Ariñahani le lunbei lakutihóun lidan adamuridaguni Habagari Kristiánugu luma Heseriwidun
1-7 LIDAN DIISI-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | HUAN 9, 10
“Góunigi lumutiña Hesusu lánigu mudún”
nwtsty dibuhu luma bidéu
Hafarügan mudún
Aban meha ayarawaguni hafarüganbei mudún, ani ñeinhin meha hádaraña hóuniri mudún halügüniña mudún guñoun lun hóunigiruniña hawéi híwerutiña o hawéi habisa. Lidan meha tidaani Bíbülia, mábulugutu meha hafarügan mudún ani ámuñegueinarügüti meha tueirin luma tesetirun. Liibe-agei dan, lautu meha dübü ani ábanrügüñein meha tubenari. Ariñagati Huan anihein lan meha aban óunigihati luagu tubenari hafarügan mudún (Hn 10:1, 3). Anhein meha aban lubéi hafarügan mudún to hayusuruboun lílana aban fulasu, mini lan lira redei lan óunigihati sun áriebu óunigiraña halügüniña saragu hóuniri mudún. Larugan binaafin, ábaha ladaaruni óunigihati bena habá hóuniri mudún. Ábaha lagúarun kada aban hádangiñe houn halügüniña mudún, keiti subudi hamani lumalali hóuniri, ábaha houdin lárigi lárigi (Hn 10:3-5). Ayanuhati Hesusu luagu igaburi le lun lafuranguagüdüni ida liña lan lóunigiruniña lani disipulugu (Hn 10:7-14).
w11-S 15/5 páh. 7 pár. 5
Iduheñu ha seriwitiña lun Bungiu, agagudúañu humá
5 Lidan hénpulu le labahüdagubei Hesusu, arihúati subudigua lan hóuniri mudún lungua hama lilügüniña mudún ani afiñe hamá luagu. Subuditu kada aban hádangiñe mudún ha lábugiñebaña laríaahan hóuniri mudún lun buidu buidu, ani subudi hamuti giñe afiñe hagía luagu; ligía subudi habalin lumalali ani gaganbaditiña lun. Ligía lariñagunbei Hesusu: “Ítara liña giñe nasubudiruniña nilügüniña mudún, subudi hamana giñe”. Mama ligibuagugiñe lasubudiraña Hesusu lílana damuriguaü. Le linarün katei, adügati dimurei güriegu le ásügürawagüdübei lidan bérusu le kei “subudi” lun wasaminarun luagu aban “subudi le dayarüti”. Kei Hesusu lubéi Hóuniribei mudún le buídutimabei, subudi lumuti sun katei luagu kada aban hádangiñe lánigu mudún: le hemegeirubei, igaburi buiti luma igaburi wuribati le hawagubei. Úati ni kata le uáguti míchugun lan fe. Subuditi giñe houn lánigu mudún ani afiñetiña luagu ladundehan.
(Huan 10:4, 5).
cf-S páh. 124 pár. 17
“Mariñagunti ni kata houn mayusurunga hénpulu”
17 Tidan líburu Geografía histórica de la Tierra Santa to labürüdüboun George A. Smith, abahüdagua lumuti le larihibei: “Anihein meha amidi wañuurun emeraagua woungua lubadu burí fusu le hudeabei, le meha ñeinhin lubéi hachülüra ǘrüwa o gádürü hóuniri mudún hau halügüniña mudún. Ábaha hamigisiragun mudún hagía hámagua, ábatiha wálügüdagun woungua ida luba lan ladüga kada hóuniri mudún lunya lóundaraguagüdüniña lilügüniña mudún hárigoun. Dántiha le súnhali hatun luma hachubaahóun [mudún], ábaha lárügüdün kada hóuniri mudún lidoun ámuñegueinarügü oubaü lidan fulasu wayati ligía, ani ábaha hagúarun houn lilügüniña mudún, kada aban lau ligaburi lagúahan, ábatiha háfuridun lilügüniña kada aban hádangiñe haganaguagiñe ha híbiri mudún lun houdin lárigi lárigi hóuniri, ábaha houdin lidan igaburi le ídanbei hachülüra”. Chóuruti machara lan Hesusu lau layusuruni hénpulu le lun lafuranguagüdüni woun lábugiñebadiwa lan lóunigihan hóuniri mudún le buídutimabei anhein wafurendeira larufudahan ani gaganbadi wagíame lun ladundehan.
(Huan 10:16).
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Hn 10:16
nanügüniña: O “nadundehaniña”. Según le uágubei layanuhóua, gayaraati lásügürawagüdün dimurei güriegu ago, le áfuachubei lidan bérusu le, kei “nanügüniña”, “nádaruniña” o “nadundehaniña”. Lidan aban binadu abürüdǘni güriegu le adügǘbei yarafa lun irumu 200, yúsuati aban dimurei güriegu le yarafaguati luma dimurei (synágo) le gabügürüguabei lásügürawagüdün kei “óundaraguagüda”. Óundaraguagüda lumutiña Hesusu, Hóuniri mudún le buídutimabei, lánigu mudún ha lídanbaña fárüga le (o “mudún míbetiña”, según Lk 12:32, TNM) hama amu mudún ha lúmabaña ani adundeha lumutiña, góunigi lumutiña, hóugüda laña. Rédeitiña súngubei lidan aban fárüga luma aban óunigiruti. Afuranguagüda lumuti hénpulu le menefánbei lan úarani le hádanbei lani Hesusu disipulugu.
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
(Huan 9:38).
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Hn 9:38
láhuduragun ligibugiñe: Dan le layusurún dimurei güriegu proskynéo lun ladimurehóun luagu aban bungiu, sügügüdawati kei “áhuduragua lun” (Mt 4:10; Lk 4:8). Ánheinti lidan kesi le, larufudarügüñein meha wügüri le nasiruabei marihinga gunfuranda lani Hesusu lan lóunagülebei Bungiu, ligía láhuduragunbei ligibugiñe. Masaminarunti meha wügüri marihinti le Hesusu lan Búngiubei le suntigabafu o aban lan bungiu Hesusu, chouru lumuti meha Hesusu lan “Liráü Wügüri” le uágubei ladimureha profesía, Mesíasi le eresibirubei ubafu lúmagiñe Heowá (Hn 9:35). Genegeti hudugua lan wügüri marihinti le ligibugiñe Hesusu, ítara kei meha hadügüni gürigia ha uágubaña ladimurehóua lidan Abürüdǘni Ebüréu, ha meha abuluchagubaña hagibugiñe profetagu, urúeigu o hagibugiñe amu burí lóunagüle Bungiu (1 Sa 25:23, 24; 2 Sa 14:4-7; 1 Ur 1:16; 2 Ur 4:36, 37). Liibe-agei dan, huduguatiña meha gürigia ligibugiñe Hesusu lun heteingiruni luagu lafuranguagüdün somu ariñahani lúmagiñeti Bungiu houn o lun harufuduni luagu gunfuranda hamani anihein lan Bungiu luma (Mt 2:2; 8:2; 14:33; 15:25).
(Huan 10:22).
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Hn 10:22
fedu le lánina tederegerún ténpulu: Hanuká (hanukkáh) meha líribei fedu le lidan ebüréu, ani “tagumeserún ténpulu ayusurúa” mini lubéi. Adügǘwati meha fedu le lun laritawagún danya le tederegerúnbei ténpulu to Herusalénboun lun Heowá lidan irumu 165 lubaragiñe lidaani Kristu. Gumeseti meha fedu le weyu 25 lidan hati le gíribei Kisüléu, yarafa lun lagumuchagüle duusu-hati (sgd, seksióun 19), ani wídüñein meha weyu lidura. Aba meha larufuduni urúei síriana Antioku IV Epifanesi iyereehabúni le lasandirubei luagu Heowá, le Habungiute huríu, lau lawiyedunu litenpulun. Adügagüdati aban latarü ligibuagu óunwenbu latarü le meha ídanbei lichugúa adagaragüdüni gudawarügüti. Wéyuti 25 lidan hati Kisüléu, irumu 168 lubaragiñe lidaani Kristu, aba ladagaragüdün Antioku buíruhu luagu latarü ani aba ladügagüdün aban iraü lau hágürügü. Lárigiñe, aba labahihani iraü ligía tidan sun litenpulun Heowá lun lawiyedunu. Gudá lumuti tubenari ténpulu, gulululoun harumun fádirigu ani aba lanügüni latarü le lauti golu le ñeinbei, dábula le ñein lubéi tichugúa fein to ederegerúboun lun Bungiu luma lebu sanudelu golu. Lárigiñe, aba lederegerunu litenpulun Heowá lun Seusu, bungiu mama inarüniti le Olinpuna. Bián irumu lárigiñe, aba lárügüdüni Húdasi Makabéu ubafu luagu uburugu, ábati lóunahan arumadagüdoun ténpulu. Lídanti weyu 25 lidan hati Kisüléu, irumu 165, ǘrüwa irumu lárigiñe ladügüni Antioku lahahürüha adagaragüdüni ligía luagu lani Seusu latarü, ligíaya tederegerún ténpulu lun Heowá, ábayati hagumeserun adagaragüda adagaragüdüni gudawarügüti lun Heowá sagü weyu. Úati ni kata tidan Lererun Bungiu le arufudati íderagua lani Heowá Húdasi Makabéu ibihei agañeiruni ligía o ariñaga lan lun lun laransehanu ténpulu. Keiti yúsuñahaali lan meha Heowá amu burí wügüriña ha lílana amu néchani, kéiburi Siru le pérüsiana, lun lagunfuliruni lisuuni libügürü áhuduraguni inarüniti (Isa 45:1), ligía gayara lubéi wasaminarun háfuga lan yusu lani Heowá wügüri hádangiñeti lumutuniña le lun lagunfulirun lau lugundan. Arufudatu Lererun Bungiu mégeiwaboun lan meha ténpulu lun gayara lan lagunfulirun profesía burí le ayanuhabei luagu lapurichihan Mesíasi luma lani sákürifisiu. Ani mosu meha giñe hasigirun lewitagu adagaragüda tidan ténpulu darime ladügüni Mesíasi adagaragüdüni le wéirigutimabei: lederegeruni libagari luagu hafulesein gürigia (Dan 9:27; Hn 2:17; Ebü 9:11-14). Mariñagunti Kristu houn lani disipulugu lun hefeduhani fedu le lánina tederegerún ténpulu (Kol 2:16, 17). Íbini ítara, úati ni kata le arufuduti ariñaga lan Hesusu o lani disipulugu wuriba lan lefeduhóun fedu ligía.
8-14 LIDAN DIISI-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | HUAN 11, 12
“Áyeiha waméi lugudemehabu Hesusu”
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Hn 11:24, 25
subuditi nun luagu láguyuguba lan: Saminatu yebe Marta layanuhaña lan Hesusu luagu águyuguni leme lunbei lanügün fulasu ámuñegü, lídanme lagumuhóun weyu (Hn 6:39). Mama meha murusun afiñeni le tuágubei libügürü ñeinbei lan águyuguni. Lidoun meha dan ligía, mafiñentiña meha alidihatiña relihión ha únbaña laguarúa saduséugu luagu águyuguni, lau sun furangu lan arufudahani le tidan Lererun Bungiu (Dan 12:13; Mr 12:18). Ánhaña méhati fariséugu, afiñetiña meha móunwedadi tan uani. Ánhounti Marta, subudi tumuti meha arufudaha lan Hesusu luagu ñeinbei lan águyuguni ani águyuguagüdaali meha giñe saragu gürigia lídangiñe óunweni, lau sun meha máguyuguagüdüngili lan aban le barühali saragu weyu lúmagiñe lounwen kei Lásaru.
Au águyugunibei, au ibagari: Adügati lounwen luma láguyugun Hesusu lun gayara lan háguyugun hilaaña. Lárigiñe láguyuguagüdüni Heowá Hesusu, ruti ubafu lun lun láguyuguagüdüniña hilaaña luma lun líchugun ibagari magumuchaditi houn (Hn 5:26). Lidan Arufudúni 1:18, ariñagati Hesusu luougua ligía lan “wínwanbei”, ariñagati giñe anihein lan “ligelein óunweni” luma, luma “ligelein fulasu le ñein habéi hilaguaaña”. Ligíati, Hesusu emeniginibei dandu houn wínwangiña kei houn hilaaña. Füramaseti ladaarubei lan burí umúahaü lunya líchugun ibagari houn ha hilaguaañabaña lun lan yebe harúeihan luma sielu o lun hawinwandun lidan iseri ubóu lábugiñe Larúeihan Bungiu le siélubei (Hn 5:28, 29; 2 Fe 3:13).
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Hn 11:33-35
tayahun: O “táhügühan”. Dimurei güriegu le ásügürawagüdübei kei “tayahun”, liibe-agei dan, layanuhaña luagu ayahuni le aganbúbei. Yúsuati dimureimeme le lun layanuhóun luagu le ladügübei Hesusu dan le lariñagubei lidan profesía luagu lagünrinchawaguba lan Herusalén (Lk 19:41).
aba lírudagun tidan lanigi [dagá ligía mederaaguagüdüni luagu, TNM]: Yúsuati dimurei le úara luma bián dimurei güriegu lun lafuranguagüdüniwa lanarime katei le lasandirubei Hesusu lidan kesi le. Yúsuati dimurei güriegu le ásügürawagüdübei ya kei “lírudagun” (embrimáomai) lun layanuhóun luagu lanarime burí katei le lasandirubei gürigia lidan tilulin-agei lanigi, arufudati lubeiti lira weiri lan lánhingichunu le asuseredubei lanigi Hesusu darí ladügün lun lírudagun. Ánheinti dimurei güriegu le ásügürawagüdübei kei “dagá ligía mederaaguagüdüni luagu” (tarásso) mini lan “ánhingichuni”. Según aban sásaamu, larufuduñein sügǘ le uágubei layanuhóua “hingigua tan lanigi, sandí lan aban óunwenbu igarigu o íruni”. Lidan Huan 13:21, yúsuati dimureimeme le lun layanuhóun luagu le lasandirubei Hesusu dan le lasaminarunbei luagu lagarabaaguba lan Húdasi luagun (Hn 11:35).
Aba layahun: Lídangiñeti dimurei güriegu lun “águiraü” dimurei le ayusurúbei ya (dakrýo) ani fuati lidan bérusu kéiburi Lúkasi 7:38, Adügaü 20:19, 31, Ebüréu 5:7 o Arufudúni 7:17; 21:4. Genegeti mámatima lan luagu ayahuni layanuhóua ya, luágutima águiraü layanuhóua. Lídanrügüñein Abürüdǘni Güriegu láfuacha dimurei le lídanbei bérusu le ani mama ligiaméme dimurei ayusurúbei lidan Huan 11:33 lun layanuhóun luagu tayahun María hama huríu ha úarabaña tuma (ariha huméi abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Hn 11:33). Lau sun meha subudi lani Hesusu aguñeeli lan águyuguagüdei Lásaru, híngiguatu lanigi lau larihini óunwenbu igarigu le hawagubei lumadagu Lásaru. Adügati línsiñehabu luma lugudemehabu lun layahun hagibugiñe súngubei. Furendeitiwa lídangiñe abahüdaguni le gudemehabu lan Hesusu houn ha egeburihabaña.
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
(Huan 11:49).
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Hn 11:49
hábutibei fádirigu [o fádiri le íñutimabei]: Sun meha dan le mábürühangiña lubéi ísüraelina lábugiñoun habafu gumadimatiña ha meseriwiduntiña lun Heowá, gúnfuliti meha fádiri le íñutimabei lau luadigimari darí lounwen (1 Lu 35:25). Ánheinti dan le lábugiñe haaña lubéi hagumadihan rómana, ruti meha lurúeite Roma ubafu houn gumadimatiña lun hanúadiruni fádiri le íñutimabei ani gidá hamuti meha eseriwiduni ligía luéi le oura habusenrun. Hádangiñe sun ha agunfulirubaña lau wadagimanu le lubaragiñe wügüri sumaditi Gáifasi, ligíarügüñein adurara saragu dan lidan eseriwiduni le. Kéiburi lidan irumu 18 lidaaniwagu Kristu líridei Roma Gáifasi keisi fádiri le íñutimabei ani rédeiti lidan ubaraü ligía darí yarafa lun irumu 36. Lau lariñagun Huan Gáifasi lan hábutibei fádirigu lidan irumu ligía, irumu 33, genegeti lafuranguagüdüñein lan seriwi lan Gáifasi keisi fádiri le íñutimabei lidan irumu súdiniti le ídanbei lafarúa Hesusu hilagubei (ariha huméi fulasu le uágubei lasaminarúa másiña lan ñeinñoun lan meha luban Gáifasi tidan sgd, seksióun 16).
(Huan 12:42).
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Hn 12:42
ábutigu: Genegeti layanuhóuña lan hawagu lílana liñun-agei halurudun huríu lau dimurei güriegu le ásügürawagüdübei ya kei “ábutigu”. Yúsuati giñe dimurei le lidan Huan 3:1 lun layanuhóun luagu Nikodému, le ábanbei hádangiñe lílana liñun-agei lúrudu ligía.
habuguniña tídangiñe haligilisin: O “hasagarúniwa tídangiñe haligilisin huríu”. Lídanrügüñein Huan 9:22; 12:42 luma 16:2 láfuacha dimurei güriegu aposynágogos. Aba meha heyereegudun sun ha abugúbaña tídangiñe haligilisin huríu houn gürigia ani wuribati meha houserúniwa. Kei meha manügagun habéi houngua hama amu huríu, súfuritiña meha haduheñu ladüga maseinsuni. Lau sun lúntima lan meha arufudahani tayusurúa haligilisin huríu, yúsuatu meha giñe lun hóundaragun aguseragüdütiña ñein, ani gayaraati meha hóunahan abeichagüda somu gürigia o habuguni tídangiñe haligilisin (Mt 10:17).
15-21 LIDAN DIISI-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | HUAN 13, 14
“Rúhadina aban hénpulu hun”
(Huan 13:5).
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Hn 13:5
achibei hagudi disipulugu: Géiditima meha ayusurúboun lidan binadu Ísüraeli. Güragu liña meha katei le híchugubei lábugiñe hagudi luagu hamurugute, ligía súnwandan lubéi meha labuinchun hagudi lan kaliki o lau baribarabu dan le héibugun ǘmada o áraabu. Ligía meha aban lubéi échuni haragachunu gürigia hageidin lubaragiñe hebelurun múnadoun luma lachibún hagudi idewenegu lun larufudun houn resibiwa hamá buidu. Írida tumuti Bíbülia échuni le saragu wéiyaasu (Agu 18:4, 5; 24:32; 1 Sa 25:41; Lk 7:37, 38, 44). Chibá lumuti Hesusu hagudi lani disipulugu lun larufudahan houn súdini lan lun ǘnabugu hamá adüga hagíame katei buiti luagu hafulesein amu.
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Hn 13:12-14
lunti: O “mosu”. Liibe-agei dan, yúsuati dimurei güriegu le ayusurúbei ya lun layanuhóun luagu katei le lánina seinsu, mini lan “dúeiwa lan somu katei lun gürigia” (Mt 18:28, 30, 34; Lk 16:5, 7). Ani dan le layusurún lun ladimurehóun luagu amu burí katei, hanarimetimati le mini lubéi: lunti lan o mosu lan ladügǘniwa aban katei (1 Hn 3:16; 4:11; 3 Hn 8).
(Huan 13:15).
w99-S 1/3 páh. 31 pár. 1
Ladügün wügüri le wéirigutimabei aban wadagimanu ǘnabuguti
Lau lachibuni Hesusu hagudi lani disipulugu, larufuduñein houn luagu weiri lan lisudinin ǘnabuguni. Le linarün katei, moun lumuti hasaminarun kristiánugu súdinitima hamá ani mosu lan heseriwidun amu houn súnwandan, málugun hagíame hibihin aban ubaraü wéiriguti. Lubaragiñe lira, mosu háyeihani Hesusu, le ñǘbuinbei, mama lun leseriwidúniwa, le ñǘbuinbei lun leseriwidun luma lun lederegeruni libagari “lebegime hasalbarun saragu” (Matéu 20:28). Ítara liña, mosu aranseñu hamá lani Hesusu disipulugu lun hadügün wadagimanu le ǘnabuguti luagu hafulesein ha híbiri.
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
(Huan 14:6).
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Hn 14:6
Au ǘmabei, au inarüni, au ibagari: Hesusu ǘmabei ladüga ligíarügüñein lan gayara ladügün lun warandarun luma Bungiu ani lídanrügüñein liri gayara lan wafurieidun lun Bungiu (Hn 16:23; Rom 5:8). Hesusu inarünibei ladüga súnwandan meha lariñaguni inarüni ani úaraguati lanügüni libagari luma inarüni. Ani gíbeti meha profesía agunfuliruti lidan libagari le arufudubalin súdini tan ligaradan lidan lagunfulirun lisuuni Bungiu (Hn 1:14; Aruf 19:10). “Lidan Kristu lagunfulira sun le füramase lubéi Bungiu” (2 Ko 1:20). Hesusu ibagaribei ladüga seremei lebegi asalbaruni le lafayeirubei lau lita, hemenigi wabéi wibihin “ibagari le magumuchaditi” (1 Ti 6:12, 19; Efe 1:7; 1 Hn 1:7). Ligía giñe “ibagaribei” houn saragu míñunu gürigia hilaguaaña ha lúnbaña háguyugun ani gachansinbaña lun hawinwandun lun súnwandan lídanme Paraísu ubouagu (Hn 5:28, 29).
(Huan 14:12).
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Hn 14:12
ladügüba burí katei wéinamutimati: Mama meha lariñaguña Hesusu wéinamutimabei lan milaguru le lunbei hadügüni lani disipulugu luéi le ladügübei. Lubaragiñe lira, larufuduñein meha lau ǘnabuguni gíbetimabaña lan gürigia úntiña hapurichiha lani disipulugu ani gíbetimabaña lan úntiña harufudaha, gíbetimabei lan fulasu le ídounti hachülüra lau uganu buiti ani gíbetimabei lan dan ladurarun hani ministeriu. Arufudati dimurei le lariñagubei Hesusu aguraba lan lun hasigirun lani disipulugu adügei wadagimanu le lagumeserubei.
22-28 LIDAN DIISI-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | HUAN 15-17
“Mámaadün [...] ubouaguna”
(Huan 15:19).
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Hn 15:19
ubóu: Arufudati le uágubei layanuhóua lidan bérusu le, layusurúña lan dimurei güriegu kósmos lun layanuhóun hawagu sun gürigia ha meseriwidunbaña lun Bungiu. Lídanrügüñein ewanhéliu le labürüdübei Huan liridúa ariñaga lan Hesusu mámaaña lan ubouaguna lani disipulugu o mámaaña lan lánigu ubóu. Ariñawagúati ligiaméme bián wéiyaasu lidan lagumuhóun furíei le ladügübei Hesusu hama lani apostolugu ha úaraguabaña (Hn 17:14, 16).
(Huan 15:21).
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Hn 15:21
nuéigiñe: O “luéigiñe niri”. Tidan Bíbülia, anihein dan layusurún dimurei “iri” lun layanuhóun luagu gürigia le laubei iri ligía luma luagu igaburi le aubei lasubudirúa (Mt 6:9). Dan le layanuhóun luagu liri Hesusu, layanuhóuña giñe luagu ubafu luma ubaraü le ru láalibei Lúguchi lun (Mt 28:18; Fili 2:9, 10; Ebü 1:3, 4). Afuranguagüda lumuti Hesusu ya ka lan uagu iyereegubaña lubéi lani disipulugu houn gürigia ha lídanbaña ubóu le: ladüga ibidiñe lan le óunahabalina houn. Lun hamuga subudi lan Bungiu houn, gunfuranda habéi hamuga ka lan mini lubéi liri Hesusu ani inebebei hamuga giñe houn (Adü 4:12). Gabaroun habéi hamuga giñe gürigia hagía ligía lan Gumadimati le líridubei Bungiu, le Harúeitebei sun urúeigu, le unbei mosu lan habuluchagun sun néchanigu ligibugiñe lau gaganbadi hamá lun redei hagíame lábugiñe lererehan anhein mabusenrun habéi hagünrinchawagun (Hn 17:3; Aruf 19:11-16; konparárü huméi luma Sal 2:7-12).
(Huan 16:33).
it-1-S páh. 143
Dǘgüdaguaü
Mégeitiña kristiánugu dǘgüdaguaü lun mawiyedaguagüdün hamá houngua lau háyeihani igaburi luma échuni le kamanibei hadan lílana ubóu ha meseriwidunbaña lun Bungiu luma lun úaraguameme hamá lun Heowá íbini hagagibudagun luma iyereehabúni. Ariñagati Hesukrístu houn lani disipulugu: “Hasufuriruba ubouagu, gama lumoun ganigi humá, gañei naali ubóu!” (Hn 16:33). Máyeihan lumuti Liráü Bungiu hagaburi ubouaguna ni aban wéiyaasu, gáñeirügü lumuti ubóu lau mafalarun lan ni kata le lídangiñeti. Lau lubuidun hénpulu le líchugubei Hesusu woun lau lagañeiruni ubóu luma lau móuserun lan wuriba ni aban wéiyaasu, ru lumuti dǘgüdaguaü le wemegeirubei woun lun wáyeihani luma lun díseñaha lan wakipuragun woungua hawéi lánigu ubóu mawiyedun hamaamugawa (Hn 17:16).
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Hn 17:21-23
lidan hamá aban: O “lidan hamá úarani”. Furíeiti Hesusu amuriaha lun “lidan hamá aban” sun lani disipulugu ha inarünitiña, lun hawadigimaridun sun hagía luagu ábanmeme katei, ítara kei “ábanmeme” lan ligía luma Lúguchi ladüga nadagimein hamá lidan úarani ani ábanmeme ligaburi hasaminan (Hn 17:22). Lidan 1 Korintuna 3:6-9, ariñagati Pábulu arufuda hamani kristiánugu igaburimeme le lau hídehan dandu hámagua kei luma Bungiu (ariha huméi 1 Ko 3:8; Hn 10:30; 17:11).
lun ábanmemebaña lan buidu buidu: O “lun lidan hamá úarani sunsuinagubei”. Lidan bérusu le, ariñagati Hesusu arihúa lan línsiñehabu Bungiu lidan úarani inarüniti. Úarati le luma le lariñagubei Kolosana 3:14 luagu ru lani ínsiñeni “sun katei lidan aban”. Gébehati úarani le lugundun úati mini lan úabei lan ámuñegueinarügü igaburi hadan lani Hesusu disipulugu, iarani, échuni o luwuyeri saminaü. Le labusenrubei lariñagun, hadügübei lan ligiaméme wadagimanu, ligiamémebei lan hafiñen luma burí katei le harufudahabei (Rom 15:5, 6; 1 Ko 1:10; Efe 4:3; Fili 1:27).
(Huan 17:24).
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Hn 17:24
ladügǘniwa ubóu: Dimurei güriegu le ásügürawagüdübei ya kei “ladügǘniwa”, yúsuati giñe lidan Ebüréu 11:11 le ñein lubéi lásügürawagüda kei “tagaraüdün”, arufudei ítara luagu yusua lan dimurei le dan le layanuhóun luagu gasaanigu hamá gürigia. Lidan bérusu le, genegeti yusua lan dimurei “ladügǘniwa ubóu” lun layanuhóun luagu dan le lagumeserunbei Adán tuma Ewa agaraüda. Ayanuhati Hesusu luagu Aweli dan le layanuhanbei luagu “ladügǘniwa ubóu”, háfuga ladüga ligía lan furumiñetibei gürigia le gadünabei lun lesefurún luma lun labürüdǘn liri “tidan líburu to lánina ibagari lúmagiñe ladügǘn ubóu” (Lk 11:50, 51; Aruf 17:8). Chóurugüda lumuti giñe dimurei burí le lariñagubei Hesusu lidan furíei, hínsiñegubeiñein lan Liráü Bungiu le ábanrügüti lun saragu dan lubaragiñe gasaani lan Adán tuma Ewa.
29 LIDAN DIISI-HATI DARÍ 4 LIDAN UNSU-HATI
ARUFUDAHANI GEBEGITI TÍDANGIÑETI BÍBÜLIA | HUAN 18, 19
“Arufudaha lumuti Hesusu inarüni”
(Huan 18:36).
(Huan 18:37).
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Hn 18:37
Lun nariñaguni: Lidan Abürüdǘni Güriegu, gíbeti katei mini lan dimurei güriegu le ásügürawagüdübei kei “lun nariñaguni” (martyréo), “gefenti” (mártys) luma “le lariñagubei aban gefenti” (martyría). Luágutima gefén lan gürigia luagu somu sügǘ le larihibei lau lagu guánarügü layanuha, íbini gayara lan giñe layanuhaña lan luagu “lasubudiragüdüniwa aban katei”, “lachoururagüdüniwa” o “layanuhóun buidu luagu”. Mama meha subudigüdarügü lumuti Hesusu inarüni le uágubei lafiñera tau sun lanigi, arufuda lumuti giñe lau ligaburi lawinwandun inarüni lan sun lani Lúguchi profesía luma burí füramasei le ladügübei (2 Ko 1:20). Úarati Larúeihan Bungiu le ídanbei Mesíasi lan urúeibei luma lisuuni Bungiu le uágubei layanuhóua furangu lidan burí profesía. Gúnfuli lumuti Hesusu sun profesía luáguti Mesíasi —lúmagiñe lágurahoun darí lounwen keisi sákürifisiu—, íbini liyawadina daradu lánina Lúrudu (Kol 2:16, 17; Ebü 10:1). Ligía gayara lubéi lariñawagún gefén lan Hesusu luagu inarüni, dandu lau lererun kei lau le ladügübei.
inarüni: Mama meha layanuhaña Hesusu luagu furumiñeguarügü inarüni, layanuhaña meha luagu inarüni le luáguti lisuuni Bungiu. Ani lidan lisuuni Bungiu, wéiriti lisudinin Fádiribei lan le íñutimati Hesusu, “ladügawagun Dawidi” le lunbei Urúei lan lidan Larúeihan Bungiu (Mt 1:1). Afuranguagüdati Hesusu lasubudiragüdüni lan inarüni luáguti Larúeihan Bungiu ábanbei lídangiñe resun súdinitimati le uágubei liabin awinwanda ubouagu ani apurichiha ligía. Rútiña giñe ánheligu aban uganu ítarati dandu lubaragiñe kei lárigiñe lágurahoun Hesusu lidan fulasu le gíribei Belén lumúanrugu Hudéa, uburugu le meha ñein lubéi nasirua lan Dawidi (Lk 1:32, 33; 2:10-14).
(Huan 18:38a).
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Hn 18:38a
Káteiti inarünibei?: Genegeti layanuhaña lan meha Pilatu luagu furumiñeguarügü inarüni, mama luagu “inarüni” le meha uágubei sun liña lan layanuhan Hesusu lun (Hn 18:37). Lun hamuga ladügüñein lan álügüdahani ligía lau sun taruman lanigi, lóunabuñein hamuga Hesusu. Másiñati ladügüñein lan meha Pilatu álügüdahani ligía magurabunga óunabagülei o lun larufuduni lau mabusigari mafiñen lan, ítara liña meha lira kéigubeirügü lariñaguña lan: “Inarüni? Ka inarünibei? Úati inarüni”. Magurabungubeiti Pilatu óunabagülei lúmagiñe Hesusu, ábarüga láfuridun le ñeinhin habéi huríu.
Darí wamá pérüla lánina lichú aau
(Huan 19:30).
w10-S 15/8 páh. 11 pár. 15
Ida liña larufuduni Hesusu Heowá lan garichabei lun Larúeihan?
15 Lubaragiñerügü lígiragüdüni Hesusu lagumuhóun lawaragun dan le dibiñu lubéi luagu wagabu, aba lagúaragun: “Gúnfuliha sun katei!” (Huan 19:30). Ma meha liibe katei ladügün lau lídehan Bungiu lidan ǘrüwa irumu dimí le ásügürübei lúmagiñe labadiseirun darí lounwen! Ouraméme le lóunwenbei Hesusu, ligía lasuseredun aban óunwenbu hárabaganali, ábati lariñagun hábuti súdaragu rómana le arihibei lau lafarún Hesusu: “Inarüni, Liráü Bungiu wügüri le” (Mat. 27:54). Genegeti ariñaga lani súdara ligía lira ladüga ariha lániña amu adüga bula lau Hesusu ladüga lariñagun Liráü lan Bungiu ligía. Íbini awanda lan Hesusu saragu asufuriruni úaraguamemeti lun Heowá darí lumoun lagumuhóun, ítara liña larufuduni marasualugu lan Satanási. Haritagua waméi ariñagaali lan meha Mafia lidan binadu dan hawagu sun ha luéigiñebaña liricha Bungiu lun larúeihan: “Aranseñu liña gürigia lun ladügüni liyaraati lun lesefuruni libagari” (Hob 2:4). Ani lau larufudun Hesusu úaraguni, arufudati gayara lan hamuga meha úaragua lan Adán tuma Ewa lun Bungiu ladüga ménrengun lan óuchawaguni le úmabei hagagibudagua. Leti súdinitimabei, arufuda lani Hesusu, dandu lau ligaburi lawinwandun kei lau lounwen, Heowá lan garichabei lun Larúeihan (aliihoualá Ariñawagúni 27:11). Adügati san lounwen Hesusu lun libihíniwa amu katei? Anha!
(Huan 19:31).
nwtsty abürüdǘni lau lanwoun ariñahani luagu Hn 19:31
lidan luéyuri emeraaguni, ladüga wéiriti weyu ligía: Arihúati meha weyu 15 lidan hati nisán, weyu le lárigiñebei Luéyuri Esefuruni, kei aban luéyuri emeraaguni, meberesenga ka lan weyu lidan dimaasu léiguada (Fad 23:5-7). Dan meha léiguadun luéyuri emeraaguni espechaliti le lídanmeme luéyuri emeraaguni le éiguadubei lidan (lisedün weyu lidan dimaasu le hani huríu le agumeserubei lúmagiñe lálüdün weyu wándaradi darí lálüdün weyu samudi), wáwati meha lun luéyuri emeraaguni ligía “wéiriti”. Kei luéyuri lubéi meha emeraaguni le “wéiriti” weyu le lárigiñebei lounwen Hesusu, subudi wamuti aban lan weyu wándaradi lounwe. Labadinagua burí irumu 29 luma 35, lídanrügüñein irumu 33 léiguada weyu 14 lidan hati nisán aban weyu wándaradi. Ídehati ariñahani le lun wachoururuni hilá lan Hesusu weyu 14 lidan hati nisán, irumu 33.