Avbe Ako Na Sunu Yi Vbe Ebe Iwinna Na Loo Vbe Ne Iko Uyinmwẹ Kevbe Iwinna Ọghe Ima
APRIL 13-19
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | GẸNẸSIS 31
“E Jekọb Kevbe Leban Gba Ta Ile Ọghe Ọfunmwegbe”
(Gẹnẹsis 31:44-46) Ọ maan, gi ima gba mwamwa emwi ye ihe. Okuta ne a hẹ yan egbe ghi gha ye ima ẹre rre.” 45 E Jekọb keghi mu okuta ayere ye evba. 46 Ọ na wẹẹ ne emwa irẹn si okuta koko, iran na si ẹre yan egbe. Iran keghi rri evbare vbe ọkpẹn okuta nii.
it-1 883 ¶1
Galid
E Jekọb vbe Leban ghi ru adọlọ nẹ, iran keghi gu egbe ta ile. Vbe iyeke ọni, e Jekọb keghi hẹ okuta yan egbe, ọ na vbe tama etiọnrẹn, ne iran si okuta koko. Ọ gha kẹ, te iran si okuta nii koko vbe na ghee etebul, ẹre iran na ghi rri evbare ne iran ya mu olọ gbe ile nii vbe uhunmwu nene okuta ne iran si koko. E Leban keghi tie evba nii “Jaga-saha-duta,” eni na keghi re eni Aramaic (Syrian). E Jekọb keghi he ẹre “Galid,” eni na keghi re eni e Hibru, emwi ọkpa ẹre a ya eni eva na kha. E Leban keghi kha wẹẹ: “Okuta na si gbo [Heb., gal] ẹre ọ ghi gha ye imẹ vbe ruẹ ẹre rre [Heb., ʽedh].” (Gẹn 31:44-48) Okuta ne iran si gbo, (kevbe okuta ne iran hẹ yan egbe) keghi re osẹe nọ gha ya emwa rẹn wẹẹ, e Jekọb kevbe Leban gba ta ile ọghe ọfunmwegbe kevbe wẹẹ, ẹgbẹe ọghe iran i khian mu okuo gie egbe. Ẹi khabe ne ebe Gẹnẹsis 31:49, NW na tie evba nii, “Owa Ọkhẹ, [Heb., mits·pahʹ].” (Gẹn 31:50-53) Vbene ẹghẹ ya khian, emwa nibun na ghi vbe do gha loo okuta zẹvbe osẹe.—Jọs 4:4-7; 24:25-27.
(Gẹnẹsis 31:47-50, NW) E Leban keghi he ẹre Jaga-saha-duta, e Jekọb keghi he ẹre Galid. 48 E Leban keghi khama e Jekọb wẹẹ, “Okuta na si gbo ẹre ọ khian gha ye imẹ vbe ruẹ ẹre rre.” Ọni ẹre ọ si ẹre ne a na tie ẹre Galid. 49 E Leban keghi kha wẹẹ, “Te Nọyaẹnmwa ghaa ghee ima vbe ima gha ghi wannegbe nẹ.” A na vbe gha tie eni ẹnrẹn Owa Ọkhẹ. 50 E Leban keghi rhie tẹ wẹẹ, “U gha ru ivbimwẹ khọọ, ra te u viọ ikhuo ọvbehe vbene imẹ ma na rẹn, yerre wẹẹ Osanobua ghee ima.”
it-2 1172
Owa Ọkhẹ
E Jekọb keghi hẹ okuta yan egbe, ọ na gha tiẹre “Galid” (evba ya eni na kha ọre “Okuta Na Si Gbo Zẹvbe Osẹe”) kevbe “Owa Ọkhẹ.” E Leban na ghi kha wẹẹ: “Te Nọyaẹnmwa ghaa ghee ima vbe ima gha ghi wannegbe nẹ.” (Gẹn 31:45-49) Te okuta na si gbo na khian gha ye iran ẹre rre wẹẹ, e Jehova ghee iran deghẹ iran gha mu ile ọghe ọfunmwegbe ne iran ta sẹ.
(Gẹnẹsis 31:51-53) Ghee avbe okuta ne I si gbo ye ẹkpo ima, ọna ẹre ọ vbe re okuta ayere. 52 Okuta na kevbe avbe okuta ne a si gbo, ne a ya zẹ ayere nọ. Mẹ i ra gberra okuta na do guẹ gbinna, wẹ i ra vbe gberra ẹre ighẹ okuta ayere na do gu mwẹ gbinna. 53 Osanobua Ebraham kevbe Osanobua e Nahọ gha bu ohiẹn imẹ vbe ruẹ.” E Jekọb keghi ya eni Osanobua ne erhae ighẹ Aizik ga, yan eyan wẹẹ irẹn gha rhie uhi nii mwẹ.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Gẹnẹsis 31:19) E Leban kpa gha rrie ehe nọ na gbẹn avbe ohuan rẹn eto, vbe iyeke ẹre, e Rekiẹl keghi do avbe ukhurhẹ ọghe erhae hẹ.
it-2 1087-1088
Ukhurhẹ (Teraphim)
Emwi ne emwa ni gualọ emwi arre miẹn vbe Mẹsopotamia kevbe ẹvbo ni lẹga ẹre rhiẹre ma wẹẹ, ọmwa ne ukhurhẹ ọghe ẹgbẹe gue, ẹre ọ rri emwi ewe ne ẹgbẹe nii mwẹ vbe ukhu. Emwi na gbẹnnẹ ye uhanhan okuta ọkpa na miẹn vbe Nuzi rhiẹre ma wẹẹ, emwi eso gha sunu vbe ẹgbẹe, a na miẹn wẹẹ okpia nọ do rhie okhuo vbe ẹgbẹe nii ẹre ukhurhẹ ọghe ẹgbẹe nii gue, okpia nii mwẹ asẹ nọ khian ya sinmwi ukhu ọghe erha ọvbokhan rẹn nọ wu vbe owa ẹzọ. (Ancient Near Eastern Texts, edited by J. Pritchard, 1974, pp. 219, 220, and ftn 51) A sẹtin miẹn wẹẹ, ọna ẹre Rekiẹl ghaa mwẹ vbe ekhọe nọ yae gha roro ẹre wẹẹ, ẹi re emwi dan irẹn ru ne irẹn na do ukhurhẹ ọghe erhae mu, rhunmwuda erhae ma ya obọ esi mu arowa irẹn ighẹ e Jekọb. (Yae taa Gẹn 31:14-16.) Ne Leban na gha fie gualọ ukhurhẹ na khian ya ima rẹn wẹẹ, ọ wa gele ru ekpataki, sẹrriọ wẹẹ, ọ na viọ etiọnrẹn ba egbe gha khu e Jekọb khian vbe ọwara ikpẹdẹ ihinrọn. (Gẹn 31:19-30) Vbọrhirhighayehẹ, e Jekọb ma rẹn ẹki ne Rekiẹl do na (Gẹn 31:32), ako rhọkpa i vbe rrọọ vbe Baibol nọ khare wẹẹ, ọ ghaa mwẹ ẹghẹ ne Jekọb ya loo ukhurhẹ na ya sinmwi ukhu ọghe Leban vbe obọ ivbi ẹre. E Jekọb ma vbe gha mwẹ emwi nọ ya ẹbọ ru. Ẹi mwẹ ukhurhẹ na ma vbe gha rre usun ẹbọ ẹrrẹe ne Jekọb tọnnọ ye ototọ okpe erhan nọ rre ọkpẹn Siẹkẹm.—Gẹn 35:1-4.
(Gẹnẹsis 31:41, 42) Erriọ ẹre a wa duẹ la ukpo ugie ne I gbe vbe obọ ruẹ. I ye ukpo iwenẹ ga ye ivbuẹ nikhuo eveva, kevbe ukpo ehan ye oghẹn ohuan ruẹn, levba sevba, te u ye fi igho ne a hae mẹ werriẹ igba igbe. 42 Akpawẹ ẹi re ne Osanobua avbe erhamwẹ, Osanobua Ebraham, Osanobua ne Aizik gae, na ya ba mwẹ, u gha wẹẹ mwẹ fiabọ gha rrie nẹ. Sokpan Osanobua bẹghe ọlọghọmwa ne I ye kevbe ẹsọn ne I he miẹn, ẹre a na miẹn wẹẹ vbe nasọn ọ keghi bu ohiẹn.”
(1 Pita 2:18) Wa ne eguọmwadia, wa gha gbe uhunmwu ke otọ ne iran ne arowa uwa, wa ghi wa gha ya ọghọ ne iran, ẹi re iran ni fu ni mu ẹmwẹ ọmwa roro ọkpa, sokpan kevbe iran ni khọọ ba ẹre.
w13 3/15 21 ¶8
E Jehova Ọre Ugue Ọghomwa
8 Vbe Jekọb sẹ e Haran, ọtẹn iyẹe ighẹ Leban keghi gbe ọbokhian nẹẹn, ọ ghi sẹ ẹghẹ, ọ keghi viọ ivbi ẹre nikhuo eva nẹẹn rhie rọnmwẹ. Sokpan vbene ẹghẹ ya khian, e Leban na gha hoo nọ mu e Jekọb ru, ọ keghi fi igho nọ ha nẹẹn werriẹ igba igbe! (Gẹn 31:41, 42) Vbuwe ena hia, e Jekọb keghi zin egbe rhunmwuda ọ kegha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha ye gha gbaroghe irẹn—e Jehova ma gele sẹrae! Vbe ẹghẹ ne Jehova ghi ya tama e Jekọb nọ werriegbe gha rrie Kenan, “ọ kegha mwẹ oghẹn ohuan nibun, avbe eviẹn, ekẹtẹkẹtẹ kevbe ẹsin.” (Gẹn 30:43) E Jekọb wa gele ya ekhọe hia gbọyẹmwẹ ye emwi hia ne Jehova ru nẹẹn, rhunmwuda ọni, ọ keghi na erhunmwu wẹẹ: “Mẹ ma sẹ na gha mwẹ itohan kevbe ẹmwẹ ọmwa yẹẹ ọmwa ne uwẹ mwẹ ghee mwẹ ghee, mẹ ne ọguọmwadia ruẹ. Vbe I fian Jọdan rra, mẹ mwẹ ọkpa kẹkan nọ, banbanna nian, mẹ vbe otu eva na ghi nọ.”—Gẹn 32:10.
E Baibol Na Tie
(Gẹnẹsis 31:1-18) E Jekọb ghi họn wẹ Leban tae khian wẹẹ, “Jekọb viọ emwi erha ima fo. Emwi erhamwa ọre ọ ya họn ẹfe ne ọ mwẹ hia.” 2 Rẹn kevbe miẹn wẹẹ ekhọe Leban fiwerriẹ ghe irẹn lahin vbene ọ te ka ye de yi. 3 Ẹre Nọyaẹnmwa na tama rẹn wẹẹ, “Werriegbe gha rrie ẹvbo erhaa kevbe avbe etuẹn, I gha ya ba ruẹ.” 4 Ẹre Jekọb na gie na khama Rekiẹl kevbe Lia ne iran do miẹn irẹn vbe oha ne ohuan irẹn ye. 5 Ọ keghi tama iran wẹẹ, “I do miẹn wẹẹ ẹ i re aro ne erha uwa te ka ya ghe mwẹ de usin, ọre ọ ghi ya ghe mwẹ na. Sokpan Osanobua avbe erhamwẹ ọre ọ mudia mẹ. 6 Wa eveva rẹnrẹn wẹẹ, ẹtin mwẹ hia ọre I ya ga erha uwa. 7 Sevba, ọ rhu mwẹ re, ọ na fi igho ne ọ hae mẹ yo fi ẹre rre igba igbe. Sokpan Osanobua ma gie obọ ẹre gba mwẹ. 8 Ẹghẹ ne Leban a rhirhi ya kha wẹẹ, ‘Ẹwe ahannọ ọre ọ gha re ne a ya ha ruẹ osa.’ Oghẹn nii hia ghi gha biẹlẹ ọghe ahannọ. Ọ gha vbe kha wẹẹ, ‘Ne ọ gbẹnnẹẹn vbe ẹwe ọre ọ gha re osa ne a ha ruẹ re,’ oghẹn ni hia ghi biẹlẹ ne ọ gbẹnnẹẹn. 9 Osanobua miẹn erha uwa oghẹn emwirri, ọ keghi hẹ mẹ. 10 “Vbe ẹghẹ ne emwirri ya mu, I keghi mina miẹn ọẹn wẹẹ avbe ovbukhọ ni mu iran kegha re ni gbẹnnẹẹn, ni hannigho kevbe ni mwẹ egbe ughughan. 11 Odibo Osanobua keghi tama mwẹ vbe imina wẹẹ, ‘Jekọb’ I keghi wanniẹn wẹẹ, ‘Ghe mwẹ.’ 12 Rẹn keghi kha wẹẹ, ‘Ghe, avbe ovbukhọ ni mu hia kegha re ni gbẹnnẹ, ni hannigho kevbe ni mwẹ egbe ughughan. Mẹ ọ ruẹe vberriọ rhunmwuda I miẹn emwi ne Leban ruẹ re. 13 Mẹ ọrọre Osanobua ne ọ rhie egbe ma ruẹn vbe Bẹtẹl ehe ne u na tue ofigbọn yan okuta ya zẹ ayere, ne u na vbe yan. Banbanna nian, mu egbe ne u gha rrie ẹvbo ruẹ ehe ne a na biọ.’” 14 E Rekiẹl kevbe Lia keghi wanniẹn tama e Jekọb wẹẹ, “Ma i mwẹ ukhu ne ima ra re vbe obọ erha mwa. 15 Ẹre aro ne a ya ghe orhumwuyẹn ọre ọ ya ghe ima? Te ọ khiẹnnẹ ima. Eban nian, ọ vbe lo igho ne ọ miẹn vbe uhunmwu ima nẹ. 16 Ẹfe hia ne Osanobua miẹn erha ima re, ọghe ima nọ, ọghe ivbima nọ. Ru emwi ne Osanobua a rhirhi tama ruẹn.” 17 Ẹre Jekọb na mu egbe ne ọ do bu erha ẹe vbe otọ Kenan. 18 Ọ keghi viọ avbe amwẹ ọnrẹn kevbe ivbi ẹre yan ekẹtẹkẹtẹ, ọ na viọ emwirri ẹnrẹn hia ke odaro kẹe kevbe okhuaẹn hia ne ọ khuaẹn vbe Mẹsopotamia.
APRIL 20-26
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | GẸNẸSIS 32-33
“Uwẹ Hia Vbe Odẹ Ke Odẹ Ne Afiangbe Ọghe Jehova Sẹ Ruẹ Obọ Ra?”
(Gẹnẹsis 32:24) Ọ keghi kẹ irẹn ọkpa vbe odieke. Orhiọnkpa keghi do guẹe vẹn ẹdẹ te do gbe.
w03 8/15 25 ¶3
Uwẹ Hia Vbe Odẹ Ke Odẹ Ne U Gha Ru Emwi Nọ Ya Ẹko Rhiẹnrhiẹn E Jehova Ra?
Te igiemwi ọghe emwa nibun ni ru emwi nọ ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova wa vuọn e Baibol. Ọkpa vbe usun iran na kegha re Jekọb, ọ keghi gu odibosa vẹn vbe asọn ohoho. Rhunmwuda ọni, Osanobua keghi fi eni ẹnrẹn werriẹ khian Izrẹl (ọmwa nọ gu Osanobua suan), rhunmwuda ọ ma gi egbe wọọ re vbe ọ gu Osanobua “suan.” Odibosa nii keghi fiangbe Jekọb rhunmwuda nọ ma na gi egbe wọọ re.—Gẹnẹsis 32:24-30.
(Gẹnẹsis 32:25, 26) Okpia nii ghi miẹn wẹẹ obọ ẹre ra gba irẹn, ọ keghi gbe emwi ye Jekọb ugboloko ẹkun, ẹkun ẹnrẹn keghi la hin akhuẹn rre vbe ne iran na vẹn nii. 26 Okpia nii keghi kha wẹẹ, “Sẹ mwẹ rae ighẹ te ẹdẹ ghi ra gbe.” Sokpan Jekọb wanniẹn wẹẹ, “I i suẹ rae vbe ẹi re te u fiangbe mwẹ nẹ.”
it-2 190
Uke Ra Ọmwa Nọ Sukpẹ Owẹ
Jekọb Kegha Sukpẹ Owẹ. Vbe Jekọb rre odẹ ukpo 97, ọ keghi gu odibosa vẹn vbe asọn ohoho. Ọ ma sẹ odibosa nii rae, a te do miẹn wẹẹ odibosa nii fiangbẹe. Vbe ọ gu odibosa nii vẹn, odibosa nii keghi ya obọ kaan ugboloko ẹkun ẹnrẹn, ọ na ghi la hin akhuẹn rre. E Jekọb na ghi suẹn gha sukpẹ owẹ. (Gẹn 32:24-32; Hoz 12:2-4) Agharhemiẹn wẹẹ, odibosa nii tama e Jekọb wẹẹ, “u gu Osanobua [odibosa] kevbe emwa nagbọn suan nẹ, obọ ruẹ keghi ke ukhunmwu,” e Jekọb rẹnrẹn wẹẹ, ẹi re te obọ irẹn gele ke ukhunmwu ne odibosa nii. Sokpan, Osanobua ẹre ọ kie ẹkpotọ yọ ne Jekọb sẹtin gu odibosa nii vẹn, nọ ya rhiẹre ma wẹẹ, irẹn gele gbọyẹmwẹ ye afiangbe nọ ke obọ Osanobua rre.
(Gẹnẹsis 32:27, 28) Ọmwa nii nọ rẹn wẹẹ, “Vba tie eni ruẹn?” Irẹn wanniẹn wẹẹ, “E Jekọb.” 28 Okpia nii keghi kha wẹẹ, “Ai ghi ra tie eni ruẹn Jekọb ọvbehe. U gu Osanobua kevbe emwa nagbọn suan nẹ, obọ ruẹ keghi ke ukhunmwu, rhunmwuda ọni, eni ruẹn ẹre ọ ghi gha re Izrẹl.”
it-1 1228
Izrẹl
1. Ọna ọre eni ne Jehova he Jekọb re vbe ọ rre odẹ ukpo 97. Asọn ọkpa ne Jekọb fian ẹzẹ Jabọk gberra nọ ya miẹn ọtiọnrẹn ighẹ Isọ ẹre Osanobua ya he ẹre eni na. Vbe asọn nii, e Jekọb keghi gu odibosa ọkpa vẹn, rhunmwuda nọ ma na gi egbe wọọ re, Osanobua keghi fi eni ẹnrẹn werriẹ khian Izrẹl. Eni na ẹre ọ ghi rhiẹre ma wẹẹ Osanobua gele fiangbẹe. Ne Jekọb mieke na gha ye emwi nọ sunu na rre, ọ keghi tie evba nii Peniẹl. (Gẹn 32:22-31; ya ghee JACOB No. 1.) Ọ ghi sẹ ẹghẹ, Osanobua keghi gie Jekọb rẹn vbe Bẹtẹl wẹẹ, irẹn gele fi eni ẹnrẹn werriẹ nẹ, ke ẹghẹ nii kpa, Izrẹl ẹre a ghi mobọ gha tie Jekọb re. (Gẹn 35:10, 15; 50:2; 1 Krọ 1:34) Ọ gberra igba 2,500 ne eni na nọ re Izrẹl ladian vbe Baibol, sokpan vbe ẹghẹ nọ bun sẹ ne eni na ya ladian vbe Baibol, agbẹnvbo Izrẹl nọ re ivbi uniẹn e Jekọb ẹre a mobọ gha guan kaẹn.—Ẹks 5:1, 2.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Gẹnẹsis 32:11) Lahọ, miẹn mwẹ fan vbe obọ ẹtin Isọ ne ọtẹnmwẹ. Afianma fian mwẹ wẹẹ te ọ dee ra do gu mwẹ gbinna nọ wa fuẹn ima rua kevbe ikhuo kevbe emọ negiẹrẹ.
(Gẹnẹsis 32:13-15) Ọ ghi gbe asọn nii nẹ vbe evba, ọ keghi viọ avbe emwi na gie Isọ ne ọtiọnrẹn vbe uwu emwi nọ mwẹ. 14 Ẹwe amwẹ uri (200) deba ovbukhọ ugie, ohuan uri (200) deba ogho ugie. 15 Ekẹtẹkẹtẹ ọgban na minọ ẹnrẹn ewẹn iran kevbe ivbi iran, ẹmila iyeva ẹkhuia igbe, ẹsin amwẹ ugie kevbe ọwẹẹ igbe.
w10 6/15 22 ¶10-11
Ẹmwẹ Nọ Maan Nọ Ke Ọmwa Unu Ladian Keghi Ya Emwa Sikẹ Egbe Sayọ
10 Ọmwa nọ gua mu ẹmwẹ ye owa kevbe ọmwa ne ẹmwẹ nọ maan ke ẹre unu ladian ẹre emwa mobọ sikẹ. Adeghẹ ima na gha si emwa kẹ egbe, ma ghi do gha gu iran loo vbuwe ọfunmwegbe. Ma ghaa ru ẹse ne emwa, ma na gha mu ọghọ ye iran egbe, ma na vbe gha hia vbe odẹ ke odẹ ne ima ru iyobọ ne iran, ọ gha ru iyobọ ne ima ya gha gu iran loo vbuwe ọfunmwegbe. Uyinmwẹ esi vberriọ sẹtin koko “ugiọnmwẹ erhẹn ẹyin” yan ọmwa uhunmwu, ọni nọ wẹẹ, ọ ghi ya ọmwa nii fiwerriẹ, ma ghi do sẹtin gu ẹre ru adọlọ.—Rom 12:20, 21.
11 E Jekọb wa gha mwẹ ọna vbe ekhọe. Ọtiọnrẹn ighẹ Isọ mu ohu ẹre sẹrriọ wẹẹ, e Jekọb na gha mu ohan wẹẹ ọ gha gbe irẹn rua, rhunmwuda ọni, e Jekọb na lẹ fua. Vbe ukpo nibun ghi gberra nẹ, vbe Jekọb ghi werriegbe die owa, Isọ keghi bu ẹre gha khian ke irẹn kevbe ikpia 400. E Jekọb na ghi tu tie Jehova nọ ru iyobọ ne irẹn. E Jekọb na ya aranmwẹ nibun ru ẹse gie Isọ, nọ ya rinmwiaẹn nọ fu ekhọe rre. Emwi nọ ru na wa gele biẹ ọmọ esi. Vbe iran ghi miẹn egbe, Isọ fu ekhọe rre nẹ, ọ na ghi mu e Jekọb dede.—Gẹn 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10.
(Gẹnẹsis 33:20) Ọ keghi gbe aka ye evba, ọ keghi he ẹre eni El gie Osanobua Izrẹl.
it-1 980
Osanobua Nọ Re Osanobua Izrẹl
Rhunmwuda ne Jekọb na gu odibosa vẹn vbe Peniẹl, Osanobua keghi he ẹre Izrẹl. Vbe ọ ghi vbe gu Isọ ne ọtiọnrẹn ru adọlọ nẹ, ọ na ghi ya yin e Sukọt, ọ ghi si hin evba rre, ọ na ya yin Siẹkẹm. Vbe Siẹkẹm, ọ keghi gu ivbi e Hamọ dẹ otọ, ọ na bu agọ ye evba. (Gẹn 32:24-30; 33:1-4, 17-19) “Ọ keghi gbe aka ye evba, ọ keghi he ẹre [Osanobua Nọ Re Osanobua Izrẹl].” (Gẹn 33:20) Ne Jekọb na so eni ẹnrẹn ighẹ Izrẹl ginna aka nọ gbe, rhiẹre ma wẹẹ, ọ miẹn eni na yi kevbe wẹẹ irẹn gbọyẹmwẹ ye odẹ ne Jehova ya gbaroghe irẹn do sẹ Otọ Na Ru Eyan Rẹn. Uhukpa kẹkan ẹre ẹmwẹ na ladian vbe Evbagbẹn Nọhuanrẹn.
E Baibol Na Tie
(Gẹnẹsis 32:1-21) Ugbẹnvbe Jekọb ghi khian vbe odẹ, avbe odibo Osanobua keghi do vba ẹre. 2 Ugbẹnvbe ọ ghi bẹghe iran, ọ wẹẹ, “Agọ Osanobua ọna khin;” ọ kegha tie evba nii Mahanem. 3 E Jekọb keghi gie emwa ke odaro bu Isọ ne ọtiọnrẹn vbe Idọm. 4 Ọ na tama iran ne iran kha vbenian: “Mẹ ne Jekọb, ne ọguọmwadia ruẹ nọ họn ẹmwẹ nuẹn do khama Isọ ne arowa mwẹ wẹẹ, ọghe Leban ọre I ghaa ye kevbe wẹẹ I ma hoo ne I gha dee ọ te do sẹ ẹghẹ na. 5 I mwẹ ẹmila, ekẹtẹkẹtẹ, ohuan, ẹwe, kevbe eviẹn. Te I gie uhunmwu guẹ enọwanrẹn ne I ya gualọ aro nọ maan vbe obọ ruẹ.” 6 Ugbẹnvbe iran na gie ẹre uhunmwu ghi rre, iran wẹẹ, “Ma sẹ ehe ne Isọ ne ọtuẹn ye, irẹn sẹ odẹ nẹ nian nọ na bu ruẹ dee. Ọ viọ arhin uri eva ba egbe.” 7 Ohan keghi mu e Jekọb ẹsẹse, iro na han rẹn. Ọ keghi wa emwa ni guẹe, ohuan, kevbe ẹwe kevbe ekẹtẹkẹtẹ ye ihe eva. 8 “Adeghẹ Isọ ghi rre do gu otu nokaro gbinna, ọkpa sẹtin lẹ fe.” 9 Ẹre Jekọb na na erhunmwu wẹẹ, “Osanobua Ebraham ne erhamwẹ odede kevbe ọghe Aizik ne erhamwẹ, u ghi danmwehọ mwẹ, wẹ ẹre ọ tama mwẹ Nọyaẹnmwa wẹẹ, ‘Ne I werriegbe gha rrie ẹvbo mwẹ ne I vbe bu avbe etẹn mwẹ, wẹẹ u gha ru ẹre ne emwi hia gha maan mẹ.’ 10 Mẹ ma sẹ na gha mwẹ itohan kevbe ẹmwẹ ọmwa yẹẹ ọmwa ne uwẹ mwẹ ghee mwẹ ghee, mẹ ne ọguọmwadia ruẹ. Vbe I fian Jọdan rra, mẹ mwẹ ọkpa kẹkan nọ, banbanna nian, mẹ vbe otu eva na ghi nọ. 11 Lahọ, miẹn mwẹ fan vbe obọ ẹtin Isọ ne ọtẹnmwẹ. Afianma fian mwẹ wẹẹ te ọ dee ra do gu mwẹ gbinna nọ wa fuẹn ima ruan kevbe ikhuo kevbe emọ negiẹrẹ. 12 Yerre vbene u yan hẹ wẹẹ, ‘I gha gie emwi hia gha ma nuẹn, I gha vbe viọ ivbi uniẹn ruẹn nuẹn, ai ra sẹtin ka iran. Iran gha bun vbe ekhae ni rre ọkpẹn olokun.’” 13 Ọ ghi gbe asọn nii nẹ vbe evba, ọ keghi viọ avbe emwi na gie Isọ ne ọtiọnrẹn vbe uwu emwi nọ mwẹ. 14 Ẹwe amwẹ uri (200) deba ovbukhọ ugie, ohuan uri (200) deba ogho ugie. 15 Ekẹtẹkẹtẹ ọgban na minọ ẹnrẹn ewẹn iran kevbe ivbi iran, ẹmila iyeva ẹkhuia igbe, ẹsin amwẹ ugie kevbe ọwẹẹ igbe. 16 Ọ keghi viọ oghẹn ọkpọkpa ne eguọmwadia ẹre, ọ tama iran wẹẹ, “Wa ke odaro ne iima, wa ghi gha fian ẹkpo ye adesẹneva oghẹn ọkpa kevbe nọkpa nọ lelẹe.” 17 Ọ keghi tama ọguọmwadia nọ ke odaro wẹẹ, “Isọ ne ọtẹnmwẹ gha vba ruẹ, ọ na kha wẹẹ, ‘Gha ọre arowa ruẹ? Vbua rrie? Gha ọ yan emwirri ne u hẹ khian na?’ 18 U ghi kha wẹẹ, ‘Ọghe Jekọb ne ọguọmwadia ruẹ nọ. Te ọ viọ iran gie Isọ ne arowa mwẹ zẹ vbe emwi ihaoko. E Jekọb tobọre wa lele ima iyeke dee nian.’” 19 Ọ na vbe tama nogieva, nogieha kevbe iran hia ni lele nene oghẹn ohuan khian. “vbenian wa gha tama Isọ vbe uwa gha miẹn ọnrẹn. 20 Wa ghi kha wẹẹ, ‘Ẹmwata nọ, e Jekọb ne ọguọmwadia ruẹ wa lele ima iyeke dee.’” E Jekọb keghi roro ẹre wẹẹ, “I gha ya avbe emwi ihaoko ne I viọ ke odaro na fu ẹre ẹko rre. I gha ghi do vba ẹre, ughaghe, ọ gha yabọ mwẹ.” 21 Emwi ihaoko nii keghi ke odaro ne irẹn. Ọ keghi ye gbe asọn nii vbe agọ.
APRIL 27–MAY 3
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | GẸNẸSIS 34-35
“Ẹbe Na Lae Miẹn Deghẹ A Na Gha Gu Emwa Dan Muobọ”
(Gẹnẹsis 34:1) E Dina ne ọmọ okhuo e Jekọb kevbe Lia keghi ya khian ẹlẹ tuẹ ikhuo e Kenan eso vbe ẹvbo nii ẹdẹ ọkpa.
w97 2/1 30 ¶4
Siẹkẹm—Ẹvbo Nọ Rre Iya
De aro ne ikpia ni rre ẹvbo na khian ya gha ghee ọmokhuo na nọ ma he rẹn okpia nẹi fo vbe ẹvbo iran? “Ovbi . . . enogie otọ nii ghi bẹghe ẹre, ọ na si ẹre, ọ na ya ẹtin gu ẹre ru emwi ọdọ vbe amwẹ.” Vbọzẹe ne Dina na gha gu ivbialeke Kenan ni sakan muobọ? Te ọ ghaa gualọ ivbialeke ne iran gba re ihe egbe nọ khian gu ru ọse ra? Ọmwa nọ zẹ utun vbe ehọ vbene etiọnrẹn nikpia eso vbe gha ye ẹre ghaa nọ ra? Zẹvbe ne u ya tie okha na vbe ebe Gẹnẹsis, hia ne u ya ekhọe zomwa rẹn, aro obalọ kevbe ozan ne Jekọb kevbe Lia ya egbe miẹn, rhunmwuda emwi ọhanabe nọ sunu, ba ẹmwẹ otuẹ ne Dina ghaa mu yo e Siẹkẹm vbe ẹghẹ hia.—Gẹnẹsis 34:1-31; 49:5-7; vbe ya ghee The Watchtower ọghe June 15, 1985, ipapa 31.
(Gẹnẹsis 34:2) Ugbẹnvbe Siẹkẹm ne ovbi Hamọ ne ọmwa Hivi, nọ re enogie otọe nii ghi bẹghe ẹre, ọ na si ẹre, ọ na ya ẹtin gu ẹre ru emwi ọdọ vbe amwẹ.
lvs 124 ¶14
“Gha Lẹ Ne Oghẹ!”
14 Vbe aro e Siẹkẹm, emwi nọ ru ma de emwi nọ rhiae. Rhunmwuda ne ẹmwẹ e Dina na wa gha yẹẹ ọre, “ọ na si ẹre, ọ na ya ẹtin gu ẹre ru emwi ọdọ vbe amwẹ.” (Tie Gẹnẹsis 34:1-4.) Emwi ne Siẹkẹm ru na wa zẹ ẹbe, ọ keghi si obalọ gie Dina vbe ẹgbẹe ọre.—Gẹnẹsis 34:7, 25-31; Galatia 6:7, 8.
(Gẹnẹsis 34:7) vbe uwu ẹghẹ ne ivbiẹre na ke uwu oha rre zẹẹ. Ugbẹnvbe iran họn ẹmwẹ na, udu iran si vbọ, ohu ke mu iran ẹsẹse wẹẹ e Siẹkẹm ru emwi ohan vberriọ, ọ na fi unu gie ivbi Izrẹl hia vbekpa nọ na ya ẹtin gu ovbi e Jekọb ru emwi.
(Gẹnẹsis 34:25) ọ ghi rre ikpẹdẹ eha, vbene arhuẹ iran ma na he rrie, ivbi e Jekọb eva, e Simiọn kevbe Livai, etẹn Dina nikpia, na hẹ umozo iran, iran keghi la ore ẹvbo nii vbe ne ọmwaikọmwa i na vbe mu idandan, iran keghi gbele ikpia ni rrọọ hia rua.
w09 9/1 21 ¶1-2
Adeghẹ Ọmwa Na Ru Ruẹ Emwi Nọ Sọnnọ Ruẹ
Emwi nọ mobọ ya emwa nibun rria ikhi ne egbe iran ọre wẹẹ, iran keghi roro ẹre wẹẹ iran gha ru vberriọ, ẹre ohu khian na fo vbe ekhọe iran. Vbe igiemwi, e Baibol gi ima rẹn wẹẹ, vbe ivbi e Jekọb ghi họn wẹẹ, e Siẹkẹm mu ọtẹn iran nokhuo yagha, “ohu keghi mu iran ẹsẹse.” (Gẹnẹsis 34:1-7) E Simiọn kevbe Livai kegha hoo ne iran rria ikhi ne ọtẹn iran nokhuo, rhunmwuda ọni, iran keghi mu e Siẹkẹm kevbe emwa rẹn rẹrẹ, iran na ghi ya gbele ikpia hia ni rre ẹvbo nii rua ya sẹ egbe Siẹkẹm.—Gẹnẹsis 34:13-27.
Sokpan ozere ne iran do na sọfurre ye ẹmwẹ nọ ghaa rre otọ ra? Vbe Jekọb ghi họn emwi ne iran ru, ọ keghi kha wẹẹ, “Wa si mwẹ fi uwu ẹmwẹ nẹ, banbanna nian, emwa ẹvbo na hia . . . khọ ẹko mwẹ. . . . Iran gha ku obọ gbe mu igbinna gu mwẹ, ke imẹ kevbe ẹgbẹe mwẹ hia, te iran ra miẹn ima uhunmwu.” (Gẹnẹsis 34:30) Vbene ẹmwata, ozere ne iran do ma zẹdẹ sọfurre ye ẹmwẹ nọ ghaa rre otọ hiehie, nọghayayerriọ, ọ keghi zẹ ẹbe. Te ẹgbẹe Jekọb ghi gha mu ohan wẹẹ emwa ni lẹga iran sẹtin mu okuo gie iran rhunmwuda emwi ne Simiọn kevbe Livai ru. Ọ gha kẹ, ọna ẹre ọ ya Osanobua tama e Jekọb ne irẹn vbe ẹgbẹe ọre kpa gha rrie Bẹtẹl.—Gẹnẹsis 35:1, 5.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Gẹnẹsis 35:8) E Dẹbora nọ koko e Ribẹka keghi wu, iran keghi re ẹre ye ẹzi okan vbe asefẹn odẹ ekẹn Bẹtẹl. Iran kegha tie evba nii “Okan ọghe eve.”
it-1 600 ¶4
Dẹbora
1. Okhuo nọ ghaa gbaroghe Ribẹka. Vbe Ribẹka kpa vbe owa erhae rre gha rrie owa ọdọ, e Dẹbora keghi lelẹe. (Gẹn 24:59) Ukpo nibun ẹre Dẹbora ya ga vbe owa Aizik, ọ ghi sẹ ẹghẹ, ọ na ghi gha ga vbe igiowa ọghe Jekọb, ọ gha kẹ, e Ribẹka wu nẹ vbe ẹghẹ na kha na. Vbe ọ ghi rre odẹ ukpo 125 ne Ribẹka vbe Aizik ya rọnmwẹ egbe, e Dẹbora na ghi wu, iran na re ẹre ye ototọ okpe erhan ọkpa vbe Bẹtẹl. Eni ne iran ghi gha tie okpe erhan na (Allon-bacuth, evba ya re kha ọre “Okan Ọghe Eve”) rhiẹre ma wẹẹ, e Jekọb vbe ẹgbẹe ọre wa hoẹmwẹ e Dẹbora.—Gẹn 35:8.
(Gẹnẹsis 35:22-26) Ẹghẹ ne Jekọb na gha rre ẹvbo nii, e Riubẹn keghi gu e Bilha ne ọkpa vbe uwu egbakhian erhae ru emwi, e Jekọb ghi họn, ohu keghi muẹn ẹsẹsẹmwẹse, emọ [ikpia] iweva ọre Jekọb biẹlẹe. 23 Ọghe Lia ni rrọọ kegha re Riubẹn (ne ọre ovbi Jekọb nọdiọn), Simiọn, Livai, Juda, Isaka kevbe Zebulọn. 24 Ivbi e Rekiẹl kegha re Josẹf kevbe Bẹnjamin. 25 Ivbi e Bilha ne ọviẹn e Rekiẹl, Dan kevbe Naftali. 26 Ivbi e Zilpa ne ọviẹn e Lia: Gad kevbe Asia. Ena ọre emọ ikpia ne Jekọb biẹlẹe vbe Mẹsopotamia.
Inọta Ne Emwa Nọ
Vbe ẹghẹ nẹdẹ vbe otọ Izrẹl, uniẹn ọmọ nọ mwẹ ukpo ọmọ ọdiọn ọkpa, ẹre Mẹzaia la rre ra?
Ma ka guan kaẹn ẹmwẹ na nẹ vbe ẹghẹ eso nọ gberra. Ẹmwẹ ne ima ka taa keghi guaẹro ighẹ ẹmwẹ nọ rre ebe Hibru 12:16. Uviẹn nii keghi kha wẹẹ, Isọ ma “zẹ ye ẹmwẹ orhiọn.” Ọ keghi “rhunmwuda ekan unu ọkpa mu ukpo ọmọ ọdiọn ne ọ ye khiẹn.” Ako na rhiẹre ma wẹẹ, ọ khọ wẹẹ, vbe Isọ ghi mu ukpo ọmọ ọdiọn khiẹn ne Jekọb nẹ, ẹre Jekọb na do khian erha odede ọghe Mẹzaia.—Mat. 1:2, 16; Luk 3:23, 34.
Okha ni rre Baibol rhiẹre ma wẹẹ, ẹi re ọmọ ọdiọn ọkpa, ẹre ọ mwẹ asẹ ne a ya re erha odede ọghe Mẹzaia. Gia guan kaẹn eso vbọ:
Vbuwe emọ ikpia hia ne Jekọb biẹlẹ, e Rubẹn ne Lia biẹ nẹẹn, ọre ọmọ ọdiọn. Ọ ghi sẹ ẹghẹ, e Rekiẹl ne amwebọ e Jekọb keghi biẹ e Josẹf, nọ re ọmọ okpia ọghẹe nokaro. Sokpan e Rubẹn ghi ru awua, ukpo ọmọ ọdiọn keghi khian ọghe Josẹf. (Gẹn. 29:31-35; 30:22-25; 35:22-26; 49:22-26; 1 Krọ. 5:1, 2) Ọrheyerriọ, e Mẹzaia ma la uniẹn Rubẹn ra e Josẹfi rre. Uniẹn Juda nọ re ovbi e Jekọb ne ukpogienẹ ne Lia biẹ ẹre Mẹzaia ghi la rre.—Gẹn. 49:10.
E Baibol Na Tie
(Gẹnẹsis 34:1-19) E Dina ne ọmọ okhuo e Jekọb kevbe Lia keghi ya khian ẹlẹ tuẹ ikhuo e Kenan eso vbe ẹvbo nii ẹdẹ ọkpa. 2 Ugbẹnvbe Siẹkẹm ne ovbi Hamọ ne ọmwa Hivi, ne ọre enogie otọe nii ghi bẹghe ẹre, ọ na si ẹre ọ na ya ẹtin gu ẹre ru emwi ọdọ vbe amwẹ. 3 Sokpan ẹmwẹ ọmọ okhuo na keghi yẹẹ ọre, rhunmwuda ose ẹre, ọ keghi suẹn gha hoo nọ wa rhie ẹre rọnmwẹ. 4 Ọ keghi ya nọ erha irẹn wẹẹ, “Rhie ọmọ na mẹ rhie rọnmwẹ.” 5 E Jekọb keghi họn wẹẹ iran yagha ovbiẹre ne okhuo, sokpan, rhunmwuda ighẹ ivbiẹre rre uwu oha vbe ehe ne iran na gbaroghe ẹmila ẹre, ọ ma ru emwi rhọkpa iran te rre. 6 E Hamọ ne erha Siẹkẹm keghi ladian ya gu e Jekọb guan, 7 vbe uwu ẹghẹ ne ivbiẹre na ke uwu oha rre zẹẹ. Ugbẹn vbe iran họn ẹmwẹ na, udu iran si vbọ, ohu keghi mu iran ẹsẹse wẹẹ e Siẹkẹm ru emwi ohan vberriọ, ọ na fi unu gie ivbi Izrẹl hia vbekpa nọ na ya ẹtin gu ovbi e Jekọb ru emwi. 8 Hamọ, keghi khama iran wẹẹ, “E Siẹkẹm ne ovbimwẹ hoo nọ rhie ovbuẹ nokhuo rọnmwẹ; lahọ, wa gi ẹre rọnmwẹ ọnrẹn. 9 Wa gie ima viọ obọ gie egbe vbekpa orọnmwẹ, ma ghi viọ ivbi uwa rọnmwẹ, wa ghi vbe gha viọ ọghe ima rọnmwẹ. 10 Wa sẹtin gu ima yin ẹvbo ima na. Wa sẹtin di ehe nọ khọn ruẹn vba ya, wa ghi do ẹki vbene ai na mwẹ idobo, wa ghi vbe họọn emwi obo uwa.” 11 Ẹre Siẹkẹm na tama erha Dina kevbe etiọnrẹn wẹẹ, “Wa gha ru ẹse na mẹ, emwi ne uwa a rhirhi nọ mwẹ re, I gha rhie ne uwa. 12 Wa tama mwẹ emwi ne I gha rhie ne uwa, wa vbe fian inu igho ne ọ khọn uwa mẹ ne I gha mu ye egbe ẹre, I gha rhie emwi ne uwa a rhirhi gha hoo ne uwa sokpan ne uwa gu mwẹ rhie ẹre rọnmwẹ.” 13 Ivbi e Jekọb keghi rhie ewanniẹn nọ gha gbe iran ekhọe ẹwaẹn rua ne Siẹkẹm kevbe Hamọ ne erhae rhunmwuda te Siẹkẹm fa Dina ne ọtẹn iran ruan. 14 Iran keghi kha wẹẹ, “Ma i kue ne ọtẹn ima rọnmwẹ ọmwa nọ ma rhuẹ, efaa ọnii ra gha khin ima re. 15 Emwi ọkpa nọ gha ye ima kue yọ ọrọre ne uwa do gha ye vbene ima ye vbekpa ne uwa gha na gha rhuẹ ikpia uwa hia. 16 Ẹghẹ nii, ma gha kue ne uwa rhie ivbi ima, ma ghi vbe gha rhie ọghe uwa. Ma ghi yin ehe ne uwa ye, ma hia ghi do gba gha re ọkpa. 17 Sokpan, deghẹ wa ma rhie ne ima tae, ne uwa rhuẹ, ma gha rhie ẹre, ne ima kpa.” 18 Vbene iran tae na ke wa la Hamọ ke Siẹkẹm ne ovbi ẹre aro. 19 Ọvbokhan na ma vbe yae rhọ eghẹrẹ, ọ keghi wa gha ru vbene iran khare rhunmwuda ẹmwẹ ovbi e Jekọb nokhuo la ẹre aro. Okpia na ẹre ọ vbe re nọ ru ọmwa kpataki sẹ vbe ẹgbẹe ọre.