AVBE AKO ỌGHE BAIBOL NA RHAN OTỌ RE
Gẹnẹsis 1:1—“Vbe Omuhẹn, . . . Osanobua Yi Agbọn Kevbe Emwi Hia Ni Rre Iso”
“Vbe omuhẹn, . . . Osanobua yi agbọn kevbe emwi hia ni rre iso.”—Gẹnẹsis 1:1, E Baibol Ẹdo.
Emwi Ne Gẹnẹsis 1:1 Demu
Ako nokaro na vbe Baibol ya ima rẹn ẹmwata eva ne kpataki. Nokaro, ọ ya ima rẹn wẹẹ, “agbọn kevbe emwi hia ni rre iso” mwẹ omuhẹn. Nogieva, ọ vbe ya ima rẹn wẹẹ Osanobua ẹre ọ yi iran.—Arhie Maan 4:11.
E Baibol ma gi ima rẹn inu ẹghẹ ẹre ọ ghi ye na, ne Osanobua yi agbọn na kevbe emwi hia ni rre iso, ọ ma vbe tama ima vbene ọ wa ya yi iran hẹ. Sokpan ọ gi ima rẹn wẹẹ, ẹtin ẹnrẹn nọkhua kevbe nọ gborrirri ẹre ọ ya yi ẹre.—Aizaia 40:26.
Ẹmwẹ ọghe Hibru na ke zedu ẹmwẹ na ighẹ “yi” ladian, keghi re na loo ginna iwinna ne Osanobua tobọre ru, ai loo ẹre ginna iwinna ne ọmwa ọvbehe ru.a Osanobua ne Jehovab ọkpa ẹre Baibol tie ẹre Ayi.—Aizaia 42:5; 45:18.
Emwi Ughughan Ni Ginna Gẹnẹsis 1:1
Okha ọghe vbene Osanobua ya yi emwi ughughan hẹ, nọ rre ebe Gẹnẹsis uhunmwu ẹnrẹn 1 kevbe 2, ẹre ọ suẹn rẹn vbe Gẹnẹsis 1:1. Ebe Gẹnẹsis 1:1 ya sẹ 2:4, keghi tae kuẹi vbene Osanobua ya yi agbọn na kevbe emwi hia ni rrọọ ọkade ọkade, ya sẹ egbe okpia nokaro kevbe okhuo nokaro. Iyeke ọni, e Baibol na ghi do kakabọ rhan otọ vbene Osanobua ya yi okpia kevbe okhuo hẹ.—Gẹnẹsis 2:7-25.
Ebe Gẹnẹsis gi ima rẹn wẹẹ, “ikpẹdẹ” ehan ẹre Osanobua ya yi emwi hia. Ọna i wa re ikpẹdẹ kẹkan nọ mwẹ ughaẹdẹ 24, sokpan ọ keghi re ẹghẹ nọ taẹn vbe otọ, uhiẹn a ma rẹn vbene ọ kpẹẹ sẹ hẹ. Vbene ẹmwata, ẹmwẹ na ighẹ “ikpẹdẹ” ra “ẹdẹ” ma wa ginna ughaẹdẹ 24 kẹkan, sokpan a vbe loo ẹre ginna ẹghẹ nọ taan sẹ ọni. Ebe Gẹnẹsis 2:4 so igiẹ ye ọna. Vbene a ya loo “ẹdẹ” kevbe “ẹghẹ” vbe ako na ma lughaẹn ne egbe. Ako na keghi guan kaẹn iwinna hia ne Osanobua ya ikpẹdẹ ehan ru zẹvbe iwinna na ru vbe ẹdẹ ọkpa.
Iziro Eso Nọ Ma Gba Ne Emwa Mwẹ Vbekpae Gẹnẹsis 1:1
Iziro Nọ Ma Gba: Ukpo arriaisẹn eso nọ gberra, ẹre Osanobua yi agbọn na kevbe emwi hia ni rre orere iso.
Ẹmwata Nọ Rrọọ: E Baibol ma guan kaẹn ẹghẹ na ya yi agbọn na kevbe emwi hia ni rre orere iso. Avbe umẹwaẹn khare wẹẹ, a gha wẹẹ na ka inu ukpo nọ ghi ye na, ne agbọn na kevbe emwi hia ni rre orere iso ke rrọọ, ọ rrie odẹ uye nibun (billions).c Ẹmwẹ nọ rre Genesis 1:1 ma zẹdẹ gbodan ghee ọna hiehie.
Iziro Nọ Ma Gba: Ebe Gẹnẹsis 1:1 so igiẹ yọ wẹẹ, Osa Ne Agbeha ẹre Osanobua khin, rhunmwuda ẹmwẹ Hibru na ke zedu Osanobua ladian vbe ako na, keghi re na loo ginna emwi nọ gberra ọkpa (plural).
Ẹmwata Nọ Rrọọ: Ẹmwẹ Hibru nọ re ‘Elo·himʹ ẹre a ke zedu “Osanobua” ladian. Ẹmwata nọ wẹẹ plural ẹre ẹmwẹ na gele khin, sokpan te a loo ẹmwẹ na ginna Osanobua vbe ako na, rhunmwuda ukpọlọmwẹ ọnrẹn kevbe ẹtin nọkhua nọ mwẹ, ẹi re wẹẹ ọ gberra ọkpa. Ebe na tie ẹre New Catholic Encyclopedia gi ima rẹn wẹẹ, agharhemiẹn wẹẹ plural ẹre ẹmwẹ na ighẹ ‘Elo·himʹ na loo ro vbe Gẹnẹsis 1:1 khin, “e verb na loo ginna emwi ọkpa (singular verb), ẹre a mobọ loo ginnaẹn, . . . nọ rhie ma wẹẹ, ẹmwẹ na ya gie emwi nọ hiunsi ẹre nọ, ẹi re inu ne emwi khin.”—Second Edition, Volume 6, ipapa 272.
Tie ebe Genesis uhunmwu ẹnrẹn 1; zẹvbe ne u ya tie ẹre, u ghi vbe gha ghee avbe footnote kevbe ako ọghe Baibol ọvbehe nọ dekaẹn ako ne u tie khian (cross-references).
a Vbe HCSB Study Bible ghi guan kaẹn ẹmwẹ na, ọ na wẹẹ: “Emwi nọ demu ighẹ ẹmwẹ Hibru nọ re bara’, ọre ‘na yi emwi’; ai loo ẹmwẹ na ginna ọmwa nagbọn hiehie. Nọnaghiyerriọ, a ghaa guan kaẹn iwinna ne Osanobua ya obọ re ru ọkpa, ẹre a na loo ẹmwẹ na ighẹ bara’.”— Ipapa 7.
b E Jehova ọre eni Osanobua.—Psalm 83:18.
c Vbe The Expositor’s Bible Commentary ghi guan kaẹn ẹmwẹ Hibru na ke zedu “vbe omuhẹn” ladian, ọ keghi kha wẹẹ: “Ẹi re te ẹmwẹ na, guan kaẹn inu ẹghẹ ne emwi ya vbe otọ ra vbene ọ kpẹẹ sẹ hẹ.”—Revised Edition, Volume I, ipapa 51.