwẹ ne Pọl hoo nọ rhie ladian mwa?
Ẹi re uniẹn ne Mẹzaia la rre ẹre ukọ e Pọl guan kaẹn mwa. Ọ ka rhie ibude ne Ivbiotu e Kristi ne iran “gha la odẹ ne ọ diae khian” ne iran “ghẹ ya fi iyeke gbe ẹseọhẹ Osanobua.” Emwi vbenian sẹtin sunu daa iran deghẹ iran na yin uyinmwẹ alama oghẹ. (Hib. 12:12-16) Iran gha yin uyinmwẹ vberriọ, iran ghi yevbe na ghee Isọ. Isọ ma “zẹ ye ẹmwẹ orhiọn,” ọ na ẹre ọ zẹe ne ọ na ru emwi awua.
Ẹghẹ Ebraham kevbe Aizik ni re erha odede ẹre Isọ ya gha rre agbọn. Nọnaghiyerriọ, ẹi mwẹ Isọ ma tobọre zọese. (Gẹn. 8:20, 21; 12:7, 8; Job 1:4, 5) Sokpan, ne Isọ na rhie aro tua emwi ikpakpa, ọ keghi mu ukpamuyọmọ nọ hiunsi fua rhunmwuda evbare. Ughaghe te ọ vbe gha hoo nọ la irẹn ban ighẹ oya ne a ta yotọ wẹẹ ivbi Ebraham gha re. (Gẹn. 15:13) Isọ keghi ru awua vbe ọ viọ ikhuo eva ni ga ẹbọ rọnmwẹ. Uyinmwẹ na keghi si akhiẹ ye evbibiẹ ọre egbe. Ena hia rhiẹre ma wẹẹ, Isọ ma zẹdẹ gha gbọyẹmwẹ ye emwi orhiọn. (Gẹn. 26:34, 35) Te Jekọb wa lughaẹn ne Isọ. Ikhuo ni ga e Jehova ẹre Jekọb rhiere, agharhemiẹn wẹẹ ọ ma gha khuẹrhẹ nẹẹn.—Gẹn. 28:6, 7; 29:10-12, 18.
(Gẹnẹsis 26:7) Emwa ẹvbo nii ghi gualọ otọ ẹmwẹ amwẹ ọnrẹn vbe obọ ẹre, ọ keghi kha wẹẹ, “Ọtẹn mwẹ nokhuo nọ.” Ohan kegha muẹn wẹẹ emwa ẹvbo nii gha gbe irẹn ruan ne iran rhie, e Ribẹka ne ọ wa mose ẹsẹse.
it-2 245 ¶6
Ohoghe
Ẹmwẹ nọ rre Baibol ya ima rẹn wẹẹ, ọ ma khẹke ne ima gha mema ta ohoghe, sokpan, ọna ma rhiema wẹẹ, te ọmwa khian wa gha ta ẹmwata ma emwa vbekpae ẹmwẹ nọ ma khẹke ne iran rẹn vbekpa re. Jesu Kristi bu ima ude wẹẹ: “Ghẹ rhie emwi nọhuanrẹn ne ekita, te ọ ra gha gbọọ ruẹ kẹkan. Ghẹ rhie emwi uzọmọ ye odaro esiebo, te ọ ra ya owe rri ẹre ginna otọ.” (Mat 7:6) Vbe ẹghẹ nibun, Jesu ma gha gbe ẹmwẹ ẹho rua ma emwa, ọ ma vbe gha rhie ewanniẹn ye inọta ne iran nọ rẹn, rhunmwuda, iran sẹtin rhie ikuanegbe nẹẹn. (Mat 15:1-6; 21:23-27; Jọn 7:3-10) Egbe aro vbenian ẹre ọ khẹke ne ima vbe ya gha ghee uyinmwẹ ne Ebraham, Aizik, Rehab kevbe Ẹlaisia yinrin, ne iran ma na gbe ẹmwẹ ẹho rua ma emwa nẹi ga e Jehova.—Gẹn 12:10-19; uhunmwu ẹnrẹn 20; 26:1-10; Jọs 2:1-6; Jems 2:25; 2 Ọba 6:11-23.
E Baibol Na Tie
(Gẹnẹsis 26:1-18) Ukhunmwu kevbe dọlegbe fi vbe otọ nii, ẹi vbe re ne ọ fii vbe ẹghẹ Ebraham. Aizik na bu Abimẹlẹk, ọba avbe Filistin vbe Gera. 2 E Nọyaẹnmwa keghi rhiegbe ma Aizik, ọ na tama rẹn, wẹẹ, “Ghẹ yo Igipt. Mudia vbe ẹvbo ne I tama ruẹn ne u dia. 3 U ghi di emwa ya, I gha rrọọ yaba ruẹ, I gha fiangbuẹ rhunmwuda, I gha mu otọ na nuẹn, kevbe uniẹn ruẹn. I gha mu eyan ne I yan ma Ebraham ne erhaa sẹ. 4 I gha viọ ivbi uniẹn ruẹn nuẹn ne ọ gha bun zẹ vbe orhọnmwẹ ni rre iso, I gha mu otọe na hia ne iran. Iyaẹvbo agbọn na hia ghi gha rinmwian ne I fiangbe iran zẹ vbe ne i fiangbe ivbi uniẹn ruẹn. 5 I gha fiangbuẹ rhunmwuda, Ebraham họn ẹmwẹ mẹ, ọ kevbe rhie uhi mwẹ hia mwẹ.” 6 Aizik keghi yin Gera. 7 Emwa ẹvbo nii ghi gualo otọ ẹmwẹ amwẹ ọnrẹn vbe obọ ẹre, ọ keghi kha wẹẹ, “Ọtẹn mwẹ nokhuo nọ.” Ohan kegha muẹn wẹẹ emwa ẹvbo nii gha gbe irẹn ruan, ne iran rhie e Ribẹka ne ọ wa mose ẹsẹse. 8 Aizik ghi kpẹẹ nẹ vbe evba kherhe, Abimẹlẹk ne oba Filistin keghi ke ewindo ghee otọ, ọ keghi bẹghe vbe Aizik vbe Ribẹka gba ku vbe ọdọ vbe amwẹ. 9 Abimẹlẹk keghi gie ne a tie Aizik, ọ tama rẹn wẹẹ, “Ghe emwi, ọvbokhan ruẹn wa nọ, vbua gu kha yi wẹẹ ọtuẹn nokhuo nọ?” Irẹn keghi wanniẹn wẹẹ, “Te I te gha roro wẹẹ iran gha gbe mwẹ uan adeghẹ I khare wẹẹ ọvbokhan mwẹ nọ.” 10 Abimẹlẹk keghi kha wẹẹ, “Vbe ọna khun emwi ne u ru ima re na? Adeghẹ a miẹn emwa mwẹ eso ni gu ọvbokhan ru emwi, wẹẹ ẹre ọ gha do ye ima rri abe.” 11 Abimẹlẹk keghi yi iyi ma emwa rẹn hia wẹẹ, “Ọmwa rhọkpa ghẹ ru ọmwa na khọ ra amwẹ ọnrẹn, a gha miẹn ọmwa ne ọ ru vberriọ, a gha gbẹe rua.” 12 Aizik keghi mu ugbo vbe ẹvbo nii vbe ukpo nii, emwi ne ọ rhọre keghi ya ukhukhu arriaisẹn bun sẹ vbe ne ọ ya kọ, rhunmwuda, ẹ Nọyaẹnmwa fiangbẹ. 13 Emwi kegha ma nẹẹn khian, ọ keghi khian ọmwa ne ọ fe ẹsẹsẹmwẹse. 14 Avbe Filistin kegha gbọvo ẹre rhunmwuda ighẹ ọ mwẹ oghẹn ohuan kevbe ẹmila nibun deba avbe eviẹn. 15 Ẹre iran na ya ye iku ran avbe uhae hia ne eguọmwadia erhae ighẹ Ebraham fiaẹn ẹghẹ ne Ebraham na gha rre agbọn. 16 Abimẹlẹk keghi tama Aizik wẹẹ, “Do kpaọ, rhunmwuda, u mwẹ ẹtin sẹ ima gbe.” 17 Rhunmwuda ọni Aizik keghi kpaọ, ọ na ya bu agọ ye Gera, ọ na di evba ya vbe ẹghẹ kherhe. 18 Ọ keghi dọlegbe yalọ avbe uhae ne iran fiaẹn vbe ẹghẹ Ebraham ne erhae, ne avbe Filistin vbe ran vbe ọ wu nẹ. Aizik keghi dọlegbe gha tie iran eni ne erhae vbe gha tie iran re.
MARCH 23-29
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | GẸNẸSIS 27-28
“E Jekọb Keghi Miẹn Afiangbe Nọ Khẹke Nọ Sẹ Ọre Obọ”
(Gẹnẹsis 27:6-10) E Ribẹka keghi tama Jekọb wẹẹ, “I họẹn vbe erha a tama Isọ wẹẹ, 7 ‘Mu emiowo gu mwẹ ne u le evbare mẹ. I ghi rriọẹ, ne I fiangbuẹ vbe sirra Nọyaẹnmwa vbe I te wu.’ 8 Banbanna nian ovbi mwẹ, u ghi họn ẹmwẹ mẹ ne u ru vbe ne I khare. 9 Gha rrie uwu oghẹn emwiri ne u ya hannọ ivbi ẹwe nọ tii eva viọ gu mwẹ. I ghi le egbe evbare ne ọ rhiẹnrhiẹn erha a. 10 U ghi mu gie erha a ne ọ rriọe ne ọ fiangbuẹ vbene ọ te wu.”
w04 4/15 11 ¶4-5
E Rebeka—Okhuo Nọ Ga Osanobua Kevbe Nọ Zẹ Emwi Ru Vbe Ẹghẹ Nọ Khẹke
E Baibol ma tae deghẹ Aizik rẹnrẹn wẹẹ, Isọ ẹre ọ khian gha ga e Jekọb. Vbọrhirhighayehẹ, e Rebeka vbe Jekọb rẹnrẹn wẹẹ, e Jekọb ẹre ọ khẹke ne afiangbe nii sẹ ọre obọ. Rhunmwuda ọni, e Rebeka keghi zẹ emwi ru vbe ọ ghi họn wẹẹ, Aizik wẹẹ ne Isọ le evbare gi irẹn ne irẹn mieke na fiangbe ẹre. E Rebeka wa ye mwẹ izọghae kevbe ẹwaẹn ne a ya rherhe zẹ emwi ru, nọ ghaa mwẹ vbọ rre igbama. E Rebeka keghi tama e Jekọb nọ viọ ivbi ẹwe eva gi irẹn, ọ na wẹẹ irẹn gha yae le evbare nọ wa yẹẹ ọdafẹn irẹn. Iyeke ọni, ọ na wẹẹ ne Jekọb ba ru vbene a miẹn wẹẹ irẹn ọre Isọ, ne erhae mieke na fiangbe ẹre. Sokpan e Jekọb ma kue. Ọ rẹnrẹn wẹẹ erha irẹn gha ghi do rẹn wẹẹ te irẹn fi eki, ọ sẹtin tie ihẹn ne irẹn! Sokpan, e Rebeka keghi kha wẹẹ. “Ihẹn ne a rhirhi tie nuẹn, ovbi mwẹ, uhunmwu mwẹ ọ gha ye.” Ẹre Rebeka na ghi le evbare mu ne Jekọb, ọ na wẹẹ ne Jekọb ba ru vbene a miẹn wẹẹ irẹn ọre Isọ, iyeke ọni, ọ na wẹẹ nọ bu erhae gha khian.—Gẹnẹsis 27:1-17.
Ima ma rẹn emwi nọ si ẹre ne Rebeka na ru egbe emwi vberriọ. Emwa nibun keghi tae wẹẹ emwi dan ẹre ọ ru, sokpan, e Baibol ma kha vberriọ, Aizik ma vbe gu e Rebeka gui vbe ọ ghi do rẹn wẹẹ e Jekọb ẹre irẹn fiangbe. Nọghayayerriọ, Aizik keghi fiangbe Jekọb sayọ. (Gẹnẹsis 27:29; 28:3, 4) E Rebeka rẹn emwi ne Jehova ta yotọ vbekpae ivbi ẹre. Rhunmwuda ọni, ọ keghi zẹ emwi ru ne afiangbe nọ khẹke Jekọb, mieke na sẹ ọre obọ. Te ọna wa gua ahoo ọghe Jehova ro.—Rom 9:6-13.
(Gẹnẹsis 27:18, 19) E Jekọb keghi bu erhae, ọ wẹẹ, “Evbavba!” Irẹn wanniẹn wẹẹ, “Ghe mwẹ. De ne ọ khin vbe uwu ivbi mwẹ yi?” 19 E Jekọb keghi wanniẹn wẹẹ, “Mẹ Isọ ne ovbuẹ nọdiọn nọ. I ru vbene u tama mwẹ nẹ. Lahọ kpaegbe tota ne u re vbe emiowo ne I mu gue ne u miẹn ehe na fiangbe mwẹ.”
w07 10/1 31 ¶2-3
Inọta Ne Emwa Nọ
E Baibol ma wa tama ima emwi nọ si ẹre ne Rebeka vbe Jekọb na yin uyinmwẹ vberriọ, sokpan, ọ gi ima rẹn wẹẹ, te ẹmwẹ na wa de rre vbe udemwurri. Ma ghi yẹrẹro wẹẹ, Ẹmwẹ Osanobua ma tae deghẹ emwi dan ra emwi esi ẹre Rebeka vbe Jekọb ru, nọnaghiyerriọ, ẹi gi ima na kha wẹẹ ohoghe na ta kevbe uyinmwẹ erẹrẹ wa gua iran obọ ro. Vbọrhirhighayehẹ, e Baibol rhan otọ vbene emwi na hia ya sunu.
Vbe okaro, okha na ya ima rẹn wẹẹ, e Jekọb ẹre ọ khẹke ne Aizik fiangbe, ẹi re Isọ. Vbe ẹghẹ eso nọ gberra, Jekọb keghi dẹ ukpo ọmọdiọn vbe obọ Isọ ne ọtiọnrẹn, ẹmwẹ evbare ẹre ọ ya Isọ khiẹn ukpo ọmọdiọn ọghẹe ne Jekọb. Isọ ma gbọyẹmwẹ ye ukpo ọmọdiọn ọghẹe hiehie. (Gẹnẹsis 25:29-34) Nọnaghiyerriọ, te Jekọb bu erhae gha khian nọ mieke na miẹn afiangbe nọ khẹke nọ gele sẹ ọre obọ.
(Gẹnẹsis 27:27-29) Ugbẹn vbe ọ ghi sikẹ ọre ne ọ do ya unu soso ẹre unu, Aizik keghi winhin ukpọn rẹn, ọ keghi fiangbẹ wẹẹ, “Uwinhinmwẹ ovbi mwẹ na yevbe ọghe otọe ne Nọyaẹnmwa fiangbe! 28 Te Osanobua gha rhie evbu ẹrinmwi nuẹn, ne ọ ya ugbo ruẹ khian ne ọ ma emwiokọ! Te ọ gha rhie ọka kevbe ayọn nibun nuẹn! 29 Te iyaẹvbo nibun gha khian eguọmwadia ruẹ, ne emwa gha hie uhunmwu rre nuẹn. Te u gha khian arowa avbe etuẹn, ne uniẹn ivbi iyuẹ gha vbokho uhunmwu rre nuẹn. Ihẹn ọghe iran ni rhovbiọ, afiangbe ọghe iran ni fiangbuẹ.”
it-1 341 ¶6
Afiangbe
Vbe ẹvbo ne ikpia na ta ẹmwẹ nọ sẹ, a te miẹn wẹẹ iran wu, iran ghi ka fiangbe ivbi iran. Afiangbe na keghi re emwi nọ wa kakabọ ru ekpataki, aro nọ ghaan ẹre iran vbe ya ghee ẹre. Ọni ẹre ọ si ẹre ne Aizik na fiangbe Jekọb, ọ na gha roro ẹre wẹẹ irẹn ọre Isọ ne ọmọdiọn. Aizik keghi tae wẹẹ, te agbọn khian maan e Jekọb, ọ ghi vbe mwẹ alaghodaro sẹ ọtiọnrẹn ighẹ Isọ, te Aizik wa gha rinmwian e Jehova nọ gi ẹmwẹ ne irẹn tae gele mwẹ amusẹ, na kha na, Aizik khian ọmaẹn nẹ, ọ vbe rhu aro. (Gẹn 27:1-4, 23-29; 28:1, 6; Hib 11:20; 12:16, 17) Ẹghẹ eso ghi gberra, Aizik keghi ya ekhọe obọ ẹre werriegbe fiangbe Jekọb sayọ. (Gẹn 28:1-4) A te miẹn wẹẹ e Jekọb wu, ọ na ka fiangbe ivbi e Josẹf eva, iyeke ọni, ọ na fiangbe ivbi ẹre. (Gẹn 48:9, 20; 49:1-28; Hib 11:21) Erriọ vbe nọ, vbene Mosis te wu, ọ na fiangbe agbẹnvbo ọghe Ivbi Izrẹl. (Diut 33:1) Avbe afiangbe na gele mwẹ amusẹ vbene dọmwadẹ ọghẹe ya tae, nọ rhiema wẹẹ, te iran ghaa ta ẹmwẹ nọ khian sunu vbe odaro. Ugbẹnso, ọmwa nọ khian fiangbe ọmwa ghi rhie obọ yan uhunmwu ọmwa ne irẹn khian fiangbe.—Gẹn 48:13, 14.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Gẹnẹsis 27:46–28:2) Ribẹka keghi tama Aizik wẹẹ, “Egbe ikhuo eghọẹn ne Isọ viọ re wọ mwẹ, ẹtin iran fo mwẹ. A i ghẹ miẹn wẹẹ te Jekọb ghi vbe rhie vbe ivbi e Hiti na, ọni ọre I ghi na wu!”
28 Aizik keghi tie Jekọb, ọ ghi tuọe nẹ, ọ tama rẹn wẹẹ, “Ghẹ rhie okhuo ne ovbi e Kenan. 2 Mu egbe ne u do gha rrie Mẹsopotamia, ne u gha rrie owa Bẹtuẹl ne erha iyuẹ. U ghi rhie ọkpa vbe avbe ikhuo ni rre evba rọnmwẹ, ọkpa vbe uwu avbe emọ ikhuo Leban ne ọtẹn iyuẹ.
w06 4/15 6 ¶3-4
Emwi Nọ Khian Ru Iyobọ Ne Ọdọ Vbe Amwẹ Ya Gha Gu Egbe Guan Ẹse
Aizik vbe Rebeka ghaa gu egbe guan ẹse ra? Ovbi iran ighẹ Isọ ghi rhie ikhuo e Hẹt eva rọnmwẹ nẹ, ọlọghọmwa nọkhua keghi de rre vbuwe ẹgbẹe. E Rebeka “keghi tama Aizik” wẹẹ: “Egbe ikhuo eghọen ne Isọ viọ re wọ mwẹ, ẹtin iran fo mwẹ. Ai ghẹ miẹn wẹẹ te Jekọb [ovbi iran nokpia ne kherhe] ghi vbe rhie vbe ivbi e Hiti na, ọni ọre I ghi na wu!” (Gẹnẹsis 26:34; 27:46) Ọ dewuarorua wẹẹ, te Rebeka wa ta ẹmwẹ nọ rrọọ re ekhọe ma Aizik.
Aizik keghi tama e Jekọb nẹ ghẹ rhie okhuo vbuwe ẹbu ivbi e Kenan. (Gẹnẹsis 28:1, 2) E Rebeka ka ta ẹmwẹ nọ rrọọ re ekhọe nẹ. Ọna rhiema wẹẹ, iran eva gele ziro kugbe vbekpae ẹmwẹ na vbe odẹ nọ khẹke, igiemwi esi ẹre ọna wa khin ne ima vbe ẹdẹnẹrẹ. Sokpan, vbọ khian ghi sunu deghẹ ọdọ vbe amwẹ ma gba kue ye emwi ọkpa? De emwi nọ khian ru iyobọ ne iran?
(Gẹnẹsis 28:12, 13) Ọ keghi mina wẹẹ, irẹn miẹn ikpawẹ ọkpa ne ọ ke otọ ya sẹ iso, avbe odibo Osanobua kegha hin ẹnrẹn, iran na vbe gha tuorre. 13 Iyeke ọni, ọ keghi miẹn vbe Nọyaẹnmwa mudia ke irẹn, ọ wẹẹ, “Mẹ ọrọre Nọyaẹnmwa, Osanobua Ebraham kevbe Aizik. Otọ ne u lovbiẹ yi na, I gha yaẹ nuẹn ke uwẹ kevbe uniẹn ruẹn,
w04 1/15 28 ¶6
Avbe Olika Ẹmwẹ Ni Rre Ebe Gẹnẹsis—II
28:12, 13—Vbọ demu ighẹ imina ne Jekọb minaẹn nọ dekaẹn “ikpawẹ” ra ugbalaka? “Ikpawẹ” ra ugbalaka na keghi yevbe emwi na ya okuta ma na ya hin egedege. Ọna rhiema wẹẹ, emwa ni rre ẹrinmwi kevbe emwa ni rre uhunmwu otagbọn wa gu egbe guan. Ne avbe odibosa na gha lae yo lae rre vbe rhiema wẹẹ, avbe odibosa mwẹ iyobọ ne kpataki ne iran ye, vbe Jehova kevbe emwa nagbọn ne irẹn hoẹmwẹ ọnrẹn ghaa gu egbe guan.—Jọn 1:51.
E Baibol Na Tie
(Gẹnẹsis 27:1-23) Aizik ghi khian ọmaẹn nẹ, ẹi ghi dẹghe. Ọ keghi gie ne a tie Isọ ovbi ẹre nokpia nọdiọn, ọ keghi tama rẹn wẹẹ, “Ovbi mwẹ!” Irẹn keghi wanniẹn wẹẹ, “Ghe mwẹ.” 2 Aizik keghi khama rẹn wẹẹ, “U miẹn nian wẹẹ I khian ọmaẹn nẹ. I sẹtin wu vbe ọ ma he kpẹẹ ban, 3 banbanna nian, viọ emwi ohuẹ ruẹ, uhanbọ kevbe ifẹnmwẹ gha rrie uwu oha ne u ya gbe aranmwẹ gu mwẹ. 4 U ghi le evbare ne ọ rhiẹnrhiẹn, egbe ne ọ yẹ mwẹ ne u mu gu mwẹ. I ghi rriọe, ẹkponi I ghi rhie afiangbe mwẹ ne okiekie nuẹn vbe I te wu.” 5 Ẹghẹ ne Aizik na gha gu Iso ne ovbi ẹre guan, e Ribẹka kegha danmwehọ. Isọ ghi kpaọ gha rrie oha nẹ ne ọ ya gbe aranmwẹ gie erhae. 6 E Ribẹka keghi tama Jekọb wẹẹ, “I họẹn vbe erha a tama Isọ wẹẹ, 7 ‘Mu emiowo gu mwẹ ne u le evbare mẹ. I ghi rriọẹ, ne I fiangbuẹ vbe sirra Nọyaẹnmwa vbe I te wu.’ 8 Banbanna nian ovbi mwẹ, u ghi họn ẹmwẹ mẹ ne u ru vbe ne I khare. 9 Gha rrie uwu oghẹn emwiri ne u ya hannọ ivbi ẹwe nọ tii eva viọ gu mwẹ. I ghi lẹe egbe evbare ne ọ rhiẹnrhiẹn erha a. 10 U ghi mu gie erha a ne ọ rriọe ne ọ fiangbuẹ vbene ọ te wu.” 11 Sokpan Jekọb keghi tama iyẹẹ wẹẹ, “U rẹnrẹn ighẹ ọmwa ne ọ zọ eto vbe egbe ọre Isọ khin, vbene egbe mwẹ na rriẹ kpẹghẹ. 12 Ughaghe erha mwẹ ghi ye obọ kan mwẹ, ọ ghi do rẹn ighẹ te I ra hiẹ irẹn mu ru, ẹghẹ ni, ihẹn ighi ra rhie gie egbe mwẹ ye ihe afiangbẹ.” 13 Iyẹe keghi wanniẹn wẹẹ, “Ihẹn ne a rhirhi tie nuẹn, ovbi mwẹ, uhunmwu mwẹ ọ gha ye, ya ru vbene I tama ruẹn, gha khian, ya viọ nene ẹwe gu mwẹ.” 14 Ẹre ọ na gele gha khian ya munọẹn viọ giẹe. Ọ keghi le evbare ne ọ yẹ erhae. 15 Ẹre ọ na viọ ukpọn ni maan sẹ vbe ọghe Isọ, ne ọ viọ ye owa, ọ na viọ iran yọ e Jekọb. 16 Ọ keghi viọ ohian ẹwe ye ẹre obọ ke ehe ne eto i ye vbe ẹyaẹn rẹn. 17 Ọ keghi mu evbare ne ọ rhiẹnrhiẹn nii kevbe ebrẹd ne ọ le nẹẹn. 18 E Jekọb keghi bu erhae, ọ wẹẹ, “Evbavba!” irẹn wanniẹn wẹẹ, “Ghe mwẹ. De ne ọ khin vbe uwu ivbi mwẹ yi?” 19 E Jekọb keghi wanniẹn wẹẹ, “Mẹ Isọ ne ovbuẹ nọdiọn nọ. I ru vbene u tama mwẹ nẹ. Lahọ kpaegbe tota ne u re vbe emiowo ne I mu guẹ ne u miẹn ehe na fiangbe mwẹ.” 20 Aizik keghi kha wẹẹ, “Ovbi mwẹ, vbua na rherhe miẹn ọẹn vberriọ yi?” E Jekọb wanniẹn wẹẹ, “E Nọyaẹnmwa Osanobua ruẹ ẹre ọ gu mwẹ rhẹrhẹ miẹn ọẹn.” 21 Aizik keghi tama Jekọb wẹẹ, “Lahọ sikẹ mwẹ ne I yẹ obọ kan ruẹn. Wẹ ọ gele re Isọ?” 22 E Jekọb keghi sikẹ erhae, ọ keghi ya obọ ghe ẹre egbe, ọ na kha wẹẹ, “Urhu ruẹ ye vbe urhu Jekọb, sokpan obọ ruẹ yevbe ọghe Isọ.” 23 Ọ ma sẹtin rẹn Jekọb.
MARCH 30–APRIL 5
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | GẸNẸSIS 29-30
“E Jekọb Keghi Rhie Okhuo”
(Gẹnẹsis 29:18-20) E Jekọb kegha hoẹmwẹ Rekiẹl, ọ keghi kha wẹẹ, “I gha ya ukpo ihinrọn ga ye Rekiẹl, adeghẹ u gha rhie mẹ.” 19 E Leban keghi kha wẹẹ, “I ya ẹre nuẹn ẹre ọ ma sẹ ne I yae ne ọmwa ọvbehe, tota ke mwẹ.” 20 E Jekọb keghi ya ukpo ihinrọn ga ye Rekiẹl, ọ keghi yevbe ikpẹdẹ ẹso vbe aro ẹre rhunmwuda, ọ hoẹmwẹ ọnrẹn.
w03 10/15 29 ¶6
E Jekọb Keghi Gbọyẹmwẹ Ye Asikẹgbe Nọ Gu E Jehova Mwẹ
Vbe ẹghẹ nẹdẹ, okpia gha mu igho ye okhuo uhunmwu nẹ, ọ rhiema wẹẹ, a kha ẹmwẹ ọnrẹn nẹ, ọni ọre wẹẹ, okpia nii muegbe nọ ya gu okhuo nii yin sẹ ota. Ẹghẹ eso ghi gberra, Uhi e Mosis keghi tae wẹẹ, okpia gha rẹrẹ okhuo, ọ na gu ẹre ru emwi ọdọ vbe amwẹ, igho esiliva 50 ẹre ọ khian mu ye ọre uhunmwu. Okpia ọkpa nọ rri egie ebe na tiẹre Gordon Wenham yayi wẹẹ, ọna ọre “igho nọ ghi kpọlọ sẹ” na gha sẹtin mu ye okhuo uhunmwu, uhiẹn, “eso kue kherhe sẹ ọni.” (Diuteronomi 22:28, 29) E Jekọb ma gha mwẹ igho. Ọ na ghi wẹẹ irẹn gha ya ukpo ihinrọn ga e Leban. Gordon Wenham keghi kha wẹẹ, “Igho esiliva ọkpa ra ukhiọnmwẹ ẹre emwa ni gbe ezọbu ni ghaa rre Babilọn miẹn vbe uki ọkpa,” (odẹ igho esiliva 42 ya sẹ 84 ẹre iran miẹn vbe ukpo ihinrọn). Ọ na vbe rhie tẹ wẹẹ, ne Jekọb na wẹẹ irẹn gha ya ukpo ihinriọn ga ye Rekiẹl rhiema wẹẹ, “Iwinna ne Jekọb ru vbe ukpo ihinrọn, kakabọ kpọlọ sẹ igho na mu ye okhuo uhunmwu.” E Leban keghi kue yọ.—Gẹnẹsis 29:19.
(Gẹnẹsis 29:21-26) E Jekọb keghi khama e Leban wẹẹ, “Ẹghẹ gba nẹ rhie ovbuẹ mẹ rhie rọnmwẹ.” 22 Ẹre Leban na le evbare irhiọha, ọ na tie emwa hia sẹ owa. 23 Sokpan, asọn ghi rre, ne ọ gha na te rhie Rekiẹl gha khian, ọ keghi rhie Lia gie Jekọb, e Jekọb keghi gu ẹre ru emwi. 24 (E Leban keghi rhie Zilpa ne ọviẹn ọnrẹn nokhuo zẹvbe ovbiọha ne Lia ne ovbiẹre.) 25 Ẹdẹ ghi gbe nẹ e Jekọb keghi do rẹn wẹẹ e Lia nọ. Irẹn keghi bu e Leban gha khian, ọ tama rẹn wẹẹ, “Vbua na ru mwẹ vberriọ hẹ yi? E Rekiẹl ẹre I ga yi. Vbua na fi mwẹ hẹ.” 26 E Leban keghi khama rẹn wẹẹ, “Ma i ru ẹre vberriọ vbe edinrian, ne a ka rhie ọvbokhan rrie khẹ ọdiọn.
w07 10/1 8-9
Etẹn Nikhuo Eva “Ni Biẹlẹ Emọ Nibun Ne Jekọb” Sokpan Iran Ma Gha Ghọghọ
E Lia ẹre ọ si uma na ya mu e Jekọb rẹrẹ ra? Ra adia ọghe erhae ẹre ọ ghaa lele? De eke ne Rekiẹl ghaa ye? Irẹn rẹn emwi nọ ghaa sunu ra? Deghẹ ọ rẹnrẹn, ọ ghọghọ yọ ra? Irẹn gha sẹtin gbodan ghee emwamwa ọghe erhae ra? E Baibol ma rhie ewanniẹn ye avbe inọta na. Ma ma wa rẹn vbene Rekiẹl vbe Lia ghee ẹmwẹ na hẹ, sokpan te emwi nọ sunu wa ya ohu mu e Jekọb. E Jekọb ma gu e Rekiẹl vbe Lia gui, sokpan e Leban ẹre ọ gu gui, ọ na nọ rẹn wẹẹ: “E Rekiẹl ẹre I ga yi. Vbua na fi mwẹ he?” Ẹre Leban na wẹẹ, “Ma i ru ẹre vberriọ . . . , ne a ka rhie ọvbokhan rrie khẹ ọdiọn. Zin egbe ne u gie izọla ọkpa oghọghọ irhiọha gba nẹ, I gha vbe rhie Rekiẹl nuẹn adeghẹ u gha ga mwẹ la ukpo ihinrọn ọvbehe.” (Gẹnẹsis 29:25-27) Erriọ e Jekọb ghi ya viọ ikhuo eva rọnmwẹ, ọna keghi si igbọvo ye uwu ẹgbẹe ọghe iran.
it-2 341 ¶3
Orọnmwẹ
Idugie. Ẹi wa mwẹ idugie ne kpataki ne a wa ru vbe ẹdẹ ne ọmwa ru orọnmwẹ, vbọrhirhighayehẹ, emwa eso vbe gha si egbe koko sọyẹnmwẹ egbe vbe ẹdẹ ne ọmwa ru orọnmwẹ vbe otọ Izrẹl. Ovbi ọha keghi ru emwamwa nibun vbe owa re, vbe ẹdẹ nọ ru orọnmwẹ. Vbe okaro, ọ ghi khuẹ, ọ ghi vbe ya ori nọ winhin woo. (Yae taa Rut 3:3; Ẹzik 23:40.) Ugbẹnso, ikhuo eso ghi ru iyobọ ne ovbi ọha ya mu egbe, ọ ghi mu ẹwu irhiọha ọghẹe yọ kevbe ẹwu nọfua. Ugbẹnso, ovbi ọha ghi do ukpọn ẹnrẹn mose mose vbene igho ẹre vbe sẹ. (Jer 2:32; Arhie 19:7, 8; Psm 45:13, 14) Ovbi ọha keghi vbe ya ikpẹrọnmwọn, emwi ehọ ra emwi urhu te egbe, deghẹ ọ mwẹ (Aiz 49:18; 61:10; Arhie 21:2), iyeke ọni, iran ghi ya ukpọn gue, te ukpọn na yevbe ukhiọnfọ ne a ya gue aro, ọ ghi vbe tuo sotọ. (Aiz 3:19, 23) Ọna ya ima rẹn evbọzẹe ne Leban na sẹtin mu e Jekọb rẹrẹ; ne ọ gha te ya rhie Rekiẹl nẹẹn, ọ na rhie Lia nẹẹn. (Gẹn 29:23, 25) E Rebeka ghi miẹn Aizik, ọ na ya ukhiọnfọ gue aro. (Gẹn 24:65) Ọna keghi re emwi ne ovbi ọha ru, nọ ya rhie ọghọ ne ọdafẹn ọha.—1 Kọr 11:5, 10.
(Gẹnẹsis 29:27, 28) Zin egbe ne u gie izọla ọkpa oghọghọ irhiọha gba nẹ, I gha vbe rhie Rekiẹl nuẹn adeghẹ u gha ga mwẹ la ukpo ihinrọn ọvbehe.” 28 E Jekọb ke kue yọ, izọla oghọghọ irhiọha ni ghi gba nẹ, e Leban keghi rhie Rekiẹl ne ovbi ẹre nẹẹn rhiẹ rọnmwẹ.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Gẹnẹsis 30:3) Ọ keghi kha wẹẹ, “Ghe ọviẹn mwẹ nokhuo ighẹ Bilha vbe emwa na, ya gu ẹre ru ẹmwi ne ọ biẹ mẹ, odẹ vbenian mẹ ghi lekpa ẹre do gha re iye ọmọ.”
it-1 50
Ne A Mu Ọmwa Ye Ọmọ Biẹ
E Rekiẹl vbe Lia kegha ghee emọ ne eguọmwadia ikhuo ọghe iran biẹ ne Jekọb zẹvbe ivbi iran. (Gẹn 30:3-8, 12, 13, 24) Vbene a ghae ukhu sẹ obọ ivbi e Rekiẹl kevbe Lia, erriọ ẹre a vbe ghae ukhu sẹ obọ ivbi eguọmwadia iran. Ivbi e Jekọb ẹre emọ na gele khin, ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ eguọmwadia, ẹre ikhuo eva nii ghaa khin ne Rebeka vbe Lia, ọ rhiema wẹẹ e Rebeka vbe Lia mwẹ asẹ yan emọ ne ọguọmwadia ikhuo ọghe iran biẹlẹ. Nọnaghiyerriọ, iran gha sẹtin kha wẹẹ, ivbi iran ẹre emọ na khin.
(Gẹnẹsis 30:14, 15) Vbe ẹghẹ ne a ya fian ọka, e Riubẹn keghi yo uwu oha, ọ ke miẹn ebe ukhunmwu ẹwerẹ, ọ ke viọ ẹre gie Lia ne iyẹẹ. E Rekiẹl keghi tama Lia wẹẹ, “Lahọ ya mẹ vbe ebe ukhumwu ẹwerẹ ọghe ovbuẹ.” 15 E Lia keghi wanniẹn wẹẹ, “Ọdọ ne u miẹn mwẹ re ma he ye suẹ, ebe ukhunmwu ẹwerẹ ovbimwẹ ọre u ghi vbe ra viọ.” Rekiẹl keghi kha wẹẹ, “U gha viọ ebe ukhumwu ẹwerẹ ovbuẹ mẹ, u sẹtin ya lovbiẹ ke Jekọb asọn nẹrẹ.”
w04 1/15 28 ¶7
Avbe Olika Ẹmwẹ Ni Rre Ebe Gẹnẹsis—II
30:14, 15—Ne Rekiẹl gha te ya gu e Jekọb lovbiẹ nọ mieke na gha hanmwa, ọ na wẹẹ ne Lia rhie ebe ukhunmwu ẹwerẹ (mandrake) eso ne irẹn, vbọzẹe nọ na yin vberriọ? Vbe ẹghẹ nẹdẹ, ebe ukhunmwu ẹwerẹ ẹre a ya gha ru ukhunmwu ọghe egbe hia nọ khia ọmwa, ukhunmwu na vbe ru iyobọ ne ọmwa ne egbe mu ẹre irhirhan, ọmwa ne ekpakara si, ra ọmwa ne ahẹ mu. Emwa eso vbe tae wẹẹ, ebe ukhunmwu ẹwerẹ na gha sẹtin gua ẹgẹn ọmwa kpa, ọ vbe ru iyobọ ne ikhuo ya sẹtin hanmwa biẹ. (Ihuan Ne Ọ Sẹẹ Ihuan 7:13) E Baibol ma tama ima emwi nọ si ẹre ne Rekiẹl na wẹẹ ne Lia rhie ebe ukhunmwu ẹwerẹ ne irẹn, sokpan, egbọre te Rekiẹl ghaa roro ẹre wẹẹ, ukhunmwu na gha ru iyobọ ne irẹn ya sẹtin hanmwa, ẹghẹ nii, ai khian ghi gha tie irẹn agan. Vbọrhirhighayehẹ, ukpo eso ye gberra a te miẹn wẹẹ e Jehova do kue ne Rekiẹl “biẹlẹ emọ.”—Gẹnẹsis 30:22-24.
E Baibol Na Tie
(Gẹnẹsis 30:1-21) Sokpan, e Rekiẹl, ma he biẹ ne Jekọb, ọ keghi gha gbọvo ọtiọnrẹn, ọ keghi khama e Jekọb wẹẹ, “Rhie ọmọ mẹ biẹ, deghẹ ẹi re erriọ, I gha wu.” 2 Ohu e Rekiẹl keghi mu e Jekọb, ọ na wẹẹ, “Mẹ I ra sẹtin mudia ye ihe Osanobua. Irẹn ọre ọ ma guẹ biẹ.” 3 Ọ keghi kha wẹẹ, “Ghe ọviẹn mwẹ nokhuo ighẹ Bilha vbe emwa na, ya gu ẹre ru emwi ne ọ biẹ mẹ, odẹ vbenian mẹ ghi lekpa ẹre do gha re iye ọmọ.” 4 Ọ keghi rhunmwuda ọni rhie Bilha ne ọviẹn ọnrẹn ne ọdọ ẹre, ọ keghi gu ẹre ru emwi ọdọ vbe amwẹ. 5 E Bilha keghi hanmwa, ọ na biẹ ọmọ okpia ọkpa ne Jekọb. 6 E Rekiẹl keghi kha wẹẹ, “Osanobua bu ohiẹn nẹ, ọ họn erhunmwu mwẹ, ọ na rhie ọmọ okpia mẹ”; ọ keghi he ẹre Dan. 7 E Bilha ne ọviẹn Rekiẹl dọlegbe hanmwa, ọ na biẹ ọmọ okpia ne ogieva ne Jekọb. 8 E Rekiẹl ke kha wẹẹ, “I gu ọtẹn mwẹ gbinna igbinna nọ wegbe sokpan, obọ mwẹ keghi ke ukhunmwu”; ọ keghi rhunmwuda ọni he ẹre Naftali. 9 Ugbẹn vbe Lia ghi miẹn wẹẹ ọ fiọnmọ, ọ keghi rhie Zilpa ne ọviẹn ọnrẹn ne Jekọb rhie rọnmwẹ. 10 E Zilpa keghi biẹ ọmọ okpia ne Jekọb. 11 E Lia keghi kha wẹẹ, “Uhunmwu mwẹ ma nẹ”; ọ keghi he ẹre Gad. 12 E Zilpa ne ọviẹn Lia keghi biẹ ọmọ okpia ne ogieva ne Jekọb. 13 E Lia keghi kha wẹẹ, “U miẹn ọyẹnmwẹ ne ọ sẹ mwẹ banbanna nian, te avbe ikhuo ghi ra gha tie mwẹ ne ọyẹnmwẹ sẹ.” Ọ keghi he ẹre Asia. 14 Vbe ẹghẹ ne a ya fian ọka, e Riubẹn keghi yo uwu oha, ọ ke miẹn ebe ukhunmwu ẹwerẹ, ọ ke viọ ẹre gie Lia ne iyẹẹ. E Rekiẹl keghi tama Lia wẹẹ, “Lahọ ya mẹ vbe ebe ukhunmwu ẹwerẹ ọghe ovbuẹ.” 15 E Lia keghi wanniẹn wẹẹ, “Ọdọ ne u miẹn mwẹ re ma he ye suẹ, ebe ukhunmwu ẹwerẹ ovbimwẹ ẹre u ghi vbe ra viọ.” Rekiẹl keghi kha wẹẹ, “U gha viọ ebe ukhunmwu ẹwerẹ ovbuẹ mẹ, u sẹtin ya lovbiẹ ke Jekọb asọn nẹrẹ.” 16 E Jekọb ghi ke oha rre vbe ota nii e Lia ke khian bu ẹre yo, ọ wẹẹ, “Te u lovbiẹ ke mwẹ asọn na rhunmwuda, ebe ukhunmwu ẹwerẹ ovbi mwẹ ẹre I ya ha osa yuẹ.” Ọ keghi gele gu ẹre vbiẹ asọn nii. 17 Osanobua keghi họn erhunmwu e Lia, ọ kegha hanmwa, ọ na biẹ ọmọ okpia ukpogisẹn ne Jekọb. 18 E Lia keghi kha wẹẹ, “Osanobua san mwẹ ẹse nẹ, rhunmwuda, I rhie ọviẹn mwẹ ne ọdọ mwẹ.” Ọ keghi he ovbi ẹre Isaaka. 19 E Lia kevbe dọlegbe hanmwa, ọ na vbe biẹ ọmọ okpia ogiehan ne Jekọb. 20 Ọ keghi kha wẹẹ, “Osanobua ru mwẹ ẹse ne ọ gbe otiti, eban nian ọdọ mwẹ gha rhan obọ miẹn mwẹ rhunmwuda emọ ehan ẹre I he biẹlẹ ne ọdọ mwẹ”; ọ keghi he ẹre Zẹbulọn. 21 Vbe okiekie ọ keghi biẹ ọmọ okhuo ọkpa ne ọ he ẹre Dina.