Kátaña san sedü ábutigu hama widü wügüriña wéirigutiña uguñe weyu?
“Wóunahaba sedü ábutigu hama widü wügüriña wéirigutiña hawagun.” (MIK. 5:5)
1. Ka uagu wuribabei lubéi meha lidin houn lurúeitegu Ísüraeli luma Siria lidan hawuribuhan?
SOMU dan lidan burí irumu 762 luma 759 lubaragiñe wadaani, aba háluahan lurúeitegu Ísüraeli luma Siria wuribu luma lurúeite Hudá. Ka meha habusenrubei hadügün? Hárügüdüni Herusalén luma hagidaruni arúeihani luéi Aasi lun híchuguni lun amu wügüri, háfuga le mama hádangiñeti ladügawagun Dawidi (Isa. 7:5, 6). Mosu yebe meha lasaminaruni lurúeite Ísüraeli buidu. Ariñawagúaali meha luagu hañuuruba lan ladügawagun Dawidi luagu lálana larúeihan Heowá lun sun dan, ani súnwandan lagunfulirun le lariñagubei Bungiu (Hos. 23:14; 2 Sam. 7:16).
2-4. Afuranguagüda huméi ida liña lan meha lagunfulirun profesía le lídanbei Isaíasi 7:14, 16 a) lidan sígulu widü lubaragiñe wadaani b) lidan furumiñeti sígulu lidan wadaani.
2 Furumiñe, genegeti meha luagu buídubei lan lidin houn lurúeitegu Ísüraeli luma lun lurúeite Siria. Lídanrügü aban awuribuhani hilatiña 120,000 súdaragu ganigitiña ha lúmabaña Aasi! Anihein “Maseíasi, liráü urúei,” hadan (2 Kro. 28:6, 7). Gama lumoun, aríagu liña meha Heowá lun le asuseredubei. Haritagua lágili meha füramasei le ladügübei lun Dawidi, ligía lóunahanbalin profeta Isaíasi lau aban lubuidun uganu.
3 Ariñagati meha Isaíasi: “Tadageinaduba aban würi nibureingiru, ábame tagaraüdün aban wügüri irahü, ábame tíchugun Emanuéli luagu”. Lárigiñe, aba lariñagun: “Gama lumoun lubaragiñeme lachuurun lau irahü ligía, lerederuba hageira bián urúeigu ha uéibaña banufudeda [Ísüraeli luma Siria] málouga” (Isa. 7:14, 16). Le furumiñeti fánreinti lidan profesía le yúsuati lun layanuhóun luagu nasirua lan Mesíasi, ani buiti katei le (Mat. 1:23). Gama lumoun, kei mámaaña lan meha peliguru “bián urúeigu” ha houn lílana Hudá lidan furumiñeti sígulu lidan wadaani, háfuga gumeseti meha profesía luáguti Emanuéli agunfulira lidan lidaani Isaíasi.
4 Murusun dan lárigiñe líchuguni profeta uganu súdiniti le, aba tadageinadun lani weiriou, aba tagaraüdün aban irahü le unbei hagúara Maerü-salalü-asübasi. Másiñati ligía lan meha “Emanuéli” le uágubei layanuha Isaíasi.a Lidan tidaani Bíbülia, háfuga rua lan aban iri luagu irahü lárigiñe lagurahóun —háfuga lun laritawagún somu sügǘ—, gama lumoun, yúsutiña lagübürigu hama liduheñu amu iri lun hagúahan lun (2 Sam. 12:24, 25). Úati ariñahani arufuduti luagu wawa lan lun Hesusu Emanuéli (aliiha huméi Isaíasi 7:14; 8:3, 4).
5. Ka uagu wuriba lubéi meha le desidírü lubéi Aasi?
5 Lidan anihán lan Ísüraeli luma Siria etenira lun Hudá, anihán meha aban néchani le gámabei saragu súdaaragu awamadirei fulasu ligía. Ageiraü le meha lunbei lagumadiruni ubóu, Asiria. Lubaragiñe hábürühan luagu Herusalén, ‘hasagarahabei meha asiriana Damasüku’ luma “Samaria”, lidan amu dimurei, hárügüdübei Siria luma Ísüraeli, según profesía le lídanbei Isaíasi 8:3, 4. Gama lumoun, lubaragiñe hamuga lafiñerun luagu le lariñagubei Heowá liyumulugugiñe Isaíasi, ábarüga ladügün Aasi aban lagübüri daradu hama asiriana, aban daradu le adügübei lun hábürühan lílana Hudá lúhaburugun néchani le (2 Uru. 16:7-10). Ma luriban lidin lun Aasi kei adundehati Hudá! Gayarati wálügüdagun woungua: “Ka uagun níchigei nafiñen dan le lunti lan desidírü nan somu katei súdiniti? Luagun san Bungiu, o hawagun wügüriña?” (Ari. 3:5, 6).
ISERI HÓUNIRI MUDÚN LE AWADIGIMARIDUNBEI LIDAN AMU IGABURI
6. Ka meha idan amu lan larúeihan Esekíasi luéi larúeihan Aasi?
6 Dan le lóunwenbei Aasi, lidan irumu 746 lubaragiñe wadaani, aba larúeihan Esekíasi le lisaani Aasi Hudá, aban ageiraü gádeihali, ladüga luan seinsu ñein luma ladüga gádeihali lan hamadagua luma Heowá. Nibureingili meha Esekíasi dan ligía. Kaba meha ladüga nibureinti le furumiñe? Láluahaba meha san lasagaruni ageiraü lídangiñe gudemei? Uá. Hínsiñeti meha Heowá lun Esekíasi, aban meha hóuniri mudún wéiriti lebegi houn lílana néchani ligía. Furumiñeti katei le ladügübei lidan larúeihan lagiribudagüdüni áhuduraguni le inarüniti luma laransehani hamadagua lílana néchani ligía luma Heowá, aban umadaguaü le meha féridimeme hamaali. Dan le gunfuranda lubalin le lagurabubei Bungiu lúmagiñe, aba desidírü lan ladügüni. Ma lubuidun hénpulu woun uguñe weyu! (2 Kro. 29:1-19.)
7. Ka uagu súdini lubéi meha lachoururúniwa houn lewitagu luagu líderagubaña lan iseri harúeite?
7 Súdinibei meha hawadigimari lewitagu lidan larumadahóun áhuduraguni inarüniti, ligía ladamuridagunbei Esekíasi hama lun lachoururuni houn luagu líderagubaña lan. Samina humá san hawagun lewitagu ha úaraguabaña ñein oura ligía ayahuaha lau ugundani, lau haganbuni harúeite ariñaga houn: “Anúadira laadün Wabureme lun aranseñu humá súnwandan lun heseriwidun luma lun hágudahan kupali lun” (2 Kro. 29:11). Ítara liña, mosu meha hawanseragüdüni lewitagu áhuduraguni inarüniti.
8. Ka amu katei ladügübei Esekíasi lun léredagüdüni hafiñen huríu, ani ka resultóubei?
8 Amisuraha lumutiña meha Esekíasi sun lílana Hudá lun hefeduhani Luéyuri Esefuruni, lárigiñe aba hefeduhani tufedun Fein maganatu Lébini, le adurarubei sedü weyu. Wéiriti meha hagundan gürigia lau fedu ligía darí lun hasigirun efeduha sedü weyu lanwoun. Ariñagatu Bíbülia: “Ñeinñein lubeiti saragu ugundani Herusalén, lugundun lúmagiñe bugaha lidaani urúei Salomón le liráü Dawidi, masuseredunti katei líbeina le ñein” (2 Kro. 30:25, 26). Ma meha lanarime dǘgüdaguaü le líchugubei fedu lúmagiñeti Bungiu ligía houn sun lílana Hudá! Aliihatiwa lidan 2 Krónikasi 31:1: “Dan lagumuchunbei sun fedu [...], aba habouhaniña guáriua ha rara umutiña, bougua hamóun burí liyawa Asera, fuí hamóun burí sanduariu lidan burí fulasu íñuti”. Ítara liña lagumeserun Hudá agiribuda lun Heowá. Súdiniti meha harumadahani heseriwidun lun Heowá lugundun anitebei meha amu sügǘ.
AFIÑETI URÚEI LUAGU HEOWÁ
9. a) Ida liña lásiñarun lagunfulirun lisaminan arúeihani ísüraelina? b) Ida liña buidu lan lidin lun urúei Senakeríbü dan le lagumeserunbei ábürüha luagun Hudá?
9 Gúnfuliti lani Isaíasi profesía kei aubei labürüdǘwa, gañein lumuti Asiria arúeihani ísüraelina, le luéigiñebei nórute Hudá, ani aba hanügüniña lílana, ábati siñá lan híchugun aban urúei luagu lálana arúeihani le lani Dawidi. Gama lumoun, ka asuseredubei lau le meha hasaminarubei asiriana? Aba híchuguni harihin luagun Hudá. “Lidan irumu katorusu lau larúeihan Esekíasi, aba lábürühan Senakeríbü le lurúeite Asiria luagun sun uburugu le baríeiruabei Hudá, aba lárügüdüni”. Según aban ariñahani, bián-wein-sísiñein uburugu lárügüdun Senakeríbü Hudá. Samina humá ida liña lan hamuga hasandiragun hungua lun hamuga winwan humá lidan dan ligía Herusalén ani lun hamuga ariha humani lábürühan uburugu burí ligía aban lárigi aban labun habafu asiriana (2 Uru. 18:13).
10. Háfuga, ida liña meha líchugun dimurei le lídanbei Mikeasi 5:5, 6 erei lun Esekíasi?
10 Furanguti subudi lani meha Esekíasi anitebei lan peliguru, gama lumoun lubaragiñe láluahan ídemuei luma somu néchani le meseriwidunti lun Heowá kei ladüga Aasi le lúguchi, aba líchuguni sun lafiñen luagu Heowá (2 Kro. 28:20, 21). Háfuga subudi lumuti meha le lariñagubei Mikeasi le moresétina, aban profeta lánina dan ligía, le abürühabei luagu Asiria: “Danme le hebelurun Asiriana wageiroun lau here [...], wóunahaba sedü ábutigu hama widü wügüriña wéirigutiña hawagun. Hagumadihaba tau eféin Asiria” (Mik. 5:5, 6). Háfuga ruti dimurei burí le erei lun Esekíasi, lugundun arufudati hiñuraguba lan súdaragu ha ibidiñewatiña kóntüra áganiñu asiriana ani hagañeirubaña lan.
11. Ídaba san meha libiha profesía hawaguti sedü ábutigu hama widü wügüriña wéirigutiña aban agunfuliruni le méinitimati?
11 Profesía le hawaguti sedü ábutigu hama widü wügüriña wéirigutiña, gánibei meha aban agunfuliruni le méinitimati saragu dan lárigiñe nasirua lan Hesusu, “lurúeite Ísüraeli [le] hadügawagunbei binadu iduheñu” (aliiha huméi Mikeasi 5:1, 2). Lasusereduba meha le danme le liabin aban iseri “asiriana” lun líchuguni habagari lumutuniña Heowá lidan peliguru. Kaba burí erei ladundeha Heowá, lau lídehan Liráü le urúeibei guentó, lun lararamun lun lanarime ágani le? Lubaragiñe wóunabuni álügüdahani le, ariha waméi ka lan wafurendeirubei lídangiñe le ladügübei Esekíasi dan le hasiadirunbaliña asiriana.
ADÜGATI ESEKÍASI LUBUIDUN ARANSEHANI
12. Ka aransehani hadügübei Esekíasi hama ábutigu ha lábugiñebaña laríaahan lun hóunigiruniña lumutuniña Bungiu?
12 Aranseti Heowá lun líderaguniwa lidan katei le wásiñarubei adüga woungua, gama lumoun, agurabati lun wadügüni sun le wayaraati. Álügüdahati meha Esekíasi “hama ábutigu ha mámabaña súdaragu hama milidaru ha lúmabaña”, ani úara aba desidírü hamá “hámuñachuni sun lísensen duna le burí bóugudibei luéi uburugu [...]. Aba lárügüdün Esekíasi anigi, aba laranseruni baríeiru adüga ligía burí wáyelesi ligibuagu [...], luma ábanya baríeiru geyegu lau le gawagubalin wáyelesi. [...] Adaagua ligía saragu eféin luma idaüdinaü” (2 Kro. 32:3-5). Lun lóunigiruniña ani adundehalaña lumutuniña, yúsuti Heowá wügüriña ganigitiña, kei Esekíasi, ábutigu ha lábugiñebaña laríaahan hama profetagu ha úaraguatiña.
13. Ka meha katei súdinitimati ladügübei Esekíasi lun laranseruniña lumutuniña Bungiu lubá peliguru le lunbei liabin?
13 Lárigiñebei lámuñachuni Esekíasi sun lísensen duna luma léredagüdüni lubarieirun uburugu, adügati aban katei súdinitimati. Kei le aban lubéi óuniri le téniti buidu houn lumutuniña Bungiu, ruti dǘgüdaguaü houn lau dimurei burí le: “Here humá ganigi huguyame! Manufudeda humá meferidirun humeime huguraasun ligibugiñe lurúeite Asiria [...] lugundun gíbetiña wama luéi. Ligía, luagu here wügüriña lemenigida, ánheinti wagía anihein Wabureme le Wabungiute wama lun líderaguniwa ageindaguei wawuribun”. Ma lanarime dǘgüdaguaü le heresibirubei herusalénna dan le haritaguagüdüniwa luagu lageindaguba lan Heowá haweigiñe! Sigiti abahüdaguni ítara: “Dan haganbuni gürigia urúei Esekíasi, aba hárügüdün [...] gurasu”. Arufudati dimurei burí le luagu ‘lererun lan Esekíasi’ adügübei lun hárügüdün gürigia gurasu. Dandu ligía, ábutigu, luwügüriñanigu, kei profeta Mikeasi luma Isaíasi óunigirutiña meha buítiña hagía, ítara kei meha lariñaguni Heowá liyumulugugiñe lani profeta (2 Kro. 32:7, 8; aliiha huméi Mikeasi 5:5, 6).
Dimurei le lariñagubei Esekíasi adügati lun hárügüdün lumutuniña Bungiu gurasu (Ariha huméi párafu 12 luma 13)
14. Ka meha ladügübei aban lani lurúeite Asiria úfisi, ani ida liña hóunabun lumutuniña Bungiu?
14 Aba ladügünu lurúeite Asiria likianpun Lákisi, lurugabu Herusalén. Ñéingiñe, aba lóunahan ǘrüwa óunagülei lun lariñagun houn lílana uburugu lun hederegeragun houngua. Aba lidin aban hádangiñe lani urúei úfisi ariñaga houn lílana ageiraü lun hagarabaagun lun Esekíasi luma lun hederegeragun houngua houn asiriana, lau aban füramasei iyeeniti luagu hanügübaña lan lidoun aban ageiraü le ídanbei gayara lan hawinwandun darangilu (aliiha huméi 2 Urúeigu 18:31, 32). Aba lariñagun lau ichouruni ítara lan kei siñagua hamá habungiutegu néchanigu houngua lun hesefuruniña hánigu, siñaguabei lan giñe Heowá lungua lun lesefuruniña hawéi asiriana. Lau lichú aau, móunabuntiña gürigia lun dimurei iyeeniti ligía kei hadüga lubúeingu Heowá libe-agei dan uguñe weyu (aliiha huméi 2 Urúeigu 18:35, 36).
15. a) Ka lunbei meha hadügüni lílana uburugu Herusalén? b) Ida liña meha lesefuruni Heowá uburugu?
15 Gébunati meha lagañidun Esekíasi, gama lumoun, lubaragiñe láluahan ídemuei luma aban ageiraü le gabafuti, aba lóunahan agúara lun profeta Isaíasi. Aba lariñagun profeta ligía lun: “Mebelubei Herusaléun, machüübei ni aban gimara luagun” (2 Uru. 19:32). Mama meha mosu hadügün herusalénna ni kata luéidigia herederun ñein habéi. Heowába meha ageindagua luagu Hudá. Ani ítara liña ladügüni! “Áriebumeme ligía aba láfarun lani Bungiu ánheli san-gádürü-wein-seingü milu wügüriña tídangiñe hakianpun-agei Asiriana” (2 Uru. 19:35). Mama ladüga lámuñachuni Esekíasi lísensen duna ni ladüga lábunaguni lubarieirun uburugu lesefurunbei Hudá: séfuti ladüga lubafu Heowá.
LE WAFURENDEIRUBEI
16. Uguñe weyu kátaña san a) herusalénnabaña? b) “asiriana”? c) sedü ábutigu hama widü wügüriña wéirigutiña?
16 Profesía hawaguti sedü ábutigu hama widü wügüriña wéirigutiña gániti aban agunfuliruni méinitimati uguñe weyu. Ábürühatiña meha asiriana hawagun lílana binadu Herusalén. Yarafa madise, hasufuriruba lumutuniña Heowá, ha genegebei ménrengunbei lan hagünrinchawagún, ladüga lábürühaba aban iseri “asiriana” hawagun lun lálugun lagumuchun hau. Ayanuhatu Bíbülia luagu sügǘ le, ítara kei luagu lawuribuhan ‘Gogu le magoguna’, lawuribuhan ‘lurúeite nórute’ luma luagu hawuribuhan “lurúeitegu ubóu” (Ese. 38:2, 10-13; Dan. 11:40, 44, 45; Aruf. 17:14; 19:19). Ámuñegueinarügüti san awuribuhani le? Háfuga mama ítara liña. Gayarati tadimurehaña lan Bíbülia luagu ligiaméme wuribu, ani ámuñegueinarügü tagúarun lun. Según lani Mikeasi profesía, kaba layusura Heowá kóntüra “asiriana”, ágani gabafuti le? Layusurubaña “sedü ábutigu hama widü wügüriña wéirigutiña”! (Mik. 5:5.) Wéiyaaña lidan afiñeni hagía ábutigu hama wügüriña wéirigutiña ha ligibugiñebaña sétanu ligía, le genegebei débili lan (1 Fe. 5:2). Uguñe weyu yúsuti Heowá saragu wügüriña ha derebuguti hafiñen lun hadundehaniña lubúeingu, lun híchugun erei houn lumutuniña lubá lagayuahan “asiriana” le guentobei.b Ariñagati lani Mikeasi profesía “hagumadihaba [lan] tau eféin Asiria” (Mik. 5:6). Ítara liña, taganagua ‘áruma to auboun hawuribuha’ anuhein “eféin to líchuguboun [s]ífiri”, lidan amu dimurei, Lererun Bungiu (2 Ko. 10:4; Efe. 6:17).
17. Ka gádürü katei gayarabei hasagaruni wéiyaaña lidan afiñeni lídangiñe abahüdaguni le waturiahabei?
17 Wéiyaaña lidan afiñeni ha aliihabalin arütíkulu le gayarati hasagarun gádürü saminaü súdiniti lídangiñe le waturiahabei. 1) Katei buítimati le gayarabei hadügüni lun haranserun lubá lagayuahan “asiriana” yarafa madise, héredagüdüni hafiñen luagu Bungiu ani íderagua hamañame íbirigu adügei ligiaméme. 2) Danme le lagayuahan “asiriana”, mosu hachoururuni wéiyaaña lidan afiñeni luagu lesefurubadiwa lan Heowá. 3) Lídanme dan ligía, sun adundehani le lunbei weresibiruni tídangiñe lóundarun Heowá le lunbei lesefuruni wabagari háfuga genegebei mabuidun lan según hasaminan gürigia. Sun wagía mosu aranseñu wamá lun gaganbadi wamá lun sun adundehani le lunbei lichugún woun, dandu anhein buidu lubéi según hasaminan gürigia o mabuidun lan. 4) Anihán lidaani sun lan ha íchugubalin hemenigin luagu aturiahani tidan luban furendei íñuti, luagu umegeguni o luagu óundaruni ubouaguna lun hasansiruni ligaburi hasaminan. Lunti híderaguniña wéiyaaña lidan afiñeni sun ha débilibaña afiñe guentó.
18. Ida luba líderaguniwa ámuñegü wasaminarun luagu abahüdaguni le akutiha wamaalibei?
18 Lachülürüba oura lun genege lan móuniri hamá lubúeingu Bungiu ha lídanbaña wadaani kei meha huríu ha ásiñarubei háfuridun Herusaléngiñe lidan lidaani Esekíasi. Lídanme dan ligía súdinibei lun sun lan wagía asagara erei lídangiñe lererun urúei úaraguati ligía. Haritagua waméi luagu lan here wügüriña hemenigida wáganiñu, “ánheinti wagía anihein Wabureme le Wabungiute wama lun líderaguniwa ageindaguei wawuribun” (2 Kro. 32:8).
a Dimurei ebüréu le ásügürawagüdübei kei “nibureingiru” lidan Isaíasi 7:14 gayarati layusurún lun layanuhóun tuagu aban würi maríeiharu kei tuagu aban to gañüngiru. Ligíati, dimurei le gayarati layanuhaña lan tuagu lani Isaíasi weiriou o tuagu María, aban würi huríu gañüngiru.
b Yúsuati númeru sedü tidan Bíbülia lun layanuhóun luagu aban katei dayarüti. Númeru widü, anihein dan yúsuati lun layanuhóun luagu katei gíbeti.