Gha Rhie Ọghọ Ne Emwa Ọvbehe

1. Vbọzẹ nọ na yẹẹ emwa vbe a ghaa rhie ọghọ ne iran? (Itan 22:1)

Ọ YẸẸ ruẹ vbe emwa ghaa rhie ọghọ nuẹn ra? Ẹ i mwẹ ọ ma gha yẹẹ ruẹ. A i miẹn ọmwa nẹi hoo na rhie ọghọ ne irẹn. Ọ ya ima ghọghọ. Ẹ i khabe ne Baibol na kha wẹẹ, “na gha rhie ọghọ ne ọmwa, ẹre ọ maan sẹ esiliva kevbe igoru”!​—Tie Itan 22:1.

2-3. De emwa eso nọ khẹke ne ima gha rhie ọghọ na?

² Ugbẹnso, ẹ i khian gha khuẹrhẹ ne ima gha rhie ọghọ ne emwa. Ọkpa vbe usun emwi nọ si ẹre, ọre ne ima na bẹghe abakuru ọghe iran. Vbe deba ọni, agbọn ne emwa ni bun i na ghi rhie ọghọ ne emwa ẹre ima sẹ fi. Sokpan, ọ ma khẹke ne ima ya egbe taa iran. Vbọzẹ? Rhunmwuda, e Jehova hoo ne ima gha rhie uyi ra ọghọ “ne emwa hia.”​—1 Pit 2:17.

³ Emwi ne ima khian zẹ iro yan vbe ako iruẹmwi na gha wa ru iyobọ ne ima. Ma gha guan kaẹn emwi nọ gele demu na gha rhie ọghọ ne emwa ọvbehe kevbe vbene ima khian ya sẹtin gha rhie ọghọ ne (1) emwa ima vbe uwu ẹgbẹe, (2) emwa ne ima gba ga e Jehova, kevbe (3) emwa nẹi re Osẹe Jehova. Ma gha vbe guan kaẹn vbene ima khian ya sẹtin gha rhie ọghọ ne emwa, ọ gha khọnrẹn we ẹ i khuẹrhẹ.

VBE A YAE KHA NA GHA RHIE ỌGHỌ NE EMWA ỌVBEHE?

4. Vbe a yae kha na gha rhie ọghọ ne emwa ọvbehe?

⁴ De emwi na ya ẹmwẹ na ighẹ ọghọ kha? Vbe urhuẹvbo eso, emwi ọkpa ẹre a ya “ọghọ” kevbe “uyi” kha. Odẹ vbo? “Ọghọ” keghi dekaẹn aro ne ima ya ghee ọmwa. Ma ghaa rhie ọghọ ne emwa, te ima khian gha ghee iran zẹvbe emwa ni sẹ na gha mu ẹmwẹ iran ye okaro, ọ gha kẹ, rhunmwuda uyinmwẹ iran, emwi ne iran he sẹtin ru ra ukpo ne iran na zẹ. Sokpan, a gha we na mu “uyi” ye ọmwa egbe, ọ dekaẹn obọ na ya mu ọmwa nii. Ma ghaa mu uyi ye emwa egbe, obọ ne ima ya mu iran ghi rhie ẹre ma wẹẹ, aro nọ ghaan ẹre ima ya ghee iran, kevbe wẹẹ, ma gbọyẹmwẹ ye emwi ne iran ru. Ma ghaa mu uyi ye ọmwa egbe, te ọ khẹke ne ima gha ya ekhọe hia ru ẹre.​—Mat 15:8.

5. Vbọ khian ru iyobọ ne ima ya sẹtin gha rhie ọghọ ne emwa ọvbehe?

⁵ E Jehova hoo ne ima gha rhie ọghọ ne emwa ọvbehe; uhiẹn ọ hoo ne ima gha rhie ọghọ ne “emwa ni rre ukpo ọdakha.” (Rom 13:​1, 7) Sokpan, emwa eso sẹtin gha kha wẹẹ, “Ọ wa yẹẹ mwẹ ne I gha rhie ọghọ ne emwa deghẹ iran na gha ru emwi nọ khẹke.” Iziro vbenian deyọ ra? Zẹvbe eguọmwadia e Jehova, ma rẹnrẹn wẹẹ, ẹ i re vbene emwa ya yin ẹre ọ khian tae deghẹ ima gha rhie ọghọ ne iran. Sokpan, ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne Jehova kevbe rhunmwuda ne ima na hoo ne ima ru emwi nọ yẹẹ ọre, ẹre ọ si ẹre ne ima na rhie ọghọ ne emwa.​—Jọs 4:14; 1 Pit 3:15.

6. U gha gele sẹtin gha rhie ọghọ ne ọmwa nẹi rhie ọghọ nuẹn ra? Rhan otọ re. (Vbe ya ghee efoto.)

⁶ Emwa eso sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, ‘I gha gele sẹtin gha rhie ọghọ ne ọmwa nẹi rhie ọghọ mẹ ra?’ Ẹẹn. Gi ima ghee igiemwi eso. Ọba ighẹ e Sọl keghi mu ovbi ẹre ighẹ e Jonatan gbe otọ vbe sirra emwa ọvbehe. (1 Sam 20:​30-34) Ọrheyerriọ, te Jonatan wa ye gha rhie ọghọ ne erhae; ọ na ye gha lele erhae ighẹ e Sọl yo okuo ya sẹ ẹdẹ nọ wu. (Ẹks 20:12; 2 Sam 1:23) Ogie Ohẹn ighẹ Ilai keghi ba e Hanna ifiẹzọ wẹẹ, ọ da ayọn. (1 Sam 1:​12-14) Hanna keghi ya ọghọ vbe ute zẹ ẹmwẹ wanniẹn Ilai, agharhemiẹn wẹẹ, emwa hia vbe otọ Izrẹl rẹnrẹn wẹẹ, erha kevbe ogie ohẹn nọ ma sẹtin dia ivbi ẹre ye odẹ ẹre Ilai ghaa khin. (1 Sam 1:​15-18; 2:​22-24) Ivbi Atẹns keghi rovbiẹ ukọ ighẹ e Pọl, iran na gha tie ẹre “olunu.” (Iwinna 17:18) Ọrheyerriọ, e Pọl keghi ya ọghọ vbe ute gu iran guan. (Iwinna 17:22) Ena hia rhie ẹre ma wẹẹ, te ọ khẹke ne ima gi ahoẹmwọmwa nọ wegbe ne ima mwẹ ne Jehova kevbe ne ima na hoo ne ima gha ru emwi nọ ya ẹko rhiẹnrhiẹn ọnrẹn gua ima kpa ya gha rhie ọghọ ne emwa ọvbehe, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, ọ lọghọ ima ne ima ru vberriọ. Nian, gi ima guan kaẹn emwa nọ khẹke ne ima rhie ọghọ na, kevbe evbọzẹe nọ na khẹke ne ima rhie ọghọ ne iran.

GHA RHIE ỌGHỌ NE EMWA RUẸ VBE UWU ẸGBẸE

7. De emwi eso nọ yae lọghọ ne ima sẹtin gha rhie ọghọ ne emwa ima vbe uwu ẹgbẹe?

⁷ Evbọzẹe nọ na lọghọ. Ẹghẹ hia ẹre ima ya gu ẹgbẹe ima rrọọ. Rhunmwuda ọni, ma rẹn eke ne iran na hia kevbe ne iran na vburriẹ. Ọ mwẹ emianmwẹ ne eso khuọnmwi nọ yae lọghọ ne ima sẹtin gha gbaroghe iran, eso sẹtin vbe gha si osi gberra egbe. Iran sẹtin vbe ta ẹmwẹ eso, ra iran sẹtin vbe ru emwi eso nọ gha da ima sẹ ugboloko. Ne iran gha te ya ya igiowa ọghe iran khian ehe nọ fu ọmwa egbe rre, iran keghi yae khian ne otighi vbe oyanghan ye rhunmwuda ne iran i na rhie ọghọ ne egbe. Rhunmwuda ọni, iran i ghi mwẹ akugbe. Vbene emianmwẹ na tie ẹre arthritis i ya abọ eso vbe egbe ọmwa winna ẹse, erriọ ẹre ọ vbe ye adeghẹ ima i na rhie ọghọ ne emwa ima vbe uwu ẹgbẹe, akugbe i khian gha rre ẹgbẹe nii. Sokpan, emwi ne ọna ya lughaẹn ne arthritis ọre wẹẹ, ukhunmwu ọkpa i wa rrọọ nọ wa gbe arthritis, sokpan ma gha sẹtin gha rhie ọghọ ne egbe vbe uwu ẹgbẹe, ne ẹgbẹe ọghe ima ghẹ mieke na zagha.

8. Vbọzẹ nọ na ru ekpataki ne ima gha rhie ọghọ ne emwa ima vbe uwu ẹgbẹe? (1 Timoti 5:​4, 8)

⁸ Vbọzẹ nọ na khẹke na gha rhie ọghọ ne emwa? (Tie 1 Timoti 5:​4, 8.) Vbe elẹta nokaro ne Pọl gbẹn gie Timoti, ọ keghi guan kaẹn obọ nọ khẹke ne emwa vbe uwu ẹgbẹe ya gha mu egbe. Ọ keghi rhan otọ re wẹẹ, te ọ khẹke ne ima gha rhie ọghọ ne emwa ima vbe uwu ẹgbẹe rhunmwuda wẹẹ, ma “rhiegbe ye ugamwẹ” e Jehova, ẹ i wa re rhunmwuda wẹẹ, emwi nọ khẹke na ru nọ. Emwi ne ifiẹmwẹ nii rhie ma ọre na gha ya ekhọe hia ga Osanobua kevbe na gha ru iwinna ugamwẹ ọghẹe. E Jehova ẹre ọ ru emwamwa ọghe ẹgbẹe. (Ẹfis 2:19; 3:​14, 15) Nọnaghiyerriọ, ma ghaa rhie ọghọ ne emwa ima vbe uwu ẹgbẹe, te ima rhie ọghọ ne Jehova, nọ re ọmwa nọ ru emwamwa ọghe ẹgbẹe. (Ya ghee avbe study note ọghe 1 Timoti 5:4.) Ọna wa sẹ nọ gha ya ima gha rhie ọghọ ne emwa ima vbe uwu ẹgbẹe!

9. De vbene ọdọ vbe amwẹ khian ya sẹtin gha rhie ọghọ ne egbe hẹ? (Vbe ya ghee avbe efoto.)

⁹ Vbe na ya rhie ọghọ ne emwa hẹ. Ọdọ nọ mu uyi ye ọvbokhan rẹn egbe keghi rhie ẹre ma vbe owa kevbe orere wẹẹ, aro nọ ghaan ẹre irẹn ya ghee ọvbokhan irẹn. (Itan 31:28; 1 Pit 3:7) Ẹ i fi ẹre emwi, ẹ i ru emwi nọ gha ya ekhue muẹn, ra nọ gha ru emwi nọ gha ya ọvbokhan rẹn gha roro ẹre wẹẹ, ẹ i mwẹ esa nọ ye. Ọtẹn Nokpia Ariel,a nọ rre Argentina, khare wẹẹ: “Rhunmwuda emianmwẹ ne ọvbokhan mwẹ khuọnmwi, ugbẹnso, ọ zẹdia ta ẹmwẹ nọ da mwẹ sẹ ugboloko. Ẹghẹ ke ẹghẹ ne ọna ya sunu, I ghi hia ne I ye egbe mwẹ ẹre rre wẹẹ, ẹ i re erriọ ẹre ọvbokhan mwẹ gele ye, emianmwẹ nọ khuọnmwi ẹre ọ si ẹre. Egbe ẹghẹ vbenian, I ghi hia ne I ye ẹmwẹ nọ rre ebe 1 Kọrint 13:5 rre, ẹmwẹ nọ rre ako na keghi ru iyobọ mẹ ya gu ẹre guan vbe odẹ ọghe ọghọ vbe ute, ne I gha te ya ya ohu gu ẹre guan.” (Itan 19:11) Okhuo ghaa ta ẹmwẹ ọdafẹn ọnrẹn nọ maan ma emwa ọvbehe, te ọ mu uyi ye ọdafẹn ọnrẹn egbe. (Ẹfis 5:33) Ẹ i ya ọdafẹn ọnrẹn gbogie, ẹ i zaan rẹn, ra nọ gha tie ẹre eni nọ ma khianrẹn, rhunmwuda, ọ rẹnrẹn wẹẹ, egbe uyinmwẹ vbenian sẹtin si ẹzọ ye uwu ẹkpo iran. (Itan 14:1) Ọtẹn nokhuo ọkpa nọ rre Italy ne ọdafẹn ọnrẹn si osi gberra egbe khare wẹẹ: “Ugbenso, I ghi wa gha roro ẹre wẹẹ, ọdafẹn mwẹ si osi gbe. Vbe ẹghẹ nọ gberra, ẹmwẹ ne I ta kevbe vbene ugbaro mwẹ ye hẹ vbe uhunmwu keghi rhie ẹre ma wẹẹ, I i rhie ọghọ nẹẹn. Sokpan, I keghi do bẹghe ẹre wẹẹ, ne I na gha gu emwa ni ta ẹmwẹ emwa ọvbehe nọ maan mu obọ keghi ru iyobọ mẹ ya gha rhie ọghọ ne ọdafẹn mwẹ ẹsẹse.”

10. De vbene avbe igbama gha ya rhie ẹre ma wẹẹ, iran hoẹmwẹ evbibiẹ iran?

¹⁰ Avbe igbama, wa gha họn ẹmwẹ ne evbibiẹ uwa. (Ẹfis 6:​1-3) Wa gha ya ọghọ vbe ute gu evbibiẹ uwa guan. (Ẹks 21:17) Zẹvbe ne evbibiẹ uwa ya khian ọmaẹn, iran gha wa gha gualọ iyobọ uwa. Wa hia vbene ẹtin uwa sẹ ne uwa ru iyobọ ne iran. Gi ima guan kaẹn igiemwi ọghe María ne erhae i re Osẹe Jehova. Vbe erhae suẹn gha khuọnmwi, ọ ma gha ya obọ nọ maan mu María, ọna keghi yae gha lọghọ ne María sẹtin gbaroghe ẹre. E María khare wẹẹ: “I keghi na erhunmwu ne Jehova ru iyobọ mẹ ne I sẹtin gha rhie ọghọ ne erha mwẹ kevbe ne uyinmwẹ mwẹ gha rhie ẹre ma wẹẹ, I gele rhie ọghọ nẹẹn. I na tama egbe mwẹ wẹẹ, adeghẹ e Jehova ẹre ọ we ne I gha rhie ọghọ ne evbibiẹ mwẹ, ọ gha rhie ẹtin mẹ ne I ya sẹtin ru vberriọ. Vbene ẹghẹ ya khian, I keghi do rẹn wẹẹ, te ọ khẹke ne I gha rhie ọghọ ne erha mwẹ, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, ọ ma fi werriẹ.” Ma ghaa rhie ọghọ ne emwa ima vbe uwu ẹgbẹe, ọ gha khọnrẹn nọ gha lọghọ ne ima sẹtin ru vberriọ, te ima rhie ẹre ma wẹẹ, ma ku obọ gbe ba emwamwa ọghe Jehova.

GHA RHIE ỌGHỌ NE ETẸN NI RRE IKO

11. Vbọzẹ nọ na lọghọ ugbẹnso ne ima sẹtin gha rhie ọghọ ne etẹn ne ima gba ga?

¹¹ Evbọzẹe nọ na lọghọ. Etẹn ne ima gba ga keghi ya ilele ni rre Baibol ru emwi, ọrheyerriọ ugbẹnso, iran sẹtin ru emwi nọ daa ima sẹ ugboloko, iran sẹtin ta emwi eso nọ ma gba vbekpa ima, ra iran sẹtin ru emwi nọ sọnnọ ima. Adeghẹ ọtẹn ne ima gba ga na ru emwi nọ “sọnnọ” ima, ọ sẹtin gha lọghọ ne ima gha rhie ọghọ nẹẹn. (Kọl 3:13) Vbọ khian ru iyobọ ne ima ya ru emwi nọ khẹke?

12. Vbọzẹ nọ na ru ekpataki ne ima gha rhie ọghọ ne etẹn ne ima gba ga? (2 Pita 2:​9-12)

¹² Vbọzẹ nọ na khẹke na gha rhie ọghọ ne emwa? (Tie 2 Pita 2:​9-12.) Vbe elẹta ne ukpogieva ne Pita gbẹn, e Pita keghi ya unu kaẹn Ivbi Otu e Kristi eso ni ma gha rhie ọghọ ne “emwa ne Osanobua mu uyi ye ọre egbe,” ọni ọre avbe ediọn ni rre iko. Vbe avbe odibosa ghi bẹghe emwi nọ sunu na, de emwi ne iran ghi ru? “Rhunmwuda ọghọ ne iran mwẹ ne Jehova,” iran ma ta ẹmwẹ dan vbekpa avbe emwa na. Muẹn roro! Avbe odibosa ni gbae ma ta ẹmwẹ dan vbekpa avbe ikpia ni tọn egbe mu nii. Nọghayayerriọ, iran keghi sẹ emwi hia rae ye obọ e Jehova nọ bu ohiẹn iran. (Rom 14:​10-12; yae taa Jud 9.) Ma gha wa miẹn emwi ruẹ vbe obọ avbe odibosa. Adeghẹ ọ khẹke ne ima gha rhie ọghọ ne emwa ni gbodan ghee ima, inu ghi nọ ne etẹn ne ima gba ga. Nọnaghiyerriọ, te ọ khẹke ne ima gha “mu asanikaro” vbe ọ gha de ọghe ọghọ na rhie ne etẹn. (Rom 12:10) Ọna gha rhie ẹre ma we ima rhie ọghọ ne Jehova.

13-14. Vbe ima khian ya sẹtin gha rhie ọghọ ne emwa ni rre uwu iko hẹ? Ru igiemwi eso yọ. (Vbe ya ghee avbe efoto.)

¹³ Vbe na ya rhie ọghọ ne emwa hẹ. Avbe ediọn keghi hia ne iran gha rhie ahoẹmwọmwa ma vbe iran ghaa ma emwa ọvbehe emwi. (Fai 8, 9) U gha khian rhie adia ne ọmwa, ghẹ ya ohu ru ẹre, te ọ khẹke ne u rhie ẹre ma wẹẹ, u hoẹmwẹ ọmwa nii. Etẹn nikhuo, wa gha sẹtin ru ẹre ne akugbe gha rre uwu iko sayọ adeghẹ uwa i ta ọta wẹwẹwẹ ra ne uwa gha ta emwa ọvbehe ọtakhọ. (Taitọs 2:​3-5) Ma hia gha sẹtin rhie ẹre ma wẹẹ, ma rhie ọghọ ne ediọn adeghẹ ima na gha họn ẹmwẹ ne iran, ma na vbe gha gbọyẹmwẹ ye iwinna ne iran ru vbe iko ọghomwa, odẹ ne iran ya dia iwinna ikporhu, kevbe vbene iran ya ru iyobọ ne etẹn ni “zẹ owẹ ihan.”​—Gal 6:1; 1 Tim 5:17.

¹⁴ Ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Rocío khare wẹẹ, ọ ma gha khuẹrhẹ ne irẹn sẹtin gha rhie ọghọ ne ọdiọn ọkpa nọ rhie adia ne irẹn. Ọ khare wẹẹ, “Te I wa gha roro ẹre wẹẹ, ohu ẹre ọ ya gu mwẹ guan, rhunmwuda ọni, I ma ghi gha ta ẹmwẹ ọnrẹn ẹse. Agharhemiẹn wẹẹ, I ma wa sẹ ẹre ye aro, I na gha roro ẹre wẹẹ, ọdiọn na ma hoẹmwẹ mwẹ rhunmwuda ọni, I ma lele adia nọ rhie mẹ.” Vbọ ghi ru iyobọ ne Rocío? Ọ khare wẹẹ: “Vbe I ghi tie Baibol vbe ẹdẹ ọkpa, I keghi tie ẹmwẹ nọ rre ebe 1 Tẹsalonaika 5:​12, 13. Vbe I ghi do bẹghe ẹre wẹẹ, I ma gha rhie ọghọ ne ọtẹn na, ekhọe mwẹ na do gha bu abe gbe mwẹ. I na ghi na erhunmwu gie Jehova, I na vbe ru ezanzan vbekpa emwi nọ gha ru iyobọ mẹ ya sẹtin gha rhie ọghọ ne ọtẹn na. I na ghi do bẹghe ẹre wẹẹ, itengbemu ẹre ọ si eniye yọ mwẹ egbe, ọtẹn nii ma te ru khọọ. Ọna keghi ma mwẹ re wẹẹ, adeghẹ I na gha mu egbe rrie otọ, ọ gha ru iyobọ mẹ ya gha rhie ọghọ ne emwa ọvbehe. Te I gha ye hia sayọ vbe odẹ ne I ya rhie ọghọ ne emwa, sokpan zẹvbe ne I ya ru ọnọna, I rẹnrẹn we Jehova wa gbọyẹmwẹ ye emwi ne I ru.”

GHA RHIE ỌGHỌ NE EMWA NẸI RE OSẸE JEHOVA

15. Vbọzẹ nọ gha na sẹtin gha lọghọ ne ima gha rhie ọghọ ne emwa nẹi re Osẹe Jehova?

¹⁵ Evbọzẹe nọ na lọghọ. Ma mobọ dekun emwa ni ma zẹdẹ ka ẹmwẹ nọ rre Baibol yọ vbe ima ghaa rre ikporhu. (Ẹfis 4:18) Eso i zẹdẹ hoo ne iran danmwehọ, rhunmwuda vbene a ya koko iran waan hẹ. A sẹtin miẹn wẹẹ, ọmwa ne ima winna lele, ọmamwaemwi ọghe ima, emwa ne ima gba winna, ra ne ima gba rre owebe keghi re ne ẹmwẹ ọnrẹn lọghọ. Rhunmwuda ọni, vbene ẹghẹ ya khian, ma i khian ghi gha rhie ọghọ ne iran, ma i khian ghi vbe gha ya obọ esi mu iran.

16. Vbọzẹ nọ na ru ekpataki ne ima gha rhie ọghọ ne emwa ni ma he suẹn gha ga e Jehova? (1 Pita 2:12; 3:15)

¹⁶ Vbọzẹ nọ na khẹke na gha rhie ọghọ ne emwa? Ọ khẹke ne ima yerre wẹẹ, e Jehova bẹghe obọ ne ima ya mu emwa nẹi ga irẹn. Ukọ ighẹ e Pita keghi ye Ivbi Otu e Kristi ẹre rre wẹẹ, uyinmwẹ esi ọghe iran gha sẹtin gua emwa kpa ya rhie “uyi gie Osanobua.” Rhunmwuda ọni, ọ keghi tama iran ne iran “gha ya ekhọe ọmẹhẹ kevbe ọghọ vbe ute” sinmwi oseghe ne emwi ne iran yayi. (Tie 1 Pita 2:12; 3:15.) Ọre te Ovbi Otu e Kristi sinmwi oseghe ne emwi nọ yayi vbe owa ẹzọ, ra te ọ rhan otọ emwi nọ yayi ma ọmwa, te ọ khẹke nọ ru ẹre vbe na miẹn wẹẹ, te ọ mudia ye odaro Osanobua. Rhunmwuda, e Jehova bẹghe emwi hia ne ima ru, ọ vbe danmwehọ emwi hia ne ima ta kevbe odẹ ne ima ya tae. Ọna ya ima rẹn wẹẹ, te ọ wa khẹke ne ima gha rhie ọghọ ne emwa nẹi re Osẹe Jehova!

17. Vbe ima khian ya sẹtin gha rhie ọghọ ne emwa nẹi ga e Jehova?

¹⁷ Vbe na ya rhie ọghọ ne emwa hẹ. Ma ghaa rre ikporhu, ọ ma khẹke ne ima ru emwi rhọkpa nọ gha rhie ẹre ma wẹẹ, te ima ya aro tila emwa rua rhunmwuda wẹẹ, iran ma rẹn e Baibol. Nọghayayerriọ, te ọ khẹke ne ima gha ghee iran zẹvbe emwa ne Osanobua ya aro nọ ghaan ghee kevbe ni sẹ ima. (Hag 2:7; Fil 2:3) Adeghẹ ọmwa na rhovbiẹ ruẹ rhunmwuda emwi ne u yayi, ghẹ rhovbiẹ ọre werriegbe, lekpa ne u gha ta ẹmwẹ nọ gha rhie ẹre ma wẹẹ, u ma ghee ọmwa nii sẹ ọmwa. (1 Pit 2:23) Adeghẹ ọ te kẹ ruẹ ya ta emwi nọ ma khẹke, u ghi rinmwiaẹn vbobọvbobọ. Vbua khian ya sẹtin gha rhie ọghọ ne emwa ne uwa gba winna hẹ? Gha re ọmwa nọ wegbe obọ, ne u vbe gha ya obọ esi mu emwa ne uwa gba winna kevbe emwa ne u winna na. (Taitọs 2:​9, 10) U ghaa ta ẹmwata vbe ẹghẹ hia, u na vbe gha re ọmwa nọ wegbe obọ, nọ ya ekhọe hia winna, a sẹtin miẹn wẹẹ, emwa eso i khian gbọyẹmwẹ yọ, sokpan, Osanobua gha wa gbọyẹmwẹ yọ.​—Kọl 3:​22, 23.

18. Vbọzẹ nọ na khẹke ne ima gha rhie ọghọ ne emwa ọvbehe?

¹⁸ Emwi bun nọ si ẹre nọ na khẹke ne ima hia ne ima gha rhie ọghọ ne emwa ọvbehe! Ma ruẹ ọre nẹ wẹẹ, ma ghaa rhie ọghọ ne emwa ima vbe uwu ẹgbẹe, te ima rhie uyi gie Jehova, nọ re Uhunmwuta ọghe ẹgbẹe. Erriọ ẹre ọ vbe ye, ma ghaa rhie ọghọ ne etẹn ne ima gba ga, te ima vbe rhie uyi gie Erha ima nọ rre ẹrinmwi. Adeghẹ ima na vbe gha rhie ọghọ ne emwa nẹi re Osẹe Jehova, te ima kie ẹkpotọ ne iran ya rhie uyi gie Osanobua ne udazi. Ọ gha khọnrẹn wẹẹ, emwa eso i rhie ọghọ ne ima, te ọ wa khẹke ne ima gha rhie ọghọ ne iran. Vbọzẹ? Rhunmwuda, e Jehova gha fiangbe ima. Ọ yan rẹn wẹẹ: “I gha daa ne iran ni daa mẹ.”​—1 Sam 2:30.