11. Katok jun samajel winäq

¿ACHKË NTEL CHË TZIJ?

Ri winäq ri nqä chwäch nsamäj, ma nuxiʼij ta riʼ chwäch ri samaj. Pa rukʼexel riʼ, ryä nuyaʼ ran chrij ri rusamaj chqä yerutoʼ ri nkʼaj chik tapeʼ ma kan ta achkë samaj najin nuʼän.

¿ACHKË RMA KAN KOWAN RUQʼIJ RE NAʼOJ REʼ?

Tqajoʼ chë manä, kan kʼïy ri achkë yeqaʼän pa qakʼaslemal. Chqä, pa qaqʼij komä, kan kʼo utzil nukʼäm pä pan awiʼ we nqä chawäch yasamäj, rma ye kʼïy winäq komä ma nqä ta chkiwäch nkiʼän kuw taq samaj (Eclesiastés 3:13).

«Rïn kan kowan jaʼäl nnaʼ taq nyaʼ wan chrij nsamaj. Rma ri, kan más nqä chi nwäch yisamäj. Chqä, taq naʼän riʼ, ri winäq kan ütz yatkitzʼët» (Reyon).

RI NAʼOJ NUYAʼ LE BIBLIA: «Jontir samaj kʼo utzil nkikʼäm pä pan awiʼ» (Proverbios 14:23).

¿ACHKË ÜTZ NAʼÄN?

Re naʼoj reʼ xkatkitoʼ rchë xtqä chawäch xkasamäj.

Kan ütz tabʼanaʼ che rä xa bʼa achkë naʼän. Tayaʼ awan chrij ri najin naʼän, rkʼë jbʼaʼ jun asamaj pan awachoch, a-deber pan escuela o xa bʼa achkë chik jun samaj. We kʼo jun samaj kan ütz chik naʼän che rä, takanuj rubʼanik rchë más ütz o más chanin naʼän che rä. Taq más ütz xtaʼän che rä, más kiʼ akʼuʼx xtaʼän.

RI NAʼOJ NUYAʼ LE BIBLIA: «¿Atzʼeton rït jun winäq ri kan retaman nuʼän rusamaj? Ri winäq riʼ kan chkiwäch qʼatöy taq tzij xtjeʼ wä, y ma chwäch ta xa bʼa achkë winäq» (Proverbios 22:29).

Taquʼ kij ri nkʼaj chik. Taq rït naʼän asamaj ri nkʼaj chik nkïl utzil. Taquʼ na peʼ, we rït naʼän ri samaj ri nyaʼöx chawä pan awachoch, ri nkʼaj chik pan a-familia nkïl utzil.

RI NAʼOJ NUYAʼ LE BIBLIA: «Más kiʼ akʼuʼx nanaʼ taq yaspan chwäch ri nakʼül jun spanïk» (Hechos 20:35).

Ma taʼän ta xa xuʼ ri nkikʼutuj chawä. Tabʼanaʼ más chwäch ri xkikʼutuj chawä. Ke riʼ, rït xkatzʼetö achkë xtaʼän pan akʼaslemal. Kantzij na wä chë xkasamäj más, ye kʼa rma rït yajowan rchë y ma rma ta ri nkʼaj chik yebʼin chawä (Mateo 5:41).

RI NAʼOJ NUYAʼ LE BIBLIA: «Ma taʼän ta re jun utzil reʼ xa rma ya riʼ nkʼatzin naʼän, xa kan rma rït yajowan rchë» (Filemón 14).

Kan pa rubʼeyal tatzʼetaʼ ri samaj. Ri nqä chawäch yasamäj ma ntel ta chë tzij chë kan nkʼatzin nakamsaj awiʼ pan asamaj. Nkʼatzin kan pa rubʼeyal natzʼët ri samaj. Rchë ke riʼ kiʼ akʼuʼx xtaʼän pan asamaj y kiʼ akʼuʼx xtaʼän taq xkatuxlan.

RI NAʼOJ NUYAʼ LE BIBLIA: «Más ütz yatuxlan jbʼaʼ chwäch ri nakamsaj awiʼ pa samaj, rma ri naʼän riʼ, xa achiʼel ta nawajoʼ nachäp ri kaqʼiqʼ» (Eclesiastés 4:6).