KIKʼOJLIBʼÄL WUJ PA INTERNET Watchtower
Watchtower
KIKʼOJLIBʼÄL WUJ PA INTERNET
Kaqchikel occidental
ä
  • ä
  • ë
  • ï
  • ö
  • ü
  • bʼ
  • kʼ
  • tʼ
  • tzʼ
  • qʼ
  • BIBLIA
  • JALAJÖJ WUJ
  • RI QAMOLOJ
  • w24 diciembre ruxaq 14-19
  • Teʼej tataʼaj, keʼitoʼ iwalkʼwal rchë nkikʼuqbʼaʼ más kikʼuʼx chrij Jehová

Majun ta video ri ntzjon chrij ri xachaʼ.

Kojakuyuʼ, komä ma ütz ta natzʼët ri video.

  • Teʼej tataʼaj, keʼitoʼ iwalkʼwal rchë nkikʼuqbʼaʼ más kikʼuʼx chrij Jehová
  • Ri Chajinel ri Nyaʼö Rutzjol ri Ruqʼatbʼäl Tzij Jehová (2024)
  • Ruqʼaʼ ri tzijonem
  • Junan bʼaʼ rkʼë
  • KEʼITOʼ RCHË KIYONÏL RYEʼ NQʼAX CHKIWÄCH ACHKË RMA NKINMAJ JUN NAʼOJ
  • KEʼITOʼ RCHË NQʼAX CHKIWÄCH CHË KʼO UTZIL NKÏL TAQ NKIKʼWAJ JUN CHʼAJCHʼÖJ KʼASLEMAL
  • KEʼITOʼ RCHË XKEKOWIN XTKIKʼÜT CHKIWÄCH NKʼAJ CHIK RI NKINMAJ
  • RONOJEL MUL KEʼITOʼ RCHË NKIKʼUQBʼAʼ MÁS KIKʼUʼX CHRIJ JEHOVÁ
  • Tqaqasaj qiʼ y tqʼax chqawäch chë ma jontir ta qataman
    Ri Chajinel ri Nyaʼö Rutzjol ri Ruqʼatbʼäl Tzij Jehová (2025)
  • Takʼutuj atoʼik che rä Jehová taq kʼo jun nkʼatzin naʼän
    Wuj rchë ri qamoloj: Qakʼaslemal chqä Qasamaj röj ri Cristianos (2023)
  • Taksaj le Biblia rchë yeʼatoʼ awalkʼwal rchë kiʼ kikʼuʼx nkiyaʼ ruqʼij Jehová
    Wuj rchë ri qamoloj: Qakʼaslemal chqä Qasamaj röj ri Cristianos (2023)
  • ¿Achkë ütz nqaʼän rchë más kiʼ qakʼuʼx xtqaʼän taq xtqatzjoj le Biblia?
    Ri Chajinel ri Nyaʼö Rutzjol ri Ruqʼatbʼäl Tzij Jehová (2024)
Rchë natzʼët más
Ri Chajinel ri Nyaʼö Rutzjol ri Ruqʼatbʼäl Tzij Jehová (2024)
w24 diciembre ruxaq 14-19

TJONÏK 50

BʼIX 135 Jehová nuʼij reʼ chawä: «Takʼutuʼ chë kʼo anaʼoj walkʼwal»

Teʼej tataʼaj, keʼitoʼ iwalkʼwal rchë nkikʼuqbʼaʼ más kikʼuʼx chrij Jehová

«Kan yïx rïx yixtzʼetö chë ri nrajoʼ Dios, kan ütz, kan jaʼäl chqä kan tzʼaqät» (ROM. 12:2).

RI XTQATZʼËT

Xtqatzʼët achkë nkʼatzin nkiʼän ri teʼej tataʼaj rchë yetzjon kikʼë kalkʼwal chqä yekitoʼ rchë nkikʼuqbʼaʼ más kikʼuʼx chrij Dios chqä chrij le Biblia.

1, 2. ¿Achkë nkʼatzin nkiʼän ri teʼej tataʼaj taq ri kalkʼwal kʼo nkikʼutuj chkë chrij ri nqanmaj?

YE KʼÏY winäq nkiʼij chë ri yatok teʼej tataʼaj kan kʼïy samaj rkʼwan. Rma riʼ, we rït ye kʼo koköj taq awalkʼwal y najin yeʼatoʼ rchë nkikʼuqbʼaʼ más kikʼuʼx chrij Jehová, nqajoʼ nqaʼij chawä chë kan ütz ri najin naʼän (Deut. 6:6, 7). Ye kʼa taq ri awalkʼwal xkekʼïy qʼanäj, rkʼë jbʼaʼ xtkikʼutuj chawä achkë rma nqanmaj ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia, achiʼel ri naʼoj ri nkikʼüt achkë riʼ ri ütz chqä ri ma ütz ta.

2 Taq xtbʼanatäj riʼ, rkʼë jbʼaʼ rït xtaquʼ chë ryeʼ ma najin ta chik nkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij Dios y rma riʼ kan xkachʼpü chkij. Ye kʼa ma tamestaj ta chë ri akʼalaʼ nkʼatzin kʼo nkikʼutuj rchë nkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij ri nkinmaj (1 Cor. 13:11). Rma riʼ, ma taxiʼij ta awiʼ we kʼo nkikʼutuj chawä chrij ri nqanmaj chpan le Biblia. Pa rkʼexel riʼ, tatzʼetaʼ chë ya riʼ jun rbʼanik yakowin yeʼatoʼ rchë nqʼax más chkiwäch jun naʼoj ri nkajoʼ nkitamaj.

3. ¿Achkë xtqatzʼët chpan re tjonïk reʼ?

3 Chpan re tjonïk reʼ, xtqatzʼët achkë rbʼanik ri teʼej tataʼaj yekowin yekitoʼ kalkʼwal rchë 1) kiyonïl ryeʼ nkitzʼët achkë rma nkinmaj jun naʼoj, 2) nqʼax chkiwäch chë kʼo utzil nkïl taq nkikʼwaj jun chʼajchʼöj kʼaslemal y 3) xkekowin xtkikʼüt chkiwäch nkʼaj chik ri nkinmaj. Chqä xtqatzʼët achkë rma ütz chë ri akʼalaʼ kʼo nkikʼutuj chkë kiteʼ kitat y achkë ütz nkiʼän ri teʼej tataʼaj kikʼë kalkʼwal rchë ryeʼ yetzjon chrij ri nqanmaj.

KEʼITOʼ RCHË KIYONÏL RYEʼ NQʼAX CHKIWÄCH ACHKË RMA NKINMAJ JUN NAʼOJ

4. ¿Achkë rkʼë jbʼaʼ npë pa kijolon ri akʼalaʼ, y achkë rma?

4 Ri teʼej tataʼaj kitaman chë tapeʼ ryeʼ kikʼuqbʼan kikʼuʼx chrij Dios, reʼ ma ntel ta chë tzij chë ri kalkʼwal kikʼuqbʼan chqä kikʼuʼx chrij Dios. Rïx teʼej tataʼaj, xkʼatzin xitäj iqʼij rchë xikʼuqbʼaʼ ikʼuʼx chrij Jehová, y ke riʼ chqä nkʼatzin nkiʼän iwalkʼwal. Rma riʼ taq xtqʼax ri tiempo, rkʼë jbʼaʼ ryeʼ xtpë ya reʼ pa kijolon: «¿Kantzij komä kʼo Dios? ¿Ütz nmaj ri nuʼij le Biblia?». Chqä, ma timestaj ta chë kan yë le Biblia nbʼin chë ri cristianos nkʼatzin nkitzʼët na «we kantzij jontir ri nbʼix» chkë (Rom. 12:1; 1 Tes. 5:21). Ye kʼa, ¿achkë ütz niʼän rïx rchë yeʼitoʼ iwalkʼwal rchë nkikʼuqbʼaʼ más kikʼuʼx chrij Jehová chqä chrij le Biblia?

5. ¿Achkë ütz nkiʼän ri teʼej tataʼaj rchë yekitoʼ kalkʼwal rchë nkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij le Biblia? (Romanos 12:2).

5 Taʼij chkë chë tkitzʼetaʼ chë ri yeqanmaj ma tzʼukün tzij ta (taskʼij rwäch Romanos 12:2). Taq ri iwalkʼwal kʼo xtkikʼutuj chiwä, tikʼutuʼ chkiwäch achkë rbʼanik nkiksaj ri Índice de las publicaciones Watch Tower chqä ri Guía de estudio para los testigos de Jehová rchë nkïl ri nkajoʼ nkitamaj. Chpan ri Guía de estudio, ryeʼ ütz yeʼok chpan ri peraj «La Biblia» chrij riʼ «Inspirada por Dios» rchë nkikanuj jojun naʼoj ri nukʼüt chkiwäch chë le Biblia ma kinaʼoj ta winäq kʼo chpan, «xa kan rchʼaʼäl Dios» (1 Tes. 2:13). Jun ri ütz nkiʼän, ya riʼ nkikanuj más naʼoj chrij ri tinamït Nínive. Ojer qa, ye kʼo jojun biblistas xkiʼij chë ri tinamït riʼ majun bʼëy xjeʼ ta. Ye kʼa pa taq jnaʼ 1850 xlitäj akuchï xjeʼ wä ri tinamït riʼ, ya riʼ xkʼüt chë le Biblia kantzij ntzjon (Sof. 2:13-15). Chqä ütz nkitzʼët achkë rbʼanik xetzʼaqät ri profecías ri xebʼix chrij Nínive chpan ri peraj «¿Ataman rït reʼ?» ri kʼo chpan ri wuj Ri Chajinel rchë noviembre 2021. Taq ri iwalkʼwal xtkijnamaj ri nkiʼij qapublicaciones rkʼë ri nkiʼij ri enciclopedias o nkʼaj chik libros ri tamatäl kiwäch, kan xtkikʼuqbʼaʼ más kikʼuʼx chrij ri nuʼij le Biblia.

6. ¿Achkë rbʼanik ri teʼej tataʼaj yekitoʼ kalkʼwal rchë nqʼax chkiwäch chë le Biblia kantzij ntzjon? Taʼij jun ri ütz nkiʼän. (Tatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

6 Keʼitoʼ rchë nqʼax chkiwäch chë le Biblia kantzij ntzjon. Ri teʼej tataʼaj kʼo kʼïy rbʼanik yekowin nkitzjoj le Biblia chkë kalkʼwal o yekitoʼ rchë nkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chrij Dios. Ütz nkiʼän riʼ taq ye kʼo pa jun museo, pa jun parque o chpan jun exposición ri kʼo chpan jun chkë ri sucursales kichë ri testigos de Jehová. We rïx chqä iwalkʼwal ma ütz ta nuʼän chiwäch yixbʼä pa jun museo, rkʼë jbʼaʼ ütz nitzʼët jun museo pa internet. Taq xtiʼän riʼ, ütz yixtzjon chrij jun ri xtitzʼët chpan ri museo riʼ o chrij jun ri xbʼanatäj ojer rchë yeʼitoʼ iwalkʼwal rchë xtkikʼuqbʼaʼ más kikʼuʼx chrij le Biblia. ¿Kitaman iwalkʼwal chë rbʼiʼ Dios tzʼibʼatäl chwäch jun abʼäj ri nbʼix piedra moabita che rä ri xbʼan jun 3,000 jnaʼ qa? Ri abʼäj riʼ kʼo chpan ri Museo del Louvre, ri kʼo París (Francia). Chqä kʼo jun copia rchë ri abʼäj riʼ chpan ri exposición «Le Biblia chqä rbʼiʼ Dios» ri kʼo chpan ri central mundial kichë ri testigos de Jehová chlaʼ Warwick (Nueva York). Chwäch ri abʼäj riʼ tzʼibʼatäl chë Mesá, ri qʼatöy tzij rchë Moab, xpabʼaʼ riʼ chwäch Israel. Y kan ya riʼ nuʼij le Biblia (2 Rey. 3:4, 5). Ri iwalkʼwal xtkikʼuqbʼaʼ más kikʼuʼx chrij Jehová taq kan yë ryeʼ yetzʼetö chë le Biblia kantzij ntzjon (tajnamaj rkʼë 2 Crónicas 9:6).

Jun tataʼaj chqä rmiʼal najin nkitzuʼ jun museo pa computadora.

Tiksaj ri ye kʼo pa museo rchë yeʼitoʼ iwalkʼwal rchë nkikʼuqbʼaʼ más kikʼuʼx chrij Jehová chqä chrij le Biblia. (Tatzʼetaʼ ri peraj 6).


7, 8. a) ¿Achkë nukʼüt ri rbʼanik xbʼan qa chkë ri ye kʼo chkaj chqä chwäch Rwachʼlew? Tayaʼ jun tzʼetbʼäl. (Keʼatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl). b) ¿Achkë kʼutunïk ütz nkiquʼ rij iwalkʼwal rchë nkiyaʼ chwäch kan chë kʼo jun xbʼanö qchë?

7 Tiʼij chkë chë tkitzuʼ ri rbʼanon qa Dios. Taq yïx bʼenäq kikʼë iwalkʼwal pa jun kʼechelaj, pa jun parque o kʼo jun najin nitïk, tikʼutuʼ chkiwäch chë kʼïy chkë ri rbʼanon qa Jehová kan jnan jbʼaʼ rbʼanik xuʼän qa chkë. Ya riʼ nukʼüt chë xkʼatzin chë kʼo jun ri kan kʼo rnaʼoj xbʼanö kichë. Ri científicos kan pa jnaʼ kitzʼeton chë jojun chkë ri ye kʼo chkaj chqä chwäch Rwachʼlew, bʼanon qa en forma de espiral chkë, achiʼel rbʼanik kinukʼun kiʼ ri chʼumilaʼ chkaj, rconcha jun caracol, kixaq jojun cheʼ o kotzʼiʼj chqä ri girasoles.a

8 Pan escuela, ri iwalkʼwal xtkitamaj achkë chik nkʼaj rbʼanik xbʼan qa chkë ri ye kʼo chkaj chqä chwäch le Rwachʼlew. Qtzjon chkij ri cheʼ. Kʼïy chkë ri cheʼ xa jnan jbʼaʼ kibʼanik. Taq yekʼïy pä, yeʼel nmaʼq taq rqʼaʼ; chkë rqʼaʼ ya riʼ yeʼel nkʼaj chik rqʼaʼ, y chkë ya riʼ yeʼel más koköj taq rqʼaʼ. Ri rbʼanik yekʼïy pä ri cheʼ chqä kiforma nuʼän, nbʼix fractal che rä. Kan ke riʼ chqä kibʼanik nkʼaj chik ri ye kʼo chwäch Rwachʼlew. Ye kʼa, ¿achkë xbʼanö kichë? ¿Achkë xbʼanö chë ri ye kʼo chwäch Rwachʼlew kʼo jun kiforma ri kan jaʼäl yeqʼalajin? We ri iwalkʼwal nkiquʼ rij ya riʼ, rkʼë jbʼaʼ ya riʼ xtbʼanö chë xtkiyaʼ chwäch kan chë yë Dios xbʼanö jontir ri kʼo (Heb. 3:4). Y taq ütz nuʼän, ütz nikʼutuj ya reʼ chkë: «Si Dios xbʼanö qchë ¿ma ütz ta komä nqanmaj chë ri naʼoj ri nuyaʼ ryä chqë nqrtoʼ rchë kiʼ qakʼuʼx nqaʼän?». Chrij riʼ ütz nikʼüt ri naʼoj riʼ chkiwäch ri ye kʼo chpan le Biblia.

Achbʼäl ri akuchï nqʼalajin kiforma jojun chkë ri ye kʼo chkaj chqä chwäch Rwachʼlew. 1. Jun galaxia. 2. Rconcha jun nautilo ri achiʼel jbʼaʼ rconcha jun caracol. 3. Rxaq jun kotzʼiʼj. 4. Jun girasol.

NASA, ESA, and the Hubble Heritage (STScl/AURA)-ESA/Hubble Collaboration

¿Achkë xbʼanö kichë jontir ri ye kʼo chkaj chqä chwäch Rwachʼlew? (Tatzʼetaʼ ri peraj 7 chqä 8).


KEʼITOʼ RCHË NQʼAX CHKIWÄCH CHË KʼO UTZIL NKÏL TAQ NKIKʼWAJ JUN CHʼAJCHʼÖJ KʼASLEMAL

9. ¿Achkë rkʼë jbʼaʼ nbʼanö chë iwalkʼwal kʼo nkikʼutuj chiwä chkij ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia?

9 We ri iwalkʼwal nkikʼutuj chiwä achkë rma nkʼatzin yeqasmajij ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia, titjaʼ iqʼij rchë nqʼax chiwäch achkë rma nkikʼutuj ya riʼ chiwä. ¿Nkikʼutuj ya riʼ rma ma nkajoʼ ta yekismajij ri naʼoj riʼ? ¿O rma ma yekowin ta nkikʼüt ri naʼoj riʼ chkiwäch nkʼaj chik taq nkʼutüx chkë? Xa bʼa achkë na rma nkikʼutuj ya riʼ chiwä, jun ri xttoʼö kichë iwalkʼwal rchë kan xtjeʼ rqʼij chkiwäch ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia, ya riʼ jnan nitjoj iwiʼ chrij ri libro Nawajoʼ rït yakʼaseʼ.b

10. ¿Achkë ütz nkiʼän ri teʼej tataʼaj rchë yekitoʼ kalkʼwal rchë más jnan nuʼän kiwäch rkʼë Jehová?

10 Keʼitoʼ rchë más jnan nuʼän kiwäch rkʼë Jehová. Taq nitjoj iwiʼ chrij le Biblia kikʼë iwalkʼwal, tiksaj ri kʼutunïk chqä ri ejemplos ri ye kʼo chpan ri libro Nawajoʼ rït yakʼaseʼ rchë yeʼitoʼ ryeʼ rchë nkiʼij achkë nkiquʼ chqä achkë nkinaʼ (Prov. 20:5). Ri tjonïk 8 rchë ri libro riʼ, nuʼij chë Jehová achiʼel jun ütz qamigo ri nuʼij chqë achkë nkʼatzin nqaʼän rchë ütz nqbʼä pa qakʼaslemal. Chrij riʼ taq xiskʼij yän 1 Juan 5:3, ütz nikʼutuj ya reʼ chkë: «Rma Jehová jun ütz qamigo ¿achkë ütz nqaʼän taq kʼo jun nuʼij chqë chë tqabʼanaʼ?». Tapeʼ rïx ninaʼ chë ma kan ta achkë chë kʼutunïk riʼ, rkʼë jbʼaʼ ya riʼ xttoʼö kichë iwalkʼwal rchë xtkitzʼët chë Dios kowan nqrajoʼ, rma riʼ nuʼij chqë achkë nkʼatzin nqaʼän (Is. 48:17, 18).

11. ¿Achkë ütz niʼän rchë iwalkʼwal nkiloqʼoqʼej más ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia? (Proverbios 2:10, 11).

11 Taʼij chkë achkë utzil nkïl taq nkismajij ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia. Taq jnan xtiskʼij rwäch iBiblia o xtiskʼij ri texto ri niskʼij ronojel qʼij, titzjoj achkë utzil iwlon pan ifamilia rma ismajin ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia. ¿Nqʼax chkiwäch iwalkʼwal achkë utzil nkïl we ma nkikʼewaj ta yesamäj o ma nkitzʼük ta tzij? (Heb. 13:18). Chqä ütz nitzjoj chkë achkë rbʼanik le Biblia nqrtoʼ rchë ma kan ta nqyawäj chqä rchë kiʼ qakʼuʼx nqaʼän tapeʼ kʼo jun ma ütz ta najin nqaqʼaxaj (Prov. 14:29, 30). Taq rïx nitzjoj ya riʼ chkë iwalkʼwal, rkʼë jbʼaʼ ya riʼ xketoʼö ryeʼ rchë más xtkiloqʼoqʼej ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia (taskʼij rwäch Proverbios 2:10, 11).

12. ¿Achkë nkiʼän jun kʼlaj qachʼalal rchë kalkʼwal nqʼax chwäch chë kʼo utzil nrïl taq nusmajij ri naʼoj kʼo chpan le Biblia?

12 Steve, ri kʼo Francia, nuʼij achkë rbʼanik ryä chqä rxjayil nkitoʼ Ethan, kalkʼwal ri kʼo 16 rjnaʼ, rchë nqʼax chwäch chë Jehová kowan nqrajoʼ, rma riʼ nuʼij chqë achkë nkʼatzin nqaʼän. Ryä nuʼij: «Röj nqaʼän kʼutunïk che rä achiʼel ya reʼ: ‹¿Achkë rma Jehová nuʼij chqë chë tqasmajij re naʼoj reʼ? ¿Achkë rbʼanik nukʼüt re naʼoj reʼ chë ryä nqrajoʼ? ¿Y achkë xtbʼanatäj awkʼë si rït ma xtasmajij ta?›». Rkʼë rbʼanik ye tzjonäq pä rteʼ rtat rkʼë, Ethan kan más nurayij nusmajij ri naʼoj yeryaʼ Jehová. Steve nuʼij chik: «Ri nqajoʼ röj ya riʼ chë Ethan nqʼax chwäch chë ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia más ütz chwäch ri naʼoj yekikʼüt ri winäq».

13. ¿Achkë ütz nkiʼän ri teʼej tataʼaj rchë nkikʼüt chkiwäch kalkʼwal achkë rbʼanik nkismajij ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia? Tayaʼ jun tzʼetbʼäl.

13 Tikʼutuʼ chkiwäch achkë rbʼanik nkismajij ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia. Jun rbʼanik yixkowin niʼän riʼ, ya riʼ taq ri maestros nkiʼij chkë iwalkʼwal chë nkʼatzin nkiʼän leer jun libro. Ri libro riʼ rkʼë jbʼaʼ yertzjoj winäq ri kowan kiqʼij, ye kʼa xa yekiʼän tzʼil taq bʼanobʼäl, yekamsan, yeleqʼan o itzel kinaʼoj. Rïx ütz niʼij chkë iwalkʼwal chë tkijnamaj ri rbʼanik kikʼaslemal ri winäq riʼ rkʼë ri nuʼij le Biblia (Prov. 22:24, 25; 1 Cor. 15:33; Filip. 4:8). Rkʼë jbʼaʼ taq ri iwalkʼwal xtkʼatzin xtkitzjoj ri libro ri xkiʼän leer, xkekowin xtkitzjoj chkë kimaestros chqä kichiʼil pan escuela chë ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia ya riʼ ri más ütz.

KEʼITOʼ RCHË XKEKOWIN XTKIKʼÜT CHKIWÄCH NKʼAJ CHIK RI NKINMAJ

14. ¿Achkë chkë ri ntzjöx pan escuela rkʼë jbʼaʼ nuʼän chë ri qʼopojiʼ kʼojolaʼ nkixiʼij kiʼ nkitzjoj ri nkinmaj, y achkë rma?

14 Rkʼë jbʼaʼ jojun qʼopojiʼ kʼojolaʼ nkixiʼij jbʼaʼ kiʼ nkitzjoj chkë nkʼaj chik ri nkinmaj. Rkʼë jbʼaʼ nkixiʼij kiʼ taq ntzjöx rij evolución pan escuela. Nqaʼij riʼ rma ye kʼïy maestros, taq yetzjon chrij evolución, nkiʼän chë ri kalumnos nkinmaj chë ya riʼ kantzij xbʼanatäj. ¿Achkë ütz nkiʼän ri teʼej tataʼaj rchë yekitoʼ kalkʼwal rchë ma nkixiʼij ta kiʼ nkitzjoj ri nkinmaj?

15. ¿Achkë ütz nkiʼän ri qʼopojiʼ kʼojolaʼ rchë nkikʼuqbʼaʼ más kikʼuʼx chrij ri nkinmaj?

15 Keʼitoʼ rchë nkikʼuqbʼaʼ más kikʼuʼx chrij ri nkinmaj. Ri iwalkʼwal majun rma yekʼïx xa rma nkinmaj chë kʼo jun xbʼanö qchë (2 Tim. 1:8). Ye kʼo chqä científicos nkinmaj chë ri kʼaslemal ma chaq ke riʼ ta xtzʼuktäj pä. Taq ryeʼ nkitzʼët ri jalajöj kiwäch kʼaslemal ye kʼo chkaj chqä chwäch Rwachʼlew, nqʼax chkiwäch chë kʼo jun xkʼatzin xbʼanö kichë. Rma riʼ ma nkinmaj ta chrij ri evolución, ri nkʼut chpan ri escuelas chwäch jontir Rwachʼlew. Ye kʼa ri qʼopojiʼ kʼojolaʼ ütz nkiquʼ rij achkë toʼoyon kichë nkʼaj chik qachʼalal rchë nkinmaj chë kʼo jun xbʼanö qchë,c rchë ke riʼ ryeʼ chqä nkikʼuqbʼaʼ más kikʼuʼx chrij riʼ.

16. ¿Achkë ütz nkiʼän ri teʼej tataʼaj rchë yekitoʼ kalkʼwal rchë yekowin nkikʼüt chë kʼo jun xbʼanö qchë? (1 Pedro 3:15; tatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

16 Keʼitoʼ rchë xkekowin xtkikʼüt chë kʼo jun xbʼanö jontir ri kʼo (taskʼij rwäch 1 Pedro 3:15). Rkʼë jbʼaʼ ütz jnan nitjoj iwiʼ chkij ri artículos ri ye kʼo chpan ri peraj «¿Creación o evolución?» ri kʼo pa jw.org chpan ri peraj «Los jóvenes preguntan». Chrij riʼ, tikʼutuj chkë achkë naʼoj xkitzʼët ryeʼ chë ütz nkiksaj rchë nkikʼüt chkiwäch nkʼaj chik chë kʼo jun xbʼanö qchë chqä tibʼanaʼ practicar kikʼë achkë rbʼanik xtkikʼüt ri naʼoj riʼ. Y tinataj chkë chë ma ütz ta nkiʼän chʼaʼoj kikʼë kichiʼil chrij riʼ. Ye kʼa we jun kichiʼil nrajoʼ nukʼoxaj ri xtkitzjoj che rä, ütz nkitzjoj jojun naʼoj che rä ri ma kʼayewal ta xtqʼax chwäch. Tqaquʼ rij ya reʼ. Jun kichiʼil rkʼë jbʼaʼ xtuʼij ya reʼ chkë: «Rïn xa xuʼ nnmaj ri yikowin ntzʼët, pero Dios majun bʼëy ntzʼeton ta». Ryeʼ rkʼë jbʼaʼ ütz nkiʼij ya reʼ che rä: «Tabʼanaʼ che rä chë yït kʼo pa jun bosque y natzʼët jun pozo ri bʼanon rkʼë abʼäj. ¿Tapeʼ chë xtaʼij chë kʼo jun xbʼanö rchë? Si jun pozo xkʼatzin chë kʼo jun winäq xbʼanö rchë, jontir ri kʼo chkaj chqä chwäch Rwachʼlew xkʼatzin chqä chë kʼo jun xbʼanö kichë».

Taq iwalkʼwal yetzjon kikʼë kichiʼil pan escuela, ütz chë ryeʼ nkikʼüt naʼoj chkiwäch ri ma kʼayewal ta yeqʼax. (Tatzʼetaʼ ri peraj 16 chqä 17).d


17. ¿Achkë ütz nkiʼän ri teʼej tataʼaj rchë yekitoʼ kalkʼwal rchë nkikanuj rbʼanik rchë nkitzjoj le Biblia chkë nkʼaj chik? Tatzjoj achkë rkʼë jbʼaʼ ütz nkikʼutuj ri qʼopojiʼ kʼojolaʼ che rä jun kichiʼil pan escuela.

17 Tiʼij chkë chë tkikanuj rbʼanik rchë nkitzjoj le Biblia chkë nkʼaj chik (Rom. 10:10). Ri nqatzjoj le Biblia chkë nkʼaj chik ütz nqajnamaj rkʼë jun ti neʼy ri nutamaj nbʼiyïn. Naʼäy, ri ti neʼy riʼ nutamaj npaʼeʼ ryonïl, y chrij riʼ nuyaʼ ri naʼäy taq raqän. Ke riʼ chqä nbʼanatäj taq nqatzjoj le Biblia. Naʼäy nkʼatzin nqakʼüt jun naʼoj ri ma kʼayewal ta nqʼax. Rma riʼ iwalkʼwal ütz nkikʼutuj ya reʼ che rä jun kichiʼil pan escuela: «¿Ataman rït chë kʼïy chkë ri yebʼanö chʼichʼ chqä aviones xa chrij ri ye kʼo chwäch Rwachʼlew nkikʼän wä kinaʼoj? Tatzuʼ re video reʼ ri ntzjon chrij riʼ». Chrij riʼ ütz nkikʼüt chwäch jun video ri kʼo chpan ri peraj «¿Kʼo komä jun xbʼanö rchë?» y nkikʼutuj ya reʼ che rä: «Si jun científico kan nyaʼöx rqʼij xa rma nuʼän copiar rdiseño jun ri ya kʼo chik chwäch Rwachʼlew, ¿achkë kʼo ta chë nyaʼöx rqʼij rma xuʼän ri diseño original?». We ryeʼ xtkiʼän riʼ, rkʼë jbʼaʼ ri kichiʼil xtrajoʼ xttamaj más tapeʼ ma kan ta achkë xkitzjoj che rä.

RONOJEL MUL KEʼITOʼ RCHË NKIKʼUQBʼAʼ MÁS KIKʼUʼX CHRIJ JEHOVÁ

18. ¿Achkë ütz nkiʼän ri teʼej tataʼaj rchë yekitoʼ kalkʼwal rchë nkikʼuqbʼaʼ más kikʼuʼx chrij Dios?

18 Yoj kʼo chpan jun tiempo ri akuchï ye kʼïy winäq ma nkinmaj ta chrij Jehová (2 Ped. 3:3). Rma riʼ teʼej tataʼaj, taq xtitjoj iwiʼ chrij le Biblia kikʼë iwalkʼwal, keʼitoʼ rchë yekikanuj más naʼoj ri xkertoʼ rchë xtkikʼuqbʼaʼ más kikʼuʼx chrij Rchʼaʼäl Dios chqä rchë xtkikʼwaj jun chʼajchʼöj kʼaslemal. Keʼitoʼ rchë nkiquʼ achkë naʼoj nkitamaj qa taq nkitzuʼ jontir ri rbʼanon qa Jehová. Keʼitoʼ rchë nqʼax chkiwäch achkë rbʼanik xetzʼaqät yän jojun profecías ri ye kʼo chpan le Biblia. Y, ma timestaj ta yixchʼö rkʼë Jehová kikʼë iwalkʼwal o yixchʼö rkʼë ryä pa kiwiʼ ryeʼ. We xtiʼän riʼ, tiyaʼ chwäch iwan chë Jehová xkixurtoʼ rchë yeʼitoʼ iwalkʼwal rchë nkikʼuqbʼaʼ más kikʼuʼx chrij ryä chqä chrij le Biblia (2 Crón. 15:7).

¿ACHKË ÜTZ NKIʼÄN RI TEʼEJ TATAʼAJ RCHË YEKITOʼ KALKʼWAL RCHË NKIʼÄN YA REʼ?

  • Kiyonïl ryeʼ nqʼax chkiwäch achkë rma nkinmaj jun naʼoj.

  • Nqʼax chkiwäch chë kʼo utzil nkïl taq nkikʼwaj jun chʼajchʼöj kʼaslemal.

  • Yekowin nkikʼüt chkiwäch nkʼaj chik ri nkinmaj.

BʼIX 133 Sirvamos a Jehová en nuestra juventud

a Si nawajoʼ natamaj más, tatzʼetaʼ chpan jw.org ri video Las maravillas de la creación revelan la gloria de Dios: Patrones en la naturaleza.

b We ri iwalkʼwal xkikʼïs yän ri libro Nawajoʼ rït yakʼaseʼ, ütz nitzʼët chik jmul jojun tjonïk ri ye kʼo chpan ri peraj 3 chqä 4, ri yetzjon chrij achkë rbʼanik nqasmajij ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia.

c Tatzʼetaʼ ri artículo «Por qué creemos que hay un Creador», ri kʼo chpan ri wuj ¡Despertad! rchë septiembre 2006 chqä ri folleto El origen de la vida. Cinco cuestiones dignas de análisis. Rchë natamaj más, tatzʼetaʼ chpan jw.org ri videos «Ri nkiʼij ri winäq chrij ri akuchï xtzʼuktäj wä pä ri kʼaslemal».

d RQʼALAJSAXIK RI ACHBʼÄL: Jun kʼajol najin ntzjon rkʼë jun rchiʼil ri nqä chwäch ri drones. Ryä najin nukʼüt chwäch jun chkë ri videos «¿Kʼo komä jun xbʼanö rchë?».

    Wuj pa Cakchiquel rchë Sololá (2018-2025)
    Rchë yatel äl
    Rchë yatok
    • Kaqchikel occidental
    • Rchë natäq äl
    • Ri más nqä chawäch
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Rubʼanik naksaj ri qa-sitio
    • Rubʼanik nchajïx ri a-datos
    • Rubʼanik nchajïx ri a-datos
    • JW.ORG
    • Rchë yatok
    Rchë natäq äl