Jehová ya riʼ jun Dios ri kʼo utzil nukʼäm pä pan awiʼ natamaj ruwäch
¿KʼO komä jun naʼij rït ri xkaturtoʼ rchë más ütz xkabʼä chpan akʼaslemal? Ye kʼïy winäq kitzʼeton chë más ütz yebʼä pa kikʼaslemal taq nkitamaj ruwäch Dios. Reʼ ma xa xuʼ ta ruyaʼon utzil pa kiwiʼ komä, xa kan xtyaʼ chqä kʼïy utzil pa kiwiʼ chqawäch apü.
Jehová, ri xyaʼö pä le Biblia chqë nrajoʼ chë nqatamaj ruwäch. Ri salmista xtzʼibʼaj reʼ: «Tkitamaj kʼa ri winäq chë rït Jehová abʼiʼ, chë xa xuʼ rït Nimaläj Aqʼij pa ruwiʼ ronojel Ruwachʼlew». Dios retaman chë majun ta jun más ütz nqaʼän pa qakʼaslemal chwäch ri nqatamaj ruwäch. Rma riʼ, nuʼij reʼ chqë: «Rïn, Jehová ri aDios, yatintjoj rchë nawïl utzil pan akʼaslemal». ¿Achkë rma nqaʼij chë kan kʼo utzil nqïl taq nqatamaj ruwäch Jehová, ri Nimaläj Ruqʼij? (Salmo 83:18; Isaías 48:17).
Taq röj nqatamaj ruwäch Dios, nqïl qatoʼik rchë yeqasöl ri kʼayewal ri yepë chqij, kʼo ütz nqayoʼej chqawäch apü chqä ma kan ta nchʼpü qakʼuʼx. Ye kʼa, ri nqatamaj ruwäch Dios nqrtoʼ chqä rchë nqïl kiqʼalajsaxik ri kʼutunïk ri kʼo más kejqalen chpan qakʼaslemal. ¿Achkë chë kʼutunïk riʼ?
¿Achkë rma yojkʼäs?
Tapeʼ komä kowan tecnología kʼo, ye kʼïy winäq kʼa nkiquʼ na rij reʼ: ¿Achkë rma yojkʼäs? We jun winäq ma retaman ta achkë rma kʼäs, reʼ xtuʼän chë ma kiʼ ta rukʼuʼx xtuʼän chpan rukʼaslemal. Kan ye kʼïy winäq ke riʼ nkinaʼ. Chlaʼ Alemania, pa junaʼ 1997, xkʼutüx chkë ye kʼïy winäq achkë nkiquʼ chrij ri kikʼaslemal. Pa nkʼaj chkë ri winäq riʼ xkiʼij chë nkinaʼ chë majun rma ye kʼäs. Rkʼë jbʼaʼ kan ye kʼïy winäq ri ye kʼo ri akuchï yït kʼo wä rït ke riʼ chqä nkiquʼ.
Rma ye kʼïy winäq nkinaʼ chë majun rma ye kʼäs, kan ma kiʼ ta kkʼuʼx. Rma riʼ, rchë ma nkinaʼ ta chik riʼ nkikanuj jun ütz kisamaj o nkitäj kiqʼij rchë yebʼeyomär. Ye kʼa, tapeʼ nkiʼän riʼ, kan ma kiʼ ta kikʼuʼx nkiʼän. Reʼ nuʼän chë ye kʼïy winäq kan ma nkajoʼ ta chik yekʼaseʼ. Ya riʼ xbʼanatäj rkʼë jun qʼopoj ri 31 wä rujunaʼ. Ri prensa International Herald Tribune xuʼij chë re qʼopoj reʼ xaläx «chpan jun familia ri kowan bʼeyon». Tapeʼ ke riʼ, nunaʼ wä chë xa ruyonïl kʼo chqä chë majun rma kʼäs. Ryä kan ma kiʼ ta wä rukʼuʼx. Rma riʼ, xkamsaj riʼ. Rkʼë jbʼaʼ, rït chqä akʼoxan chkij winäq ri xkikamsaj kiʼ rma ma kiʼ ta wä kikʼuʼx.
¿Kʼo jmul akʼoxan chë ri ciencia nkowin nuʼij achkë rma yoj kʼäs? Jun revista ri nbʼan chlaʼ Alemania nuʼij: «Tapeʼ le ciencia kan kʼïy nkowin nuqʼalajsaj, ma nkowin ta nukʼwaj qabʼey chpan qakʼaslemal. Ri evolución chqä ri nkʼaj chik naʼoj ri nkikʼüt ri científicos ma nkikʼuqbʼaʼ ta qakʼuʼx nixta yojkitoʼ rchë kiʼ qakʼuʼx nqaʼän». Tapeʼ ri ciencia kan yojurtoʼon rchë qataman kʼïy chrij ri kʼaslemal, ma nkowin ta nuʼij achkë rma yoj kʼäs. We xa xuʼ chrij ri ciencia nqakʼuqbʼaʼ wä qakʼuʼx, majun bʼëy xtqatamaj ta achkë rma yoj kʼo chwäch le Ruwachʼlew. Rma riʼ, jun prensa ri nbʼan chlaʼ Alemania nuʼij chë ri winäq kan nkʼatzin chë kʼo jun nqʼalajsan ri kʼutunïk riʼ chkiwäch.
Majun ta chik jun ri nkowin nbʼin chqë achkë rma yoj kʼäs chwäch ri Jehová, ri bʼanayon qchë. ¿Achkë rma nqaʼij riʼ? Rma yë ryä xbʼanö kichë ri winäq. Rma riʼ, retaman achkë rma xyaʼ kikʼaslemal. Le Biblia nuʼij chë Jehová xeruʼän ri winäq rchë yejeʼ chwäch re Ruwachʼlew reʼ chqä rchë nkichajij. Y rma kan achiʼel rubʼanik ryä kan ke riʼ kibʼanik xuʼän qa, ryeʼ yekowin kan pa rubʼeyal nkiʼän che rä jontir, nkikʼüt chë kʼo kinaʼoj chqä nkajowalaʼ kiʼ. Taq nqʼax pa qajolon achkë rma Jehová xqr·än, nqʼax chqawäch achkë rma yoj kʼäs (Génesis 1:26-28).
¿Achkë ütz naʼän rït?
We ma ataman ta achkë rma yoj kʼäs, ri naʼoj ri nuyaʼ le Biblia chawä ya riʼ: tatamaj ruwäch Jehová. Jesús xuʼij reʼ: «Ye k’a xtkïl ri kʼaslemal ri majun bʼëy xtkʼis ta ri xtkitamaj awäch rït, ri kʼaslïk Dios, chqä xtkitamaj nwäch rïn Jesucristo, ri xinatäq pä chwäch le Ruwachʼlew». Le Biblia chqä nuʼij chë rït nkʼatzin nakʼüt chë yeʼawajoʼ ri nkʼaj chik chqä chë nawajoʼ yajeʼ chuxeʼ Ruqʼatbʼäl Tzij Dios. We xtaʼän riʼ, rït xtanaʼ chë kan kʼo rma yït kʼäs chqä kan kʼo ütz xtayoʼej chawäch apü. Achiʼel nqatzʼët, le Biblia nuyaʼ kiqʼalajsaxik ri kʼutunïk ri yeʼabʼanon pä chawäch (Juan 17:3; Eclesiastés 12:13).
¿Achkë rubʼanik yaturtoʼ ya reʼ? Tqatzʼetaʼ achkë rubʼanik xtoʼ Hans.a Tapeʼ nunmaj wä chë kʼo Dios, ye kʼa reʼ majun ta wä rejqalen chpan rukʼaslemal. Ryä nutäj wä drogas, njeʼ wä kikʼë ixoqiʼ, yeruʼän wä itzelal chqä nqä wä chwäch nbʼä chrij moto. Ryä nuʼij: «Rïn kan ma kiʼ ta wä nkʼuʼx pa nkʼaslemal». Taq 25 wä rujunaʼ, Hans xchäp ruskʼixik ruwäch le Biblia rchë nutamaj ruwäch Dios. Taq kan junan xuʼän ruwäch rkʼë Jehová chqä xqʼax chwäch achkë rma kʼäs, xjäl rubʼanik rukʼaslemal chqä xok testigo de Jehová. Chkipan ri diez junaʼ ri ye qʼaxnäq pä, ryä ruksan rukʼaslemal chuyaʼik ruqʼij Jehová. Ryä nuʼij: «Majun ta chik jun kʼaslemal más ütz chwäch ri nayaʼ ruqʼij Jehová; kan majun achoq rkʼë njunmatäj wä. Ri xintamaj ruwäch Jehová xuʼän chë xinnaʼ chë kan kʼo rma yïn kʼäs».
Ye kʼa, ri winäq ma xa xuʼ ta chrij ri achkë rma ye kʼäs nchʼpü wä kikʼuʼx. Loman más itzel nuʼän kinaʼoj ri winäq, kʼïy chkë ryeʼ más nchʼpü kikʼuʼx chrij jun chik ri kan kʼo chqä rejqalen.
¿Achkë rma xbʼanatäj ya reʼ?
Taq jun winäq yeruqʼaxaj kʼayewal, kʼïy mul npë ya reʼ pa rujolon: ¿achkë rma xbʼanatäj ya reʼ? We jun winäq retaman achkë rma nqatäj poqän, más chaq bʼaʼ xtuʼän chwäch xtpabʼaʼ riʼ chwäch jun kʼayewal pa rukʼexel nchʼakon ri bʼis chrij. Tqatzʼetaʼ ri xbʼanatäj rkʼë ya Bruni.
Ryä nuʼij: «Pa jun kayoxiʼ junaʼ qa xkäm ya Susanne, ti nneʼy. Rma nnmaj wä chë kʼo Dios, xibʼä rkʼë ri sacerdote rchë nukʼuqbʼaʼ nkʼuʼx. Ryä xuʼij chwä chë yë Dios xekʼwan ti wal rma nkʼatzin wä jun r·ángel. Kan xikanaj pa jun nimaläj bʼis, y kan itzel xinnaʼ che rä Dios rma xkʼwaj äl ti nneʼy». Ya Bruni kan kʼïy junaʼ xjeʼ pa bʼis. Ryä chqä nuʼij: «Ye kʼa jun testigo de Jehová xkʼüt chi nwäch rkʼë le Biblia chë majun rma itzel nnaʼ che rä Dios. Ti wal ma xkäm ta xa rma Dios nkʼatzin wä jun r·ángel. Ryä xpë ruyabʼil xa rma kʼo qa mak chqij. Y, tapeʼ komä kamnäq, chqawäch apü, Jehová xtkʼasoj pä. Rïn chqä xintamaj chë Jehová xeruʼän ri winäq rchë majun bʼëy yekäm ta chqä rchë yejeʼ chwäch jun kotzʼijaläj ilew. Y xa jbʼaʼ chik nrajoʼ rchë nbʼanatäj riʼ. Taq xintamaj achkë runaʼoj Jehová, más xinwajoʼ xijelun rkʼë y ma kan ta más chik xibʼison» (Salmo 37:29; Hechos 24:15; Romanos 5:12).
Kan pa millón winäq nkitäj poqän rma ryeʼ o kichʼalal kʼo nkitqelbʼej, kimä ri chʼaʼoj, rma wayjal, rma jun qʼeqäl jöbʼ o xa bʼa achkë chik jun kʼayewal. Ya Bruni kan jaʼäl xnaʼ taq xtamaj chë ma yë ta Jehová ri nyaʼö pä ri kʼayewal chqij, chë ma ryä ta najowan chë ri winäq nkitäj poqän chqä chë xa jbʼaʼ chik apü xtresaj äl ri itzelal. Kantzij na wä chë ri itzelal kan kowan najin nmatäj, ye kʼa ya reʼ xa jun retal chë yoj kʼo chik chkipan ri «rukʼisbʼäl taq qʼij». Achiʼel nqatzʼët, xa jbʼaʼ chik nrajoʼ rchë ri qakʼaslemal más ütz xtuʼän apü (2 Timoteo 3:1-5; Mateo 24:7, 8).
¿Achkë nkʼatzin nqaʼän rchë nqatamaj ruwäch Dios?
Hans y ya Bruni nkinmaj wä chë kʼo Dios, ye kʼa ma kan ta kʼïy wä kitaman chrij. Taq xkijäm kiwäch rchë nkitamaj más ruwäch Jehová, kan kʼïy utzil xkïl. Ryeʼ xekowin xkïl kiqʼalajsaxik ri kʼutunïk ri kʼo más kejqalen, ri xuʼän chë ma kan ta xchʼpü más kikʼuʼx chqä chë kʼo ütz xkiyoʼej chkiwäch apü. Kan pa millón chkë rusamajelaʼ Jehová bʼanatajnäq ya riʼ kikʼë.
Rchë nqatamaj ruwäch Jehová, naʼäy nkʼatzin nqanukʼuj ruwäch le Biblia, rma chpan re wuj reʼ nqatamaj chrij ryä chqä chrij ri achkë nrajoʼ chë nqaʼän. Ya riʼ xkiʼän jojun winäq pa naʼäy siglo. Lucas xtzʼibʼaj chë ri ye kʼo chpan ri congregación ri kʼo Berea (Grecia) «kan xkiyaʼ kixkïn che rä ri xbʼix chkë [kimä Pablo chqä Silas], y ronojel qʼij nkinukʼuj wä ruwäch ri Ruchʼaʼäl Dios rchë nkitzʼët we kantzij wä ri najin ntzjöx chkë» (Hechos 17:10, 11).
Chqä ri cristianos pa naʼäy siglo nkimöl wä kiʼ rchë nkiyaʼ ruqʼij Dios (Hechos 2:41, 42, 46; 1 Corintios 1:1, 2; Gálatas 1:1, 2; 2 Tesalonicenses 1:1). Ke riʼ chqä nbʼanatäj chkipan ri qʼij yoj kʼo komä. Ri testigos de Jehová nkimöl kiʼ rchë nkitamaj achkë rubʼanik más junan nuʼän kiwäch rkʼë Jehová chqä rchë kiʼ kikʼuʼx nkiyaʼ ruqʼij. Ri namöl awiʼ kikʼë ri testigos de Jehová kʼo chik jun utzil nuyaʼ qa pan awiʼ: ryeʼ nkitäj kiqʼij rchë nkikʼän kinaʼoj chrij Jehová. Rma riʼ, we rït xtamöl awiʼ kikʼë, más junan xtuʼän anaʼoj rkʼë Jehová chqä más xtatamaj ruwäch (Hebreos 10:24, 25).
¿Nanaʼ rït chë kan kʼïy ri nkʼatzin naʼän xa xuʼ rchë natamaj ruwäch Dios? Kantzij na wä chë kan nkʼatzin natäj aqʼij rchë yakowin naʼän riʼ. Ye kʼa kan jontir bʼaʼ chkë ri yeqaʼän chpan qakʼaslemal nkʼatzin nqatäj qaqʼij chubʼanik. Xa xuʼ taquʼ achkë nkʼatzin nkiʼän ri winäq rchë yechʼakon chpan jun atzʼanen ri akuchï xa xuʼ winäq ri kan kowan kitjon kiʼ yeʼok. Jun chkë ri winäq riʼ nuʼij chë nkʼatzin natjoj apü awiʼ jun diez junaʼ taq majanä tbʼeqä ri qʼij rchë ri atzʼanen chqä ronojel qʼij chpan jun junaʼ nkʼatzin naʼän riʼ. Achiʼel nqatzʼët, rkʼë jbʼaʼ kan kʼïy junaʼ nkʼatzin natjoj awiʼ xa xuʼ rchë yajeʼ chpan jun atzʼanen ri rkʼë jbʼaʼ xa xuʼ diez minutos nyalöj. Komä taquʼ chë ri natamaj ruwäch Jehová kan más ruqʼij chqä chë ri utzil xtawïl majun bʼëy xtkʼis ta.
Rït yakowin más junan nuʼän awäch rkʼë Dios
Jontir nqajoʼ nqanaʼ chë kan kʼo rma yoj kʼäs. Rma riʼ, we rït nanaʼ chë majun kan ta achkë rma yït kʼäs o nawajoʼ natamaj achkë rma nqatäj poqän, tayaʼ chawäch natamaj ruwäch Jehová. Ri xtatamaj chrij ryä xkaturtoʼ rchë más ütz xkabʼä chpan akʼaslemal komä chqä chqawäch apü.
Majun bʼëy xtbʼeqä ta jun qʼij ri ma ta xtkʼatzin chik xtqatamaj chrij Jehová. Yajün ri kan kʼïy junaʼ kiyaʼon pä ruqʼij, kʼa kʼïy na najin nkitamaj chrij. Taq más xtqatamaj ruwäch, más kiʼ qakʼuʼx xtqaʼän chqä más junan xtuʼän qawäch rkʼë. Röj kan junan nqaquʼ rkʼë ri xquʼ ri apóstol Pablo taq xuʼij: «¡Dios kan kowan ütz runaʼoj chqä kan qʼaxnäq ruwiʼ retamabʼal chqä runaʼoj kʼo! ¡Majun ta jun nkowin kan ta nqʼax pa rujolon ri rubʼanik nqʼatö tzij chqä majun ta jun tamayon jontir ri rubʼanon! Rma ‹¿achkë ta kʼa tamayon achkë rubʼanik nchʼobʼon Jehová? ¿O achkë ta kʼa nyaʼö runaʼoj?›» (Romanos 11:33, 34).
[Nota]
a Jalon jojun bʼiʼaj.
[Comentario]
Ri winäq kʼa nkiquʼ na rij reʼ: ¿Achkë rma yoj kʼäs?
[Comentario]
«Taq xintamaj achkë runaʼoj Jehová, más xinwajoʼ xijelun rkʼë»
[Comentario]
«Majun ta chik jun kʼaslemal más ütz chwäch ri nayaʼ ruqʼij Jehová; kan majun achoq rkʼë njunmatäj wä. Ri xintamaj ruwäch Jehová xuʼän chë xinnaʼ chë kan kʼo rma yïn kʼäs»