Avbe Ako Na Sunu Yi Vbe Ebe Iwinna Na Loo Vbe Ne Iko Uyinmwẹ Kevbe Iwinna Ọghe Ima
JUNE 1-7
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | GẸNẸSIS 44-45
“E Josẹf Keghi Yabọ Etiọnrẹn”
(Gẹnẹsis 44:1, 2) E Josẹf keghi khama ọguọmwadia ne ọ gbaroghe owa ẹre wẹẹ, “Viọ evbare vọn ẹkpo iran na vbene iran gha sẹtin mu sẹ, u ghi vbe dọlegbe viọ igho dọmwade ọghẹe ye unu ẹkpo ẹre. 2 Rhie ukpu esiliva mwẹ ye unu ẹkpo ọtẹn iran nọkanmwasẹ kẹẹ kevbe igho ne ọ ya dẹ ọka.” Ọ keghi ru vbene a tama rẹn.
w15 5/1 14-15
“Mẹ I Ra Sẹtin Rhie Egbe Mwẹ Ye Ihe Osanobua”
Ẹre Josẹf na ghi khuẹn ifi khẹ etiọnrẹn. Ọ keghi tama ọguọmwadia ẹre nọ zẹ avbe etẹn irẹn khu, ọ ghi ba iran ifiẹzọ wẹẹ iran do ukpu irẹn rhie, ọ ghi vbe viọ iran gha dee. Ọguọmwadia nii ghi gele miẹn ukpu nii vbe ẹkpo e Bẹnjamin, ọ na ghi viọ iran bu e Josẹf. Ẹkpotọ na ghi kie ne Josẹf ya rẹn deghẹ etiọnrẹn gele fi werriẹ nẹ. E Juda ẹre ọ ghaa zẹ ene unu ne etiọnrẹn. Ọ na gha rinmwian e Josẹf nọ tohan iran, ọ na kue wẹẹ nọ ya irẹn kevbe etẹn irẹn hia khian eviẹn vbe Igipt. Vbọrhirhighayehẹ, e Josẹf na wẹẹ ne Bẹnjamin ọkpa gu irẹn gha rre Igipt zẹvbe ọviẹn, sokpan ne iran nikẹre gha rrie owa.—Gẹnẹsis 44:2-17.
Ẹmwẹ ne Juda ghi ta keghi rhiẹre ma wẹẹ, ọ mwẹ ẹnina dae Bẹnjamin. Ọ keghi kha wẹẹ, “irẹn ọkpa ẹre ọ ghi kẹ vbe emọ ne iyẹe biẹlẹe, erhae wa vbe hoẹmwẹ ọnrẹn ẹsẹse.” Ẹi mwẹ ẹmwẹ ne Juda tae ma gbe Josẹf egbe rhunmwuda, irẹn ọre ọmọdiọn vbuwe emọ ne Rekiẹl biẹlẹ ne Jekọb. Te Rekiẹl da biẹ e Bẹnjamin fo vbe ọ wu. Vbe na ghee erhae, ẹi mwẹ ẹmwẹ e Rekiẹl ma gha da e Josẹf. Ọ gha kẹ, ọna ẹre ọ yae hoẹmwẹ e Bẹnjamin ẹsẹse.—Gẹnẹsis 35:18-20; 44:20.
E Juda na ghi gha rinmwian e Josẹf nọ fan e Bẹnjamin. Ọ na kue kha wẹẹ irẹn muegbe ne irẹn ya rhihe Bẹnjamin zẹvbe ọviẹn. Ẹmwẹ ne Juda ghi ta keghi kakabọ gbe Josẹf egbe, ọ keghi kha wẹẹ: “Vbia ra bu erha mwẹ gha rrie owa hẹ vbe ne ọvbokhan nii i na gue mwẹ? Mẹ i sẹtin zin ẹnrẹn ne I miẹn ọkhọ vbenian nọ sunu vbe egbe erha mwẹ.” (Gẹnẹsis 44:18-34) Ẹmwẹ nọ tae na rhiẹre ma wẹẹ ọ gele fi werriẹ nẹ. Ọ vbe rhiẹre ma wẹẹ irẹn mwẹ ekhọe agiẹngiẹn kevbe ẹnina, ọ na vbe mu ọghe emwa ọvbehe ye okaro.
E Josẹf ma ghi sẹtin zin egbe ẹre. Ọ na ghi wẹẹ ne eguọmwadia ẹre kpa hin evba rre, ọ keghi ya urhu nọ lae viẹ sẹrriọ wẹẹ ẹguae Fero na họn vbekpa re. Ẹghẹ nii ẹre ọ ghi ya tama etiọnrẹn wẹẹ: “Mẹ ne Josẹf ọna khin.” Unu keghi yan avbe etiọnrẹn rua, ọ na ghi mu iran dede, ọ na wa vbe ya ekhọe hia yabọ iran. (Gẹnẹsis 45:1-15) Emwi nọ ru na rhiẹre ma wẹẹ, ọ ya egbe tae Jehova, nọ ya ekhọe hia yabọ. (Psalm 86:5) Uwẹ vbe ya ekhọe hia yabọ ra?
(Gẹnẹsis 44:33, 34) Wanwanna nian, enọwanrẹn. I gha tota mwa ne I gha re ọviẹn ruẹn ye ihe ọmọ nii, gie ẹre lele avbe etiọnrẹn gha rrie owa. 34 Vbia ra bu erha mwẹ gha rrie owa hẹ vbe ne ọvbokhan nii i na gue mwẹ? Mẹ i sẹtin zin ẹnrẹn ne I miẹn ọkhọ vbenian nọ sunu vbe egbe erha mwẹ.”
(Gẹnẹsis 45:4, 5) Ẹre Josẹf na khama iran wẹẹ, “Lahọ, wa sikẹ mwẹ.” Iran keghi khian sikẹ ọre, ọ na khama iran wẹẹ, “Mẹ ne Josẹf ne ọtẹn uwa ne uwa khiẹn fi Igipt ọre ọna khin. 5 Banbanna nian, wa ghẹ gie iro han uwa ra ne uwa gha gu egbe uwa gui rhunmwuda ighẹ wa khiẹn mwẹ gha die edinran. Osanobua ọre ọ gie mwẹ ke aro ne uwa ne I sẹtin sinmwi emwa ye agbọn.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Gẹnẹsis 44:13) Etiọnrẹn keghi ye akhiẹ valọ ukpọn ye egbe iran ẹkun, iran na kun ihẹ yan ekẹtẹkẹtẹ iran fi ọdelegbe gha die ore ẹvbo.
it-2 813
Ọmwa Gha Sọ Ukpọn Ye Egbe Ẹre Ẹkun
Ivbi e Ju kevbe emwa nibun vbe ẹghẹ nẹdẹ kegha sọ ukpọn ye egbe iran urhu, ne iran ya rhiẹre ma wẹẹ emwi nọ sunu nii wa da iran sẹ ugboloko kevbe wẹẹ, iran khiẹ yọ, katekate deghẹ a na miẹn wẹẹ ọmwa nọ sikẹ iran vbuwe ẹgbẹe ẹre ọ wu. Vbe ẹghẹ nibun, emwa gha sọ ukpọn ye egbe iran ẹkun, iran i wa sọ ọre fo sẹrriọ wẹẹ, ẹi ghi gia yọ, sokpan te iran sọ ọre sẹ ẹwẹ.
Ọmwa okaro nọ sọ ukpọn ye egbe ẹre ẹkun vbe Baibol ọre Riubẹn ne ọmọdiọn ọghe Jekọb. Vbe ọ ma miẹn e Josẹf vbe uhae ne amẹ i ye ne a te muẹn yi, ọ keghi sọ ukpọn ye egbe ẹre ẹkun, ọ na kha wẹẹ: “Ọmọ okpia nii i ghi rre evba, vbia ra ru hẹ?” Zẹvbe ọmọdiọn, e Riubẹn ẹre a khian da yi deghẹ emwi rhọkpa na sunu daa e Josẹf. Vbe a ghi tama e Jekọb wẹẹ e Josẹf wu nẹ, ọ na vbe sọ ẹwu ye egbe ẹre ẹkun, ọ na ghi mu ukpọn akhiẹ yọ. (Gẹn 37:29, 30, 34) Vbe a ba e Bẹnjamin ifiẹzọ vbe otọ Igipt wẹẹ oyi nọ, etiọnrẹn na vbe sọ ukpọn ye egbe iran ẹkun ne iran ya rhiẹre ma wẹẹ, ọ da iran sẹ ugboloko.—Gẹn 44:13.
(Gẹnẹsis 45:5-8) Banbanna nian, wa ghẹ gie iro han uwa ra ne uwa gha gu egbe uwa gui rhunmwuda ighẹ wa khiẹn mwẹ gha die edinran. Osanobua ọre ọ gie mwẹ ke aro ne uwa ne I sẹtin sinmwi emwa ye agbọn. 6 Ukpo nogieva kẹkan ọre ukhunmwu na he ye na vbe otọ na, ọ ye kẹ ukpo isẹn ne ai ra na kọ ra ne a rhọ emwiokọ. 7 Te Osanobua gie mwẹ ke odaro ne uwa, ne uwa miẹn ehe na gha mwẹ emọ vbe uniẹn uwa. Te a gie mwẹ ne I do sinmwi uwa nibun ne uwa ghẹ wulo. 8 Rhunmwuda ọnii, ẹi re uwa ọre ọ gie mwẹ gha die edinran sokpan Osanobua nọ. Ọ keghi ya mwẹ ru zẹvbe ihe erha ne ọba, mẹ ọre ọ gbaroghe ẹvbo ẹre hia kevbe ne ọ khaevbisẹ yan Igipt hia.”
w04 8/15 15 ¶15
Emwa Keghi Khẹko Ima Vbene Ima Ma Na Ru Iran Emwi Rhọkpa
15 De emwi nọ khian ru iyobọ ne ima ya gha gbe ibiẹ rrie deghẹ emwa na gha khẹko ima vbene ima ma na ru iran emwi rhọkpa? Ọ khẹke ne ima gha yerre wẹẹ, Esu vbe ikpayẹ ọre ẹre ọ wa re eghian ima. (Ẹfisọs 6:12) Ẹmwata nọ wẹẹ, te emwa eso wa mema kpokpo ima, sokpan a ma rẹn sẹ ẹre ọ lọghọ iran nibun, a sẹtin vbe miẹn wẹẹ te a ruẹn ẹmwẹ ye eso ẹko. (Daniẹl 6:4-16; 1 Timoti 1:12, 13) E Jehova hoo ne “emwa hia” miẹn fan, “ne iran vbe do rẹn ẹmwata nii.” (1 Timoti 2:4) Vbene ẹmwata, te emwa eso ni te ka gha zẹ ima kpokpo, ghi deba ima ga e Jehova nia rhunmwuda ne aro iran na da uyinmwẹ esi ọghe ima. (1 Pita 2:12) Ma gha vbe miẹn emwi ruẹ vbe igiemwi ọghe Josẹf ne ovbi e Jekọb. Agharhemiẹn wẹẹ etiọnrẹn ya obọ atosi muẹn, ọ ma gha khẹko iran. Vbọzẹe? Rhunmwuda ọ rẹnrẹn wẹẹ, te Jehova ya emwi nọ sunu nii ya mu ahoo ọghẹe sẹ. (Gẹnẹsis 45:4-8) E Jehova gha vbe sẹtin ya ukpokpo ne ima werriẹ aro daa vbene ima ma na rẹn ọkpa rẹn eva, ya rhie uyi gie eni ẹnrẹn.—1 Pita 4:16.
E Baibol Na Tie
(Gẹnẹsis 45:1-15) E Josẹf ma ghi sẹtin zin egbe ẹre vbe sirra iran ni ruemwi nẹẹn, ọ keghi davan wẹẹ, “Ne emwa hia kpao.” Ọmwa rhọkpa i ghi rre evba vbe Josẹf tama etiọnrẹn ọmwa ne irẹn khin. 2 Ọ keghi ya urhu ne ọ la viẹ sẹrriọ ne emwa Igipt na họn, iran na ya na iyẹn ọnrẹn sẹ ẹguae ọba. 3 E Josẹf keghi tama etiọnrẹn wẹẹ, “Mẹ ne Josẹf ọna khin, erha mwẹ ye rre agbọn ra?” Sokpan ohan mu avbe etiọnrẹn sẹrriọ wẹ iran ma sẹtin rhie ewanniẹn nẹẹn vbe iran họn ẹmwẹ na. 4 Ẹre Josẹf na khama iran wẹẹ, “Lahọ, wa sikẹ mwẹ.” Iran keghi khian sikẹ ọre, ọ na khama iran wẹẹ, “Mẹ ne Josẹf ne ọtẹn uwa ne uwa khiẹn fi Igipt ọre ọna khin. 5 Banbanna nian, wa ghẹ gie iro han uwa ra ne uwa gha gu egbe uwa gui rhunmwuda ighẹ wa khiẹn mwẹ gha die edinran. Osanobua ọre ọ gie mwẹ ke aro ne uwa ne I sẹtin sinmwi emwa ye agbọn. 6 Ukpo nogieva kẹkan ọre ukhunmwu na he ye na vbe otọ na, ọ ye kẹ ukpo isẹn ne ai ra na kọ ra ne a rhọ emwiokọ. 7 Te Osanobua gie mwẹ ke odaro ne uwa, ne uwa miẹn ehe na gha mwẹ emọ vbe uniẹn uwa. Te a gie mwẹ ne I do sinmwi uwa nibun ne uwa ghẹ wulo. 8 Rhunmwuda ọnii, ẹi re uwa ọre ọ gie mwẹ gha die edinran sokpan Osanobua nọ. Ọ keghi ya mwẹ ru zẹvbe ihe erha ne ọba, mẹ ọre ọ gbaroghe ẹvbo ẹre hia kevbe ne ọ khaevbisẹ yan Igipt hia.” 9 Banbanna nian, wa zẹgiẹgiẹ bu erha mwẹ gha khian ya tama rẹn wẹẹ, “E Josẹf ne ovbuẹ khare wẹẹ, ‘Osanobua ya mwẹ ru nọkhaevbisẹ yan Igipt hia; ne ọ zẹgiẹgiẹ bu mwẹ gha dee. 10 U sẹtin tota ye Gosiẹn ehe ne u gha na sikẹ mwẹ. Wẹ kevbe ivbuẹ kevbe avbe eyẹ ruẹ, avbe ohuan ruẹn kevbe ẹwe ruẹ kevbe ẹmila ruẹ kevbe emwi ne u mwẹ hia. 11 U gha rre Gosiẹn, I gha sẹtin gha gbaroghe ruẹ. Ukpo isẹn ọ ye kẹẹ ne ukhunmwu ra fi la, mẹ ma ho ne ohanmwẹ gbe uẹ ra ẹgbẹe ruẹ ra emwi ne ọ re ọwuẹ hia.’ 12 Banbanna nian wa hia, kevbe Bẹnjamin ne ọtẹn mwẹ gha miẹn wẹ mẹ ọre ọ gele re Josẹf. 13 Wa ya tama erha mwẹ vbene asẹ ne I mwẹ kpọlọ sẹ hẹ vbe Igipt vbe edinran, wa ghi ta emwi ne aro uwa sẹ hia ma rẹn, wa ghi zẹgiẹgiẹ rhie ẹre gha die edinran.” 14 Rẹn keghi gbaa Bẹnjamin ne ọtiọnrẹn ginna egbe, ọ na gha viẹ. E Bẹnjamin kevbe gha viẹ vbe ehe ne ọ na gbae ginna egbe nii. 15 Vbe iyeke ọnii, ọ keghi mu unu soso etiọnrẹn hia fẹẹrẹ unu, ọ keghi viẹ vbe ne ọ gbaa iran ginna egbe.
JUNE 8-14
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | GẸNẸSIS 46-47
“Evbare Kegha Rrọọ Vbe Ẹghẹ Ne Ukhunmwu Ya Gha Fi”
(Gẹnẹsis 47:13) Ukhunmwu na keghi fi sẹrriọ wẹẹ, evbare i ghi rre uhunmwu otọ agbọn hia hiehiere. Ohanmwẹ keghi ya emwa Igipt kevbe Kenan khian ene mitan mitan.
w87 5/1 15 ¶2
Emwamwa Nọ Miẹn Emwa Fan Vbe Ẹghẹ Ne Ukhunmwu Ya Gha Fi
2 Ukpo ihinrọn ne evbare ya kpọ kua keghi sẹ ufomwẹ, ukhunmwu na ghi suẹn gha fi zẹvbe ne Jehova tae yotọ, ukhunmwu na fi sẹrriọ wẹẹ, ai miẹn eke nọ ma sẹ vbe uhunmwu otagbọn hia. Vbe Ivbi Igipt ghi bẹghe ẹre wẹẹ ohanmwẹ khian gbe iran rua, iran na tu bu e Fero, ẹre ọ na ghi tama iran wẹẹ: “Wa bu e Josẹf gha khian ne uwa vbe ru vbe ne ọ ghi kha.” E Josẹf na ghi gha khiẹn evbare ne Ivbi Igipt, igho iran na ghi do fo. Emwirri ọghe iran ẹre iran ghi ya gha ha osa. Obọ ghi zẹ da iran, iran na ghi tama e Josẹf wẹẹ: “Ya evbare dẹlẹ ima kevbe otọ mwa. Ma ghi gha re eviẹn ne ọba, irẹn ghi vbe yan otọ ima.” Erriọ e Josẹf ya dẹlẹ otọ ni rre Igipt hia ne Fero.—Gẹnẹsis 41:53-57; 47:13-20.
(Gẹnẹsis 47:16) E Josẹf keghi wanniẹn wẹẹ, “Wa viọ emwirri uwa rre, I gha ya evbare rọe ne uwa adeghẹ wa i ghi mwẹ igho.”
(Gẹnẹsis 47:19, 20) Ghẹ gie ima wulo, guan yọ. Ghẹ gie otọe ima de ihoi rua ima fua. Ya evbare dẹlẹ ima kevbe otọe mwa. Ma ghi gha re eviẹn ne ọba, irẹn ghi vbe yan otọe ima. Viọ ọka ne ima ne ima ghẹ wulo, ima sẹtin gha ya otọe ima gbe ugbo.” 20 E Josẹf keghi dẹlẹ otọe ni rre Igipt hia ne ọba. Emwa Igipt hia keghi khiẹnnẹ otọe iran, rhunmwuda ukhunmwu ne ọ wegbe gbe. Otọe nii hia keghi khian ọghe ọba.
(Gẹnẹsis 47:23-25) E Josẹf keghi tama emwa nii wẹẹ, “Wa miẹn ọnrẹn nian wẹẹ I dẹlẹ uwa dẹlẹ otọ uwa ne ọba nẹ, wa miẹn emwiokọ nian ne uwa kọ ye otọ uwa. 24 Ọ gha sẹ ẹghẹ emwiorhọ, wa ghi ghae ehia ye ihe isẹn, wa ghi viọ obọ ọkpa gie ọba, nidekẹe ghi gha re ọghe uwa, ne uwa ya gha kọ, ne uwa gha re, emwa uwa kevbe ivbi uwa.” 25 Iran keghi wanniẹn wẹẹ, “U miẹn ima fan nẹ, u ru ima ẹse nẹ enọwanrẹn, ma gha gele gha re eviẹn ọba.”
kr 234-235 ¶11-12
Arriọba Osanobua Mu Ahoo Ọghe Osanobua Sẹ Vbe Uhunmwu Otagbọn
11 Ọkpọkua. Emwa nibun vbe uhunmwu otagbọn na i miẹn evbare orhiọn re. E Baibol khare wẹẹ: “‘Ẹghẹ dee, ne I gha na gie ukhunmwu la otọ nii, ohanmwẹ ghi gha gbe emwa, sokpan ẹi re ohanmwẹ evbare, ovbamẹ gha gbe iran, sokpan ẹi re amẹ, na wọn. Ohanmwẹ kevbe ovbamẹ ẹmwẹ nọ ke ehe ne Nọyaẹnmwa ye rre gha gbe iran. Mẹ ne Nọyaẹnmwa ne Udazi ẹre ọ tae.’” (Emọs 8:11) Sokpan emwa ni rre ototọ ọdakha ọghe Arriọba Osanobua miẹn evbare re vbe odẹ ọghe orhiọn ra? E Jehova gi ima rẹn wẹẹ, te alughaẹn khian gha rre ẹkpo eguọmwadia re kevbe eghian ọghẹe vbe ọ khare wẹẹ: “Iran ni ga mwẹ, iran na vbe gha hẹnmwẹ mẹ, gha miẹn gha re, kevbe gha da ọwọrhọwọrhọ, sokpan, ohanmwẹ gha gbe uwa, ovbamẹ ghi vbe gha gbe uwa. Ẹko gha sẹ iran ọyẹnmwẹ sokpan, wa gha fa egbua.” (Aiz 65:13) Uwẹ tobọ ruẹ he miẹn vbene ẹmwẹ akhasẹ na ya mwẹ amusẹ vbe ẹdẹnẹrẹ ra?
12 Evbare ọghe orhiọn ne wọrhọwọrhọ ẹre ọ sẹ ima obọ vbe ẹdẹnẹrẹ, te ọ yevbe na ghee ẹzẹ nọ vbẹẹ sayọ kevbe nọ dinmwi sayọ. Avbe ebe ni rhan otọ e Baibol, errẹkọdi na ya ehọ viọ, avbe vidio, iko kevbe asikoko ne ima yo kẹ kevbe emwi ughughan nọ rre wẹbsait ọghomwa, keghi yevbe ẹzẹ nọ kakabọ lẹ kevbe ne ẹi ka. Ena hia ẹre ọ ya ima miẹn evbare orhiọn ne wọrhọwọrhọ vbe agbọn ne emwa i na miẹn evbare orhiọn re. (Ẹzik 47:1-12; Joẹl 3:18) Ọ keghi re emwi ọyẹnmwẹ ne ima na miẹn evbare orhiọn ne wọrhọwọrhọ re sẹ ọkẹn vbe ẹdẹgbegbe, zẹvbe ne Jehova ru eyan rẹn. Uwẹ hia ne u gha rri evbare orhiọn na vbe ẹghẹ hia ra?
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Gẹnẹsis 46:4, NW) I gha leluẹ gha rrie Igipt, I gha vbe viọ ivbi uniẹn ruẹ dọlegbe gha die emwa. E Josẹf gha ya obọ gue aro ruẹ.”
it-1 220 ¶1
Emwi Ne Emwa Ghaa Ru Vbe Ẹghẹ Nẹdẹ Kevbe Emwi Ne Iran Demu
Na ya obọ gue aro ọmwa nọ wu. Emwi ne Jehova yae kha nọ na wẹẹ, “E Josẹf gha ya obọ gue aro” e Jekọb (Gẹn 46:4) ọre wẹẹ, e Josẹf gha ya obọ gue aro e Jekọb vbe ọ gha wu nẹ. Sokpan ọmọdiọn ẹre ọ khẹke nọ ru emwi vberriọ. Nọnaghiyerriọ, ọ khọ wẹẹ, te Jehova la asefẹn nii tama e Jekọb wẹẹ, nọ mu e Josẹf ye ukpo ọmọdiọn.—1 Krọ 5:2.
(Gẹnẹsis 46:26, 27) Ivbi e Jekọb taara ni ghaa rrie Igipt kegha re ehan yan iyeha vbe ne ai na ka avbe amwẹ ivbiẹre yọ. 27 Emọ ikpia eva ọre a biẹlẹ ne Josẹf vbe Igipt, ọnii keghi ye ẹgbẹe Jekọb ne ọ ghaa rrie odọ gba vbe ekigbesiyenẹ.
ayahọmwaehọ nọ rre nwtsty nọ dekaẹn Iwinna 7:14
iran hia kegha re arhunmwu 75: A sẹtin miẹn wẹẹ, e Stivin ma ya unu kaẹn ako rhọkpa vbe abọ ọghe Baibol na ya urhuẹvbo e Hibru gbẹn, vbe ọ khare wẹẹ emwa hia ni rre ẹgbẹe Jekọb ni ghaa rrie Igipt kegha re arhunmwu 75. Olaba na i rre abọ ọghe Baibol na ya urhuẹvbo e Hibru gbẹn ne emwa na tie ẹre Masoretes gbẹn (Masoretic text). Ebe Gẹn 46:26 khare wẹẹ: “Ivbi e Jekọb taara ni ghaa rrie Igipt kegha re ehan yan iyeha vbe ne ai na ka avbe amwẹ ivbiẹre yọ.” Uviẹn 27 na ghi kha wẹẹ: “Ẹgbẹe Jekọb nọ ghaa rrie odọ gba vbe ekigbesiyenẹ.” Vbe ako eva na, odẹ eva ẹre a ya ka ẹgbẹe ọghe Jekọb. Ọ khọ wẹẹ, emwa ni wa ke uniẹn e Jekọb rre taara ẹre a ka vbe uviẹn 26, sokpan vbe uviẹn 27, a na wa ka emwa hia ni rre igiowa ọghe Jekọb ni do yin Igipt. Vbe ebe Ẹks 1:5 kevbe Diut 10:22 ghi guan kaẹn olaba ne ẹgbẹe ọghe Jekọb khin, ọ na wẹẹ arhunmwu 70 ẹre iran khin. Ọ khọ wẹẹ odẹ ọvbehe ẹre Stivin ya ka ẹgbẹe ọghe Jekọb. Emwa eso khare wẹẹ, te Stivin ka emọ ikpia ọghe Manasẹ kevbe Ifreim ni re ivbi e Josẹf. Ọ na vbe ka eyẹ ọghe Manasẹ kevbe Ifreim nikpia, ne Gẹn 46:20 guan kaẹn vbe Baibol na tiẹre Septuagint. Emwa eso vbe kha wẹẹ te Stivin ka amwẹ ọghe ivbi e Jekọb ba re, a ma ka iran na bae olaba nọ rre Gẹn 46:26. Rhunmwuda ọni, a sẹtin miẹn wẹẹ, olaba ne Stivin guan kaẹn nọ re 75, ẹre ẹgbẹe Jekọb hia ghaa khin. A sẹtin miẹn wẹẹ, olaba na ẹre ọ ghaa rre abọ ọghe Baibol na ya urhuẹvbo e Hibru gbẹn nọ ghaa rrọọ vbe orre nokaro. Ọ kpẹre ne emwa ni rri egie ebe ghi ya rẹn wẹẹ, 75 ọre olaba nọ rre ebe Gẹn 46:27 kevbe Ẹks 1:5 vbe abọ ọghe Baibol na ya urhuẹvbo e Hibru gbẹn na zedu ẹre ghee urhuẹvbo e Grik (Greek Septuagint). Vbe deba ọni, vbe orre nogie 20, a keghi miẹn osọnmwẹ e Dead Sea Scroll eva na gbẹn ebe Ẹks 1:5 yi vbe urhuẹvbo e Hibru, olaba 75 ẹre a vbe gbẹn yọ. A sẹtin miẹn wẹẹ, ọkpa vbe ebe na kiri nẹdẹ na, ẹre Stivin na miẹn olaba nọ ya unu kaẹn. Vbe nọ rhirhi gha ye hẹ, odẹ ọvbehe na ya ka ẹgbẹe Jekọb ẹre Stivin ya unu kaẹn.
E Baibol Na Tie
(Gẹnẹsis 47:1-17) Ẹre Josẹf na viọ isẹn vbe ivbi erhae, ọ na bu ọba gha khian. Ọ tama rẹn wẹẹ, “Erha mwẹ kevbe avbe etẹn mwẹ nikpia ke Kenan gha dee, ke iran kevbe oghẹn ohuan, oghẹn ẹmila kevbe emwi hia ne iran mwẹ. Iran yakọ vbe odẹ Gosiẹn nian.” 2 Ọ keghi viọ isẹn vbe uwu avbe etiọnrẹn nikpia ne irẹn viọ mwẹ obọ gha khian ma ọba. 3 Ọba keghi nọ iran wẹẹ, “De iwinna ne uwa winna?” Iran wanniẹn wẹẹ, “Ọsuohuan ma khin enọwanrẹn, zẹ vbene avbe erha mwa vbe gha ye. 4 Te ima do yin ẹvbo na, rhunmwuda vbe otọ Kenan, ukhunmwu fi sẹrriọ wẹ, avbe emwirri i ghi miẹn irunmwu re. Lahọ, ne ima yin odẹ Gosiẹn.” 5 Ọba keghi tama e Josẹf wẹẹ, “Vbene erhaa kevbe avbe etuẹn ghi na rre na, 6 otọe Igipt rre iran evbani, gie iran yin odẹ Gosiẹn, ehe ne ọ maan sẹẹ vbe otọe na, adeghẹ a ghi vbe miẹn ne ọ gha sẹtin vbe uwu iran, we ne iran gha gbaroghe avbe emwirri mwẹ.” 7 Ẹre Josẹf na rhie Jekọb ne erhae do ma ọba, e Jekọb keghi fiangbe ọba. 8 Ọba keghi nọ rẹn wẹẹ, “Inu ukpo u ye na?” 9 E Jekọb keghi wanniẹn wẹẹ, “Ukpo ọgban yan iyisẹn ọre i he ya zozo. Avbe ukpo na keghi re ni i bun sokpan ọ kegha re ọghe ọlọghọmwa, ọ ma zẹdẹ yevbe avbe ukpo ne avbe erha mwẹ ya zozo.” 10 E Jekọb keghi na erhunmwu ọkhiẹndẹhia ne Fero, ọ na kpao. 11 Ẹre Josẹf na do gbe erhae kevbe etiọnrẹn ẹkun sotọ vbe Igipt, ọ na viọ emwi ne iran vbe ehe ne ọ maan sẹẹ vbe otọe nii vbe asefẹn Ramesis zẹ vbe ne ọba tae. 12 E Josẹf keghi gha rhie evbare ne erhae, kevbe avbe etiọnrẹn kevbe emwa erhae hia ya sẹ egbe iran ni kanmwa sẹ. 13 Ukhunmwu na keghi fi sẹrriọ wẹ, evbare i ghi rre uhunmwu otọ agbọn hia hiehiere. Ohanmwẹ keghi ye emwa Igipt kevbe Kenan khian ene mitan mitan. 14 E Josẹf keghi si igho ne emwa Igipt kevbe Kenan ya dẹlẹ ọka koko. Ọ na mu igho nii gha die ẹguae ọba. 15 Ugbẹn vbe igho ghi fo nẹ vbe obọ emwa Igipt kevbe Kenan, emwa Igipt hia keghi bu e Josẹf gha dee, do tama rẹn wẹẹ, “Rhie evbare ne ima, ghẹ gie ima wulo. Guan yọ, igho ima hia fo nẹ.” 16 E Josẹf keghi wanniẹn wẹẹ, “Wa viọ emwirri uwa rre, I gha ye evbare rọe ne uwa adeghẹ wa i ghi mwẹ igho.” 17 Rhunmwuda ọnii, iran keghi viọ emwirri iran hia gie Josẹf, ọ na ye evbare gha rọe ne iran, avbe ẹsin, ohuan ke ẹwe, ẹmila ke ekẹtẹkẹtẹ. Ukpo nii, ọ keghi ya evbare rọ emwirri iran hia ne iran.
JUNE 15-21
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | GẸNẸSIS 48-50
“Ma Gha Miẹn Emwi Nibun Ruẹ Vbe Obọ Avbe Eniwanrẹn”
(Gẹnẹsis 48:21, 22) E Jekọb keghi tama e Josẹf wẹẹ, “Ghe, ẹghẹ uwu mwẹ sikẹ otọ fo. Sokpan Osanobua gha yaba ruẹ, ọ ghi vbe dọlegbe rhie ruẹ gha die otọe avbe erhaa odede. 22 Wẹ ọre I rhie Siẹkẹm na ighẹ ẹi re avbe etuẹn, otọe esiesi nii ne I ya umozo mwẹ kevbe uhanbọ mwẹ miẹn iran re ighẹ emwa Amọri.”
it-1 1246 ¶8
E Jekọb
Vbene Jekọb te wu, ọ keghi fiangbe Manasẹ kevbe Ifreim ni re emọ ikpia ne Josẹf biẹ. Vbe ẹghẹ ne Jekọb na gha fiangbe iran, ọ keghi mu Ifreim nọ re ọvbokhan ye ukpo ọmọdiọn. Vbe ọ ghi fiangbe Josẹf, ne ukhukhu eva ọghe arevbukhu nọ khẹke ọmọdiọn gha sẹ ọre obọ, ọ na wẹẹ: “Wẹ ọre I rhie Siẹkẹm na ighẹ ẹi re avbe etuẹn, otọe esiesi nii ne I ya umozo mwẹ kevbe uhanbọ mwẹ miẹn iran re ighẹ emwa Amọri.” (Gẹn 48:1-22; 1 Krọ 5:1) Te Jekọb dẹ otọ nọ sikẹ e Siẹkẹm vbe obọ ivbi uniẹn Hamọ, ọ ma vbe khọn okuo rhọkpa. (Gẹn 33:19, 20) Rhunmwuda ọni, ọ khọ wẹẹ, te Jekọb ru eyan ma e Josẹf. Eyan na keghi rhiẹre ma wẹẹ ọmwa nọ mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe ẹre Jekọb ghaa khin rhunmwuda, ọ keghi ta ẹmwẹ akhasẹ na vbene a miẹn wẹẹ, ọ sunu nẹ. Ọ na wẹẹ uniẹn ọghe irẹn gha khọn miẹn otọ e Kenan, sokpan ọ na tae vbene a miẹn wẹẹ irẹn tobọ irẹn ẹre ọ ya umozo kevbe uhanbọ miẹn Ivbi Amọri otọ nii. (Ya ghee AMORITE.) Ukhukhu eva nọ sẹ e Josẹf obọ vbe Ivbi Izrẹl ghi gele khọn miẹn otọ nii, ẹre a ghae ne Ifreim kevbe Manasẹ.
(Gẹnẹsis 49:1) E Jekọb keghi tie avbe ivbi ẹre, ọ tama iran wẹẹ, “Wa do si koko ye emwa ne I tama uwa emwi ne ọ gha sunu vbe egbe uwa vbe ẹghẹ nọ dee:
it-2 206 ¶1
Ẹdẹ Okiekie
Ẹmwẹ Akhasẹ Ne Jekọb Ta Vbe Ọ Khian Ghi Wu. E Jekọb keghi tama ivbi ẹre nikpia wẹẹ, “Wa do si koko ye emwa ne I tama uwa emwi nọ gha sunu vbe egbe uwa vbe ẹghẹ nọ dee.” (Gẹn 49:1) “Ẹghẹ nọ dee” ne Jekọb sunu yi vbe ako na ọre ẹghẹ ne ẹmwẹ akhasẹ na khian ya mwẹ amusẹ vbe odaro. E Jehova keghi tama erha e Jekọb nọkhua ighẹ Ebraham wẹẹ, ivbi uniẹn ọnrẹn gha rri oya la ukpo 400. Ọ gberra ukpo iyisẹn eva ne Jehova ya ta ẹmwẹ na, ọ te do sẹ ẹghẹ ne Jekọb ya ta ẹmwẹ akhasẹ nii. (Gẹn 15:13) Rhunmwuda ọni, ọ gha gia na kha wẹẹ, ukpo 400 ne ivbi Ebraham ya rri oya gberra nẹ a te miẹn wẹẹ ẹmwẹ akhasẹ ne Jekọb tae do mwẹ amusẹ. (U ghaa hoo ne u rẹn sayọ vbekpae Gẹnẹsis 49, ya ghee uhunmwuta nọ guan kaẹn ivbi e Jekọb.) Ẹmwẹ akhasẹ na sẹtin vbe mwẹ amusẹ vbe egbe Izrẹl ọghe Osanobua.—Gal 6:16; Rom 9:6.
(Gẹnẹsis 50:24, 25) Irẹn keghi tama etiọnrẹn wẹẹ, “Te I ghi ra wu na, sokpan Osanobua gha gbaroghe uwa vbe ne ai na gbe awawẹ, ọ ghi viọ uwa ke otọe na ladian gha rrie otọe nii ne ọ ve iran ẹre ighẹ Ebraham, Aizik kevbe Jekọb.” 25 Ẹre Josẹf na ya emwa irẹn vẹn ihẹn, ọ wẹẹ, “Wa yan ma mwẹ wẹẹ, ẹghẹ ne Osanobua gha na viọ uwa, gha rrie otọe nii wa gha mu ikun mwẹ ba egbe kpao.”
w07 6/1 28 ¶10
Iyobọ Nọkhua Ẹre Avbe Ọmaẹn Ye Ne Avbe Igbama
10 Igiemwi eniwanrẹn gha sẹtin ya etẹn ni rre uwu iko gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe. Emwi ne Josẹf ru vbe ọ khian ọmaẹn nẹ rhiẹre ma wẹẹ ọmwa nọ mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe ẹre ọ khin. Vbe Josẹf ghi wu nẹ, emwi nọ ru na ye gha rhie igiọdu ne eguọmwadia e Jehova nibun. Vbe ọ rre ukpo 110, ọ keghi tama emwa rẹn wẹẹ ne iran mu “ikun” irẹn lele egbe vbe iran gha khian kpa vbe Igipt. (Hibru 11:22; Gẹnẹsis 50:25) Ẹmwẹ nọ tae na keghi rhie igiọdu ne Ivbi Izrẹl ni ghaa rri oya zẹvbe eviẹn vbe Igipt iyeke vbe Josẹf ghi wu nẹ. Ọ keghi ya iran gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe wẹẹ, ẹghẹ dee na khian ya fan iran vbe obọ Ivbi Igipt.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Gẹnẹsis 49:19) Otu izigan gha gu Gad gbinna, sokpan rẹn gha dekun iran, ọ ghi zẹ iran khu.
w04 6/1 15 ¶4-5
Afiangbe Nọ Ne Emwa Ni Rhie Uyi Gie Jehova
4 Vbene Ivbi Izrẹl te la Otọ Na Ru Eyan Rẹn, ẹwae ọghe Gad keghi rinmwian e Mosis nọ gi iran yin odẹ ekẹn ọghe Jọdan, rhunmwuda otọ nii wa gha maan ẹmila. (Nọmbas 32:1-5) Sokpan te iran gha werriẹ aro daa isievẹn eso. Iya kegha rre odẹ ọlarrie owẹn ọghe Jọdan, iya na kegha gbogba ga ẹwae ni ghaa rre evba rhunmwuda ọni, ọ kegha lọghọ ne eghian sẹtin mu okuo la evba. (Jọsua 3:13-17) Vbe ebe na tiẹre The Historical Geography of the Holy Land, ne George Adam Smith gbẹn ghi guan kaẹn avbe otọ ni rre odẹ ekẹn ọghe Jọdan, ọ keghi kha wẹẹ: “Avbe otọ na ma zẹdẹ gha mwẹ emwi nọ gbogba ga iran rhunmwuda otọ Ivbi Arab nọ ye gboo (Arabian plateau) ẹre iran ghaa ye. Rhunmwuda ọni ke ẹghẹ gha dee, ẹre emwa ni gualọ evbare ne emwirri ọghe gha re ya la otọ nii, eso kue la evba ukpo ukpo.”
5 De vbene ẹwae Gad khian ya werriẹ aro daa isievẹn vbenian hẹ? Vbe ukpo iyisẹn nibun vbene ọ te sẹ ẹghẹ na, vbe Jekọb ne erha iran odede khian ghi wu, ọ keghi kha wẹẹ: “Otu izigan gha gu e Gad gbinna, sokpan irẹn gha dekun iran, ọ ghi zẹ iran khu.” (Gẹnẹsis 49:19) Ẹmwẹ akhasẹ na keghi ya ẹwae Gad rẹn wẹẹ iran gha werriẹ aro daa isievẹn eso. Sokpan, ọ vbe ya iran rẹn wẹẹ, te ọ khẹke ne iran werriẹ aro nọ khọọ daa emwa ni rrie ẹvbo iran do kpokpo iran. Iran gha ru vberriọ, obọ iran gha ke ukhunmwu ne eghian ọghe iran.
(Gẹnẹsis 49:27, NW) “Te Bẹnjamin khian gha gbe emwi re vbe na ghee akpakomiza. Vbe ẹghẹ owiẹ, ọ ghi gbe emwi re, vbe ẹghẹ ota, ọ ghi ghae emwi nọ miẹn vbe obọ eghian rẹn.”
it-1 289 ¶2
E Bẹnjamin
Ẹmwẹ akhasẹ ne Jekọb tae vbekpae ẹwae Bẹnjamin keghi rhiẹre ma wẹẹ, ẹwae Bẹnjamin gha wa guẹ vbene a ya gbinna hẹ vbe okuo. Ọ keghi kha wẹẹ: “Te Bẹnjamin khian gha gbe emwi re vbe na ghee akpakomiza. Vbe ẹghẹ owiẹ, ọ ghi gbe emwi re, vbe ẹghẹ ota, ọ ghi ghae emwi nọ miẹn vbe obọ eghian rẹn.” (Gẹn 49:27, NW ) Ivbiyokuo ọghe Izrẹl ni ke ẹwae Bẹnjamin rre wa gua gha loo umọvọn, iran sẹtin ya obọ iye ọmwa ra obọ erha ọmwa fi umọvọn “vbene [iran] i na bae ku.” (Giọg 20:16; 1 Krọ 12:2) Ẹwae Bẹnjamin ẹre ọbuohiẹn ighẹ Ehud ne ẹkpẹn ne agobọ ke rre. Irẹn ẹre ọ gbe Ọba e Ẹglọn rua. (Giọg 3:15-21) Agharhemiẹn wẹẹ ọkpa vbe usun “ẹwae nọ kanmwa sẹ vbe Izrẹl” ẹre ẹwae Bẹnjamin ghaa khin, ẹwae Bẹnjamin ẹre Ọba nokaro nọ kha yan Ivbi Izrẹl ke rre. Eni ọba na ọre Sọl ne ovbi e Kis. Ọ wa gele gu Ivbi e Filistia khọọn. (1 Sam 9:15-17, 21) Ẹghẹ eso ghi vbe gberra nẹ, Ẹsta ne oloi kevbe Mọdekai nọ ghaa ga vbe ẹguae ọba ni ke ẹwae Bẹnjamin rre, ẹre ọ miẹn Ivbi e Ju fan vbe obọ Ivbi e Pẹsia, nọ ghi zẹe ighẹ iran ma gbẹro.—Ẹst 2:5-7.
E Baibol Na Tie
(Gẹnẹsis 49:8-26) E Juda, avbe etuẹn gha tian ruẹn. Wẹ gba avbe eghian ruẹn ẹho mwẹ, avbe etuẹn gha ghughẹrre nuẹn. 9 Te Juda yevbe oduma, ọ gha gbe emwi nẹ, ọ ghi dọlegbe la irhu. Ọ gha niẹn egbua, ọ ghi lovbiẹ a i miẹn ne ohan giẹe rrẹrrọe. 10 E Juda gha mu ọkpọ ọba mwẹ, uniẹn ọnrẹn ọ ra gha rriọba khian. Avbe okpẹvbo gha ya imuohan giẹẹ, iran ghi ye a họn ẹmwẹ gbe uhunmwu kotọ nẹẹn. 11 Ọ ghi de ovbi ekẹtẹkẹtẹ mu ovbi alimo. Ye erhan alimo ne ọ maan sẹẹ vbọ. ọ ghi ye ayọn họ ukpọn rẹn vbe uwu ayọn ne ọ baa vbe esagiẹn. 12 Aro ẹre viẹn uan kpaan ne ayọn, akọn rẹn fuọfua ne ọ ya wọn ewẹn ẹmila 13 Ọkpẹn okun ọre Zebulọn ra yin. Avbe emwiokọ gha yakọ vbe eghute ẹre otọe ẹre gha niẹn sẹ Saidọn, Isaka ma maan sẹẹ ekẹtẹkẹtẹ. 14 Ẹkhuia nọ wegbe ọ re Isaka khin. Sokpan ọ lovbiẹ lọlọọlọ ye ẹkpo emwi ne ẹsin ẹnrẹn ya kun ihẹ. 15 Ọ ghi miẹn vbe ehe ne ọ na kẹtin maan hẹ, ke vbe ne otọe nii mose hẹ, ọ keghi vbẹrre ne ọ mu ihẹ, ọ na khian ọviẹn nọ miẹn ẹsọn. 16 Enogie ọre Dan ra gha khin ne emwa rẹn, te irẹn ra vbe gha ye vbe ẹvbo nekpa vbe Izrẹl. 17 Te Dan ra gha ye vbe ẹyẹn ne ọ rre ọkpẹn odẹ, ẹyẹn ne ọ mwẹ obi vbe ọkpẹn ovbiodẹ, ne ọ sa ẹsin vbe ighinghian owẹ, nọhin ẹnrẹn ghi khian ne a fi la odieke fua. 18 I diakhẹ ẹghẹ imiẹnfan ruẹn Osanobua. 19 Otu izigan gha gu Gad gbinna, sokpan rẹn gha dekun iran, ọ ghi zẹ iran khu. 20 Otọe Asia gha mọ ọmọ esiesi ladian, ọ gha mọ emwiokọ ne ọ ke ye evbare ọba. 21 Ẹrhuẹ ne ọ fe fua ọre Naftali khin, ne ọ ye egbe gunnọ ọmwa ẹsẹse. 22 Ekẹtẹkẹtẹ oha ọre Josẹf khin, ekẹtẹkẹtẹ oha ne ọ rre ọkpẹn ẹzẹ, ivbi e ekẹtẹkẹtẹ ni rre ọkpẹn oke. 23 Avbe eghian rẹn lelẹe vbọ ọghe edan iran ye uhanbọ kevbe ifẹnmwẹ iran khuẹe 24 sokpan uhanbọ irẹn ma beghe, a ya ekuabọ iran wegbe vbekpa ẹtin ọghe Osanobua Noghodua ọghe Jekọb, vbe obọ Osanobua nii, ọmwa ne ọ degue Izrẹl. 25 Osanobua erhaa ọrọre ọmwa ne ọ yuẹ obọ, Osanobua Noghodua, ọrọre ọmwa ne ọ fiangbuẹ. Afiangbe ọghe amẹ ke odukhunmwu rre kevbe ọghe avbe odin amẹ kevbe uwu otọ gha dee, afiangbe ọghe ẹmila nibun kevbe emọ. 26 Afiangbe ọghe ọka kevbe obobo afiangbe ọghe avbe oke nẹdẹdẹ emwi ose ọghe avbe oke etẹbitẹghori te ehia gha mudia vbe uhunmwu e Josẹf ye uharo ọmwa ne a zẹ ọre ughanẹn, vbe ẹbu avbe etiọnrẹn nikpia.
JUNE 22-28
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | ẸKSODỌS 1-3
“I Gha Khian Emwi Ke Emwi Ne I Hoo Ne I Khian”
(Ẹksodọs 3:13) Sokpan e Mosis keghi tama Osanobua wẹẹ, “Vbe ne ọ ye na nian, I ghẹ ghi bu ivbi Izrẹl gha khian, I na ya tama iran wẹẹ, ‘Osanobua avbe erha uwa odede ọre ọ gie mwẹ bu uwa gha dee,’ iran gha nọ mwẹ wẹẹ, ‘Vbe a tie eni ẹnrẹn?’ Vbe I a ghi ra tama iran hẹẹ?”
w13 3/15 25 ¶4
Rhie Uyi Ne Eni Osanobua Nọ Hiunsi
4 Tie Ẹksodọs 3:10-15. Vbe Mosis rre ukpo 80, e Jehova keghi waa re iwinna nọkhua. Ọ keghi tama rẹn wẹẹ: “Ya viọ Ivbi Izrẹl ne emwa mwẹ ke Igipt ladian.” E Mosis na ghi ya ọghọ vbe ute nọ Osanobua inọta ọkpa nọ wa ru ekpataki. Te ọ ghi yevbe te Mosis ghaa nọ Osanobua wẹẹ: ‘Vbọre eni ruẹ?’ Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, te a wa ka rẹn eni Osanobua ke otọ gha dee, vbe ọ ghi ya e Mosis nọ ọta vbenian? E Mosis kegha hoo nọ rẹn aro ọmwa ne Osanobua khin, nọ mieke na rẹn emwi nọ gha tama Ivbi Izrẹl nọ gha ya iran yayi wẹẹ, Osanobua gha gele miẹn iran fan. E Mosis keghi nọ ọta na rhunmwuda, ọ kpẹre ne Ivbi Izrẹl ke rri oya vbe Igipt zẹvbe eviẹn. Rhunmwuda ọni, iran sẹtin gha gbawawẹ deghẹ Osanobua ọghe avbe erha iran odede gha gele sẹtin miẹn iran fan. Uhiẹn, Ivbi Izrẹl eso kue suẹn gha ga ẹbọ ne Ivbi Igipt ga nẹ!—Ẹzik 20:7, 8.
(Ẹksodọs 3:14, NW) Osanobua tama e Mosis wẹẹ, “I Gha Khian Emwi Ke Emwi Ne I Hoo Ne I Khian.” Ọ na vbe rhie tẹ wẹẹ: “Ọna ọrọre emwi ne u gha tama Ivbi Izrẹl wẹẹ, ‘I Gha Khian Emwi Ke Emwi ẹre ọ gie mwẹ gie uwa.’”
kr 43, ẹkpẹti
EMWI NA YA ENI OSANOBUA KHA
ENI Osanobua ọre Jehova. Emwi na ya re kha ighẹ ẹmwẹ e Hibru na ke zedu eni na ladian ọre “na khian emwi.” Emwa eso ni rri egie ebe wẹẹ odẹ na ya loo ẹmwẹ na vbe ako na rhiẹre ma wẹẹ, Osanobua sẹtin ya emwi khian emwi ke emwi nọ hoo nọ khian. Emwa nibun yayi wẹẹ evba ya eni Osanobua kha ọre “Vbene Irẹn Wẹẹ Ne Emwi Gha Ye, Erriọ Ye.” Te eni na wa gele khẹke Jehova rhunmwuda, irẹn ọre Ayi. Irẹn ẹre ọ yi agbọn yi ẹrinmwi, avbe odibosa kevbe emwa nagbọn. Irẹn wa vbe ya ahoo ọghẹe mwẹ amusẹ.
Vbe ebe Ẹksodọs 3:13, 14, e Mosis keghi nọ e Jehova wẹẹ: “Vbe ne ọ ye na nian, I ghẹ ghi bu Ivbi Izrẹl gha khian, I na ya tama iran wẹẹ, ‘Osanobua avbe erha uwa odede ọre ọ gie mwẹ bu uwa gha dee,’ iran gha nọ mwẹ wẹẹ, ‘Vbe a tie eni ẹnrẹn?’ Vbe I a ghi ra tama iran hẹẹ?” E Jehova keghi wanniẹn wẹẹ: “I Gha Khian Emwi Ke Emwi Ne I Hoo Ne I Khian.” De vbene ima ya rẹn otọ ẹmwẹ na ne Jehova zẹ wanniẹn e Mosis?
Ẹi re te Mosis wẹẹ ne Osanobua ta eni ẹnrẹn ma irẹn rhunmwuda, e Mosis kevbe Ivbi Izrẹl ka wa rẹn eni Osanobua nẹ. Sokpan te Mosis ghaa hoo ne Jehova tama irẹn aro Osa nọ khin kevbe emwi ne eni ẹnrẹn demu, ne amuẹtinyan ọghe irẹn mieke na wegbe sayọ. Ẹre Jehova na ghi tama rẹn wẹẹ: “I Gha Khian Emwi Ke Emwi Ne I Hoo Ne I Khian.” Te Jehova ya ẹmwẹ na gi e Mosis rẹn wẹẹ, irẹn gha sẹtin khian emwi ke emwi ne irẹn hoo ne irẹn khian, ne ahoo ọghe irẹn mieke na mwẹ amusẹ. Vbe igiemwi, e Jehova keghi ya egbe ẹre khian Ọmiọnmwafan ọghe Ivbi Izrẹl, irẹn ẹre ọ yi Uhi ne iran, irẹn ẹre ọ vbe gha kpemehe ne iran. Ọ vbe ya egbe ẹre khian emwi nibun ọvbehe ne Ivbi Izrẹl. E Jehova vbe khian emwi ke emwi nọ hoo nọ khian nọ mieke na mu eyan hia nọ yan ma emwa rẹn sẹ. Vbọrhirhighayehẹ, ẹi re ọna ọkpa ẹre eni e Jehova demu, irẹn vbe ya emwi ne irẹn yi khian emwi ke emwi ne irẹn hoo ne iran khian nọ mieke na mu ahoo ọghẹe sẹ.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Ẹksodọs 2:10) Ugbẹn vbe ọmọ nii ghi wan sẹ nẹ, ọ keghi muẹn gie ovbi ọba ne okhuo, ọ na ya ẹre ye ọmọ. Rẹn keghi kha wẹẹ, “Uwu amẹ I na muẹn ladian, na he ẹre Mosis.”
g04 4/8 6 ¶5
E Mosis Gele Gha Rrọọ Ra?
Ọ khẹke nọ kpa ima odin wẹẹ, ovbi ọba nokhuo ọghe Igipt mu e Mosis ye ọmọ biẹ ra? Hiehie, rhunmwuda, vbe ugamwẹ ọghe Ivbi Igipt iran kegha maa emwa re wẹẹ, ọmwa ghaa ru emwi esi, ọ ghi gha rrie ẹrinmwi. Okhuo ọkpa na tie ẹre Joyce Tyldesley nọ gualọ emwi arre ghi guan kaẹn vbene Ivbi Igipt ya gha mu ọmwa ye ọmọ biẹ, ọ keghi kha wẹẹ: “Asẹ ne ikpia Igipt mwẹ ẹre ikhuo vbe gha mwẹ. Zẹvbe nọ gua ilele ọghe Igipt ro, ọ gha de ọghe uhi kevbe ẹki na do, asẹ ọkpa ẹre ikpia vbe ikhuo mwẹ kevbe wẹẹ, . . . okhuo gha vbe sẹtin mu ọmwa ye ọmọ biẹ.” Ebe ọkpa nẹdẹ guan kaẹn okhuo Igipt ọkpa nọ dẹlẹ eviẹn, ọ na mu iran ye ọmọ biẹ. Ebe na tie ẹre The Anchor Bible Dictionary keghi kha wẹẹ: “Ne ovbi e Fero nokhuo na gha ha osa ne iye Mosis nọ gha ya nẹẹn wẹn kevbe nọ gha gbaroghe ẹre . . . rhiẹre ma wẹẹ, vbe Mẹsopotamia, emwa ghaa ha osa ne ikhuo ọvbehe ne iran gha gbaroghe ọmọ ne iran khian mu ye ọmọ biẹ.”
(Ẹksodọs 3:1) Ẹdẹ ọkpa e Mosis kegha su ohuan Jẹtro ne erha amwẹ ọnrẹn ne ọ vbe re ohẹn Midian. Ọ keghi viọ ohuan nii fian ato gberra, ọ na do sẹ Sainai, oke ne ọ huanrẹn.
w04 3/15 24 ¶4
Avbe Olika Ẹmwẹ Ni Rre Ebe Ẹksodọs
3:1—De aro ohẹn ne Jẹtro ghaa khin? Vbe ẹghẹ nẹdẹ, uhunmwuta ẹgbẹe ẹre ọ ga zẹvbe ohẹn ne ẹgbẹe ọre. E Jẹtro ẹre ọ ghaa re uhunmwuta ẹwae ọkpa vbe agbẹnvbo e Midian. Urho ọmọ ne Kẹtura biẹ ne Ebraham, ẹre ẹwae Midian la rre. Nọnaghiyerriọ, a sẹtin miẹn wẹẹ, Ivbi e Midian vbe gha ga e Jehova.—Gẹnẹsis 25:1, 2.
E Baibol Na Tie
(Ẹksodọs 2:11-25) Ọ ghi kpẹe fua kherhe vbe Mosis ghi wan nẹ, ọ keghi ladian ne ọ ya tuẹ avbe emwa rẹn, ighẹ ivbi e Hibru, ọ ke do miẹn vbe a ya ẹtin ya iran miẹn ẹsọn. Ọ na miẹn vbe ovbi Igipt ọkpa gbe ovbi e Hibru, ọkpa vbe uwu avbe emwa irẹn rua. 12 E Mosis keghi ghe lẹga, ugbẹn vbe ọ ghi miẹn wẹ ọmwa rhọkpa i rre evba, ọ na gbe ovbi Igipt nii uan, ọ na tọnnọ ọẹn ye uwu uzekhae. 13 Ẹdẹ ne ọ lele ẹe, ọ na vbe gha khian, ọ na miẹn ivbi e Hibru eva ni gu egbe iran gbinna, ọ keghi tama ne ọ ho ẹmwẹ vbọ wẹẹ, “Vbọzẹ ne u na gbe ovbi e Hibru ne ihua yi?” 14 Rẹn keghi wanniẹn wẹẹ, “Gha ọ ya a ru enọkhaevbisẹ ra enọbuohiẹn yan ima yi? Te u ra do gbe mwẹ uan vbene u gbe ovbi Igipt nii uan ra?” Ohan keghi mu e Mosis, ọ na roro ẹe wẹẹ, “Emwa rẹn emwi ne I ru nẹ.” 15 Ọba ghi do họn emwi ne ọ sunu, ọ keghi te ra gbe Mosis ua, sokpan rẹn keghi lẹ fe, ọ na gha rrie otọe Midian ya diẹe ya. 16 Ọ ghi sẹ ẹdẹ ọkpa, ugbẹn vbe Mosis ghi tota ye ọkpẹn uhae, ohẹn ne ọ rre Midian kegha mwẹ emọ ikhuo ihinrọn. Iran keghi rre, iran na do sa amẹ, iran na vbe sa amẹ vọn uhoro amẹ ne ohuan kevbe ẹwe erha iran na wọn amẹ. 17 Sokpan, avbe ọsuohuan keghi rre, iran na khulo ivbi e Jẹtro kua. E Mosis keghi bu iran rre, ọ na sa amẹ ne emwirri iran. 18 Ugbẹn vbe iran ghi bu erha iran gha die owa, ọ keghi nọ iran wẹẹ, “Vbe uwa na rherhe rre sẹrriọ hẹ ẹre na yi?” 19 Iran wanniẹn wẹẹ, “Ovbi Igipt ọkpa ọre ọ do miẹn ima fan vbe obọ avbe ọsuohuan, rẹn ọre ọ wa sa amẹ ne ima, ọ na vbe mu ne avbe emwirri wọn.” 20 Rẹn keghi nọ ivbi ẹre wẹẹ, “Rẹn ghi vbo nian? Vbọzẹ ne uwa na sọrae ye odẹ yi? Wa ya tie ẹre rre ne ọ do gu ima rri evbare.” 21 E Mosis na ghi wa tota vba, ọre Jẹtro na rhie ovbi ẹre ne a tie ẹre Zipora nẹẹn ne ọ rhie rọnmwẹ. 22 Okhuo nii keghi biẹ ọmọ okpia ọkpa. E Mosis ke kha wẹẹ, “Ọrriọvbe ẹre I khin vbe ẹvbo ẹrrẹe, ọre I na he ẹre Gẹsiọm.” 23 Ọ ghi kpẹe fua, ọba Igipt keghi wu. Ivbi Izrẹl kegha khiẹkhiẹ egbe vbe uwu ọviẹn ne iran ye, iran na gha tu nọ iyobọ. Eve iran keghi sẹ ehe ne Osanobua ye. 24 Ọ keghi ghe ikhiẹkhiegbe iran, ọ na ye ile ne ọ gu Ebraham ta rre kevbe Aizik kevbe Jekọb. 25 Ọ keghi miẹn ihe ọviẹn ne ivbi Izrẹl ye, ọ na ya egbe ne iran miẹn.
JUNE 29–JULY 5
EMWI EWE NI RRE UWU ẸMWẸ ỌGHE OSANOBUA | ẸKSODỌS 4-5
“I Gha Ru Iyobọ Nuẹn Ne U Sẹtin Gha Guan”
(Ẹksodọs 4:10) Sokpan, e Mosis keghi tama Nọyaẹnmwa wẹẹ, “Lahọ ghẹ gie mwẹ, Nọyaẹnmwa, mẹ ma he guara guan vbe ẹbu ẹdẹ, kevbe ne u vbe ya suẹn gha gu mwẹ guan gha dee, I ma he vbe ye guẹ, Nọyaẹnmwa. I i guara guan, te I tae lọkọlọkọ, I ghi vbe gha ba ẹmwẹ.”
(Ẹksodọs 4:13) Sokpan e Mosis keghi kha wẹẹ, “Lahọ, ghẹ gui Nọyaẹnmwa, gie ọmwa ọvbehe ne ọ khọn ruẹn.”
Uwẹ Gele Rẹn E Jehova Ra?
E Mosis ma gi egbe ahoo ọghe Jehova na ru wọọ re, ọ na vbe gha ruẹ vbekpa avbe akpa ọghẹe. Vbe igiemwi, vbe Jehova tama e Mosis nọ su Ivbi Izrẹl hin otọ Igipt rre, e Mosis kegha roro ẹre wẹẹ, irẹn i khian sẹtin. Ẹi re avbiẹ inugba ẹre ọ tama e Jehova wẹẹ irẹn ma gbegba. Osanobua keghi rhiẹre ma wẹẹ, irẹn mwẹ ẹnina dae Mosis, ọ na ghi ru iyobọ nọ khẹke nẹẹn. (Ẹks 4:10-16) Rhunmwuda ọni, ohan ma ghi mu e Mosis, ọ na bu e Fero ya tama rẹn oya ne Jehova khian rri Ivbi Igipt re. E Mosis keghi bẹghe vbene Jehova mwẹ ẹtin hẹ, vbe ẹghẹ ne Jehova ya fuẹn e Fero kevbe ivbiyokuo ẹre vbe Okun Nọ Baa, sokpan ọ na miẹn Ivbi Izrẹl fan.—Ẹks 14:26-31; Psm 136:15.
(Ẹksodọs 4:11, 12) E Nọyaẹnmwa keghi tama rẹn wẹẹ, “De ọmwa ne ọ rhie unu ọmwa nẹẹn yi? Gha ọ yae khian odin ra ayin ehọ? Gha ọ rhie adẹghe nẹẹn ra ne ọ yae rhu aro? Mẹ ne Nọyaẹnmwa nọ. 12 Banbanna nian, gha khian, I gha ru iyobọ nuẹn ne u sẹtin gha guan, I gha vbe tama ruẹn ẹmwẹ ne u gha ta.”
w14 4/15 9 ¶5-6
Uwẹ “Bẹghe Osanobua Ne Ai Bẹghe” Ra?
5 A te miẹn wẹẹ e Mosis werriegbe gha rrie Igipt, e Jehova keghi maa re ilele ọkpa nọ ru ekpataki. Ilele na ẹre Mosis ghi do gbẹn ye ebe Job: “Deghẹ uwa hoo ne uwa gha wan, wa ghi gha ya ọghọ ne Nọyaẹnmwa.” (Job 28:28) Ne Mosis mieke na rẹn emwi nọ demu, na gha mwẹ imuohan ọghe Osanobua, nọ mieke na gha ya ẹwaẹn ru emwi, e Jehova keghi gi e Mosis rẹn alughaẹn nọ rre ẹkpo emwa nagbọn kevbe irẹn ne Osa Ne Udazi. Irẹn keghi nọ e Mosis wẹẹ: “De ọmwa ne ọ rhie unu ọmwa nẹẹn yi? Gha ọ ya ẹre khian odin ra ayin ehọ? Gha ọ rhie adẹghe nẹẹn ra ne ọ ya ẹre rhu aro? Mẹ ne Nọyaẹnmwa nọ.”—Ẹks 4:11.
6 De emwi ne Jehova ghaa hoo nọ maa e Mosis re? Ọ ma khẹke ne ohan gha mu e Mosis. E Jehova tobọre ẹre ọ gie ẹre bu e Fero kevbe wẹẹ, irẹn gha vbe ru iyobọ nọ rhirhi gha gualọ nẹẹn, nọ mieke na sẹtin ta uhunmwu ne irẹn gie ẹre ma e Fero. Ọghe ne ẹmwata, e Fero ma zẹdẹ sẹ emwi rhọkpa vbe odaro e Jehova. Yevbesọni, ọna i re ẹghẹ okaro ne eguọmwadia Osanobua he ya rhie uhunmwu mwẹ atatabọ rhunmwuda avbe ọba Igipt. Ọ gha kẹ, e Mosis ru erria yan vbene Jehova ya gbogba gae Ebraham, Josẹf kevbe irẹn tobọ irẹn vbe obọ avbe ọba ni ka khaevbisẹ vbe Igipt, ọ te sẹ ẹghẹ na kha na. (Gẹn 12:17-19; 41:14, 39-41; Ẹks 1:22–2:10) E Mosis keghi mu ẹtin yan e Jehova nọ re “Osanobua ne ai bẹghe,” ọ na ya udinmwẹ ta uhunmwu ne Jehova gie ẹre ma e Fero.
(Ẹksodọs 4:14, 15) Ohu e Mosis keghi mu e Nọyaẹnmwa, ọ na kha wẹẹ, “Ọtuẹn ighẹ Erọn ne Livai vbo? I rẹnrẹn ighẹ ọ sẹtin guan ẹsẹse. Wa ghe vbe ọ dee do miọn nian, ẹko gha wa rhiẹnrhiẹn ọnrẹn vbe ọ gha miọn. 15 U sẹtin guẹe guan ne u vbe gha tama rẹn ẹmwẹ ne ọ gha guan. I gha ya uwa eveva obọ ne uwa sẹtin guan. I gha vbe tama uwa eva emwi ne uwa gha ru.
Te Jehova Nọ Re Osa Ne Udazi Ye Mwẹ Amuroro Daa Emwa Nagbọn
7 Vbe Mozis rre ukpo 80, e Jehova keghi waa re iwinna nọkhua. Ọ na wẹẹ ne Mozis ya fan Ivbi Izrẹl hin imu rre vbe Igipt. (Ẹks 3:10) Ẹi mwẹ ọna ma kpa e Mozis odin rhunmwuda, vbe ẹghẹ na kha na, ukpo 40 ẹre Mozis he ya ru iwinna ọsuohuan vbe Midian. E Mozis keghi tama Osanobua wẹẹ: “Gha ọre imẹ, ne I gha na bu e Fero ne I ya viọ Ivbi Izrẹl ke Igipt ladian?” Sokpan Osanobua keghi tama e Mozis wẹẹ: “I gha yaba ruẹ.” (Ẹks 3:11, 12) Ọ na vbe tama e Mozis wẹẹ, ‘Avbe ọkaolotu ọghe Ivbi Izrẹl gha rhie ehọ nuẹn taa yi.’ E Mozis keghi wanniẹn Osanobua wẹẹ, ‘Deghẹ iran ma rhie ehọ mẹ taa yi ghi vbo?’ (Ẹks 3:18; 4:1) Ẹmwẹ ne Mozis tae mwa keghi rhiẹre ma wẹẹ, ọ ma ya emwi ne Osanobua taa yi, ọ keghi muan Osanobua ẹmwẹ. Ọrheyerriọ, Osanobua keghi mwẹ izinegbe. Ọ na yevbe rhie ẹtin ne Mozis ya ru emwi ọyunnuan, ne ọ ghi ya e Mozis gha re ọmwa okaro nọ ru emwi ọyunnuan.—Ẹks 4:2-9, 21.
8 E Mozis na ye gha si egbe, ọ na vbe miẹn emwi ọvbehe mu na. Ọ na wẹẹ irẹn ba ẹmwẹ. Ẹre Osanobua na tama rẹn wẹẹ: “I gha ru iyobọ nuẹn ne u sẹtin gha guan, I gha vbe tama ruẹn ẹmwẹ ne u gha taa.” Ọna ma ye sẹ Mozis ọkẹn, ọ na wẹẹ ne Osanobua gie ọmwa ọvbehe. Ọna ẹre ọ ghi ya ohu mu e Jehova, sokpan ọ ye mwẹ amuroro dae Mozis, ọni ẹre ọ si ẹre ne ọ na ghi gie Erọn lelẹe.—Ẹks 4:10-16.
Gualọ Emwi Ewe Ọghe Orhiọn
(Ẹksodọs 4:24-26, NW) Vbe ehe ne iran na bu agọ vbe odẹ, vbe iran rrie Igipt, e Jehova keghi do vba re, ọ keghi te ra gbe ẹre rua. 25 E Zipora keghi rhie okuta nọ mu, ọ keghi fian ovbi ẹre nokpia ukpikolo, ọ keghi yae kaan rẹn owẹ. Okhuo nii keghi kha wẹẹ, “Ọdafẹn ọha ọghe esagiẹn ọre u gele khin mwẹ re.” 26 Ẹre Ọ na ghi sẹrae. Rhunmwuda arhuẹ nii, ẹre Zipora na ghi kha wẹẹ, “Ọdafẹn ọha ọghe esagiẹn ọre u khin mwẹ re.”
w04 3/15 28 ¶4
Inọta Ne Emwa Nọ
E Zipora keghi tama e Jehova wẹẹ, “Ọdafẹn ọha ọghe esagiẹn ọre u gele khin mwẹ re.” De vbene ẹmwẹ ne Zipora ta na ya rhiẹre ma, aro ọmwa ne irẹn khin? E Zipora keghi rhuẹ ovbi ẹre, ọna rhiema wẹẹ, ọ lele uhi ne Jehova yi ne Ivbi Izrẹl, nọ na wẹẹ ne iran gha rhuẹ ivbi iran nikpia. Vbene ẹghẹ ya khian, e Jehova keghi gu Ivbi Izrẹl ta ile ọghe Uhi. Ile na keghi rhiẹre ma wẹẹ, e Jehova gha gu emwa ta ile, a gha sẹtin gha ghee irẹn zẹvbe ọdafẹn emwa ne irẹn gu ta ile nii kevbe wẹẹ, a gha vbe sẹtin gha ghee emwa ne irẹn gu ta ile nii zẹvbe ọvbokhan irẹn. (Jerimaia 31:32) Ne Zipora na tie Jehova (lekpae odibo ne irẹn gie) “ọdafẹn ọha ọghe esagiẹn,” rhiẹre ma wẹẹ, irẹn muegbe ne irẹn ya ru emwi ne Jehova khare vbe ile nii. Ne Zipora na rhuẹ ovbi ẹre zẹvbe nọ gua ile nii ro, ọ na ghi yevbe na miẹn wẹẹ, e Jehova ọre ọdafẹn ọnrẹn vbene irẹn na gha re ọvbokhan rẹn. Vbe nọ rhirhi gha ye hẹ, rhunmwuda ne Zipora na họn ẹmwẹ ne Jehova, ovbi ẹre keghi miẹn uhunmwu.
(Ẹksodọs 5:2) E Fero keghi wanniẹn wẹẹ, “Gha ọre Nọyaẹnmwa yi? Vbọzẹ ne I gha na danmwehọ ẹre yi ne I gele gie ivbi Izrẹl kpao. Mẹ ma rẹn Nọyaẹnmwa, mẹ i ra vbe gie Izrẹl gha khian.”
it-2 12 ¶5
E Jehova
A gha wẹẹ a “rẹn,” ọmwa ra emwi, ọ gberra na wa rẹn eni ọmwa nii ra emwi nii, ra na sẹtin ya ọmwa nii ra emwi nii ẹro vbe a gha miẹn ọnrẹn. E Nabal ne ẹwobi rẹn eni e Devid, sokpan ọ na ye nọ wẹẹ, “E Devid? De ọmwa ne a tie vberriọ yi?” Te irẹn ya ọni kha wẹẹ, “De emwi ne Devid khian sẹtin ru?” (1 Sam 25:9-11; yae taa 2 Sam 8:13.) Egbe ọta vbenian ẹre Fero vbe nọ e Mosis re. Ọ keghi nọ rẹn wẹẹ: “Gha ọre Nọyaẹnmwa yi? Vbọzẹe ne I gha na danmwehọ ẹre yi, ne I gele gie Ivbi Izrẹl kpa. Mẹ ma rẹn Nọyaẹnmwa, mẹ i ra vbe gie Izrẹl gha khian.” (Ẹks 5:1, 2) Te Fero ya ọna kha wẹẹ irẹn ma rẹn Jehova zẹvbe Osa ọghe ẹmwata kevbe wẹẹ, e Jehova i mwẹ asẹ nọ khian ya tama ọba ọghe Igipt rhọkpa, emwi nọ gha ru, ẹi vbe mwẹ ẹtin nọ khian ya fan Ivbi Izrẹl vbe obọ Ivbi Igipt. Sokpan e Fero kevbe Ivbi Igipt hia, ya sẹ egbe Ivbi Izrẹl gha do rẹn emwi na gele ya eni Osanobua kha kevbe aro ọmwa ne irẹn khin. Zẹvbe ne Jehova ka tama e Mosis, irẹn gha mu eyan ne irẹn yan ma avbe erha iran odede sẹ, irẹn ghi miẹn iran fan vbe obọ Ivbi Igipt, irẹn ghi vbe mu otọ ne irẹn ru eyan rẹn ne iran. Ọna ẹre ọ si ẹre ne Osanobua na kha wẹẹ, “Wa gha vbe rẹn ighẹ mẹ ọre Nọyaẹnmwa ne Osanobua rua.”—Ẹks 6:4-8; ya ghee ALMIGHTY.
E Baibol Na Tie
(Ẹksodọs 4:1-17) E Mosis keghi wanniẹn tama e Nọyaẹnmwa wẹẹ, “Sokpan a deghẹ ivbi Izrẹl ma ya mwẹ yi vbo, ighẹ iran ma rhie ehọ mẹ ta yi, iran na wẹẹ, ‘E Nọyaẹnmwa ma rhie egbe ma ruẹn.’ Vbe I a gha ghi ru?” 2 E Nọyaẹnmwa keghi nọ rẹn wẹẹ, “De emwi ne u da yi nii yi?” Ọ wanniẹn, “Ọkpọ ne a ya tua otọ khian.” 3 E Nọyaẹnmwa keghi kha wẹẹ, “Rhie ẹre fi otọ.” E Mosis ghi rhie ẹre fi otọ, ọ keghi khian ẹyẹn, rẹn na lẹ nẹẹn. 4 Ẹre Nọyaẹnmwa na tama Mosis wẹẹ, “Ghughẹrre ne u rhie ẹre ẹrhunrhunmwu.” E Mosis keghi gele ghughẹrre, ọ muẹn, ọ ke dọlegbe khian ọkpọ ne a ya tua otọ. 5 E Nọyaẹnmwa keghi kha wẹẹ, “U ghi ru ọna ne ivbi Izrẹl miẹn ehe na yayi wẹ, e Nọyaẹnmwa Osanobua avbe erha iran odede, Osanobua Ebraham, Osanobua Aizik kevbe Osanobua ọghe Jekọb gele rhie egbe ma ruẹn.” 6 E Nọyaẹnmwa keghi dọlegbe gu e Mosis guan wẹẹ, “Rhie obọ ruẹ ye ototọ ẹwu ruẹ.” Ọ keghi ru vbe rriọ, ọ ghi rhie ẹre ladian, emianmwẹ keghi gba ẹre, emwi ne ọ fuọfua vbe esia ke salọ ẹe gbaa. 7 E Nọyaẹnmwa keghi kha wẹẹ, “Dọlegbe rhie obọ ruẹ ye uwu ẹwu ruẹ.” Ọ keghi ru vbe rriọ, ọ ghi rhie ẹre ladian, ọ kegha ye zẹ vbene egbe ẹre nekpa ye. 8 E Nọyaẹnmwa keghi kha wẹẹ, “A deghẹ iran ma ya a yi ra deghẹ ọyunnuan ne okaro ma fi iran ekhọe werriẹ, iran gha rhunmwuda ne ogieva na yayi. 9 A deghẹ ama eva na ma ye sẹtin ye iran yayi, ighẹ iran ma rhie ehọ nuẹn ta yi, u ghi sa amẹ vbe ẹzẹ Nail, u ghi rhurhẹ ọe ye otọ ne ọ kae, amẹ nii gha khian esagiẹn.” 10 Sokpan, e Mosis keghi tama Nọyaẹnmwa wẹẹ, “Lahọ ghẹ gie mwẹ, Nọyaẹnmwa, mẹ ma he guara guan vbe ẹbu ẹdẹ, kevbe ne u vbe ya suẹn gha gu mwẹ guan gha dee, I ma he vbe ye guẹ, Nọyaẹnmwa. I i guara guan, te I ta ẹe lọkọlọkọ, I ghi vbe gha ba ẹmwẹ.” 11 E Nọyaẹnmwa keghi tama rẹn wẹẹ, “De ọmwa ne ọ rhie unu ọmwa nẹẹn yi? Gha ọ ya ẹe khian odin ra ayin ehọ? Gha ọ rhie adẹghe nẹẹn ra ne ọ ya ẹe rhu aro? Mẹ ne Nọyaẹnmwa nọ. 12 Banbanna nian, gha khian, I gha ru iyobọ nuẹn ne u sẹtin gha guan, I gha vbe tama ruẹn ẹmwẹ ne u gha ta.” 13 Sokpan e Mosis keghi kha wẹẹ, “Lahọ, ghẹ gui Nọyaẹnmwa, gie ọmwa ọvbehe ne ọ khọn ruẹn.” 14 Ohu e Mosis keghi mu e Nọyaẹnmwa, ọ na kha wẹẹ, “Ọtuẹn ighẹ Erọn ne Livai vbo? I rẹnrẹn ighẹ ọ sẹtin guan ẹsẹse. Wa ghe vbe ọ dee do miọn nian, ẹko gha wa rhiẹnrhiẹn ọẹn vbe ọ gha miọn. 15 U sẹtin guẹe guan ne u vbe gha tama rẹn ẹmwẹ ne ọ gha guan. I gha ya uwa eveva obọ ne uwa sẹtin guan. I gha vbe tama uwa eva emwi ne uwa gha ru. 16 Rẹn gha sẹtin gha gu avbe emwa nii guan nuẹn, rẹn ọre ọ khian gha re ne ọ guan nuẹn, wẹ ghi do yevbe Osanobua ne ọ gha tama rẹn ẹmwẹ ne ọ gha ta. 17 Rhie ọkpọ ne a ya tua otọ khian nii mwẹ obọ, ọnii ọre u ra ya gha winna iwinna ọyunnuan.”