Rït yakowin nanaʼ ri kantzij kiʼkʼuxlal

1. ¿Achkë rubʼanik ri nqanaʼ chë nkʼatzin Dios pa qakʼaslemal nuʼän chë nqanaʼ kiʼkʼuxlal?

RI KANTZIJ kiʼkʼuxlal ma xa jbʼaʼ ta nyalöj, xa kan nyalöj jontir akʼaslemal. Chpan ri Sermón del Monte, Jesús xuʼij achkë rubʼanik nqïl ri kiʼkʼuxlal riʼ. Ryä xuʼij: «Kiʼ kikʼuʼx ri winäq ri nkinaʼ chë nkʼatzin Dios pa kikʼaslemal» (Mat. 5:3). Ryä retaman wä chë röj, ri winäq, xqbʼan qa rchë kan nqarayij nqatamaj ruwäch Jehová ri qa-Dios chqä nqayaʼ ruqʼij. Y rma Jehová ya riʼ ri «Dios ri kʼo kiʼkʼuxlal rkʼë», röj, ri nqyaʼö ruqʼij, nqkowin chqä nqanaʼ ri kiʼkʼuxlal riʼ (1 Tim. 1:11).

2, 3. a) ¿Achkë chqä yekowin kiʼ kikʼuʼx nkiʼän xuʼij qa Jesús? b) ¿Achkë xtqatzʼët chpan re tjonïk reʼ, y achkë rma kan nkʼatzin nqanukʼuj rij reʼ?

² ¿Xa xuʼ komä taq majun ta kʼayewal qlon nqkowin kiʼ qakʼuʼx nqaʼän? Manä. Chpan ri Sermón del Monte, Jesús kʼo jun xuʼij ri kan ntel akʼuʼx che rä. Ryä xuʼij chë «ri yebʼison» yekowin kiʼ kikʼuʼx nkiʼän tapeʼ ntiʼon kan rma kimak kibʼanon o rma kʼo kʼayewal kilon. Ryä chqä xuʼij chë «ri yaʼon kʼayewal pa kiwiʼ xa rma nkiʼän ri ütz» o yeyoqʼ xa rma ye rutzeqelbʼëy yekowin chqä kiʼ kikʼuʼx nkiʼän (Mat. 5:4, 10, 11). Ye kʼa, ¿kantzij komä yakowin kiʼ akʼuʼx naʼän tapeʼ najin naqʼaxaj kʼayewal?

³ Jesús ma xuʼij ta chë xtqanaʼ ri kantzij kiʼkʼuxlal xa xuʼ we majun ta kʼayewal qlon. Pa rukʼexel riʼ, ryä xuʼij chë xtqanaʼ ri kiʼkʼuxlal riʼ we nqanaʼ chë nkʼatzin Dios pa qakʼaslemal chqä we nqjelun rkʼë (Sant. 4:8). ¿Achkë rubʼanik nqaʼän riʼ? Chpan re tjonïk reʼ xtqatzʼët oxiʼ ri nkʼatzin nqaʼän ri xtqrtoʼ rchë xtqanaʼ ri kantzij kiʼkʼuxlal.

TQASKʼIJ CHQÄ TQANUKʼUJ RUWÄCH QA-BIBLIA

4. ¿Achkë ri naʼäy nkʼatzin nqaʼän rchë nqanaʼ ri kantzij kiʼkʼuxlal? (Salmo 1:1-3).

⁴ NAʼÄY: Rchë nqanaʼ ri kantzij kiʼkʼuxlal, nkʼatzin nqaskʼij chqä nqanukʼuj ruwäch Ruchʼaʼäl Dios. Jesús xjnamaj Ruchʼaʼäl Dios rkʼë wäy. Röj, ri winäq, chqä ri chköp nkʼatzin qaway rchë nqkʼaseʼ. Ye kʼa xa xuʼ röj, ri winäq, nqkowin nqaskʼij ruwäch Ruchʼaʼäl Dios, y kan nkʼatzin nqaʼän riʼ. ¿Achkë rma? Jesús xuʼij: «Ma xa xuʼ ta rkʼë wäy kʼo chë nkʼaseʼ wä jun winäq, xa kan nkʼatzin chqä ri ruchʼaʼäl Jehová che rä» (Mat. 4:4). Rma riʼ, ma tqayaʼ ta qʼij chë nqʼax jun qʼij ma ta nqaskʼij ruwäch le Biblia, ri Ruchʼaʼäl Dios. Ri salmista xuʼij reʼ: «Kiʼ rukʼuʼx ri winäq ri […] bʼenäq ran chrij rupixaʼ Jehová, y paqʼij chë chaqʼaʼ nuskʼij ruwäch» (taskʼij ruwäch Salmo 1:1-3).

5, 6. a) ¿Achkë nqatamaj chpan le Biblia? b) ¿Achkë rubʼanik nqrtoʼ ri nqaskʼij ruwäch qa-Biblia?

⁵ Rma Jehová kowan nqrajoʼ, nuʼij pä chqë chpan le Biblia achkë nkʼatzin nqaʼän rchë kiʼ qakʼuʼx nqaʼän. Ryä nuʼij pä chqë achkë rma xyaʼ qakʼaslemal, achkë nkʼatzin nqaʼän rchë nq-ok rachiʼil chqä achkë nkʼatzin nqaʼän rchë nuküy qamak. Ryä chqä nuʼij chqë achkë utziläj kʼaslemal qayoʼen apü (Jer. 29:11). Ri nqatamaj riʼ taq nqanukʼuj ruwäch le Biblia nuʼän chë kan kiʼ qakʼuʼx nqaʼän.

⁶ Achiʼel qatzʼeton pä, le Biblia kan kʼïy utziläj taq naʼoj nuyaʼ chqë rchë ütz nqbʼä pa qakʼaslemal. Taq yeqasmajij ri naʼoj riʼ, röj kan kiʼ qakʼuʼx nqaʼän. Rma riʼ, we kowan nchʼpü qakʼuʼx kimä ri kʼayewal (nqamäy kij), tqajamaʼ más qawäch rchë nqanukʼuj ruwäch ri Ruchʼaʼäl Jehová chqä nqchʼobʼon chrij. Jesús xuʼij: «¡Kiʼ kikʼuʼx ri nkiyaʼ kixkïn che rä Ruchʼaʼäl Dios chqä nkismajij!» (Luc. 11:28).

7. ¿Achkë xtqtoʼö rchë kan kʼo xtqatamaj qa taq xtqaskʼij ruwäch ri Ruchʼaʼäl Dios?

⁷ Taq nqaskʼij ruwäch ri Ruchʼaʼäl Dios, tqajamaʼ qawäch rchë achiʼel ta nqanaʼ rukiʼil. ¿Achkë ntel chë tzij riʼ? Tqayaʼ jun tzʼetbʼäl. Tqabʼanaʼ che rä chë kʼo jun xskʼin qchë rma xuʼän jun rukïl wäy ri kowan nraj chqë. Ye kʼa rma kan qajqotan qiʼ o rma xa quʼuj najin nqaʼän chaq tzij nqabʼïqʼ äl ri rukïl wäy riʼ. Taq xqakʼïs waʼin, nqatzʼët chë kan chanin xqwaʼ; kʼa riʼ kʼo ta nqajoʼ chë más ta eqal xqwaʼ rchë xqanaʼ ta rukiʼil ri rukïl wäy xyaʼöx chqë. Ke riʼ chqä rkʼë jbʼaʼ nbʼanatäj qkʼë taq nqaskʼij ruwäch qa-Biblia. Rkʼë jbʼaʼ, rma kan chanin nqaskʼij äl ruwäch, ma nqʼax ta pa qajolon ri naʼoj ye kʼo chpan. Rma riʼ kan tqajamaʼ qawäch rchë achiʼel ta kan nqanaʼ rukiʼil ri najin nqaskʼij ruwäch. Xtqkowin xtqaʼän riʼ we taq nqaskʼij jun peraj che rä le Biblia, nqaʼän chë kan achiʼel ta najin nqatzʼët ri najin nbʼanatäj, chë kan achiʼel ta nqakʼoxaj kichʼaʼäl ri winäq chqä we nqaquʼ rij ri xqaskʼij ruwäch. We xtqaʼän jontir riʼ, más kiʼ qakʼuʼx xtqaʼän.

8. ¿Achkë rma nqaʼij chë ri «utziläj samajel ri kan kʼo runaʼoj» najin nuʼän ri samaj xyaʼöx qa pa ruqʼaʼ? (Tatzʼetaʼ chqä ri nota).

⁸ Jesús pa ruqʼaʼ ri «utziläj samajel ri kan kʼo runaʼoj» ruyaʼon wä qa rchë kan pa ruqʼijul nuyaʼ pä ri achkë nkʼatzin chqë rchë kuw nuʼän ri qakʼuqbʼäl kʼuʼx. Re samajel reʼ kan pa rukʼiyal toʼïk ruyaʼon pä chqë (Mat. 24:45).b Ri kʼo más rejqalen chkipan ri toʼïk nuyaʼ pä ri utziläj samajel chqë ya riʼ ri naʼoj ye kʼo chpan Ruchʼaʼäl Dios (1 Tes. 2:13). Re toʼïk reʼ yojkitoʼ rchë nqatamaj achkë rubʼanik nchʼobʼon Jehová, kan achiʼel nuʼij le Biblia. Rma riʼ nqaskʼij kiwäch ri wuj Ri Chajinel chqä ri wuj ¡Despertad!, chqä ri tzijonem ye kʼo chpan jw.org. Röj chqä nqatjoj qiʼ chkij ri qamoloj yebʼan chukojöl qʼij chqä ri yebʼan pa taq sábados o domingos, y nqatzʼët ri programas yeʼel ronojel ikʼ chpan JW Broadcasting^®. We nqatäj qaqʼij rchë ronojel mul nqaskʼij chqä nqanukʼuj ruwäch le Biblia, ya riʼ xtuʼän chë xtqkowin xtqaʼän ri rukaʼn ri nkʼatzin rchë xtqanaʼ ri kantzij kiʼkʼuxlal.

TQASMAJIJ RUPIXAʼ JEHOVÁ

9. ¿Achkë ri rukaʼn nkʼatzin nqaʼän rchë nqanaʼ ri kantzij kiʼkʼuxlal?

⁹ RUKAʼN: Rchë nqanaʼ ri kantzij kiʼkʼuxlal, nkʼatzin nqasmajij rupixaʼ Jehová. Jun chkë ri xtzʼibʼan jun salmo xuʼij: «Kiʼ rukʼuʼx ri winäq ri nuxiʼij riʼ chwäch Jehová chqä nbʼiyïn chpan rubʼey» (Sal. 128:1). Rma Jehová kowan ruqʼij chqawäch röj, ma nqajoʼ ta nqaʼän jun ri xa nuʼän chë nbʼison ran (Prov. 16:6). Rma riʼ ronojel mul nqatäj qaqʼij rchë nqasmajij rupixaʼ chrij ri achkë riʼ ri ütz chqä ri ma ütz ta, ri ye kʼo chpan le Biblia (2 Cor. 7:1). We nqaʼän ri nqä chwäch Jehová chqä ma nqaʼän ta ri itzel nutzʼët, kiʼ qakʼuʼx xtqaʼän (Sal. 37:27; 97:10; Rom. 12:9).

10. Tapeʼ qataman achkë ruraybʼal Dios, ¿achkë chik jun nkʼatzin nqaʼän? (Romanos 12:2).

¹⁰ (Taskʼij ruwäch Romanos 12:2). Tapeʼ jun winäq retaman chë xa xuʼ Jehová taqäl chrij nbʼin achkë riʼ ri ütz chqä ri ma ütz ta, ryä kʼo chqä chë nusmajij rupixaʼ Dios. Tqayaʼ jun tzʼetbʼäl. Jun winäq rkʼë jbʼaʼ retaman chë ri qʼatbʼäl tzij kʼo pa ruqʼaʼ nuʼij jaruʼ ruchqʼaʼ kʼo chë nekʼwäx jun chʼichʼ, ye kʼa rkʼë jbʼaʼ ma nrajoʼ ta nusmajij ri pixaʼ riʼ. Rma riʼ nujmumej ruchʼichʼ xa bʼa akuchï bʼenäq wä. Ke riʼ chqä xtbʼanatäj qkʼë röj, yë ri qanaʼoj xtkʼutü we kantzij nqanmaj chë ri nuʼij Jehová ya riʼ ri más ütz (Prov. 12:28). David kan xnmaj ya riʼ, rma riʼ xuʼij reʼ che rä Jehová: «Rït nakʼüt chi nwäch ri bʼey ri kʼo chë nkʼwaj. Kan kiʼ nkʼuʼx rma yït kʼo wkʼë; y ronojel mul kiʼ kikʼuʼx xtkiʼän ri ye kʼo pan a-derecha» (Sal. 16:11).

11, 12. a) ¿Achoq chwäch kʼo chë nqachajij wä qiʼ taq kowan nchʼpü qakʼuʼx o nqbʼison? b) ¿Achkë rubʼanik nqrtoʼ Filipenses 4:8 rchë nqachaʼ na achoq chrij nqkʼastan wä?

¹¹ Taq kowan nchʼpü qakʼuʼx o nqbʼison, rkʼë jbʼaʼ xtqakanuj jun achoq chrij xtqkʼastan wä rchë yeqamestaj jbʼaʼ ri kʼayewal. Tapeʼ ya riʼ ma itzel ta, kʼo chë nqachajij qiʼ rchë ma nqaʼän ta jun ri xa itzel nutzʼët Jehová (Efes. 5:10-12, 15-17).

¹² Chpan ri carta xtzʼibʼaj äl ri apóstol Pablo chkë ri cristianos aj Filipos, ryä xuʼij äl chkë chë chaq taqïl kechʼobʼon chrij jontir ri kan ye chöj chwäch Dios, jontir ri kan chʼajchʼöj, ri nkiʼän chawä chë ütz anaʼoj naʼän chqä ri nkiʼän chawä chë nanaʼ ajowabʼäl (taskʼij ruwäch Filipenses 4:8). Tapeʼ Pablo ma kan ta chrij ri achoq chrij yakʼastan najin ntzjon wä, ri xuʼij qa kʼo ta chë nqrtoʼ rchë nqatzʼët achoq chrij nqkʼastan wä. ¿Achkë rma ma nqaʼän ta reʼ? Tqatzʼetaʼ we ri bʼix nqakʼoxaj, ri películas nqatzʼët, ri libros nqaskʼij kiwäch o ri videojuegos nqetzʼan, ntok chpan ri xuʼij qa Pablo. Ri xtqaʼän riʼ xtqrtoʼ rchë xtqatzʼët achkë xtqä chwäch Dios y achkë manä. Röj nqajoʼ nqasmajij ri rupixaʼ Jehová (Sal. 119:1-3). We xtqaʼän riʼ, xtjeʼ jun chʼajchʼöj qa-conciencia, ya riʼ xtqrtoʼ rchë xtqkowin xtqaʼän ri jun chik ri nkʼatzin rchë nqanaʼ ri kantzij kiʼkʼuxlal (Hech. 23:1).

TQAYAʼ RUYAʼIK RUQʼIJ JEHOVÁ NAʼÄY CHPAN QAKʼASLEMAL

13. ¿Achkë ri rox nkʼatzin nqaʼän rchë xtqanaʼ ri kantzij kiʼkʼuxlal? (Juan 4:23, 24).

¹³ ROX: Tqatzʼetaʼ we ri ruyaʼik ruqʼij Jehová ya riʼ naʼäy qayaʼon chpan qakʼaslemal. Rma Jehová ya riʼ bʼanayon qchë, taqäl chrij nqayaʼ ruqʼij (Apoc. 4:11; 14:6, 7). Rma riʼ ri kʼo ta chë njeʼ más rejqalen chpan qakʼaslemal ya riʼ nqayaʼ ruqʼij kan achiʼel nqä chwäch ryä, ntel chë tzij chë nkʼatzin nqayaʼ qʼij chë «yë ri loqʼoläj ruchqʼaʼ chqä ri Ruchʼaʼäl» nkʼwan qakʼaslemal (taskʼij ruwäch Juan 4:23, 24). Ri ruyaʼik ruqʼij Jehová kʼo ta chë njeʼ más rejqalen pa qakʼaslemal yajün taq yoj kʼo chpan jun tinamït ri ma nyaʼöx ta qʼij chqë nqayaʼ ruqʼij. Chkipan ri qʼij yoj kʼo komä, más ye 100 qachʼalal yeyaʼon pacheʼ xa xuʼ rma ye testigos de Jehová.c Tapeʼ ke riʼ, ryeʼ kan kiʼ kikʼuʼx rma nkiʼän jontir ri kʼo pa kiqʼaʼ rchë yechʼö rkʼë Dios, rchë nkinukʼuj Ruchʼaʼäl chqä rchë nkitzjoj chkë ri nkʼaj chik chrij ryä chqä chrij ri Ruqʼatbʼäl Tzij. Tapeʼ nqyoqʼ o nyaʼöx kʼayewal pa qawiʼ, röj kiʼ qakʼuʼx rma qataman chë Jehová kʼo qkʼë chqä chë xtyaʼ rajäl rukʼexel chqë rma ri xtqaʼän (Sant. 1:12; 1 Ped. 4:14).

RI TZʼETBʼÄL NUYAʼ QA JUN QACHʼALAL CHQAWÄCH

14. ¿Achkë xbʼanatäj rkʼë jun qachʼalal aj Tayikistán, y achkë rma?

¹⁴ Ye kʼïy qachʼalal kitzʼeton chë ri oxiʼ nkʼatzin nqaʼän ri xqatzjoj qa nkiʼän chë nqanaʼ ri kantzij kiʼkʼuxlal, xa bʼa achkë na kʼa najin nqaqʼaxaj chpan qakʼaslemal. Tqatzʼetaʼ ri xbʼanatäj rkʼë Yovidón Boboyónov, jun qachʼalal kʼajol ri 19 rujunaʼ aj Tayikistán. Rma ma xrajoʼ ta xok soldado, ri 4 de octubre rchë ri junaʼ 2019 xkʼwäx äl pacheʼ. Kan kʼïy ikʼ xjeʼ chriʼ y achiʼel ta kan jun aleqʼon xkiʼän che rä. Ri xkiʼän rkʼë re qachʼalal reʼ xel pa noticias chkipan kʼïy tinamït. Chkipan ri noticias xbʼix chë re qachʼalal reʼ xkichʼäy rma najin wä nkichaqtiʼij rchë nujkibʼaʼ rutzij rchë ntok soldado chqä rchë nuksaj kitzyaq. Chrij riʼ, xtaq jukʼan chik ri akuchï xyaʼöx kuw taq samaj pa ruwiʼ. Ryä xuʼän ya riʼ kʼa taq ri presidente xuʼän chë xesäx pä pacheʼ. Tapeʼ najin wä nuqʼaxaj jontir riʼ, Yovidón ma xqʼäj ta rutzij Jehová chqä ma xkʼis ta ri kiʼkʼuxlal nunaʼ. ¿Achkë xtoʼö rchë? Ri xnaʼ chë nkʼatzin Dios pa rukʼaslemal.

15. ¿Achkë rubʼanik xtamaj Yovidón chrij Jehová taq kʼo wä pacheʼ?

¹⁵ Taq kʼo pacheʼ, Yovidón xkanuj rubʼanik rchë xtamaj chrij Jehová tapeʼ majun ta wä le Biblia rkʼë o jun chkë ri qa-publicaciones. ¿Achkë rubʼanik xuʼän riʼ? Taq ri qachʼalal nkibʼeyaʼ qa ruway, nkitzʼibʼaj äl ri texto rchë ri qʼij riʼ chkij ri bolsas. Ya riʼ xuʼän chë Yovidón xkowin xskʼij ruwäch le Biblia ronojel qʼij chqä xchʼobʼon chrij. Taq xel pä pacheʼ, ryä xyaʼ re naʼoj reʼ chkë ri majanä tkiqʼaxaj jun mamaʼ kʼayewal: «Titjaʼ iqʼij rchë yixjelun rkʼë Jehová komä ke kʼa ütz na niʼän riʼ. Ye kʼa xa xuʼ xkixkowin xtiʼän riʼ we xtiskʼij le Biblia chqä ri qa-publicaciones».

16. ¿Achoq chrij xyaʼ wä ran Yovidón?

¹⁶ Yovidón chqä xtäj ruqʼij rchë xsmajij rupixaʼ Jehová. Pa rukʼexel xyaʼ qʼij chë yeʼok itzel taq chʼobʼonïk pa rujolon chqä nuʼän ri ma ütz ta, ryä xa kan chrij ri nqä chwäch Jehová chqä ri kʼo rejqalen chwäch xyaʼ wä ran. Ryä xjäm ruwäch rchë xtzʼët ronojel ri rubʼanon qa Jehová. Ronojel nmaqʼaʼ nukʼoxaj wä achkë rubʼanik yeqʼajan ri taq tzʼkïn, y taq ntok qa aqʼaʼ ntzuʼun wä chkaj rchë nutzʼët ri Ikʼ chqä ri chʼumilaʼ. Ryä nuʼij: «Ronojel re spanïk reʼ ri ruyaʼon pä Jehová chqë xkiʼän chë kan jaʼäl xnaʼ wan». Taq nqaloqʼoqʼej jontir ri ruyaʼon pä Jehová chqë, achiʼel ri kʼo chpan le Biblia chqä ronojel ri rubʼanon qa, röj kan kiʼ qakʼuʼx nqaʼän, y ri kiʼkʼuxlal riʼ nqrtoʼ rchë nqaköchʼ xa bʼa achkë kʼayewal.

17. ¿Achkë rubʼanik ri nuʼij 1 Pedro 1:6, 7 nutoʼ jun winäq ri najin nuqʼaxaj jun kʼayewal achiʼel xqʼaxaj Yovidón?

¹⁷ Yovidón chqä xyaʼ ruyaʼik ruqʼij Jehová naʼäy chpan rukʼaslemal. Ryä retaman wä chë kan kowan rejqalen ma nuqʼäj ta rutzij Jehová. Jesús xuʼij: «Tayaʼ ruqʼij Jehová ri a-Dios y xa xuʼ ryä tanmaj rutzij» (Luc. 4:8). Ri soldados chqä ri yekʼwayon bʼey chkiwäch xkajoʼ chë Yovidón xyaʼ ta qa Jehová. Ye kʼa ryä kan paqʼij chë chaqʼaʼ xchʼö rkʼë Jehová. Ryä xuʼij che rä chë ttoʼ pä rchë nuköchʼ ri kʼayewal chqä rchë ma nuqʼäj ta rutzij. Tapeʼ kan ma pa rubʼeyal ta xbʼan rkʼë, Yovidón ronojel mul xnmaj rutzij Jehová. Reʼ xuʼän chë kan kiʼ rukʼuʼx xuʼän rma taq xkikʼwaj äl, xkichʼäy chqä xkiyaʼ pacheʼ, xkiʼän chë ri rukʼuqbʼäl kʼuʼx más kuw xuʼän (taskʼij ruwäch 1 Pedro 1:6, 7).

18. ¿Achkë xtqtoʼö rchë ronojel mul kiʼ qakʼuʼx xtqaʼän?

¹⁸ Jehová retaman achkë nkʼatzin nqaʼän röj, ri winäq, rchë nqanaʼ ri kantzij kiʼkʼuxlal. We xkeqasmajij ri oxiʼ naʼoj ri xqatzʼët chpan re tjonïk reʼ, kiʼ qakʼuʼx xtqaʼän tapeʼ kʼo kʼayewal najin yeqaqʼaxaj. Ya riʼ xtuʼän chë röj chqä xtqaʼij: «¡Kiʼ rukʼuʼx ri tinamït ri yë Jehová ru-Dios!» (Sal. 144:15).